Eitem 7 yw datganiad gan Weinidog yr Economi, Trafnidiaeth a Gogledd Cymru: Y Gronfa Cadernid Economaidd—Cam3. Ac rwy'n galw ar y Gweinidog, Ken Skates.

Diolch yn fawr iawn. Fel y dywedwyd o'r blaen, mae'r darlun economaidd yn llwm ac yn ansefydlog, a'i lwybr i'r dyfodol yn gwbl gysylltiedig â chwrs y pandemig ac, yn wir, â diwedd cyfnod pontio'r UE. Wrth i'r darlun o'r sefyllfa economaidd ddod yn fwy amlwg, rydym wedi gorfod canolbwyntio'n llymach dros y dyddiau diwethaf ar y cydbwyso cymhleth hwn a geir rhwng iechyd y cyhoedd ar y naill law a'r economi ar y llaw arall, a chyhoeddwyd cyfyngiadau pellach yn genedlaethol ac yn lleol i reoli cylchrediad y feirws wrth inni fynd i mewn i gyfnod yr hydref a'r gaeaf. O ystyried y cyd-destun ansefydlog hwn sy'n datblygu'n gyflym, ac wrth inni geisio dod o hyd i'r cydbwysedd rhwng amddiffyn ac adferiad, mae'n amlwg fod yna sail resymegol gref dros barhau i gefnogi busnesau, pobl a chymunedau Cymru er mwyn helpu i wella eu rhagolygon yn y tymor byr a chanolig.

Mae'r cynllun i amddiffyn swyddi gan Lywodraeth y DU yn sgil coronafeirws, a fydd yn dod i ben y mis nesaf, wedi bod yn hanfodol i ddiogelu swyddi yng Nghymru, ac mae hwn wedi darparu cymorth ar raddfa ddigynsail y gellir ond ddod gan Lywodraeth y DU. Rydym wedi annog Llywodraeth y DU yn gyson i roi trefniadau newydd ar waith wrth i'r cynllun i amddiffyn swyddi yn sgil coronafeirws ddod i ben. Yn arbennig, rydym wedi pwyso am fwy o gefnogaeth i'r sectorau hynny sy'n cael eu taro galetaf, am fwy o ymdrechion i greu swyddi yn ogystal â diogelu swyddi a mwy o fuddsoddi mewn hyfforddiant a sgiliau, ac fe fyddai pob un ohonyn nhw'n cynorthwyo gydag adferiad cyflymach i'r economi.

Fe ddylid cynnig cymorth i helpu gweithwyr sy'n cael eu diswyddo ar hyn o bryd, a'r rheini fydd yn colli eu swyddi yn yr wythnosau i ddod, wrth i'r cynlluniau cymhorthdal cyflogaeth presennol ddiflannu. Mae angen gwneud mwy i helpu pobl i ddod o hyd i swyddi newydd a chymell cyflogwyr i gyflogi gweithwyr. Felly rydym yn croesawu penderfyniad y Canghellor i ymestyn y gostyngiad mewn treth ar werth ar gyfer y sector lletygarwch a thwristiaeth tan fis Mawrth 2021, i ymestyn terfynau amser i ad-dalu ar gyfer busnesau sydd wedi gohirio TAW a rhoi telerau sy'n fwy hyblyg i fusnesau sydd wedi cael benthyciadau a gefnogir gan y Llywodraeth. Serch hynny, yn gyffredinol, mae'r mesurau a gyhoeddwyd, yn anffodus, yn annhebygol o fod yn ddigonol i atal cynnydd mawr mewn diweithdra yn y misoedd i ddod. Mae angen gwneud mwy, ac fe fyddwn ni'n parhau i bwyso ar Lywodraeth y DU i gymryd camau sy'n fwy eofn i sicrhau ein hadferiad economaidd ni a chefnogi ffyniant busnesau a phobl ledled y DU i'r dyfodol.

Hyd yma, mae ein cronfa cadernid economaidd eisoes wedi cefnogi 13,000 o fusnesau, gan helpu i sicrhau mwy na 100,000 o swyddi i'n dinasyddion. Nod ein pecyn cymorth busnes gwerth £1.7 biliwn, sy'n cyfateb i 2.6 y cant o'n gwerth ychwanegol crynswth, yw atgyfnerthu ac ategu cynlluniau eraill gan Lywodraeth y DU, ac mae hyn yn golygu mai cwmnïau yng Nghymru sy'n cael y cynnig mwyaf hael o gymorth yn unman yn y Deyrnas Unedig.

Nawr, yn dilyn yr egwyddorion i ddarparu cymorth gwell, fe gyhoeddais i ddoe fod Llywodraeth Cymru yn darparu £140 miliwn ychwanegol i fusnesau i'w helpu nhw i ymdrin â heriau economaidd COVID-19 ac ymadawiad arfaethedig y DU â'r UE. Fe fydd y cyllid o drydydd cam y Gronfa Cadernid Economaidd yn gweld cymorth ehangach yn cael ei roi i ddiogelu swyddi a helpu busnesau i ddatblygu, yn ogystal â chymorth ychwanegol i gwmnïau y mae cyfyngiadau lleol yn effeithio arnyn nhw. Fe fydd y cyfnod newydd hwn o'r Gronfa Cadernid Economaidd yn golygu y bydd £80 miliwn ar gael i helpu busnesau i ddatblygu a diogelu cyflogaeth eu gweithluoedd, drwy grantiau datblygu busnes, ond yn gyfnewid am hynny bydd gofyn i gwmnïau ymrwymo rhai o'u hadnoddau nhw eu hunain. Fe fydd tua £20 miliwn o'r gyllideb hon yn cael ei ddyrannu i gefnogi busnesau twristiaeth a lletygarwch y gwn eu bod yn wynebu cyfyngiadau a heriau penodol wrth inni wynebu misoedd y gaeaf. Yn ogystal â hynny, fe fydd y cynllun yn gwobrwyo'r busnesau sy'n creu cyfleoedd gwaith newydd i'r rheini dan 25 oed. Yn y cyfamser, fe fydd £60 miliwn yn ychwanegol yn cael ei ddyrannu i gynorthwyo ardaloedd lle mae cyfyngiadau lleol yn weithredol. 

Yn olaf, rwy'n rhoi ystyriaeth i sut y gellid defnyddio Banc Datblygu Cymru i atgyfnerthu a sicrhau cyfalaf tymor hir i fusnesau bach a chanolig yng Nghymru wrth inni ymlwybro drwy'r misoedd nesaf. Fe fydd y grantiau datblygu busnes yn agored i fusnesau o bob maint. Fe fydd microfusnesau, y rhai sy'n cyflogi rhwng un a naw o bobl, yn gallu gwneud cais am hyd at £10,000, ar yr amod eu bod nhw'n cyfateb hynny â buddsoddiad ganddyn nhw eu hunain o 10 y cant o leiaf. Fe fydd BBaChau, y busnesau hynny sy'n cyflogi rhwng 10 a 249 o bobl, yn gallu gwneud cais am hyd at £150,000. Nawr, fe fydd yn ofynnol i fusnesau bach gyfateb hynny â 10 y cant o leiaf o'u harian nhw eu hunain, a busnesau canolig eu maint gydag o leiaf 20 y cant o'u harian nhw eu hunain. Fe all busnesau mawr, y rhai sy'n cyflogi dros 250 o bobl, wneud cais am hyd at £250,000, ar yr amod eu bod yn cyfateb hyn â'u buddsoddiad eu hunain o 50 y cant o leiaf. Fe fydd elfen o ddisgresiwn yn y gronfa i alluogi lefelau uwch o gymorth i ficrofusnesau a busnesau bach a chanolig sydd yn y diwydiannau twristiaeth a lletygarwch.

Fe fydd y gwirydd cymhwysedd, i gwmnïau gael gwybod a fyddan nhw'n gallu cael cyllid o drydydd cam y Gronfa Cadernid Economaidd, ar gael o'r wythnos nesaf ymlaen. Fe allai cwmnïau a gafodd arian grant drwy gam 1 a/neu 2 o'r Gronfa, neu grantiau annomestig sy'n gysylltiedig â chyfraddau, fod yn gymwys i gael cymorth pellach hefyd drwy drydydd cam y Gronfa. Fe fydd £60 miliwn arall, fel y dywedais i, yn cael ei ddarparu i gefnogi cwmnïau sy'n cael eu gorfodi i gau neu sy'n cael eu heffeithio'n sylweddol gan y cyfyngiadau lleol ar hyn o bryd.

Fe all natur cyfyngiadau lleol amrywio yn ôl amgylchiadau amrywiol, ac fe all hyn roi pwysau ariannol ar Lywodraeth Cymru os na chaiff ei liniaru'n llawn gan unrhyw ymateb gan Lywodraeth y DU. Gallaf ddweud, wrth gynllunio'r cam cymorth nesaf hwn, ein bod ni wedi dadansoddi'r data economaidd yn ofalus ac wedi cynnwys yr hyn a ddysgwyd mewn ardaloedd eraill yn y DU sydd wedi gweld cyfyngiadau lleol, gan gynnwys, yn arwyddocaol iawn, Gaerlŷr ac Aberdeen. Rydym yn ymwybodol y bydd cyflwyno cyfyngiadau lleol yn effeithio ar economïau lleol, ar fusnesau a gweithwyr fel ei gilydd, ac rydym yn gweithio gyda'n partneriaid lleol i archwilio ffyrdd o gefnogi busnesau yn ystod y cyfnod hwn i ddiwallu eu hanghenion nhw ac anghenion y gweithwyr a'r cymunedau.

Dylai busnesau o hyd fynd at Busnes Cymru yn y lle cyntaf i gael cyngor, ac mae ein hamrywiaeth bresennol ni o ddewisiadau ar gyfer cael cymorth ariannol i fusnesau yn parhau. Mae COVID-19 yn fater sy'n effeithio ar y DU gyfan. Mae gan Lywodraeth y DU swyddogaeth barhaol i lunio a darparu cymorth economaidd lleol. Rwyf wrthi'n cynnal trafodaethau gyda Gweinidogion Llywodraeth y DU ynglŷn â hyn.

Ni welwyd cyfnod fel hwn erioed o'r blaen. Mae'r coronfeirws a'r perygl cynyddol y bydd y DU yn cyrraedd diwedd cyfnod pontio'r Undeb Ewropeaidd heb gytundeb wedi gosod her anhygoel ar ein busnesau ni. Eto i gyd, mae'r cyhoeddiad hwn yn rhoi'r sicrwydd sydd ei angen ar ein busnesau ni ar yr adeg y mae'r angen mwyaf amdano, y bydd yna gymorth pellach ar gael. Mae hyn yn rhoi'r hyblygrwydd inni ymateb i amgylchiadau hefyd, wrth iddynt ddod i'r amlwg, a fydd yn bwysig dros y misoedd cynhyrfus nesaf. Fel Llywodraeth i Gymru, rydym yn parhau i wneud popeth o fewn ein gallu i gefnogi ein busnesau ni, ein cymunedau ni a'n gweithwyr ni.

A gaf i ddiolch i'r Gweinidog am ei ddatganiad y prynhawn yma a hefyd am y gefnogaeth ychwanegol a gyhoeddodd ef i gefnogi busnesau yma yng Nghymru? Rwy'n gwerthfawrogi, Gweinidog, hefyd, yn eich datganiad, eich bod chi'n croesawu'r gwahanol gynlluniau a gyhoeddodd y Canghellor i gefnogi busnesau ledled y Deyrnas Unedig. Rwy'n siŵr y byddwch chi'n cytuno â mi hefyd, Gweinidog, y bydd mesurau fel y cynllun cefnogi swyddi yn rhoi'r cyfle sydd ei angen ar gyflogwyr i ddiogelu swyddi gweithwyr wrth inni ymlwybro trwy'r hyn sy'n debygol o fod, fel y dywedwch, Gweinidog, yn aeaf anodd iawn. Fe fydd rhywbeth i ddiogelu busnesau ymhellach, drwy ymestyn terfynau amser benthyciadau a gohirio TAW ar gyfer y sectorau twristiaeth a lletygarwch, yn fendith i'w chroesawu hefyd i lawer o fusnesau yma yng Nghymru.

Gan droi at eich datganiad, Gweinidog, fy marn i yw y dylai'r cyllid a ddarparwyd gan Lywodraeth y DU i Lywodraeth Cymru gael ei ddyrannu'n uniongyrchol i fusnesau cyn gynted ag y bo modd er mwyn atal busnesau rhag syrthio rhwng dwy stôl. Rwy'n sylweddoli bod Llywodraeth Cymru wedi ceisio lliniaru rhai o'r bylchau a theilwra rhai polisïau drwy bolisïau a gyflwynodd Llywodraeth y DU. Ers y mis diwethaf, rwy'n credu fy mod yn iawn i ddweud—fe wnewch chi fy nghywiro i os ydw i'n anghywir, ond—dim ond hanner y £500 miliwn o'r gronfa cadernid economaidd a gafodd ei ddosbarthu mewn gwirionedd. Felly, peth da fyddai cael dadansoddiad o'r dyraniad hwnnw o £500 miliwn: yr hyn a wariwyd ar gam 1 a cham 2, yr hyn a oedd dros ben o gam 2, a faint, os o gwbl, yr ydych chi'n disgwyl ei weld dros ben ar ddiwedd cam 3.

Rwy'n croesawu'r newyddion hefyd y bydd £60 miliwn ar gael yn benodol i ardaloedd sydd wedi gweld cyfnodau clo  unwaith eto, oherwydd rwy'n credu bod angen eglurder ar fusnesau, yn enwedig y busnesau llai a busnesau bach a chanolig, ynghylch sut i gael gafael ar yr arian. Rwy'n credu ei bod yn hanfodol i'r arian hwn gyrraedd y busnesau hynny cyn gynted ag y bo modd. Os yw'r cyllid ar gael, yna fe ddylid ei ddosbarthu ar fyrder, yn sicr, ac efallai y gallech ddweud rhagor wrthym am sut y bydd yr arian penodol hwn yn cyrraedd y busnesau cywir mewn da bryd.

Fe gyhoeddodd y Trysorlys y gall busnesau yn Lloegr, y mae'n ofynnol iddynt gau oherwydd cyfnodau clo lleol, hawlio £1,500 fesul safle bob tair wythnos. Nawr, rwy'n sylweddoli nad yw'n ofynnol i fusnesau gau fel rhan o fesurau cloi lleol yma, ond efallai y daw hynny'n angenrheidiol, a hefyd, i bob pwrpas, mae rhai busnesau yn cael eu cau gan y cyfyngiadau sydd ar waith. Felly, a ydych chi wedi ystyried cyflwyno cynllun tebyg yma yng Nghymru? Gallaf weld na soniwyd am hynny yng nghwestiynau'r Prif Weinidog ac ni soniwyd amdano yn y datganiad, ond rwy'n gobeithio y gwnewch chi roi rhagor o wybodaeth inni yn hynny o beth.

Mae angen rhywfaint o gymorth economaidd wedi ei dargedu ar gymunedau a gwahanol sectorau o fusnes yr effeithir arnynt  fwyaf oherwydd y pandemig, ac rwy'n sylweddoli eich bod wedi neilltuo cyllid ar gyfer y sector twristiaeth a lletygarwch, ond tybed a ydych chi wedi ystyried cymorth penodol i sectorau penodol eraill.

Roeddwn i braidd yn ofidus—rwyf wedi cael rhywfaint o ohebiaeth ynglŷn â phryderon busnesau fod yn rhaid iddyn nhw, i bob pwrpas, berthyn i undeb llafur cyn iddyn nhw gael unrhyw arian. Felly, byddai'n ddefnyddiol pe gallech chi efallai dawelu rhai o bryderon busnesau yn hynny o beth, oherwydd, yn amlwg, nid yw bod yn rhan o undeb llafur bob amser yn addas i rai busnesau, cyflogwyr neu weithwyr, ac fe fyddai hynny, yn amlwg, yn difreinio cryn nifer o fusnesau ledled Cymru.

Yn olaf, tybed pa ystyriaeth a gafodd ei rhoi i adolygiad gwariant mwy cynhwysfawr o flaenoriaethau, gan edrych ar feysydd eraill o fewn eich portffolio chi, efallai, nad ydyn nhw mor hanfodol yn ystod y cyfnod penodol hwn er mwyn ailgyfeirio arian mewn ffordd briodol yn ystod y pandemig, ac rwy'n meddwl tybed pa ystyriaethau o ran gwariant a wnaethoch chi dros y misoedd diwethaf yn hyn o beth. Diolch, Llywydd dros dro.

A gaf i ddiolch i Russell George am ei gwestiynau a'i ymateb adeiladol a chadarnhaol iawn i'r datganiad heddiw? A gaf i ddiolch ar goedd i Russell George a holl lefarwyr y gwrthbleidiau am y cyfle sy'n dod yn rheolaidd i drafod yr argyfwng economaidd sy'n ein hwynebu ni? Rwy'n croesawu eu cyfraniadau nhw, eu syniadau nhw a'u beirniadaethau nhw'n fawr iawn. Fe ofynnodd Russell George nifer o gwestiynau pwysig, ond a gaf i ddweud ei fod yn llygad ei le wrth nodi mai swyddogaeth gefnogol sydd gan Lywodraeth Cymru o ran y gwaith a wnawn ni gyda Llywodraeth y DU wrth geisio diogelu swyddi? Ein gwaith ni i gyd yw ceisio achub busnesau ac amddiffyn swyddi ar hyn o bryd. Rydym yn gweithio'n agos â'n gilydd. Rwy'n cael galwadau rheolaidd iawn gan Weinidogion Llywodraeth y DU, ac mae'n rhaid imi ddweud bod Llywodraeth y DU, ar adegau, wedi ymateb i feirniadaeth Llywodraeth Cymru a galwadau Llywodraeth Cymru am newidiadau i systemau, ac maen nhw wedi gwneud hynny mewn ffordd gadarnhaol. Fe allaf i nodi un achos penodol lle mae hynny wedi digwydd, ac mae hyn yn bwysig o ran y cynllun cymorth swyddi. O ran y cynllun benthyciadau amharu ar fusnes oherwydd coronafeirws, roeddem ni'n galw am wneud nifer o newidiadau ac fe ddigwyddodd y newidiadau hynny, ac, o ganlyniad i hynny, roedd modd i fwy o fusnesau yng Nghymru gael eu cefnogi drwy'r cynllun arbennig hwnnw.

Rwy'n croesawu'r cynllun i gefnogi swyddi, ydw wir. Mae'n gwbl hanfodol ein bod ni wedi osgoi dod â hwnnw i ben yn ddisymwth ar ddiwedd mis Hydref. Er hynny, yn ein hasesiad uniongyrchol ni o'r cynllun cymorth swyddi, fe ddaeth yn amlwg na fydd nifer o sectorau na nifer sylweddol o fusnesau, efallai, yn gallu cael y cymorth sydd ei angen i osgoi colli swyddi—efallai na fydd y gyfradd ymyrraeth yn ddigon mawr. Felly, er fy mod i'n croesawu'r cynllun cymorth swyddi, fe fyddwn i'n annog Gweinidogion Llywodraeth y DU i gadw meddwl agored hefyd, a bod yn wyliadwrus iawn fod y cynllun yn gweithredu fel y'i bwriadwyd, ac, os nad na, i wneud yr addasiadau angenrheidiol i sicrhau bod cynifer o fusnesau a chymaint o weithwyr â phosibl yn elwa arno. Fel y dywedais, fe ddigwyddodd hynny gyda'r Cynllun Benthyciadau Amharu ar Fusnesau oherwydd Coronafeirws, ac rwy'n gobeithio y bydd hynny'n digwydd, pe byddai angen, gyda'r cynllun cymorth swyddi.

Roeddem bob amser wedi bwriadu defnyddio'r gronfa cadernid economaidd cam wrth gam. Ni allem fod wedi gwario'r £500 miliwn ar un cam a disgwyl i fusnesau ddod trwy'r gwaethaf a allai barhau y tu hwnt i'r hydref eleni, ac sy'n debygol o wneud hynny. Ein bwriad ni bob amser, felly, oedd cadw cyllid ar gyfer cylchoedd pellach o gymorth i fusnesau. Rwy'n credu mai dyna'r peth iawn i'w wneud. Rydym wedi dyrannu £480 miliwn hyd yn hyn o'r £500 miliwn o'r gronfa cadernid economaidd. Mae hynny, wrth gwrs, dros ben y £768 miliwn a fuddsoddwyd mewn busnesau ledled Cymru drwy'r cynllun grant sy'n gysylltiedig ag ardrethi. Mae hynny'n golygu bod gennym £20 miliwn wrth gefn, ac mae hynny'n bwysig ar gyfer cylch arall bosibl o gymorth lleol sy'n gysylltiedig â chyfyngiadau yn y gaeaf. Rwy'n cydnabod bod angen brys i benderfynu ar sut i ddefnyddio ein cyllid, ac fe fydd Busnes Cymru, fel y dywedais i yn fy natganiad, yn rhoi eu gwirydd cymhwysedd nhw ar waith yr wythnos nesaf. Erbyn diwedd mis Hydref, fe fydd ceisiadau wedi cael eu gwneud gan fusnesau ac rwy'n credu, fel yr ydym ni wedi dangos mewn cylchoedd o gymorth yn flaenorol, y byddwn ni'n gweld yr arian yng nghyfrifon busnesau mewn dim o amser wedi i'r ceisiadau hynny gael eu prosesu.

Gallaf gadarnhau hefyd ein bod ni'n gweithredu fwy neu lai yr un cynllun ag a ddefnyddir mewn rhannau o Loegr o ran y grantiau sydd ar gael. Ac fe ddylwn i ddweud nad oes unrhyw fusnes—fel y dywedodd Russell George yn gywir, nad oes unrhyw fusnes yn cael ei orfodi i gau gan y rheoliadau, ond mae'n ddigon posibl bod perchnogion busnes yn teimlo nad oes dewis ganddyn nhw ond cau, oherwydd diffyg ymwelwyr a chwsmeriaid, ac felly mae'n debygol y caiff incwm sylweddol iawn ei golli, o ddiffyg gwerthiant, ac felly, yn ei dro, mae'n hanfodol bwysig ein bod ni'n dod i'r adwy ac yn cefnogi'r busnesau hynny ar sail dreigl.

Rydym wedi modelu faint o fusnesau y gallwn ni eu cefnogi gyda'r £60 miliwn o'r gronfa cyfnodau clo lleol. Rydym o'r farn, yn seiliedig ar y sefyllfa bresennol ledled Cymru, y darlun presennol, y byddem yn gallu darparu dau gylch o gyllid i fusnesau drwy ymyriadau cyfnodau clo lleol. Mae hwnnw'n gyfnod sylweddol iawn o gefnogaeth, oherwydd fe fyddai pob cyfnod yn debygol o bara am dair wythnos, ac felly mae hyn yn mynd â ni drwodd i'r flwyddyn newydd, pan ddywedaf i—. Ac rwyf wedi dweud eisoes, mae gennym £20 miliwn yn ein cronfa wrth gefn i ddefnyddio un cylch arall o bosibl. Fe ellid defnyddio'r £20 miliwn hwnnw hefyd ar gyfer nid yn gymaint gymorth sy'n benodol i'r sector, ond unrhyw weithgarwch is-ranbarthol penodol y mae angen ei gynnal, os collir llawer o swyddi mewn ardal benodol. Ac rydym yn gweithio gyda rhanddeiliaid lleol, gydag arweinwyr llywodraeth leol, i sicrhau, lle ceir her benodol, ein bod ni'n gallu defnyddio arian yn y maes hwnnw, gan gydweithio'n agos â swyddogion yr awdurdodau lleol.

Ond fe geir sectorau eraill y mae angen cymorth brys arnynt—y sector awyrofod yw'r un amlycaf efallai. Rydym wedi galw am fargen sector ar gyfer awyrofod yn gyson iawn, yng ngoleuni'r heriau a wynebir gan fusnesau oherwydd coronafeirws. Cafodd tasglu ei sefydlu, dan arweiniad Tom Williams, arbenigwr gwych ym maes awyrofod ac awyrennau, ac mae'n gwbl hanfodol ein bod ni, fel Llywodraeth Cymru, a'r gweinyddiaethau datganoledig eraill, â rhan lawn i'w chwarae mewn unrhyw weithgaredd sy'n ymwneud ag ymateb i'r heriau y mae'r busnesau awyrofod ac awyrennau yn eu hwynebu.

A gaf i hefyd gyfeirio at bwynt pwysig arall a gafodd ei godi? Nid yw'n wir fod cydnabod undeb llafur yn un o'r gofynion pendant ar gyfer cael cyllid, oherwydd nid yw bob amser yn ymarferol cydnabod undeb llafur ym mhob achos. Ond yr hyn y gwnaethom ni ei ddweud yw, o ganlyniad i dderbyn arian o gronfeydd cadernid economaidd, mae'n gwbl hanfodol bod busnes wedi ymrwymo i egwyddorion y contract economaidd ac yna ddatblygu contract economaidd cadarn. Ac, yn rhan o'r broses o ddatblygu'r contract economaidd cadarn hwnnw, rydym wedi gwahodd undebau llafur i ymgysylltu â busnesau sydd wedi elwa ar bwrs y wlad. Ac rwy'n credu bod hynny'n hollol iawn wrth inni ymdrechu i ddod 'nôl yn gryfach, wrth i ni ymdrechu i sicrhau bod yr adferiad yn un teg. Nid ydym yn ymddiheuro am wneud popeth o fewn ein gallu i gefnogi nid yn unig y busnesau ond y gweithwyr hefyd.

Rwy'n ddiolchgar i'r Gweinidog am ei ddatganiad heddiw ac am yr ymgysylltu cadarnhaol y cyfeiriodd Russell George ac yntau ato eisoes, sydd ar draws y pleidiau, yn ystod yr argyfwng hwn. Ac rwy'n ddiolchgar iawn ei fod ef, yn rhai o'r cyhoeddiadau a wnaeth y Gweinidog heddiw, yn amlwg wedi ymgysylltu'n weithredol gyda'r trafodaethau hynny ac wedi rhoi ystyriaeth i hynny, ac yn cyfeirio'n neilltuol yn y fan hon fy mod i'n gwybod ein bod ni wedi codi effaith bosibl cyfnodau clo lleol gydag ef, ac mae'n braf iawn gweld y buddsoddiad y bwriada ei wneud.

A gaf i ddechrau drwy ofyn iddo am ychydig mwy o fanylion am y cymhwysedd tebygol ar gyfer yr adnoddau ar gyfer cyfnodau clo lleol? Mae'n ddigon posibl, fel y dywedodd y Gweinidog mewn ymateb i Russell George, nad yw'n ofynnol i fusnesau gau, ac efallai na fydd rhai ohonyn nhw yn cau, ond efallai fod yr effaith ar eu masnachu nhw'n un ddifrifol iawn. Efallai eu bod nhw'n teimlo y byddai'n well iddyn nhw ddal ati, yn enwedig os mai dim ond, dywedwch, cyfnod clo o dair wythnos fydd gyda ni, ond fe all eu helw nhw ddiflannu'n llwyr. Felly, a yw'r Gweinidog yn rhagweld y bydd yn rhaid i fusnesau gau mewn gwirionedd cyn y gallan nhw wneud cais am gymorth, yn hytrach na chael rhywfaint o hyblygrwydd posibl yn hynny o beth? Ac a wnaiff ddweud ychydig mwy wrthym ni ynglŷn â sut mae'r grantiau cyfnod clo lleol hynny'n debygol o gael eu cyflwyno? Mae'r Gweinidog, yn amlwg yn gwbl briodol, yn dweud mai Busnes Cymru fydd y man cyswllt cyntaf ar gyfer y rhan fwyaf o'r gronfa cadernid economaidd, ond rwy'n awgrymu y gallai fod yna achos o blaid cynnwys llywodraeth leol yn hyn o beth.

Mae'r Gweinidog yn croesawu'r cynllun i gefnogi swyddi ac, wrth gwrs, mae pawb yn falch o weld Llywodraeth y DU yn cymryd camau, ond, fel y dywedodd y Gweinidog, mae yna rai busnesau na fydd hynny'n ddefnyddiol iddynt, ac na fydd rhoi pobl ar waith rhan-amser o bosibl yn gweithio.

Rwy'n croesawu'n fawr gyhoeddiad y Gweinidog y bydd £20 miliwn ar gael ar gyfer busnesau twristiaeth a lletygarwch, ond mae hefyd yn cyfeirio at fusnesau y mae angen iddyn nhw ddefnyddio eu hadnoddau nhw eu hunain. Nawr, oherwydd yr effaith a wynebodd busnesau twristiaeth a lletygarwch yn gynharach yn yr haf, pan nad oedden nhw'n gallu agor o gwbl, a phan maen nhw'n agor mewn ffordd gyfrifol, mae lefelau'r busnes wedi gostwng. A hefyd, mae'n ddrwg gennyf ddweud, ceir arferion gresynus iawn o hyd gan gwmnïau yswiriant y busnesau hynny, i rai o'r busnesau hynny, ac rwyf am roi hyn gerbron y Gweinidog, mae'n ddigon posibl nad oes ganddyn nhw'r adnoddau i'w buddsoddi, ac fe allai hyn fod yn wir am fusnesau diwylliannol hefyd, fel lleoliadau i gynnal cyngherddau. Felly, tybed a wnaiff roi rhywfaint o sicrwydd inni y rhoddir ystyriaeth i hynny, i'r busnesau hyn nad oes ganddynt, am resymau da, yr adnoddau eu hunain ac efallai eu bod wedi cyrraedd terfyn eu capasiti i fenthyca, y bydd rhywfaint o gymorth ar gael i'r rhain.

Tybed a all ddweud wrthym ni a yw microfusnesau ac unig fasnachwyr yn debygol o elwa ar y cylch hwn ai peidio. Ac fe hoffwn i ofyn hefyd a yw'r Gweinidog yn hyderus bod gan Fusnes Cymru y capasiti i ymdrin â'r cylch newydd hwn o gyllid sydd i'w groesawu yn fawr. Fel y dywedodd y Gweinidog ei hun, mae angen i ni gael y cyllid i'r man priodol yn gyflym.

Yn olaf, rwy'n falch iawn o glywed y Gweinidog yn dweud ei fod mewn sgwrs â Llywodraeth y DU ar hyn o bryd. Tybed a yw'r sgwrs honno—ac efallai nad yw hyn yn ei bortffolio ef, ond ar draws y Llywodraeth—yn cynnwys trafodaethau parhaus am gynyddu pwerau benthyca Llywodraeth Cymru, oherwydd mae'n ymddangos i mi yn y tymor hwy—bod partneriaeth dda â Llywodraeth y DU, wrth gwrs, yn ddymunol—ond yn y tymor hwy, efallai y bydd Gweinidogion Cymru yn dymuno gwneud buddsoddiadau sylweddol na fydd eu pwerau benthyca presennol nhw'n caniatáu i hynny ddigwydd. Mae'r Gweinidog yn sôn am y sector awyrofod yn benodol, a tybed a yw ei sgyrsiau ef â Llywodraeth y DU—rwy'n siŵr eu bod nhw—yn ymwneud â chefnogaeth i'r diwydiant dur, oherwydd mae hynny y tu hwnt i gapasiti presennol Llywodraeth Cymru yn ariannol.

Ac yn olaf, yn y trafodaethau parhaus hynny gyda Llywodraeth y DU, a gaf i ofyn i'r Gweinidog unwaith eto a fydd ef yn ystyried codi achos y rhai nad ydyn nhw wedi cael cymorth, yn enwedig y bobl nad oedden nhw'n cael cymorth gan y cynllun ffyrlo? Mae rhai ohonyn nhw, wrth gwrs, wedi symud ymlaen yn llwyddiannus, maen nhw mewn swyddi eraill, ond fe fu'n rhaid i rai ohonyn nhw ddefnyddio eu holl gynilion. Rwyf i wedi ymdrin â phobl ifanc sydd wedi colli blaendaliadau ar gyfer tai a phobl a fu'n rhannol hunangyflogedig sydd wedi gorfod gwario eu cynilion treth. Felly, a gaf i ofyn iddo ef a wnaiff gytuno â mi fod gan yr ymgyrch, ExcludedUK, achos i'w gyflwyno o hyd, a gofyn i'r Canghellor a oes unrhyw gefnogaeth y gellid ei rhoi i'r rhai na roddwyd cymorth iddyn nhw? Rwy'n gofyn, wrth gwrs, a ellid gwneud hynny ar lefel Cymru, ond rwy'n deall yr hyn a ddywedodd y Gweinidog yn y gorffennol am gapasiti cyllideb Cymru a'r angen i dargedu cymorth at amddiffyn swyddi. Ond rwy'n credu ei bod hi'n bwysig i'r miloedd lawer hynny o ddinasyddion Cymru sy'n eu cael eu hunain yn y sefyllfa hon, ein bod ni'n cydnabod yn y fan hon o leiaf nad ydyn nhw wedi mynd yn anghof gennym ni.

A gaf i ddiolch i Helen Mary Jones am ei chwestiynau a'i chyfraniad, ac a gaf i ddweud bod Helen Mary Jones wedi bod â rhan yn sicrhau bod Llywodraeth Cymru yn ymateb yn briodol ac yn ddigonol i anghenion busnesau? Mae'r sgyrsiau rheolaidd a gawsom wedi helpu i lunio pob un o dri cham y gronfa cadernid economaidd, ac rwy'n hynod ddiolchgar iddi hi am nid yn unig y gefnogaeth ond y feirniadaeth adeiladol a roddwyd.

Rwyf i am geisio ymateb i'r holl ymholiadau pwysig a godwyd ganddi, yn y drefn y'u codwyd gan Helen Mary Jones. Yn gyntaf oll, o ran cymhwysedd, ni fydd angen cyd-fuddsoddi ar rai busnesau. Roedd y gronfa o £20 miliwn ar gyfer busnesau twristiaeth a lletygarwch yn caniatáu disgresiwn ac felly cyfradd ymyrraeth o 100 y cant. Ni fydd angen i'r holl fusnesau hynny, felly, sy'n gwneud cais am y cymorth hwn gyd-fuddsoddi. Ac rwy'n cytuno'n llwyr â Helen Mary Jones nad oes gan nifer enfawr o fusnesau yn y sectorau twristiaeth a lletygarwch ragor o adnoddau ariannol i'w buddsoddi, ac maen nhw mewn llawer o achosion wedi cyrraedd terfyn eu capasiti i fenthyca hefyd. Felly, fe fydd angen lefel ymyrraeth o 100 y cant ar lawer o fusnesau.

O ran cymhwysedd a'r cwestiwn a fydd yn ofynnol i fusnesau gau, yr ateb yw 'na'. Ni fydd yn ofynnol i fusnesau gau er mwyn sicrhau cyllid. Fe fydd yn rhaid iddynt allu profi iddynt gael eu heffeithio'n sylweddol yn ystod cyfnodau clo lleol, a bod hynny'n golygu gostyngiad o 40 y cant o leiaf yn eu trosiant. Rydym yn gweithio'n eithriadol o agos gyda chyfeillion a chydweithwyr mewn llywodraeth leol o ran gweinyddu'r trydydd cam hwn o gymorth. Mae'n rhaid imi ddiolch ar goedd i gydweithwyr mewn llywodraeth leol am eu hymdrechion diflino i sicrhau bod dau gam cyntaf y Gronfa a'r grantiau sy'n gysylltiedig ag ardrethi wedi cael eu gweinyddu ar garlam, ac fe gyflwynwyd cymorth o ran cyfeirio busnesau at Fusnes Cymru yn briodol hefyd.

Mae'n rhaid  mi ddweud, ochr yn ochr â'r gefnogaeth a gyhoeddwyd gennym ddoe, bod fy nghyfaill a'm cyd-Aelod, Arglwydd Dafydd Elis-Thomas, wedi cyhoeddi cronfa o £7 miliwn hefyd i weithwyr llawrydd yn y diwydiannau creadigol. Mae hon yn achubiaeth i lawer o bobl greadigol a thalentog, ac roeddwn i wrth fy modd o weld Dafydd Elis-Thomas yn gwneud y cyhoeddiad hwnnw.

Ac mewn ymateb i'r cwestiwn ynghylch lle bydd angen hyblygrwydd ychwanegol gan Lywodraeth Cymru, mae'r Gweinidog cyllid wedi sôn yn rheolaidd am yr angen i Lywodraeth Cymru allu gweithredu gyda mwy o hyblygrwydd, i allu benthyca mwy, ac yn y blaen, ac mae'r sefyllfa honno'n un sy'n parhau.

Mae dur yn eithriadol o bwysig i economi Cymru, ac yn yr un modd fusnesau modurol ac awyrofod sy'n wynebu pwysau arbennig ac sydd ag angen cymorth y tu hwnt i'r hyn y gall Llywodraeth Cymru ei fforddio. Ac yn ein trafodaethau rheolaidd ni â chymheiriaid yn Llywodraeth y DU, fe fyddaf i'n pwysleisio'r angen i Weinidogion gyflwyno camau beiddgar i gefnogi'r sectorau gweithgynhyrchu hynod bwysig hyn.

Fe fyddwn ni'n parhau i bwyso ar Lywodraeth y DU hefyd i fod yn ymatebol ac yn gyfrifol o ran cefnogi'r rhai sy'n parhau i syrthio rhwng dwy stôl, nad ydyn nhw wedi cael cymorth eto y mae ei angen yn fawr arnynt i sicrhau y gall eu mentrau nhw barhau y tu hwnt i'r pandemig hwn. Mae'n rhaid imi ddweud nad yw'r trafodaethau hynny'n dwyn ffrwyth bob amser, ond yn yr un modd, mewn llawer o achosion, fel yr amlinellais i yn fy atebion i Russell George, fe gafwyd ymatebion cadarnhaol sawl gwaith gan gymheiriaid, yn enwedig o fewn yr Adran Busnes, Ynni a Strategaeth Ddiwydiannol ac yn Swyddfa Cymru.

Diolch, Gweinidog, am eich datganiad chi, ac a gaf i ategu sylwadau Helen Mary ynglŷn â'n gallu i gael sgwrs â chi, sy'n rhoi rhywfaint o fewnbwn i ni ac yn rhoi mwy o ddealltwriaeth o'ch syniadau chi sydd wrth wraidd ymyriadau Llywodraeth Cymru?

Nid oes unrhyw amheuaeth na fydd yr ymyriadau hyn yn newyddion i'w groesawu i'r busnesau niferus hynny sy'n ei chael hi'n anodd, nid yn unig i aros ar agor drwy COVID, ond i oroesi yn y tymor hir. Mae fy mhlaid i'n cydnabod yn y fan hon bod eich cefnogaeth chi, sy'n fwy na'r hyn a roddwyd gan Lywodraeth y DU, wedi bod yn amhrisiadwy, ac rwyf wedi clywed llawer o bobl busnes yn cadarnhau hyn i mi. Yn wir, fe glywais i un yn dweud wrthyf ei fod yn ystyried pleidleisio i'r Blaid Lafur am y tro cyntaf. Wrth gwrs, fe fu'n rhaid i mi ei ddarbwyllo yn hynny o beth. [Chwerthin.]

Fodd bynnag, mae'r ffigurau yn siarad drostynt eu hunain: fe ddywedir bod cam 1 wedi arbed 56,000 o swyddi, ac yna fe arbedwyd 18,000 arall yng ngham 2. Rwy'n credu efallai fod eich ffigurau yn well na hynny, mewn gwirionedd, Gweinidog. Er hynny, Gweinidog, onid ydych chi'n cytuno mai mesurau tymor byr yw'r rhain yn unig, ffaith y gellir ei gweld os edrychwn ni ar yr arian sydd ar gael i ficrofusnesau cymwys—sef £10,000 os byddan nhw'n codi 10 y cant eu hunain? Rwy'n teimlo bod deg y cant yn ffigur rhesymol i'w ofyn i'r busnesau hynny, gyda llaw. Ond dim ond am gyfnod byr y bydd £10,000 yn eu cynnal nhw, hyd yn oed y microfusnesau. Yr hyn y mae angen mawr iddyn nhw ei wneud yw parhau i fasnachu ar y lefelau a oedd yn bod cyn COVID.

Mae'n hollbwysig, felly, Gweinidog, mai dim ond pan fydd hynny'n gwbl angenrheidiol y gorfodir cyfnodau clo gan Lywodraeth. Rwy'n siŵr y gwnewch chi gytuno, Gweinidog, bod pwysau'n cynyddu trwy'r amser ar bob busnes, ac fe wyddom ni y bydd y canlyniadau yn para am gyfnod hir. Felly, unwaith eto, Gweinidog, diolch i chi am yr ymyriadau diweddaraf hyn, ond os byddwn ni'n parhau gyda'r cyfnodau clo hyn, rwy'n ofni y bydd cyfran fawr o'r gymuned fusnes yn cael ei cholli am byth.

Wel, a gaf i ddiolch i David Rowlands am y ffordd y mae ef wedi cymeradwyo ein camau ni hyd yn hyn? Rwy'n ddiolchgar iawn iddo am y sylwadau a wnaeth heddiw. Ac, ydynt, mae ein camau ni wedi arwain at ddiogelu nifer fawr iawn o swyddi: dros 106,000 yn ystod dau gam cyntaf y gronfa cadernid economaidd ac, wrth gwrs, diogelwyd 16,000 o swyddi drwy'r cymorth a gyflwynodd y banc datblygu.

Fe fydd yr Aelodau yn ymwybodol o'r gyfradd ddiweithdra yng Nghymru ar hyn o bryd: 3.1 y cant. Mae hynny 1 y cant yn llai na chyfartaledd y DU. Nawr, fe wyddom ni y bydd diweithdra yn cynyddu, a hynny'n gyflym, ond mae'n ddigon posibl y bydd yna wahaniaeth o 1 y cant rhwng cyfartaledd Cymru a symiau cyfartalog y DU, mewn termau real, o tua 15,000 o bobl—mae'n ddigon posibl y gallai 15,000 o bobl fod yn ddi-waith ar hyn o bryd oni bai am y gwerth ychwanegol a gynigiwyd gennym ni drwy ddau gam cyntaf y gronfa cadernid economaidd. Ac fel y dywedais i ddoe, i'w roi yn ei gyd-destun, mae hynny'r golygu'r holl boblogaeth mewn gwaith ym Mrynmawr a Glynebwy, neu'r Wyddgrug a Bwcle. Mae'n ymyrraeth enfawr  ac rwy'n falch o'r swyddi a achubwyd felly, ac rwy'n falch o'r busnesau yr ydym ni wedi eu cadw'n fyw yn ystod y cyfnod hynod anodd hwn. Ond fe allai'r holl waith caled a'r buddsoddiad hwnnw fod wedi mynd i'r gwellt pe bai'r cynllun amddiffyn swyddi wedi dod i ben yn ddisymwth ar ddiwedd mis Hydref, a dyna pam mae'r cynllun cefnogi swyddi mor bwysig, a pham mae'n rhaid i drydydd cam y gronfa cadernid economaidd ategu'r cynllun cymorth swyddi.

Nawr, mae grantiau datblygu busnes—yr £80 miliwn hwnnw o gymorth a amlinellais—yn ymwneud â meithrin cydnerthedd ac addasu i economi'r yfory, ond rydym yn cydnabod hefyd bod angen codi pontydd, pontydd drwy'r hydref a'r gaeaf, ar lawer o fusnesau er mwyn cyrraedd economi'r yfory, a dyna pam rydym ni'n cyflwyno'r £60 miliwn hwn o gymorth i'r busnesau hynny a fydd yn wynebu cyfnodau clo lleol yn ystod yr wythnosau a'r misoedd nesaf. Fel y dywedais i yn fy atebion i Helen Mary Jones, nid ydym yn mynnu bod unrhyw fusnesau yn cau ar gyfer cael cyfran o'r cyllid hwnnw, yr unig beth sy'n rhaid iddynt ei wneud yw dangos iddynt gael eu heffeithio'n fawr, a bydd maint y cymorth a gynigir, yn fy marn i, yn ddigon i fusnesau allu oroesi'r cyfnodau anodd hynny o gyfyngiadau.

Mae grantiau datblygu busnes a'r cais am arian cyfatebol, rwy'n credu, yn dangos ein hawydd ni i allu symud y tu hwnt i goronafeirws mewn ffordd sy'n cydnabod bod rhai sectorau â chyfleoedd ardderchog i feithrin swyddi, ac felly mae'r gofyniad am gyfraniad gan fusnesau yn gwbl briodol os ydym am sicrhau ein bod yn manteisio i'r eithaf ar gyfleoedd i dyfu yn y sectorau hynny sy'n wydn ac sy'n gallu ymddangos yn gyflym. Ond, yn yr un modd, mae rhai sectorau sy'n hynod bwysig, megis twristiaeth a lletygarwch, lle bydd y gyfradd ymyrraeth yn 100 y cant oherwydd, fel y dywedais i eisoes, na all busnesau fenthyca mwy o arian neu na allant fuddsoddi unrhyw gyfran o'u hadnoddau nhw eu hunain yn eu hymgais i oroesi ac addasu i'r normal newydd.

Nawr, mae gennyf i bump o Aelodau Llafur ac un Aelod arall o wrthblaid sy'n dymuno gwneud cyfraniad, felly arhoswch funud, os gwelwch chi'n dda. Rwy'n bwriadu galw ar bob un ohonoch chi, mae hwn yn ddatganiad pwysig, ond mae'n gyfyng arnom o ran amser y prynhawn yma hefyd. Dawn Bowden.

Diolch, Llywydd dros dro. A gaf i ddiolch i chi, Gweinidog, am eich datganiad ac am yr wybodaeth ychwanegol y gwnaethoch chi ei rhoi i ni heddiw? Oherwydd rwy'n siŵr y bydd y grantiau a'r cymorth pellach a gyhoeddwyd yn cynorthwyo nifer o fusnesau yn fy etholaeth i, y mae llawer ohonyn nhw—yn y sector lletygarwch yn arbennig—wedi cysylltu â mi yn mynegi pryder difrifol ynghylch sut y gallan nhw barhau i weithredu yn ystod y cyfyngiadau lleol newydd sy'n berthnasol ym Merthyr Tudful a Rhymni erbyn hyn, pa mor angenrheidiol bynnag y gallai'r cyfyngiadau hyn fod. Felly, mae'r £60 miliwn i fusnesau yn benodol yn y meysydd hyn i'w groesawu yn arbennig.

Fodd bynnag, un mater yr wyf i wedi bod yn ei ystyried yn ofalus yw trafferthion atyniadau gweithgareddau mawr yn fy etholaeth i, fel BikePark Wales a Chanolfan Gopa Rock UK, o gofio bod y cyfyngiadau lleol ym Merthyr Tudful wedi dihysbyddu eu cwsmeriaid nhw, sy'n dod yn bennaf yno o'r tu allan i'r sir. Rydych chi wedi sôn am gefnogaeth benodol i'r diwydiant twristiaeth, felly a wnewch chi ddweud wrthyf a roddir unrhyw ystyriaeth yn benodol i fusnesau o'r fath sy'n darparu gweithgareddau naill ai yn yr awyr agored yn bennaf neu mewn cyfleusterau sydd â safleoedd dan do mawr iawn? Er enghraifft, a yw'n bosibl y gellid ystyried llacio ychydig ar rai cyfyngiadau teithio i ganiatáu i'r busnesau hyn yn yr amgylcheddau a ddisgrifiais geisio ailddechrau eu gweithgarwch, neu a ydych chi'n hyderus, o ystyried yr wybodaeth ychwanegol y gwnaethoch chi ei rhoi i ni heddiw, y bydd y mesurau cymorth ychwanegol a gyhoeddwyd yn ddigonol i gario'r busnesau arbennig hyn drwy gam presennol y cyfyngiadau lleol newydd?

Wel, a gaf i ddiolch i Dawn Bowden am ei chwestiwn hi a dweud mai ein man cychwyn ni yw blaenoriaethu iechyd y cyhoedd? Mae'n rhaid inni sicrhau ein bod ni'n rheoli'r feirws yn yr ardaloedd hynny sydd dan gyfyngiadau lleol. Mae hynny'n hollbwysig nid yn unig i fuddiannau a lles ac iechyd pobl, ond hefyd i les economïau lleol ac economïau'r cymunedau a nodwyd gan Dawn Bowden.

O ran cefnogaeth i atyniadau gweithgareddau sy'n dibynnu ar niferoedd yr ymwelwyr o'r tu hwnt i'w ffiniau, nid oes modd inni wneud eithriadau i'r rheol, yn fy marn i. Mae'n gwbl hanfodol ein bod ni'n parhau gyda chysondeb oherwydd fe allai busnesau ar draws pob sector, rwy'n credu, gyflwyno achos dilys iawn dros eithriadau i'r rheolau, a phan rowch chi ganiatâd i un, rydych chi'n agor y drws wedyn i rai eraill sy'n ceisio cael eu heithrio rhag cyfyngiadau lleol. Yn hytrach na hynny, rydym ni o'r farn ei bod yn bwysicach cynnig ymateb i'r economi gyfan, a dyna'r hyn yr ydym ni'n ei wneud gyda'r £60 miliwn o gyllid, ond yn yr un modd roeddem ni'n cydnabod bod yna angen cymorth ychwanegol ar fusnesau fel atyniadau gweithgareddau sy'n rhan o dwristiaeth a lletygarwch, a dyna pam mae gennym £20 miliwn arall ar gael i fusnesau i'w galluogi i fynd drwy'r cyfnod anodd hwn.

Ond o ran cyfyngiadau lleol, mae'r cymorth yn cael ei roi ar y sail mai mesur dros dro, byrdymor yw hwn i amddiffyn busnesau am gyfnod o ryw dair wythnos. Dyna nod y gronfa cyfnodau clo lleol, ac mae'n seiliedig ar yr hyn a ddysgwyd o ardaloedd fel Aberdeen a Chaerlŷr sydd wedi mynd drwy'r broses o gymhwyso cyfyngiadau lleol a chefnogi busnesau. Rydym ni'n hyderus, yn seiliedig ar fodelau llwyddiannus mewn mannau eraill, y bydd y model hwn yn llwyddo yng Nghymru wrth amddiffyn busnesau drwy gyfnodau anodd iawn.

Jenny Rathbone.

Diolch. Rwy'n credu y gallwch chi fy nghlywed i nawr. Diolch yn fawr iawn. Rwyf i o'r farn fod gweithgynhyrchu yn gwbl hanfodol i les ein heconomi ni i'r dyfodol, ac fe welsom waith rhagorol yn cael ei wneud i gael gweithgynhyrchwyr i gynhyrchu cyfarpar diogelu personol yn ystod y pandemig. Yn fwyaf diweddar, fe welsom ni gau gwaith ceir Ford ym Mhen-y-bont ar Ogwr, oherwydd bod y DU yn gwrthod aros yn y farchnad sengl Ewropeaidd, ac mae'r cwmni rhyngwladol Americanaidd bellach wedi mynd â'i fuddsoddiad i fannau eraill yn Ewrop; ein colled ni, yn elw i ryw wlad arall.

Felly, rwy'n awyddus i archwilio eich strategaeth chi ar gyfer adleoli sgiliau gweithgynhyrchu gweithlu Ford yng nghanol y cythrwfl hwn. Er enghraifft, fel y clywsoch chi'n gynharach efallai, fe roddais i gynnig ar reidio e-sgwter heddiw. Mae potensial i bob un e-sgwter gymryd lle 17 o deithiau mewn car, sy'n amlwg yn gyfraniad mawr i'r argyfwng yn yr hinsawdd, oherwydd dim ond 2 y cant o allyriadau carbon car y mae'n ei ddefnyddio. Ond yn Tsieina y caiff hwnnw ei weithgynhyrchu ar hyn o bryd; fe ellid ei weithgynhyrchu yng Nghymru'n hawdd, ac fe ellid defnyddio'r math o sgiliau sydd gan weithwyr Ford unwaith eto'n rhwydd.

Yn yr un modd, gwn fod penaethiaid ysgolion uwchradd yn fy etholaeth i yn ymbil am feiciau i'w disgyblion nhw sy'n byw ymhellach o'r ysgol, i'w galluogi nhw i osgoi'r risg o orfod teithio ar fws. Mae'r rhain yn bethau y gallem ni fod yn eu gwneud yng Nghymru, felly a yw'n rhywbeth yr ydych chi'n canolbwyntio arno fel un o'ch prif flaenoriaethau er mwyn sicrhau bod y pethau hyn gyda ni yng Nghymru sy'n hanfodol i'n heconomi sylfaenol ni?

A gaf i ddiolch i Jenny Rathbone am y pwyntiau pwysig y mae hi'n eu gwneud am weithgynhyrchu? Mae busnesau gweithgynhyrchu'n cyflogi 10 y cant o'r gweithlu yng Nghymru. Ledled y DU, y ganran gyfatebol yw 8 y cant, ac felly mae gan weithgynhyrchu le pwysicach yng Nghymru nag yn y DU yn gyffredinol o ran ei gyfraniad i'r economi. Efallai fod yr Aelodau yn ymwybodol fy mod i wedi lansio cynllun gweithgynhyrchu ar gyfer ymgynghoriad yn ddiweddar. Ymgynghorir arno tan ganol mis Hydref; rwy'n annog pob Aelod i fynegi ei farn a'i safbwynt ynglŷn â'r cynllun. Mae'n cynnwys camau gweithredu arfaethedig sy'n cyffwrdd yn uniongyrchol â'r hyn a amlinellodd Jenny Rathbone: yr angen am ailsgilio, yr angen am nodi cyfleoedd newydd i fusnesau a gweithwyr gweithgynhyrchu.

Gallaf ddweud fy mod i, o ran cau Ford, yn gwrando'n astud ar y cwestiynau i'm cyfaill a'm cyd-Aelod Rebecca Evans yn gynharach. Fe gyhoeddwyd datganiad ysgrifenedig ynghylch cau gwaith Pen-y-bont ar Ogwr ar 24 Medi, ac fe gafodd bron pob aelod o staff yn y gwaith hwnnw gymorth gan Gyrfa Cymru, drwy'r tîm ymateb cyflogaeth rhanbarthol, gan eu helpu nhw i nodi pa sgiliau sydd ganddyn nhw a sut y gallen nhw gael cyfleoedd cyflogaeth mewn busnesau eraill—neu'n hollbwysig, y gallen nhw ddechrau eu busnesau eu hunain, ac mae nifer dda  o bobl a oedd yn Ford wedi dechrau eu busnesau eu hunain.

Bydd Jenny Rathbone yn ymwybodol bod gwasanaeth paru swyddi a sgiliau yn cael ei weithredu gan Gyrfa Cymru a'n bod ni wedi cyhoeddi £40 miliwn ychwanegol o gyllid yn ddiweddar i unigolion ar gyfer ennill y sgiliau neu ailsgilio mewn meysydd o weithgarwch lle gwyddom y bydd swyddi'n bodoli yn y blynyddoedd i ddod. Rwy'n credu bod COVID wedi dangos bod cymaint o'n gweithgynhyrchwyr ni'n gallu troi eu llaw at gyfleoedd newydd hefyd. Fe wyddom, er enghraifft, yn y ganolfan ymchwil gweithgynhyrchu uwch, fod nifer sylweddol iawn o weithwyr awyrofod wedi troi eu llaw at gynhyrchu Cyfarpar Diolgelwch Personol, ac o ganlyniad i'r gwaith hwnnw, rydym nawr yn achub y blaen ar rai gweithgynhyrchwyr rhyngwladol o ran cynhyrchu offer hanfodol ar gyfer ein marchnad ddomestig ni. Felly, o fewn y cynllun gweithgynhyrchu, yr ymgynghorir arno ar hyn o bryd, mae yna ganolbwyntio mawr iawn ar gwtogi cadwyni cyflenwi a chynnal cyfleoedd o ran gweithgynhyrchu unwaith eto yma yng Nghymru.

Rwy'n ddiolchgar i'r Gweinidog am ei ddatganiad y prynhawn yma. Croesawaf yn arbennig, fel eraill, y £60 miliwn ychwanegol o gymorth i fusnesau yn yr ardaloedd sydd â chyfyngiadau arbennig ar hyn o bryd, a gwn fod hynny'n rhywbeth fydd yn cael croeso cynnes ym Mlaenau Gwent. A gaf i ofyn i'r Gweinidog sicrhau bod y cymorth ychwanegol hwn yn cyrraedd busnesau bach yn arbennig, ac yn cyrraedd pobl hunangyflogedig? Mae nifer o fusnesau sy'n poeni'n fawr am y dyfodol wedi cysylltu â mi, ac mae angen y bont hon arnynt i'w gweld trwy'r misoedd nesaf hyn er mwyn eu galluogi i lwyddo yn y dyfodol. Gweinidog, a allech gadarnhau hefyd mai cymorth i fusnesau sydd eisoes yn cydymffurfio â'u holl gyfrifoldebau rheoleiddio a chyfreithiol presennol yw hwn? Rydym eisiau gweld adferiad teg o COVID, ac rydym eisiau sicrhau ein bod yn chwarae'n deg gyda busnesau sy'n cefnogi'r gymuned eisoes, a bod y contract economaidd a chymdeithasol yr ydych wedi sôn amdano yn dal yn wir fel rhan o'r cymorth ychwanegol hwn. Ac yn olaf, Gweinidog, lansiwyd menter y Cymoedd Technoleg gennych tua thair blynedd yn ôl yng Nglyn Ebwy, i helpu i fuddsoddi'n sylweddol yn yr economi leol yno. A allwch gadarnhau bod Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo o hyd i'r weledigaeth honno a amlinellwyd gennym rai blynyddoedd yn ôl, ac y bydd Llywodraeth Cymru yn parhau â'r rhaglen fuddsoddi honno, drwy argyfwng COVID, i sicrhau ein bod yn gallu parhau i adeiladu economi—i sicrhau bod economi Blaenau Gwent yn parhau i gael y math hwn o fuddsoddiad sydd ei angen arnom? Diolch.

A gaf i ddiolch i Alun Davies am ei sylwadau a'i gwestiynau? Fel arfer, yn ystod dirwasgiad, mae anghydraddoldebau'n  gwaethygu, ac rydym yn gweithio'n ddiflino i sicrhau, wrth i ni adfer o'r coronafeirws, ein bod yn lleihau anghydraddoldebau yn ein rhanbarthau ac ar draws y rhanbarthau. Ac felly, bydd buddsoddi ym menter y Cymoedd Technoleg a buddsodd yn y cymunedau y mae'r Aelod yn eu gwasanaethu yn parhau. Rydym yn benderfynol o sicrhau, wrth i ni adeiladu'n ôl yn well, ein bod yn gwneud hynny mewn ffordd sy'n wyrdd, yn deg ac yn gyfiawn. Bydd contractau economaidd yn cael eu datblygu gyda'r busnesau hynny sy'n cael y grantiau datblygu busnes, ac mae Llywodraeth y DU yn gweithio ar gymorth newydd i ddod yn lle'r cynllun cymorth hunangyflogaeth. Mae angen inni sicrhau bod ein cefnogaeth i bobl hunangyflogedig yn cyd-fynd ag unrhyw beth y mae Llywodraeth y DU yn ei gyflwyno yn yr wythnosau i ddod. Rhaid i mi ddweud na fydd busnesau sy'n torri unrhyw gyfyngiadau yn elwa o fuddsoddiad cyhoeddus os ydyn nhw'n peryglu iechyd y cyhoedd. Ac felly, mae pwerau sydd ar gael i awdurdodau lleol; sicrhawyd eu bod ar gael ar 14 Medi. Os ydyn nhw'n eu defnyddio gyda busnes sydd ddim yn dilyn y cyfyngiadau, yna byddem yn gwrthod cymorth i'r busnesau hynny, oherwydd, fel y dywedais, ni fyddwn yn gwobrwyo busnesau sy'n peryglu iechyd y cyhoedd.

Diolch, Gweinidog, am eich datganiad. Mae fy holl ranbarth dan gyfyngiadau symud bellach, felly byddant yn ddiolchgar iawn o glywed am y £60 miliwn yr ydych yn cyfeirio ato. Ond mae gen i rai cwestiynau penodol iawn gan y sector twristiaeth, ac rydych chi eisoes wedi ateb y cyntaf ohonynt. Roeddwn yn ddiolchgar iawn i chi am eich ateb i Helen Mary Jones na fydd o reidrwydd angen i'r busnesau hyn gydymffurfio â rhai amodau. Ond fe'u gelwir yn grantiau datblygu, a byddwn yn ddiolchgar pe gallech gadarnhau heddiw y byddant ar gael ar gyfer ystod eang o anghenion, yn enwedig cadw staff a gorbenion, oherwydd bydd hyn yn dal i ymwneud â llif arian parod, yn hytrach na diffyg sylfaenol mewn cynlluniau busnes ar gyfer cynifer o'r busnesau hyn, yn enwedig y rhai sydd wedi cael ergyd o ail gyfyngiadau symud. Ond rwy'n credu bod y gwahaniaethau rhwng y sefydliadau hyn yn bwysig hefyd, a dyna pam y codais atyniadau anifeiliaid fel rhai sydd angen sylw penodol iawn pan oeddwn yn siarad yn gynharach heddiw. Nid wyf yn credu y gall y Gronfa ddarparu'n llawn ar anghenion atyniadau anifeiliaid heb ddealltwriaeth o les anifeiliaid a'r gofynion ychwanegol ar gyfer hynny.

Mater arall, wedi hynny, yw rhywfaint o sicrwydd. Mae'n siŵr y byddwch yn dweud bod angen inni ymateb i'r feirws, ond mae atyniadau ymwelwyr yn ymateb i'r feirws—maen nhw'n cydymffurfio â rheolau COVID neu nid ydynt ar agor, fel yr oeddem yn ei ddweud yn awr. Felly, beth allwch chi ei ddweud wrth atyniadau y mae angen iddynt gynllunio nawr ar gyfer cynnig Nadolig sy'n cydymffurfio â COVID, yn enwedig gan y gallai fod angen iddynt droi at y Gronfa Cadernid Economaidd er mwyn paratoi ar gyfer y cynnig hwnnw?

Yn olaf, gan fod hyn yn rhan o'ch adran chi hefyd, a allwch roi syniad inni o sut yr ydych yn hyrwyddo'r neges hon i'r cyhoedd—bod yr atyniadau i ymwelwyr yn ddiogel ac ar agor y tu allan i ardaloedd sydd dan gyfyngiadau symud, a hyd yn oed mewn ardaloedd sydd dan gyfyngiadau y gall preswylwyr barhau i ymweld â nhw er lles eu hiechyd corfforol a meddyliol? Diolch.

Gweinidog, rwy'n sylweddoli na chlywodd yr Aelod fi'n ei hatal ar ôl 1 munud a 30 eiliad—

O, mae'n ddrwg gen i.

—felly ymddiheuraf i'r Aelodau eraill, ond roeddwn yn ceisio dweud bod y cyfraniad hwnnw'n rhy hir, yn enwedig y pwynt olaf a wnaed. Ond, Gweinidog, atebwch mor gryno â phosibl.

Diolch. O ran busnesau sy'n gysylltiedig â thwristiaeth, rydym yn amlwg yn cynnal trafodaethau parhaus â Llywodraeth y DU. Mae fy nghyfaill a'm cyd-Aelod Dafydd Elis-Thomas mewn cysylltiad rheolaidd iawn â chymheiriaid yn Llywodraeth y DU ac mae wedi bod yn trafod pecyn cymorth sy'n gysylltiedig â thwristiaeth a lletygarwch gan Lywodraeth y DU. Bydd grantiau datblygu busnes yn gofyn i fusnesau ddangos sut y mae ganddynt gynllun i fynd y tu hwnt i'r coronafeirws, er mwyn goroesi nid yn unig yr her uniongyrchol ond ffynnu yn y dyfodol.

Derbyniaf y pwyntiau a godwyd ynglŷn â materion lles anifeiliaid yn fawr iawn. Rydym mewn trafodaethau ar draws adrannau o fewn Llywodraeth Cymru ynghylch y cymorth sy'n ofynnol gan atyniadau ymwelwyr anifeiliaid. Ond, mae'n rhaid dweud ein bod, drwy ddau gam cyntaf y gronfa cadernid economaidd, wedi gallu buddsoddi'n helaeth iawn mewn sŵau ac atyniadau anifeiliaid eraill.

O ran y cynnig Nadolig sy'n cydymffurfio â rheolau COVID a awgrymwyd gan yr Aelod, rwy'n credu mai manwerthu, mae'n debyg, sydd angen y cymorth mwyaf yn hyn o beth. Pan siaradais â Chonsortiwm Manwerthu Cymru yn ddiweddar, dywedon nhw mai eu neges i ddefnyddwyr yw prynu nawr a pheidio ag aros tan yn agos i'r Nadolig—prynwch gam wrth gam—ac rwy'n sicr yn cefnogi'r neges honno i boblogaeth Cymru.

O ran cyfleu'r neges yn ehangach ynglŷn ag atyniadau sydd ar agor, wrth gwrs, mae gan Gymdeithas Atyniadau Ymwelwyr Cymru ran bwysig i'w chwarae yn hyn o beth, sef sicrhau bod y cyhoedd yn ymwybodol bod atyniadau ymwelwyr yn gweithredu mewn ffordd ddiogel iawn sy'n rhydd rhag COVID. Mae Dafydd Elis-Thomas a minnau, ein dau, yn siarad ag atyniadau ymwelwyr sydd wedi dangos adnoddau anhygoel wrth addasu i'r coronafeirws, sy'n gweithredu'n ddiogel ac sy'n derbyn adborth da gan gwsmeriaid o ganlyniad i'r camau cyfrifol a gymerwyd ganddynt. Rydym eisiau gallu helpu busnesau fel y rhain drwy ddefnyddio'r grantiau datblygu busnes hynny, a fydd nid yn unig yn cynnig pont drwy'r coronafeirws ond cyfle i adfer pan fyddwn wedi dod trwy'r pandemig hwn.

Gweinidog, diolch am eich datganiad y prynhawn yma ac am y gwaith y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i gynorthwyo ein busnesau drwy gydol y pandemig hwn. Ategaf bryderon Helen Mary Jones ynglŷn â'r sector dur. Gwrandewais ar eich atebion, ond rwyf wedi colli hyder yn Llywodraeth y DU ar hyn o bryd, yn enwedig gan ei bod yn ymddangos bod Prosiect Birch wedi dod i ben. Felly, gofynnaf i chi nid yn unig i siarad â nhw ond i weiddi'n uchel a'u galw allan ar Brosiect Birch.

O ran cam 3 y Gronfa Cadernid Economaidd, a allwch gadarnhau y gall busnesau sydd o bosibl eisoes wedi gwneud cais am gymorth wneud cais am fwy o gymorth o'r gronfa hon? Er enghraifft, mae gennyf fusnes yn fy etholaeth i sy'n darparu peirianneg sain ar gyfer cyngherddau mawr a digwyddiadau awyr agored. Nawr, nid ydynt wedi cael unrhyw fusnes ers dechrau'r cyfyngiadau symud ac mae'n annhebygol y bydd ganddynt unrhyw fusnes am y misoedd nesaf. Mae'n debyg na allant fforddio cynnwys cyllid i gefnogi hynny oherwydd nid ydynt wedi cael incwm yn y cyfnod hwnnw. A allwch gadarnhau bod busnesau fel hynny'n gallu cael arian o'r gronfa hon i sicrhau y gallant oroesi? Maent yn cynnig gwasanaeth gwych i'r diwydiant a'r sector adloniant, ond heb y cymorth hwnnw efallai na fyddant yma ymhen chwe mis.

A allaf ddiolch i Dai Rees am ei gwestiynau a'i sicrhau ein bod yn cyflwyno'r achos dros ddiwydiant dur Cymru bob wythnos y mae gennym gysylltiad â Llywodraeth y DU? Mae'n gwbl hanfodol bod cymorth yn cael ei gyflwyno ar gyfer y sector dur ac, fel y dywedais yn gynharach, ar gyfer y sector modurol, ar gyfer awyrofod ac ar gyfer hedfan.

Gan roi sylw uniongyrchol i'r cwestiwn a gododd am gymorth drwy drydydd cam y gronfa cadernid economaidd, gallaf gadarnhau y gall busnesau a oedd wedi gwneud cais am gymorth o'r blaen, p'un a oeddent wedi'i sicrhau ai peidio, wneud cais am y trydydd cam hwn o gymorth gan y gronfa cadernid economaidd, oherwydd mae'r math o gymorth yr ydym yn ei gynnig y tro hwn yn wahanol. Mae'n ymwneud â sicrhau y gall busnesau oroesi drwy gyfyngiadau lleol a bod busnesau'n gallu addasu i'r economi newydd.

Ac i orffen y datganiad hwn, un cwestiwn olaf—Mick Antoniw.

Diolch, Gweinidog, am eich datganiad ac am y manylion am y cyllid hwn. A gaf i ofyn yn gryno iawn am y diwydiant coetshis a theithiau—? Mae gennyf gannoedd o bobl a gyflogir yn fy etholaeth i sy'n gweithio yn y diwydiant hwn, a gwn eich bod yn gyfarwydd ag ef—a wnewch chi ystyried a yw'n briodol i rai o'r cwmnïau hyn gael eu categoreiddio fel trafnidiaeth yn hytrach na thwristiaeth a lletygarwch, sy'n gymaint yn rhan o'u busnes, oherwydd nid yw cael eu categoreiddio felly yn eu hanghymhwyso rhag rhai budd-daliadau o ran TAW, o ran y dreth gyngor ac yn y blaen? Mae'n ymddangos i mi y byddai hynny o gymorth sylweddol, yn enwedig i gwmnïau bysiau yn fy etholaeth.

Rwy'n sicr yn croesawu'r datganiad o ran hedfan a'ch sylwadau yn y fan yna. Mae Keir Starmer, arweinydd y Blaid Lafur, wedi galw am newid y gyfraith i'w gwneud yn anghyfreithlon i gwmnïau ddiswyddo ac ail-gyflogi ar delerau ac amodau is. A fyddech chi'n cefnogi galwad am y newid hwnnw yn y gyfraith? A hefyd, o ran grantiau, a wnewch chi sicrhau na fyddai cwmnïau sy'n dilyn y camau gweithredu hynny yn gymwys yn foesegol i gael cymorth gan Lywodraeth Cymru?

Diolch i Mick Antoniw am ei gwestiynau. Byddwn ni'n sicr yn edrych ar gategoreiddio cwmnïau bysiau. Wrth gwrs, bydd cwmnïau bysiau'n gallu gwneud cais ac, os ydyn nhw'n bodloni'r meini prawf, byddan nhw'n gallu sicrhau cyllid cadernid economaidd drwy'r trydydd cam, yn union fel yr oedden nhw'n gallu ei sicrhau yn ystod dau gam cyntaf y cymorth.

Byddwn i hefyd yn adleisio'r sylwadau a wnaeth Mick Antoniw ynglŷn â diswyddo a chyflogi. Mae'n hanfodol, fel y dywedais mewn ymateb i gyfraniad cynharach, wrth i ni edrych ar yr adferiad ein bod yn ceisio lleihau anghydraddoldebau, er mwyn gwella arferion gweithio teg, yn hytrach na chaniatáu'r hyn sy'n digwydd yn y rhan fwyaf o amgylchiadau pan fydd dirwasgiad, sef eich bod yn gweld hawliau gweithwyr yn cael eu disbyddu, eich bod yn gweld anghydraddoldebau'n lledu, eich bod yn gweld y cymunedau hynny a adawyd ar ôl cyn i ddirwasgiad gael eu gadael ar ôl hyd yn oed yn fwy ar ôl i chi ddod allan ohono. Ni fydd hynny'n digwydd y tro hwn. Rydym yn benderfynol o sicrhau ein bod yn adeiladu economi decach a gwyrddach a mwy cyfiawn.

Diolch yn fawr iawn, Gweinidog.