Symudwn yn awr at eitem 8, sy'n ddatganiad gan y Dirprwy Weinidog dros Dai a Llywodraeth Leol ar ganol trefi—diogelu eu dyfodol. Hannah Blythyn.

Diolch, Dirprwy Lywydd dros dro. Roeddwn i eisiau manteisio ar y cyfle i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau am y pecyn trawsnewid trefi gwerth £90 miliwn a gyhoeddwyd ym mis Ionawr a'r datganiad ysgrifenedig a gyhoeddwyd ychydig cyn toriad yr haf ar gymorth i ganol ein trefi ymdopi â phandemig y coronafeirws.

Mae ymdeimlad o falchder wrth wraidd cymunedau ledled y wlad. Lleoedd hamdden, byw, gweithio a dysgu. Trefi sy'n cyfateb i anghenion heddiw wrth barhau i fod wedi'u gwreiddio i'w treftadaeth falch. Nid yw'r pandemig wedi newid ein hymrwymiad na'n huchelgais. Os rhywbeth, mae wedi'i atgyfnerthu a'i ail-danio. Ond mae wedi newid yr amgylchiadau ac wedi cyflymu tueddiadau sefydledig fel twf gwerthiannau ar-lein a phwysau ar y sector manwerthu.

Rydym ni hefyd wedi gweld newidiadau mwy cadarnhaol, a gwerthfawrogiad newydd o'r mannau gwyrdd a natur ar garreg y drws a llai o draffig, tagfeydd ac, o ganlyniad, allyriadau, ochr yn ochr â newid tuag at siopa'n lleol a'r cynnydd ym mhoblogrwydd marchnadoedd awyr agored. Mae'n rhaid i ni gadw'r newidiadau cadarnhaol hyn. Mae creu cymunedau gwyrdd a glân, gyda gwelliannau fel gwyrddio mannau cyhoeddus, mynd i'r afael â draenio a gwella ansawdd aer, yn ganolog i lunio canol trefi y dyfodol.

Mae cymorth seilwaith gwyrdd trawsnewid trefi yn ein galluogi i roi'r dyhead hwn ar waith heddiw, gydag 20 o brosiectau gwerth cyfanswm o £9 miliwn, fel y cynllun yn y Drenewydd a fydd yn ailgyfeirio glaw o adeiladau'r stryd fawr a meysydd parcio drwy systemau draenio cynaliadwy ac yn creu gerddi glaw ac ardaloedd wedi'u tirlunio.

Mae'r pandemig COVID-19 yn ei gwneud yn bwysicach fyth i ni roi ein hagenda trawsnewid trefi ar waith yn awr, ac rydym yn ei rhoi ar waith, yn galluogi addasiadau canol trefi i gefnogi'r amgylchiadau presennol ond a allai, ar yr un pryd, gynnig cipolwg ar wahanol ffyrdd o annog ymwelwyr yn y dyfodol—o seddau awyr agored, lloches a gwres ar gyfer caffis a thafarndai, ac ardaloedd aros awyr agored ar gyfer salonau yn Sir Fynwy, i arwyddion ac addasiadau ymbellhau cymdeithasol mewn 10 tref ar Ynys Môn, i ddarparu goleuadau a phŵer ar gyfer marchnadoedd awyr agored yng Nghastell-nedd Port Talbot. Mae awdurdod lleol Abertawe yn unig wedi derbyn dros 200 o ddatganiadau o ddiddordeb ac, yn eu geiriau nhw, maen nhw wedi'u syfrdanu gan y rhyddhad a'r adborth cadarnhaol gan fusnesau annibynnol lleol.

Mae Bro Morgannwg yn targedu hygyrchedd, teithio llesol a seilwaith gwyrdd gyda rheseli newydd i feiciau, mannau storio, planhigion, seddi, lledu'r droetffordd i greu lle i fusnesau, gwella goleuadau a stondinau symudol. Mae'r pwyslais ar y Barri, y Bont-faen, Llanilltud Fawr a Phenarth, sy'n cysylltu ag ymgyrch farchnata, a ariennir gan ein cyllid refeniw trawsnewid trefi i helpu i adfer canol y trefi hynny.

Caiff y cyllid refeniw hwn ei ddefnyddio gan awdurdodau lleol i farchnata canol trefi, dod o hyd i atebion digidol, gwella ymddangosiadau a mynd i'r afael ag eiddo gwag.

Gwyddom fod eiddo gwag hirsefydlog yn falltod ar ein cymunedau. Dyna pam yr wyf wedi cyflwyno cronfa ychwanegol o £15.2 miliwn i gynyddu'r broses orfodi ac wedi darparu £10 miliwn arall o gyllid benthyciadau i gefnogi busnesau i adfywio eiddo gwag. Mae ceisiadau bellach ar gyfer y cyllid benthyciad gan awdurdodau lleol a bydd yr arian yn cael ei ddyrannu'n fuan. 

Mae cynorthwyo a sicrhau dyfodol ein trefi mewn ffordd sy'n dod â manteision i'n pobl, ein lleoedd a'n planed yn flaenoriaeth draws-Lywodraethol. Boed yn gronfa trafnidiaeth gynaliadwy leol sy'n hyrwyddo atebion teithio llesol, cymorth ar gyfer mentrau twristiaeth mawr, buddsoddi mewn prosiectau treftadaeth nodedig, cyllid ar gyfer prosiectau cymunedol, neu'r lleoedd lleol ar gyfer grantiau natur, mae trefi ledled Cymru yn elwa o ymyrraeth draws-Lywodraethol.

Mae COVID-19 yn golygu bod yn rhaid i ni fod hyd yn oed yn fwy penderfynol ynghylch gweithredu ein hegwyddor o roi canol trefi yn gyntaf, gan gydweithio ac mewn partneriaeth o fewn a thu allan i'r Llywodraeth. Bydd angen ffordd newydd o weithio wrth wraidd y Llywodraeth. Mae fy nghyd-Aelodau yn Llywodraeth Cymru wedi cytuno mai canol y dref yn gyntaf fydd y lens ar gyfer ystyried pob syniad newydd. Mae hynny'n gofyn am ffyrdd newydd o weithio o fewn Llywodraeth Cymru a gyda'n partneriaid i sicrhau ein bod yn sylwi ar y cyfleoedd creadigol i ddod â chyfle economaidd a bywiogrwydd newydd yn ôl i ganol ein cymunedau.

Yn ogystal â hybu nifer yr ymwelwyr a chyflogaeth, mae lleoliadau canol trefi yn dod â manteision amgylcheddol, gyda chyfleoedd ar gyfer seilwaith gwyrdd, o ran mannau cyhoeddus a mannau ar gyfer ailddefnyddio ac atgyweirio, a chyd-leoli, gan leihau'r ddibyniaeth ar gymudo hir a theithiau ceir.

Mae'r Llywodraeth hon wedi egluro ei hymrwymiad i alluogi pobl i weithio'n agosach i'w cartrefi, gan weithio mewn ffordd a allai wella bywoliaeth a ffyrdd o fyw. Mae mannau neu ganolfannau cydweithredol sydd wedi'u cydleoli yng nghanol trefi yn cefnogi adfywio a gweithgarwch economaidd ac yn sail i'n dull gweithredu canol tref yn gyntaf.

Dros y blynyddoedd, wrth i'r ffordd yr ydym yn gweithio ac yn byw newid, felly hefyd y ffordd yr ydym ni'n defnyddio canol ein trefi. Er mwyn ein helpu i ymateb i her y newid hwn a chydnabod nad Llywodraeth yn unig sydd â'r holl atebion neu rôl i'w chwarae, yr wyf wedi sefydlu'r grŵp gweithredu gweinidogol ar ganol trefi, gydag arbenigedd allanol, gyda chefnogaeth grwpiau gweithredu rhanbarthol amlddisgyblaethol i nodi a blaenoriaethu camau gweithredu a fydd yn cryfhau canol ein trefi yn y tymor byr a'r tymor hir. 

Mae ymgysylltu a grymuso cymunedau yn ganolog i hyn. Nid yw hyn yn ymwneud â lleoedd yn unig ond y bobl sy'n eu gwneud, ac mae ond yn iawn iddynt lunio eu dyfodol. Bydd y grŵp gweithredu yn blaenoriaethu'r mater hwn ac rydym hefyd yn cynnal ymgyrch gyfathrebu i ymgysylltu â busnesau a chymunedau lleol a chysylltu â'r ffordd y mae awdurdodau lleol yn marchnata canol eu trefi.

Nid oes amheuaeth gennym i gyd fod canol trefi ledled y DU yn wynebu heriau. Yma yng Nghymru, mae eu cefnogi drwy COVID-19 ac yn y dyfodol yn parhau i fod yn flaenoriaeth i'r Llywodraeth hon. Mae ein trefi'n bwysig; maen nhw o bwys i mi ac maen nhw o bwys i bobl ledled Cymru. Nid canolfannau busnes a masnach yn unig ydyn nhw, er mor bwysig yw hynny, maen nhw'n leoedd sy'n bwysig i ni ar lefel lawer mwy cynhenid, lleoedd sy'n rhan o bwy ydym ni ac o ble yr ydym ni'n dod. Lleoedd yr ydym ni i gyd eisiau eu gweld nid yn unig yn goroesi ond yn dod yn ôl yn well, gan ailddatgan ein balchder i ddod â manteision i'n cymunedau, ein heconomi a'n hamgylchedd lleol.

Fe gyfeirioch chi at y pecyn trawsnewid trefi gwerth £90 miliwn a gyhoeddwyd ym mis Ionawr a'r datganiad ysgrifenedig a gyhoeddwyd gennych ychydig cyn toriad yr haf ar gymorth i ganol ein trefi i ymdopi â phandemig y coronafeirws. Roedd eich datganiad ysgrifenedig ar 15 Gorffennaf, a oedd yn cyhoeddi cronfa o £9 miliwn, yn datgan bod £5.3 miliwn o hyn yn dod o'r rhaglen trawsnewid trefi a £3.7 miliwn o gyllid Tasglu'r Cymoedd. Felly ai cyllid newydd neu ran o'r £90 miliwn a gyhoeddwyd eisoes ym mis Ionawr yw hwn?

Mae Llywodraeth y DU wedi cyhoeddi cronfa trefi gwerth £3.6 biliwn i gefnogi trefi ledled Lloegr. Er i'r rhan fwyaf o'r arian hwn ddod o wariant adrannol y Weinyddiaeth Dai, Cymunedau a Llywodraeth Leol yn y DU ar gyfer Lloegr, nad oedd, felly, yn cynhyrchu cyllid canlyniadol Barnett ychwanegol i Lywodraeth Cymru, daw'r holl gyllid ar gyfer y gronfa trefi yn Lloegr o botiau a fydd yn cynhyrchu cyllid i Lywodraeth Cymru. O gofio y bydd Llywodraeth Cymru felly'n gwneud ei phenderfyniadau ei hun ar sut i wario hyn, a fyddwch chi'n gwario o leiaf swm cyfatebol ar drawsnewid trefi yng Nghymru?

Mae trefi bach yng Nghymru yn cyfrif am bron i 40 y cant o boblogaeth gyfan y wlad. Mae pump o'r 10 ardal fwyaf difreintiedig yng Nghymru wedi'u lleoli mewn trefi, gan gynnwys y Rhyl, Wrecsam a Merthyr Tudful. Felly, byddai Llywodraeth Geidwadol Cymru yn sefydlu cronfa gwerth £200 miliwn ar gyfer trefi glan môr a threfi marchnad i helpu i adfywio cymunedau lleol Cymru, a fyddai'n helpu i sicrhau buddsoddiad ledled Cymru ac, yn hollbwysig, yn galluogi cymunedau i benderfynu sut y caiff y gronfa ei fuddsoddi yn eu hardal leol.

Sut, felly, ydych chi'n ymateb i'r datganiad gan FSB Cymru, y Ffederasiwn Busnesau Bach, fod arnom angen dull newydd ar gyfer ein strydoedd mawr, gan gynnwys cyhoeddi strategaethau trefi ym mhob tref, sicrhau bod y berchnogaeth yn lleol, a bod busnesau, y sectorau gwirfoddol a chyhoeddus yn cael eu cynnwys, sefydlu cofrestr eiddo pan fo ymyriadau'n aml yn methu â landlordiaid absennol neu anhysbys, er mwyn adeiladu sail ar gyfer ymgysylltu, ac ailystyried swyddogaeth ardrethi busnes mewn trefi, gan efelychu rhyddhad busnesau'r stryd fawr yn Lloegr?

Roedd eich datganiad ym mis Gorffennaf yn nodi y byddai'r gronfa £9 miliwn yn ategu cronfa trafnidiaeth gynaliadwy leol Llywodraeth Cymru ac yn ei gwneud yn fwy diogel ac yn haws i bobl fynd o gwmpas eu tref leol. Rydych chi hefyd yn datgan heddiw hefyd fod gwneud mannau cyhoeddus yn fwy gwyrdd, mynd i'r afael â draenio a gwella ansawdd aer yn ganolog i lunio canol trefi yfory. Sut felly ydych chi'n ymateb i alwad RNIB Cymru a Guide Dogs Cymru i Lywodraeth Cymru sicrhau nad yw pobl sydd wedi colli eu golwg, a phobl anabl eraill, dan anfantais annheg oherwydd newidiadau i'r amgylchedd adeiledig, nac unrhyw fesurau eraill a gymerir mewn ymateb i'r coronafeirws?

Roedd eich datganiad ym mis Gorffennaf hefyd yn nodi y byddai'r gronfa £9 miliwn yn ategu cyllid i gefnogi costau rhedeg ardaloedd gwella busnes am dri mis. Ardal gwella busnes yw lle mae busnesau lleol—[Anghlywadwy.]—a chydweithio â phartneriaid i ffurfio grŵp i fuddsoddi arian a gwneud gwelliannau i ardal. Fodd bynnag, pan edrychais ar wefan Llywodraeth Cymru heddiw, roedd yn nodi gallai 16 o ardaloedd gwella busnes yng Nghymru ar hyn o bryd ond cael—[Anghlywadwy.]—mae cymorth hyd at fis Mawrth 2020 ar gael ar gyfer pob ardal gwella busnes arfaethedig. Felly, beth, os gwelwch yn dda, os gallwch chi roi'r wybodaeth ddiweddaraf i ni, yw'r sefyllfa bresennol gyda nhw?

Yn olaf, rydych chi'n dweud heddiw fod ymgysylltu â chymunedau a'u grymuso yn ganolog i nodi a blaenoriaethu camau gweithredu a fydd yn cryfhau canol ein trefi, ac y bydd y grŵp gweithredu gweinidogol ar ganol trefi yn blaenoriaethu hyn. Pan holais i chi am hyn ym mis Ionawr, gan gyfeirio at y gwaith helaeth a wnaed gan Ymddiriedolaeth Carnegie ar y wladwriaeth alluogi a 'Turnaround Towns', a ganfu fod dyfodol ein trefi yn ymwneud â mwy na'r stryd fawr yn unig, mae hefyd yn ymwneud â mynediad trigolion at ysgogiadau newid a'u gallu i ddylanwadu ar benderfyniadau, a bod cymunedau yn y sefyllfa orau i ddod â chyfoeth o wybodaeth leol ac egni ar y cyd i'r penderfyniadau sy'n effeithio arnyn nhw, fe wnaethoch chi ateb:

'Un o'r pethau yr ydym ni'n ei wneud yn rhan o'r pecyn hwn yw ystyried sut y gallwn ni gyfathrebu mwy gyda chymunedau, i weithio gyda nhw, i siarad mewn gwirionedd am y gefnogaeth yr ydym ni'n sôn amdani a chael eu barn'.

Felly, yn olaf, pa fesurau pendant yr ydych chi felly wedi'u rhoi ar waith ers mis Ionawr i wneud i hyn ddigwydd? Diolch yn fawr.

A gaf i ddiolch i'r Aelod am y nifer o gwestiynau a phwyntiau a wnaeth mewn ymateb i'r datganiad yna? Byddaf yn gwneud fy ngorau i geisio ymdrin â nhw mor llawn ag y gallaf. O ran unrhyw symiau canlyniadol, roedd yr Aelod yn iawn, ni chawsom ni unrhyw arian ychwanegol, ond mae'r £90 miliwn yr ydym ni wedi'i roi i'n cynllun trawsnewid trefi yn llawer mwy na'r symiau canlyniadol a gawn ni gan Lywodraeth y DU, ac rydym ni wedi ymrwymo'n llwyr i gefnogi canol ein trefi, fel yr amlinellais yn y datganiad hwn a chyn hyn. Ac er mai benthyciad o £90 miliwn yw'r cynllun trawsnewid trefi, nid dyma'r unig fuddsoddiad yn ein trefi; mae buddsoddiad gan bob rhan o'r Llywodraeth, o dwristiaeth, o Leoedd Lleol ar gyfer Natur ac o lawer iawn o bethau, heb sôn am y cymorth busnes y gallwyd ei roi drwy'r gronfa cadernid economaidd.

Cyfeiriodd yr Aelod at Ffederasiwn Busnesau Bach Cymru a'u hadroddiad a'r sylwadau y maen nhw wedi'u gwneud, a gwneuthum yn glir yn fy natganiad nad wyf yn credu bod gan y Llywodraeth yr holl atebion, yr holl awgrymiadau, ynghylch sut yr ydym yn ymateb i'r her. Ac rwy'n croesawu'n fawr fod Ffederasiwn Busnesau Bach Cymru, ynghyd â phartneriaid a rhanddeiliaid eraill, yn rhan o'r grŵp gweithredu gweinidogol sy'n ein helpu i symud ymlaen o ran, mewn gwirionedd, sut yr ydym yn mynd i'r afael â nifer o heriau blaenoriaeth yng Nghymru sy'n ymwneud â chanol ein trefi. Mae'r ymgysylltu hwnnw â chymunedau yn rhan o hynny, oherwydd, mewn gwirionedd, er mwyn i rywbeth lwyddo, mae angen i'r gymuned fod yn rhan o lunio hynny a pharhau a bwrw ymlaen ag ef. Un o'r dulliau yr wyf yn ceisio'i ddatblygu yw sicrhau y gall cynghorau tref a chymuned, sy'n aml wedi ymwreiddio yn y cymunedau lleol drwy eu swyddogaethau amrywiol, mewn gwirionedd gysylltu ag awdurdodau lleol a chael mwy o ddylanwad arnynt a chael cymorth i'w trefi eu hunain.

Fe wnes i sôn yn y datganiad, os yw'r Aelod yn cofio, am ymgyrch gyfathrebu, a byddai hon yn edrych ar gynllun arbrofol mewn nifer o ardaloedd, mewn ardaloedd sydd wedi'u gwasgaru'n ddaearyddol ledled Cymru, ynghylch sut y byddwn yn arbrofi gyda ffyrdd gwell o ymgysylltu â phobl, nid yn unig i siarad am y buddsoddiad a wnaed, ond i sicrhau eu bod yn rhan o unrhyw fuddsoddiad yn y dyfodol.

Cyfeiriodd yr Aelod yn benodol at drefi yn y gogledd megis y Rhyl a Wrecsam, ac rwy'n fwy na bodlon darparu map arddangos manylach i bob Aelod o ran pa fuddsoddiad a wneir yn y trefi hynny a ledled Cymru.

Diolch yn fawr iawn i'r Dirprwy Weinidog am ei datganiad. Fel y dywed, mae ein trefi'n bwysig iawn i ni, ac rwy'n siŵr y byddai'n cytuno â mi fod yr argyfwng wedi tynnu sylw at ba mor bwysig yw cymunedau lleol, ond y byddwn hefyd efallai'n defnyddio ein trefi a chanol ein trefi mewn gwahanol ffyrdd, yn rhannol o ganlyniad i'r argyfwng.

Mae'r Dirprwy Weinidog yn sôn yn ei datganiad am gyfleoedd i siopa mwy lleol, ac, er fy mod yn siŵr bod hynny'n wir, mae hefyd yn wir, er enghraifft, fod llawer o bobl wedi newid i siopa ar-lein yn hytrach na siopa'n uniongyrchol. Felly, tybed pa asesiad y mae'r Dirprwy Weinidog wedi'i wneud neu y gallai ei wneud o'r mathau o fusnesau y mae pobl yn defnyddio mwy ohonynt ar hyn o bryd yng nghanol ein trefi ac y gellid eu perswadio i ddefnyddio mwy ohonynt yn y dyfodol, oherwydd rwy'n credu ei bod hi'n bwysig ein bod yn rhoi anogaeth a chefnogaeth yn benodol i'r busnesau hynny sydd fwyaf tebygol o fod yn llwyddiannus.

Soniodd y Dirprwy Weinidog am ganolfannau gweithio lleol. Roeddwn yn falch iawn o'i chlywed yn sôn am y rheini. Tybed a all ddweud ychydig mwy yn ei hymateb i mi am y ffordd y mae'r gwaith hwnnw'n datblygu. Pwy mae hi'n tybio fydd yn datblygu'r canolfannau hynny? A yw hynny'n waith i awdurdodau lleol, neu i fentrau cydweithredol lleol? Tybed a yw hi wedi cael unrhyw drafodaethau gyda rhai o'r cyflogwyr mawr. Rydym ni wedi gweld cyflogwyr mawr yng Nghaerdydd, er enghraifft, fel Admiral a Lloyds, y bu eu staff yn gweithio gartref. I rai pobl, byddant eisiau parhau i weithio gartref; byddai llawer ohonynt yn hoffi gweithio'n fwy lleol. A oes rhan i'r cwmnïau mawr hynny, o bosib, o ran buddsoddi yn y math yna o ganolfan weithio lleol yn rhai o drefi ein Cymoedd, er enghraifft?

Mae'r Gweinidog yn cyfeirio at yr addasu a fu ar fannau cyhoeddus at ddibenion gwahanol, ond gwn ei bod yn ymwybodol iawn bod cyfundrefn reoleiddio gymhleth iawn ynghylch newid y ffordd y defnyddir mannau cyhoeddus, a tybed a wnaiff hi ein sicrhau ei bod yn gweithio gyda chyd-Aelodau ym mhob rhan o'r Llywodraeth i'w gwneud hi'n haws i awdurdodau lleol wneud y newidiadau hynny, o gofio bob amser, wrth gwrs, yr amod y mae Mark Isherwood wedi sôn amdano ynghylch yr angen i sicrhau nad yw unrhyw un o'r newidiadau hynny'n creu anawsterau i bobl anabl, nac, yn wir, i rieni â phramiau.

Tybed a yw hi wedi ystyried beth arall y gellid ei wneud i alluogi mwy o bobl i fyw yng nghanol ein trefi. Bydd yn ymwybodol o'r gwaith a wnaed yn ddiweddar, yn ystod yr ychydig flynyddoedd diwethaf, gan Gyngor Sir Gaerfyrddin, lle maen nhw wedi prynnu rhai siopau mawr gwag yng nghanol y dref, eu rhannu'n unedau llai ac yna troi'r mannau uwchben y siopau hynny'n fflatiau a ddefnyddir bellach, ac, wrth gwrs, mae hynny'n golygu bod pobl yng nghanol y dref, maen nhw'n defnyddio siopau lleol pan fyddan nhw'n gallu, gan ddefnyddio tafarndai a chaffis lleol, a tybed a wnaiff y Gweinidog ymuno â mi i longyfarch Sir Gaerfyrddin am hynny ac a yw hi'n credu bod hynny'n ddull y gellid ei ddefnyddio ymhellach.

Yn olaf, a chyda diolch am eich goddefgarwch, Llywydd dros dro, tybed pa ystyriaeth bellach y mae'r Dirprwy Weinidog a'i chyd-Aelodau wedi'i rhoi i effaith y gyfundrefn ardrethi busnes ar fusnesau bach yng nghanol y dref, yn enwedig, a pha un a oes angen gwneud unrhyw waith pellach i annog busnesau bach  newydd ac arloesol yn arbennig i ymsefydlu, y gallai rhai ohonynt gael eu rhwystro gan y gyfundrefn ardrethi busnes fel y mae, ac a oes gwaith pellach y gallai hi a'i chyd-Aelodau ar draws y Llywodraeth ei wneud yn hynny o beth.

Cytunaf yn llwyr â sylwadau'r Aelod ynglŷn â sut y mae pwysigrwydd a swyddogaeth cymunedau lleol wedi'u dwyn i'r amlwg mewn gwirionedd yn ystod y chwe mis diwethaf, fwy neu lai, a faint o bobl sydd wedi mynd y tu hwnt i hynny, boed yn wirfoddolwyr neu'n fusnesau bach, gan arallgyfeirio nid yn unig i gefnogi eu busnesau, ond i gefnogi'r rhai mwyaf agored i niwed yn y gymuned leol hefyd.

O ran mewn gwirionedd—. Mae'r Aelod yn codi pwynt da iawn o ran y dadansoddiad hwnnw o'r busnesau lleol hynny yng nghanol trefi, a sut maen nhw'n llwyddo i arallgyfeirio. Mae ein cyllid refeniw drwy ein cyllid trawsnewid trefi wedi galluogi awdurdodau lleol i weithio gyda chanol trefi o ran eu cynnig digidol. Credaf fod hynny'n bwysig iawn—mae'n faes gwaith gwirioneddol bwysig wrth symud ymlaen, gan alluogi'r busnesau annibynnol, llai hynny i gynyddu'r hyn y gallant ei wneud ar-lein, boed hynny mewn gwirionedd yn addasu i COVID—rydym ni wedi gweld hyn yn cyflymu yn ystod y pandemig—boed hynny'n addasu i gael rhyw fath o bresenoldeb ar-lein, neu gynnig pethau fel galw a chasglu neu wasanaeth clicio a chasglu. Felly, digidol o ran sut rydym ni'n cefnogi busnesau bach, annibynnol ond hefyd canol trefi yn gyffredinol o ran gallu defnyddio'r cyfrwng digidol hwnnw i wella'r cynnig ac i reoli nifer y defnyddwyr a hyrwyddo nifer y rhai sy'n dod i ganol y trefi hefyd.

Mae'r Aelod yn sôn am addasu mannau cyhoeddus at ddibenion gwahanol a'r angen i weithio ar draws y Llywodraeth o ran sut rydym yn gwneud hynny'n hygyrch, ond mewn ffordd, fel y dywedodd, sy'n ystyried y pwyntiau a godwyd gan yr Aelod Mark Isherwood, o ran peidio â chreu rhwystrau neu feichiau ychwanegol i gael mynediad i ganol trefi. Yn sicr, rydym yn cydnabod nad yw hyn—fel y dywedais yn y datganiad, nid yw hyn yn rhywbeth i un maes Llywodraeth nac i un portffolio yn unig, ac nid rhywbeth i'r Llywodraeth yn unig ydyw. Mae angen inni weithio ar draws y Llywodraeth ac rydym yn gwneud hynny, ac nid o fewn y Llywodraeth yn unig, ond gyda phartneriaid awdurdodau lleol a'r trydydd sector, a'r rheini ar draws y sector cyhoeddus a'r sector preifat hefyd, sydd, fel y dywed, yn gwbl hanfodol o ran sut yr ydym yn bwrw ymlaen â dynodi'r canolfannau cydweithredu hyn ar draws trefi yng Nghymru. Soniodd am drefi'r Cymoedd, ac rwy'n gwbl ymroddedig ac yn awyddus i sicrhau bod ystod eang o drefi, a'r bobl sy'n byw yn y trefi hynny, yn cael elwa ar yr agenda hon wrth symud ymlaen. Un o'r pethau yr ydym ni'n ei wneud fel Llywodraeth yr wyf wedi gofyn i swyddogion ei weithredu yw cael dealltwriaeth gliriach o ble mae eiddo'r sector cyhoeddus mewn trefi, i gynnig y sbardun hwnnw i fwrw ymlaen â'r agenda hon.

Diolch am eich datganiad, Dirprwy Weinidog, ar y pwnc yma sy'n un arbennig o bwysig. Dros y blynyddoedd rydym ni wedi cyflwyno amryw o fentrau i adfywio canol ein trefi sy'n dirywio ac yn cael eu disbyddu, ac yn wir dywedodd 70 y cant o'n hetholwyr y dylai adfywio ein trefi fod yn flaenoriaeth i'r Llywodraeth. Yn amlwg, nid oes gan neb yr holl atebion eto, ond bydd atebion o ran adfywio ac addasu at ddibenion gwahanol mewn modd strategol a chreadigol yn un o'r allweddi i greu canol trefi llwyddiannus a bywiog. A ddylai Llywodraeth Cymru feddwl yn fwy lleol ac ailadeiladu ein cymunedau canol tref yn fannau sy'n cofleidio arallgyfeirio a phrofiad ac sy'n llwyddo i gynnwys defnyddiau cymysg newydd yng nghyd-destun presennol manwerthu a chanol y dref? Bydd adfywio'n gofyn am berthynas sy'n fwy cydweithredol rhwng llywodraethu, landlordiaid a thenantiaid, a model datblygu masnachol hollol newydd, lle bydd yn rhaid i sefydliadau ariannu dderbyn ac ymgysylltu â'r realiti newydd. Beth mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i hwyluso'r rhyngweithio newydd hwn?

Un o'r prif ffactorau sy'n galluogi adfywio canol trefi, wrth gwrs, yw cysylltedd. Nid yn unig y mae'n rhaid i bobl fod ag awydd mynd i'r dref, ond rhaid iddynt allu cyrraedd yno. Yn anffodus, mae gwasanaethau bysiau—ffactor hollbwysig o ran cysylltedd—yn hytrach na thyfu, hyd yn oed wrth ddiystyru COVID, yn crebachu. Unwaith eto, os yw canol trefi am lwyddo, rhaid iddynt fod yn hygyrch yn ogystal â chael yr amrywiaeth, y gwasanaethau a phethau eraill y maent yn eu cynnig. Beth mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i sicrhau bod cwmnïau bysiau yn cadw llwybrau hanfodol i ganol ein trefi yn agored?

Ac un pwynt olaf, Dirprwy Weinidog: rhaid gwneud banciau'r stryd fawr—sydd, wrth gwrs, yn enw camarweiniol arnyn nhw erbyn hyn—yn atebol, oherwydd maen nhw wedi cefnu ar y busnesau hynny a oedd unwaith yn eu gwneud nhw'n gyfoethog ac yn broffidiol. Beth mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i atgoffa banciau o'u cyfrifoldebau cymdeithasol wrth gefnogi canol trefi?

Mae'r Aelod yn crybwyll yr angen am arallgyfeirio, ac mae'n llygad ei le—nid oes ateb sy'n addas i bawb i ailfywiogi ac adfywio canol ein trefi. Er bod manwerthu'n parhau i fod yn bwysig, ni all ein trefi oroesi drwy ddibynnu ar y sector manwerthu yn unig. Felly, fel y dywedais yn y datganiad, mae'n ymwneud â siopa, mae'n ymwneud â byw, mae'n ymwneud â hamdden ac mae'n ymwneud â gwaith hefyd. Rydym ni wedi ymrwymo yn y gorffennol, ac yn parhau i wneud hynny, i gynyddu'r cyfleoedd i fyw yng nghanol y dref, boed hynny'n gartrefi uwchben siopau neu greu tai o fewn neu ar gyrion canol trefi, fel ffordd nid yn unig o gynyddu nifer y rhai sy'n ymweld â chanol trefi ond mewn gwirionedd ffordd o roi mynediad i'r cyfleusterau hynny sydd ar garreg drws pobl hefyd. Credaf, wrth inni symud ymlaen, y gwelwn ni, gyda'r newid mewn patrymau gwaith o ganlyniad i bandemig y coronafeirws, yr angen i edrych nid yn unig ar ganolfannau cydweithio, ond ar ddatblygu adeiladau er mwyn i bobl allu byw a gweithio mewn lleoliadau canol tref.

Soniodd yr Aelod am yr angen—y cysylltedd ar gyfer ein trefi hefyd, a chysylltedd yw hynny nid yn unig drwy gyfrwng digidol, fel y gwnaethom ni sôn amdano o'r blaen ond mewn gwirionedd y gallu i fynd i ganol ein trefi'n gorfforol. Ac rwy'n falch bod gwaith yn mynd rhagddo ar draws y wlad, ac yn enwedig ym Mhontypridd, o ran y ffordd yr ydym yn cysylltu, yn y lle cyntaf, yr orsaf drennau â chanol y dref yn well, pan fyddwch yn gadael yr orsaf, ond, yn amlwg, mae bysiau'n allweddol i'r mwyafrif helaeth o bobl ledled Cymru, gan gynnwys fy etholwyr. Dyna pam yr wyf yn gweithio'n agos iawn gyda'm cyd-Weinidogion, Gweinidog yr Economi, Trafnidiaeth a Gogledd Cymru, a Dirprwy Weinidog yr Economi a Thrafnidiaeth, i sicrhau ein bod yn cysylltu ein cymunedau'n well i helpu i gefnogi canol ein trefi nid yn unig i oroesi ond i ffynnu, a galluogi mwy o bobl i'w defnyddio mewn ffordd sy'n gweithio iddyn nhw ond hefyd, wrth gwrs, mewn ffordd a allai sicrhau hefyd y manteision amgylcheddol ehangach hynny hefyd. 

A gaf i ddiolch i chi, Dirprwy Weinidog, am y cronfeydd canol trefi y mae Llywodraeth Cymru wedi'u dyrannu yn ystod yr wythnosau diwethaf? Ond un mater yr wyf wedi bod yn ceisio cael eglurhad pellach arno yw'r defnydd o'r cronfeydd hyn mewn canolfannau llai y tu allan i brif ganol tref Merthyr Tudful, yn fy etholaeth i. Er enghraifft, canolfannau lleol fel Rhymni, Ynysowen, Mynwent y Crynwyr, Cefn Coed a Dowlais—maent i gyd yn gymunedau yn eu hawl eu hunain, gyda stryd fawr, siopau, bwytai, llety, tafarndai a chaffis, ond nid ydynt, i bob golwg, yn gymwys i gael cymorth gan nad ydynt yn bodloni'r meini prawf neu'r diffiniad caeth o ganol tref sy'n ofynnol er mwyn cael cyllid. Felly, a wnewch chi ddweud wrthyf pa hyblygrwydd sydd gan awdurdodau lleol i ddefnyddio'r arian hwn ar gyfer busnesau, eiddo gwag, cynlluniau amgylcheddol ac ati, nad ydynt o fewn y diffiniad hwnnw o ganol tref, oherwydd fy nealltwriaeth i oedd bod yr arian ychwanegol gan dasglu'r Cymoedd i fod i helpu i gau'r bwlch hwnnw?

Diolch i Dawn Bowden am ei chwestiynau. Mae hi'n gywir yn crybwyll y buddsoddiad sy'n mynd i Ferthyr Tudful, a bydd yn parhau, a hefyd pwysigrwydd y cymunedau hynny sy'n gwasanaethu—y cymunedau llai sy'n hanfodol i'r bobl sy'n byw ynddynt ac o'u hamgylch hefyd. O ran pwy sy'n gymwys i'w gael a sut y dyrennir yr arian hwnnw, o ran blaenoriaethu canol trefi, yn draddodiadol mae penderfyniadau wedi'u gwneud ar sail ranbarthol gan yr awdurdodau lleol, ond yr hyn yr ydym ni wedi'i wneud gyda'r grant addasu canol trefi yw sicrhau ei fod ar gael i unrhyw dref a flaenoriaethir gan yr awdurdod lleol perthnasol. Ymgynghorodd Llywodraeth Cymru â'r awdurdodau lleol ar y cynllun ac ymatebodd i'r cais y dylid cael hyblygrwydd i ehangu'r cymorth i unrhyw drefi.

Daw'r cyllid o'n rhaglen trawsnewid trefi, felly, yn unol â hynny, mae ein cyllid wedi'i anelu'n llwyr at ganol trefi, fel y cadarnhawyd yn y canllawiau grant, ond mater i'r awdurdodau lleol eu hunain yw diffinio beth yw canol y dref. Ond, yn amlwg, rwy'n fwy na bodlon, wrth i ni ddatblygu'r gwaith hwn o ran buddsoddi yn y trefi llai hynny ledled Cymru—. Ac os oes gan yr Aelod ymholiadau neu faterion penodol y mae eisiau eu codi gyda mi, yna byddwn yn ei gwahodd i gyflwyno hynny'n ysgrifenedig i mi.

Rydym ni i gyd wedi bod yn gyfarwydd, yn enwedig y rhai ohonom ni sy'n cynrychioli Cymoedd y de, gyda'r heriau sy'n wynebu canol trefi dros flynyddoedd lawer. Rydym nid yn unig wedi gweld masnachu ar-lein yn cael effaith o ran erydu hyfywedd llawer o gynigion manwerthu, ond rydym ni hefyd wedi gweld twf dinasoedd yn dileu'r cyfleoedd i drefi llai gystadlu. Ond mae'r pandemig, yn y ffordd y mae wedi gweithio, wrth gwrs, wedi creu argyfwng gwirioneddol mewn dinasoedd hefyd, ac mae wedi creu argyfwng lle mae'n ddigon posib y bydd cyfleoedd newydd nawr i drefi nad oedden nhw yn bodoli chwe mis yn ôl, ac mae gennyf ddiddordeb yn yr hyn y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud er mwyn ysgogi'r creadigrwydd a'r uchelgais ar gyfer trefi a chanol trefi. Os edrychaf ar y trefi yn fy etholaeth, boed yn Nhredegar, Glynebwy, Brynmawr neu Abertyleri, yn ogystal â'r cymunedau llai y mae Dawn Bowden eisoes wedi'u disgrifio, nid wyf yn gweld lefel y gefnogaeth gan yr awdurdod lleol y byddwn yn dymuno ei gweld. Rwyf wedi cyfarfod a thrafod y sefyllfa sy'n wynebu canol ein trefi gyda llywodraeth leol, ac rwy'n siomedig yn yr ymateb rwy'n ei gael ganddynt. Ond nid wyf yn gweld llawer o greadigrwydd, a dweud y gwir, gan Lywodraeth Cymru ychwaith, ac rwy'n eithaf siomedig â'r dull gweithredu y mae Llywodraeth Cymru yn ei ddilyn ar hyn o bryd, gan fod gennym ni gyfle gwych yma i arwain meddylfryd, arwain creadigrwydd, newid ein dyfodol, ac i lunio'r lleoedd hyn sydd wrth wraidd ein holl gymunedau gwahanol. Mae hwn yn gyfle, rwy'n credu, i Lywodraeth Cymru ddangos yr hyn y gall y Llywodraeth ei wneud na all llywodraeth leol ei wneud ar hyn o bryd, a bod—

Diolch, Alun. Mae amser yn mynd yn brin. Gweinidog.

Diolch, Dirprwy Lywydd dros dro. Mae arnaf ofn bod yn rhaid i mi ddechrau drwy ddweud fy mod yn deall y rhwystredigaeth o ran y sefyllfa gyda'u trefi yn eu hardal leol, ond rwy'n gwrthod yn llwyr honiad yr Aelod nad yw Llywodraeth Cymru yn uchelgeisiol yn y maes hwn. Rwyf wedi ymrwymo'n llwyr i ysgogi creadigrwydd, i weithio gyda grŵp gweithredu canol trefi i weithredu yn ein cymunedau ledled Cymru. Ond rwyf hefyd yn cydnabod nad oes gan Lywodraeth Cymru yr holl atebion na'r holl syniadau. Byddwn yn annog Aelodau i ddod ymlaen i weithio gyda ni ar y syniadau a'r awgrymiadau hynny gan gymunedau yn eich etholaethau i weld sut y gallwn ni lwyddo i lunio ac adfywio canol ein trefi wrth inni symud ymlaen.

O ran swyddogaeth awdurdodau lleol, unwaith eto, fel y dywedais wrth Dawn Bowden, byddwn yn amlwg yn eich annog i barhau â'r sgwrs honno. Os oes materion penodol yr hoffech eu codi gyda mi, gwnewch hynny'n ysgrifenedig. Ond un o'r pethau yr wyf yn awyddus i'w wneud, fel y soniais yn y datganiad, yw sut yr ydym ni mewn gwirionedd yn galluogi cymunedau i fod yn well rhan o'r broses honno oherwydd rwy'n wirioneddol gredu, er mwyn i rywbeth lwyddo yn y tymor hwy, yna mae angen i gymunedau gael dweud eu dweud wrth lunio eu trefi eu hunain a'u canolfannau eu hunain lle maent yn byw ac yn gweithio. Un modd, fe gredaf, o wneud hynny yw gweithio'n llawer nes, ac rydym ni wedi gwneud hyn gyda'r gronfa addasu canol trefi i annog cynghorau tref a chymuned i fod yn rhan o'r broses honno hefyd. Byddwn yn croesawu dulliau eraill o ystyried sut y gallwn ni fod yn cynnwys y cymunedau i lunio hynny yn y dyfodol wrth inni yrru hwn yn ei flaen, oherwydd mae hynny'n gwbl briodol; mae gennym ni gyfle yn y fan yma nawr i sicrhau bod ein trefi nid yn unig yn gallu goroesi yn ystod y pandemig, ond yn gallu ffynnu ar ei ôl.

Diolch, Dirprwy Weinidog, am eich datganiad heddiw. Mae gen i ddiddordeb arbennig ym manylion yr agwedd eiddo gwag. Hoffwn gael rhagor o fanylion am hynny. Gwn fod awdurdodau lleol yn gallu gwneud cais am hynny, ond a wnewch chi roi ychydig mwy o wybodaeth inni am unrhyw feini prawf sy'n gysylltiedig â hynny? Felly, er enghraifft, ai ar gyfer manwerthu yn unig y mae neu a allai fod ar gyfer defnydd cymysg megis tai? Oherwydd rwy'n credu'n arbennig fod unedau tai llai yng nghanol y dref yn ffordd dda iawn o'i adfywio yn y tymor hir.

Mae fy ail gwestiwn a'm cwestiwn olaf yn ymwneud â'r grŵp gweithredu gweinidogol ar ganol trefi yr ydych chi yn ei sefydlu. Rwy'n croesawu hyn yn fawr, yn enwedig y ffaith ei fod yn cynnwys nid yn unig gwleidyddion a swyddogion, ond pobl sydd â phrofiad gwirioneddol o ganol trefi, boed hynny'n fusnesau neu'r gwaith o reoli canol trefi, ac ati. Felly, unwaith eto, rwy'n chwilio am ychydig mwy o wybodaeth am hynny, mewn gwirionedd, o ran pwy sy'n eistedd ar y grŵp hwnnw a'u profiad, eu harbenigedd ac a ydyn nhw, yn hollbwysig, yn cynrychioli natur amrywiol Cymru yn ddaearyddol ac yn ddiwylliannol. Diolch.

A gaf i ddiolch i Vikki Howells am ei chwestiwn a'i diddordeb? Rwy'n gwybod ei bod yn angerddol iawn ynghylch yr agenda hon a'r maes hwn wrth wasanaethu ei hetholwyr. O ran yr eiddo gwag, rwy'n tybio bod dwy elfen ac nid wyf yn glir, yn benodol, pa un y mae'r Aelod wedi cyfeirio ati, felly gwnaf fy ngorau i geisio mynd i'r afael â'r ddwy. Un ohonynt yw pa un a yw at ddefnydd cymysg neu ar gyfer manwerthu yn unig, wel, mewn gwirionedd, o ran y benthyciadau a'r gefnogaeth i awdurdodau lleol, yna mae hynny at ddefnydd cymysg—nid yw wedi ei anelu'n benodol at fanwerthu—ac rydym ni wedi gweld nifer o brosiectau gwirioneddol arloesol yn digwydd ledled Cymru, lle mae eiddo gwag wedi'i drosi i greu cartrefi gwirioneddol hyfryd i bobl yng nghanol trefi, sydd nid yn unig yn creu'r cartrefi newydd hyn ond sy'n ychwanegu, gobeithio, at gynyddu bywiogrwydd y trefi hynny hefyd.

Yn ogystal â hynny, mae gennym ni hefyd y gronfa gorfodi eiddo gwag, sy'n un o'r cronfeydd a gyhoeddais yn ôl ym mis Ionawr, ac rydym ni wedi ychwanegu cefnogaeth bellach at hynny. Rydym ni wedi ymgynghori ag arbenigwr yn y diwydiant i helpu i gefnogi awdurdodau lleol o ran sut maen nhw'n bwrw ymlaen â'r gwaith gorfodi hwnnw, oherwydd yr hyn a welsom ni o'r blaen, efallai, gydag effaith cyni a pheidio â bod â'r arbenigedd hwnnw o reidrwydd ar gyfer bwrw ymlaen â hynny mewn gwirionedd, ac i gefnogi awdurdodau lleol i fod â'r hyder i fwrw ymlaen â hynny. Er gwaethaf y pandemig, rydym ni wedi bod yn gweithio'n agos gydag awdurdodau lleol er mwyn iddyn nhw ddynodi o leiaf tua thri eiddo i bob awdurdod lleol. Mae'n debyg y gallem ni ddyfalu pa rai yw'r rhain o'r ohebiaeth yn ein bagiau post llawn neu, wyddoch chi, os ydych chi ar y stryd, mae pobl yn cwyno y bu yno ers blynyddoedd a pham nad ydym ni yn gwneud rhywbeth gydag ef. Mae'n amlwg y bu hi yn anodd iawn yn aml, am nifer o resymau, i awdurdodau lleol fynd i'r afael â hynny a symud ymlaen. Felly, mae cynnydd, ond yn anffodus ar hyn o bryd ni allaf roi'r manylion am rai ohonynt—y manylion—oherwydd cyfrinachedd masnachol, ond gallaf sicrhau'r Aelod ac Aelodau eraill y byddaf yn sicr yn gwneud hynny cyn gynted ag y gallwn ni rannu'r wybodaeth honno.

O ran y grŵp gweithredu canol trefi, y mae eisoes wedi'i sefydlu. Rydym ni yn symud ymlaen i'n trydydd cyfarfod nawr ac, fel y dywedais, rwyf wedi bod yn pwyso ar yr aelodau fy mod eisiau cael y pwyslais ar y gweithredu o hynny. Roedd amrywiaeth eang o randdeiliaid yn ymwneud â hynny, ac nid yw wedi'i gyfyngu i'r aelodau hynny o'r grŵp yn unig. Rydym ni wedi cael pobl yn dod o amrywiaeth eang o feysydd i gynnig eu mewnwelediad a'u syniadau i'n helpu i lunio ein camau gweithredu yn sgil y grŵp hwnnw. Hefyd, fel y dywedais yn y datganiad, mae'n seiliedig ar grwpiau gweithredu rhanbarthol. Mae'r grwpiau gweithredu rhanbarthol mewn gwirionedd yn cyflwyno'r materion hynny ar lawr gwlad i sicrhau eu bod yn rhan o'r camau a gymerwn, efallai, ar lefel genedlaethol ledled Cymru. Ac mae nifer o themâu'n deillio o hynny, boed hynny'n bethau megis—. Rydym ni wedi sôn am sut yr ydym yn cynnig gweledigaeth o ran sut y gellid defnyddio rhywfaint o'r eiddo neu leoedd gwag hyn. Felly, efallai creu'r cyfle ar gyfer yr hyn y byddem yn ei alw'n 'fannau cyfamserol'—rydym yn cynnig y weledigaeth honno. Rydym yn ystyried a allai pob tref yn y dyfodol fod yn dref farchnad, a hefyd y gwaith sy'n ymwneud ag ymgysylltu â'r gymuned. Felly, byddwn yn fwy na pharod i rannu mwy o fanylion gyda'r Aelodau am y grŵp gweithredu, ei aelodaeth a'i waith wrth iddo fwrw ymlaen.

Ac ar gyfer y cwestiwn olaf, unwaith eto, Mick Antoniw.

Diolch, Llywydd dros dro. Gweinidog, mae Pontypridd yn un o'r enghreifftiau clasurol hynny o dref a oedd yn adfywio gyda chymorth Llywodraeth Cymru a chyngor lleol: yr adeiladau newydd; Trafnidiaeth i Gymru yn cael ei lleoli yno; y bont newydd yn cysylltu â Pharc Ynysangharad; a'r neuadd fingo, sydd wedi ei chaffael yn awr gan RhCT i'w datblygu. Yna wrth gwrs, cawsom y llifogydd. Ac yna wrth i ni wella o'r llifogydd, cawsom COVID. Felly, mae wedi bod yn gyfnod anodd iawn i dref a oedd mewn gwirionedd ar fin adfywio.

Nawr, rydym yn dychwelyd i edrych ar hynny eto. Mae dwy agwedd yr hoffwn eich sylwadau arnynt. Yr un gyntaf yw'r newid hwnnw mewn arferion: pobl yn coginio mwy o fwyd ffres, ac ati, yn ystod cyfnod COVID. Mae marchnad wych ym Mhontypridd. Beth allwn ni ei wneud i gefnogi'r lleoliadau hynny'n benodol, y busnesau hynny sy'n darparu cynnyrch lleol ffres i'n cymuned? Oherwydd rwy'n credu bod cyfle i adfywio diddordeb mewn gwirionedd.

A'r llall yw y dylai ein trefi ddod yn ganolfannau diwylliant hefyd. Ym Mhontypridd, mae gennym Glwb y Bont, sy'n ganolfan Gymraeg, y mae llifogydd wedi cael effaith wael iawn arni, ond cyfleoedd gwirioneddol i ddatblygu'r celfyddydau, cerddoriaeth, diwylliant, lleoliadau Cymraeg ac yn y blaen, ac mae gormod o'n grantiau mewn seilos. Credaf fod yn rhaid inni ddechrau cysylltu'r rhain â'i gilydd er mwyn darparu gweledigaeth eang ar gyfer tref: cynnyrch diwylliannol, cynnyrch naturiol, a hefyd adfywio busnesau a swyddfeydd ac ati. Pa fath o gymorth sydd ar gael i hynny, a pha gymorth ychwanegol y gellid ei roi i sefydliadau fel ardal gwella busnes Pontypridd yn y dref, sydd wedi gwneud cymaint i'w dynnu ynghyd, ond gydag adnoddau ychwanegol gallai gael mwy fyth o effaith nag y mae ar hyn o bryd?

Os ymatebaf i'r pwyntiau ynghylch AGB Pontypridd a'r rhan a chwaraewyd ganddynt wrth hyrwyddo'r gwaith o adfywio canol tref Pontypridd yn sylweddol. Rydym wedi siarad o'r blaen am bwysigrwydd cael y gefnogaeth honno ar lawr gwlad gan bobl sy'n byw ac yn gweithio yno i sicrhau llwyddiant unrhyw brosiect adfywio ar gyfer tref neu gymuned. Rydym wedi ymrwymo i barhau i gefnogi AGB fel cyfrwng i sbarduno'r newid hwnnw neu'r ffyrdd y gallwn rymuso fforymau busnes lleol a sefydliadau cymunedol. Hefyd, rydym wedi rhoi cymorth i AGB fynd drwy'r cyfnod COVID, gan gydnabod yr heriau y gallant eu hwynebu, ac rwy'n hapus i archwilio'r gwaith hwnnw ymhellach gydag AGB lle maent yn bwrw ymlaen â gwaith da iawn ac yn sbarduno newid yn eu cymunedau.

Mae'r Aelod yn codi'r heriau amrywiol y mae Pontypridd wedi'u hwynebu; dros y flwyddyn ddiwethaf, yr adfywio a oedd mewn gwirionedd yn dechrau cael effaith ac yna'r heriau a wynebwyd yn sgil y llifogydd a'r pandemig erbyn hyn, ond rwy'n credu bod potensial enfawr yno ym Mhontypridd o ystyried y buddsoddiad a wnaed eisoes ac a wneir o hyd.

O ran prynu'n lleol a siopa'n lleol a'r cysylltiad â'r lle y mae eich bwyd yn dod ohonno a bwyd ffres, rwy'n credu mai un o'r pethau yr wyf wedi dechrau ei weld nawr o fewn y Llywodraeth yw—fel y dywedodd Mick—sut yr ydym yn cydgysylltu hynny'n well. Felly, drwy brynu'n lleol, os ydych yn prynu o farchnad mae'n debyg eich bod yn fwy tebygol o beidio â defnyddio deunydd pacio yn ormodol hefyd, ac rydych yn gweld pobl yn meddwl am yr adnoddau yr ydym yn eu defnyddio, nid yn unig o fewn ein bwyd ond hefyd y gwastraff y gallwn ei gynhyrchu hefyd. Rwy'n credu ein bod wedi gweld mwy o gyfleoedd yn amlygu eu hunain o fewn ein cyllid trawsnewid trefi'n uniongyrchol, ond hefyd pethau fel ein cronfa economi gylchol, gyda sefydliadau, cyrff cyhoeddus a busnesau'n dod ymlaen o ran sut y gallant leihau deunydd pacio fel rhan o'r cynnig hwnnw, rhan o'r cynnig canol tref sy'n wahanol, sy'n eu galluogi nhw i ddenu pobl i mewn a chynyddu'r nifer sy'n ymweld â chanol y dref.

Rwy'n credu bod yr Aelod yn gwneud y pwynt yn llwyr, mewn gwirionedd, rydym wedi'i weld—ac rwyf wedi'i weld fy hun yn fy etholaeth fy hun—y farchnad bron yn ôl ar ei thraed a'r cynnydd ym mhoblogrwydd y farchnad unwaith eto. Wel, mae hynny oherwydd bod pobl yn teimlo'n fwy diogel yn siopa yn yr awyr agored ar hyn o bryd o dan yr amgylchiadau presennol, ond hefyd maen nhw'n gweld ansawdd y cynnyrch ac yn gwybod eu bod yn cefnogi'r gymuned leol. Felly, gellir hwyluso hynny drwy awdurdodau lleol i gefnogi pethau fel mentrau marchnad leol wrth inni fwrw ymlaen. Gwn ei fod yn un o'r meysydd y mae'r grwpiau gweithredu eisoes wedi'i nodi fel maes allweddol i'w ddatblygu os gallwn sbarduno'r syniad a gweithredu pob tref yng Nghymru fel tref farchnad.

Diolch, Dirprwy Weinidog.