5. Pa drafodaethau y mae'r Cwnsler Cyffredinol wedi'u cael gyda swyddogion eraill y gyfraith ynghylch datganoli deddfwriaethol llawn i Gymru mewn perthynas â chyfiawnder? OQ55723

Mae Llywodraeth Cymru wedi cyflwyno sylwadau i Lywodraeth y DU, ac mae'n parhau i wneud hynny, ar faterion sy'n ymwneud â'r system gyfiawnder, gan gynnwys, yn bwysig iawn, datganoli cyfiawnder i Gymru.

Diolch. Roedd yr Arglwydd Ganghellor yn glir iawn yng nghynhadledd ddiweddar Cymru'r Gyfraith mai Cymru a Lloegr unedig sydd orau i'r gyfraith. Mae'r trefniadau presennol yn golygu y gallwn ni rannu adnoddau ac effeithlonrwydd ar draws y system gyfiawnder, gall llysoedd ddysgu oddi wrth ei gilydd, ac mae gan weithwyr cyfreithiol proffesiynol y rhyddid i ymarfer o Gaerdydd i Gaerliwelydd, ac o Gaernarfon i Gaergaint. Dywedodd hyd yn oed y Comisiwn ar Gyfiawnder yng Nghymru y dylid parhau â'r system bresennol, lle gall ymarferwyr cyfreithiol ymarfer yng Nghymru a Lloegr, a bod y proffesiynau cyfreithiol yn cael eu rheoleiddio ar y cyd. Nawr, rwy'n credu eich bod wedi cynghori yr un gynhadledd Cymru'r Gyfraith y bydd Llywodraeth Cymru, serch hynny, yn mynd ar drywydd datganoli cyfiawnder pan fydd mewn sefyllfa i wneud hynny. Felly, Cwnsler Cyffredinol, a wnewch chi ddweud wrth ein Senedd beth yw eich gweledigaeth ar gyfer dyfodol cyfiawnder yng Nghymru? Beth sy'n eich dal yn ôl ar hyn o bryd? Ac, a ydych chi'n cydnabod manteision y trefniadau presennol, fel y'u nodwyd gan yr Arglwydd Ganghellor?

Wel, rwy'n ddiolchgar iawn i'r Aelod am roi'r cyfle i mi egluro fy ngweledigaeth ar gyfer datganoli cyfiawnder yng Nghymru—efallai y bydd yn cymryd peth amser. Ond, dim ond er mwyn rhoi crynodeb o'r sefyllfa, credaf fod gwaith comisiwn Thomas, a sefydlwyd gan y cyn-Brif Weinidog, yn ddadansoddiad rhagorol. Mae'n anodd dychmygu cyfres o gyfraniadau mwy swmpus i'r ddadl na'r hyn y mae'r adroddiad hwnnw yn ei gynrychioli. Mae'n wirioneddol bwysig yn hanes datganoli yng Nghymru. Mae'n cyflwyno'r achos yn wych iawn ac mewn ffordd y bydd unrhyw un sy'n ystyriol o dystiolaeth yn ei gweld hi'n dipyn o her i ddadlau'n groes.

Rwy'n falch bod yr Arglwydd Ganghellor wedi pwysleisio, ar bob cyfle, mai'r hyn sy'n bwysig iddo ef yw canlyniadau ac nid proses. Felly, byddwn yn awyddus iawn i barhau â'r trafodaethau yr ydym wedi eu cychwyn gyda Llywodraeth y DU, a fydd yn canolbwyntio ar wella canlyniadau i bobl yng Nghymru, a gwn mai dyna yw ei phryder hi, fel fy un innau. Clywais sylwadau'r Arglwydd Ganghellor, a soniodd am rannu arbedion effeithlonrwydd. Wrth gwrs, yr hyn y mae hynny wedi ei olygu yng Nghymru yw dinistrio'r cyllid ar gyfer y system gyfiawnder. Dyna beth mae rhannu effeithlonrwydd wedi ei olygu yn ymarferol.

Hoffwn fanteisio ar y cyfle hefyd, y mae'n garedig iawn yn ei roi i mi, i'w gwneud yn gwbl glir nad yw safbwynt Llywodraeth Cymru ar ddatganoli cyfiawnder i Gymru yn fygythiad o gwbl i allu cyfreithwyr sydd â chymwysterau yn awdurdodaeth Cymru a Lloegr fel y mae ar hyn o bryd i barhau i ymarfer yn y naill a'r llall yn y dyfodol. Nid oes rheswm o gwbl pam y dylid cyfyngu ar ymarferwyr yn y naill awdurdodaeth i weithredu'n llawn yn y llall. Yn sicr, dyna'r safbwynt y byddem ni yn ei gefnogi yma ac yr ydym wedi ei argymell i'r comisiwn ei hun. Yr unig bwynt yr oeddwn yn ei wneud ynglŷn â dod yn ôl at y pwnc hwn yn y dyfodol yw cydnabod y realiti, y gwn y bydd hi ei hun yn ei gydnabod, fod pwyslais y Llywodraeth yn San Steffan, fel yng Nghymru, yn amlwg wedi bod ar yr ymateb i COVID yn y misoedd diwethaf. A chyda'r ewyllys orau yn y byd, nid yw'r trafodaethau yr hoffem ni fod wedi eu cael mewn cysylltiad â hyrwyddo datganoli cyfiawnder yng Nghymru wedi cael eu datblygu ar y cyflymder yr hoffwn i, yn sicr, ei weld. Ond rwy'n gobeithio, yn fuan iawn, y byddwn ni'n gallu dychwelyd at y trafodaethau hynny mewn modd adeiladol.

Rwy'n ddiolchgar i'r Cwnsler Cyffredinol am ei esboniad clir o'r weledigaeth honno. Ni fydd yn synnu gwybod ei bod yn un yr wyf i yn ei rhannu. Rwy'n gobeithio, yn y sgyrsiau y mae'n eu cael gyda Llywodraeth y Deyrnas Unedig a chyda'r Arglwydd Ganghellor, y byddan nhw'n pwysleisio y canlyniadau yr ydym wedi eu gweld yn ystod y flwyddyn ddiwethaf yn y ffordd y mae'r coronafeirws wedi effeithio ar garchardai Cymru, sef nad ydym wedi gweld y gallu i ddarparu dull cyfannol o drin pobl, o ran eu hamser mewn sefydliadau diogel a hefyd o ran sut y caiff pobl eu rhyddhau yn ôl i'r gymuned. Methiant y gwasanaethau prawf, wrth gwrs, yw'r enghraifft amlwg o hynny. Wrth ddod i'w gasgliadau, gobeithiaf y bydd yr Arglwydd Ganghellor yn cydnabod mai'r hyn sy'n bwysig yw'r hyn sy'n bwysig i bobl Cymru ac nid yr hyn sy'n bwysig i'r Arglwydd Ganghellor.

Diolch i Alun Davies am y cwestiwn atodol yna ac am ei gefnogaeth hirsefydlog i achos datganoli cyfiawnder yng Nghymru. Fe wnaf ddweud fy mod i, yn ystod y misoedd diwethaf, yn credu bod dealltwriaeth pobl yng Nghymru o sut y mae'r system gyfiawnder yn gweithredu a sut y mae Llywodraeth Cymru a'r Senedd yn deddfu, a sut y caiff y cyfreithiau hynny eu plismona gan heddlu neilltuedig, os hoffech chi—. Rwy'n credu bod pobl wedi magu dealltwriaeth ddyfnach ac ehangach o'r potensial i wneud penderfyniadau cyfiawnder yma yng Nghymru a chredaf fod hynny, mewn amgylchiadau tywyll iawn, wedi bod yn ddatblygiad cadarnhaol o ran dealltwriaeth pobl. Hoffwn ddweud hefyd, yng ngallu Llywodraeth Cymru i weithio gyda'r heddlu, yn amlwg, ond hefyd y gwasanaeth carchardai, y gwasanaeth llysoedd a nifer o awdurdodau eraill neilltuedig o fewn y system gyfiawnder, y bu llawer iawn o gydweithio mewn ffordd gydgysylltiedig iawn yn ystod yr wythnosau a'r misoedd diwethaf, ond mae hynny wedi digwydd er gwaethaf y trefniadau cyfiawnder sydd gennym ni, nid o'u herwydd. Mae wedi digwydd oherwydd yr ymdrechion y mae unigolion wedi'u gwneud i wneud i'r gyfres honno o berthnasoedd weithio, ac rwy'n credu bod hynny, ar un ystyr, yn arwydd i ni o faint yn fwy y gallem ni ei gyflawni o ran y meddylfryd cydgysylltiedig hwnnw pe byddai gennym setliad datganoli a fyddai yn ei gwneud yn haws, yn hytrach nag yn anos.