3. Pa gamau y mae'r Cwnsler Cyffredinol yn eu cymryd i sicrhau bod ffermwyr yn ganolog i unrhyw gytundebau masnach rhyngwladol yn y dyfodol? OQ55817

Rydym wedi bod yn glir iawn gyda Llywodraeth y DU na ddylai unrhyw gytundebau masnach rydd yn y dyfodol danseilio ein sector amaethyddol. Mae'n rhaid sicrhau nad yw ein ffermwyr yn gweld eu prisiau'n cael eu tandorri yn sgil cystadleuaeth annheg ar fewnforion nad ydynt yn cyrraedd ein safonau diogelwch bwyd, iechyd a lles anifeiliaid neu'r amgylchedd.

Diolch. Wrth gwrs, fe fyddwch yn ymwybodol fod y Prif Weinidog a Mrs von der Leyen wedi cytuno i gadarnhau ymdrechion ar y cytundeb masnach ar ôl Brexit. Yn wir, mae'r cytundeb partneriaeth economaidd cynhwysfawr rhwng y DU a Japan bellach wedi'i lofnodi, gan roi hwb i frandiau'r DU gydag amddiffyniadau ar gyfer cynnyrch amaethyddol mwy eiconig y DU, o saith yn unig o dan delerau cytundeb yr UE-Japan i dros 70, gan gynnwys cig oen Cymru. Ac fel y dywedoch chi yn y datganiad ysgrifenedig ar 3 Tachwedd 2020, mae Llywodraeth y DU bellach wedi llofnodi 21 o gytundebau parhad hyd yma ac mae negodiadau'n mynd rhagddynt ar oddeutu 17 o rai eraill. Fodd bynnag, rydych wedi nodi yn y gorffennol fod llawer o'r gwledydd hyn yn fach ac nad oes ganddynt fawr o fasnach â Chymru. Nawr, mae gweinyddiaethau datganoledig yn ymgysylltu'n ystyrlon â Llywodraeth y DU, megis drwy'r fforwm gweinidogol ar gyfer masnach. Felly, pa gamau rydych yn eu cymryd i hybu allforion, yn enwedig cynnyrch amaethyddol i wledydd y mae gennym gytundeb â hwy hyd yma ond ychydig iawn o fasnach? Diolch.

Wel, mae hwnnw'n gwestiwn pwysig gan yr Aelod. Y rheswm pam fod y lefelau masnach mor isel yw oherwydd y patrwm masnachu o ran ein hallforion cig coch gyda'r Undeb Ewropeaidd, sy'n golygu bod 90 y cant o'n hallforion cig oen yn cyrraedd yr Undeb Ewropeaidd, er enghraifft, ac mae hynny o ganlyniad i ffermwyr yng Nghymru yn gwneud penderfyniad cwbl resymegol i allforio i un o'r marchnadoedd mwyaf yn y byd sydd ar garreg eu drws. Fel y dywedais, mae hwnnw'n benderfyniad economaidd cwbl resymegol. Byddwn wedi meddwl eu bod yn tybio yn ôl pob tebyg y byddai Llywodraeth y DU yn gwneud penderfyniadau economaidd cwbl resymegol hefyd, ac mae'n amlwg nad ydynt yn gwneud hynny yn y cyd-destun penodol hwn. Gwn y bydd hi'n ymuno â mi i resynu at sylwadau Liz Truss, er enghraifft, a oedd fel pe bai'n beirniadu ffermwyr Cymru am roi eu hwyau mewn un fasged. Os na chaiff buddiannau ffermwyr Cymru eu diogelu yng nghyd-destun y trafodaethau hyn, nid eu bai hwy fydd hynny; Llywodraeth y DU fydd ar fai.

Yng nghyd-destun cytundebau masnach â gwledydd eraill, rydym yn llwyr groesawu unrhyw gyfle i wella'r marchnadoedd sydd ar gael i ffermwyr Cymru. Nid oes amheuaeth am hynny. Byddwn yn cefnogi cynhyrchwyr bwyd, byddwn yn cefnogi allforwyr mewn unrhyw ffordd y gallwn, ac rydym eisoes yn gwneud hynny wrth gwrs. Ond realiti'r sefyllfa yw y bydd y cyfraniad y bydd y marchnadoedd hynny'n ei wneud i'r allforion gryn dipyn yn llai am resymau economaidd sylfaenol na'r lefel bresennol o allforion i'r UE. Nid yw hynny'n golygu na ddylem fynd ar drywydd y cyfleoedd hynny—dylem wneud hynny ac rydym yn gwneud hynny, ond credaf fod angen ymdeimlad o realiti ynglŷn â gallu'r cytundebau hynny i gymryd lle y tamaid lleiaf hyd yn oed o'r fasnach a fyddai'n cael ei cholli gyda'r Undeb Ewropeaidd.

Mae dadansoddiadau gan y Bwrdd Datblygu Amaethyddiaeth a Garddwriaeth yn awgrymu y gallai tariffau Sefydliad Masnach y Byd ychwanegu unrhyw beth o 38 y cant i 91 y cant at bris cig defaid o Brydain i brynwyr Ewropeaidd, yn ogystal â'r rhwystrau heblaw am dariffau i fasnach, ac rydym i gyd yn gwybod hynny. Mae Tsieina, mewnforiwr cig defaid mwyaf y byd, yn gosod tariff ad valorem o 12 y cant i 15 y cant ar gig oen a 23 y cant ar fewnforion cig dafad, ond mae ganddynt gytundeb masnach rydd gyda Seland Newydd ac Awstralia, eu prif gyflenwyr. A yw'r Cwnsler Cyffredinol yn rhannu fy mhryder ynglŷn â ffermio defaid os byddwn yn gadael yr Undeb Ewropeaidd heb gytundeb ac yn gorfod ceisio cystadlu â phrisiau Seland Newydd ac Awstralia?

Diolch i Mike Hedges am y cwestiwn hwnnw. Rwy'n rhannu ei bryder. Mae cynllun gweithredu diwedd y cyfnod pontio a gyhoeddwyd gennym y bore yma yn nodi'r risgiau y mae'n eu disgrifio yn ei gwestiynau i'r sector cig coch pe baem yn dod â'r cyfnod pontio i ben heb y math o gytundeb masnach y mae'n sôn amdano. Dyna pam ei bod mor bwysig sicrhau nad ydym yn y sefyllfa honno, a phe baem yn mynd i'r sefyllfa honno, mae'r cynllun yn disgrifio'r math o gymorth y bydd ei angen ar ffermwyr yng Nghymru, a byddai hwnnw'n gymorth sylweddol iawn. Nawr, bydd rhywfaint o'r gwaith a wnaethom ar y cynlluniau wrth gefn y llynedd, pan oeddem yn wynebu'r risg o adael heb unrhyw fath o gytundeb, wedi ein rhoi mewn sefyllfa dda eleni i ryw raddau, ond os byddwn yn gadael heb gytundeb, mae'n sicr yn wir y byddai graddau'r ymyrraeth angenrheidiol yn galw am gymorth sylweddol ar draws y DU.