Diolch, a chroeso nôl. Yr eitem nesaf fydd y datganiad gan Weinidog yr Economi, y gronfa codi’r gwastad a chronfa ffyniant gyffredin y Deyrnas Unedig. Galwaf ar Weinidog yr Economi, Vaughan Gething.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Ym mis Mehefin, cytunodd y Senedd hon yn llwyr fod ymagwedd Llywodraeth y DU at gronfeydd olynol yr Undeb Ewropeaidd yn ymosodiad ar ddatganoli yng Nghymru. Mae'n amlwg bod y cynlluniau pell ac wedi'u diffinio'n wael hyn ar hyn o bryd yn eithrio'r Senedd hon yn systematig ar faterion y caiff ei Haelodau eu hethol i wneud penderfyniadau arnynt. Rydym bellach yn wynebu gostyngiad enfawr yn y cyllid eleni er gwaethaf addewidion mynych na fyddai Cymru yn waeth ei byd yn ariannol ar ôl Brexit.

Disgwylir tua £10 miliwn, neu gyfartaledd o £450,000 ar gyfer pob awdurdod lleol yng Nghymru, eleni o'r gronfa adnewyddu cymunedol. Mae rhai ardaloedd, gan gynnwys Pen-y-bont ar Ogwr, Caerffili a sir y Fflint, wedi'u heithrio o'r rhestr ariannu blaenoriaeth tra bod ardaloedd mwy llewyrchus yn Lloegr yn cael eu cynnwys. Dirprwy Lywydd, ni all Llywodraeth y DU gynnal y myth y bydd pob rhan o Gymru yn elwa ac nad ydym yn waeth ein byd.

Mae Llywodraeth y DU yn parhau i dynnu sylw at y cyllid sydd ar gael o raglenni'r UE 2014-20, ond mae'n amlwg y byddai rhaglenni newydd yr UE eisoes wedi dechrau erbyn hyn. Ac mae dileu'r gorgyffwrdd hwn yn bwysig. Mae'n cynrychioli colled flynyddol gyfartalog o £375 miliwn i Gymru ar yr un pryd â gwneud y gallu i gynllunio'n amhosibl. Mae partneriaid cyflawni eisoes yn ceisio datgymalu'r seilwaith sydd ei angen i ddarparu ymyriadau tymor hirach oherwydd bod angen iddyn nhw wybod yn awr y bydd cyllid yno o hyd y tu hwnt i 2023.

A thrwy sicrhau bod yr arian hwn ar gael i geisiadau awdurdodau lleol sy'n cystadlu â'i gilydd yn unig, mae Llywodraeth y DU hefyd yn creu bylchau ariannu sector yn fwriadol, gan gynnwys ymhlith addysg uwch ac addysg bellach, y trydydd sector a busnes. Mae'r sectorau hyn wedi manteisio i'r eithaf ar gronfeydd yr Undeb Ewropeaidd yn y gorffennol i helpu i leihau gwahaniaethau mewn ymchwil ac arloesi, i gefnogi pobl sy'n agored i niwed mewn cymdeithas, ac i helpu i hybu cystadleurwydd.

Mae gennym bryderon gwirioneddol hefyd am fygythiad cynlluniau Llywodraeth y DU ar raddfa cynlluniau a ariennir gan yr UE yn y dyfodol, gan gynnwys yr hyn mae hynny'n ei olygu i Busnes Cymru, Banc Datblygu Cymru, a phrentisiaethau. Nid yw'r gronfa codi'r gwastad yn gwireddu ei henw ar hyn o bryd, a disgwylir i bob awdurdod lleol yng Nghymru dderbyn tua £1.3 miliwn eleni. Mae'n amlwg bod y cronfeydd hyn gan y DU yn gyfystyr â gostyngiad i Gymru.

Er gwaethaf y gwrthddywediad hwn a'r risgiau brys rydym ni’n eu hwynebu yn awr, ni fu unrhyw arwyddion o welliant ers i ni drafod y cronfeydd hyn ddiwethaf ym mis Mehefin. Dim ond chwe mis sy'n weddill o'r flwyddyn ariannol hon, ac nid yw Llywodraeth y DU wedi cyhoeddi unrhyw geisiadau llwyddiannus ar gyfer cronfeydd adnewyddu'r gymuned a'r cronfeydd codi'r gwastad. Mae hynny er gwaethaf yr addewidion a wnaed yn flaenorol i gyhoeddi ceisiadau ym mis Gorffennaf. Ac mae partneriaid yn iawn i ofyn sut mae prosiectau i fod i gyflawni erbyn mis Mawrth yn ôl y gofyn. Mae hwn yn oedi sy'n gadael cymunedau yn y tywyllwch ac yn peryglu'r hyn y gellir ei gyflawni i bobl a busnesau yma yng Nghymru.

Nid ydym ychwaith wedi ymgysylltu'n wirioneddol â'r ymarfer asesu ceisiadau, a gyda'n mewnbwn arfaethedig yn cael ei gyfyngu i delerau cwbl annerbyniol. Mae hon yn broses anhryloyw a phell nad yw'n cynrychioli datganoli i gymunedau lleol. Mae Llywodraeth y DU wedi gorfodi cynghorau i gystadlu a gweithredu fel gweinyddwyr, a chynigion yn cael eu hasesu yn Whitehall a phenderfyniadau ariannu’n cael eu gwneud gan Weinidogion y DU yn San Steffan.

Ac mae cynlluniau ar gyfer y gronfa ffyniant a rennir yr un mor bryderus. Ddeunaw mis ar ôl Brexit, gallwn barhau i ddisgwyl dim mwy na fframwaith gwariant lefel uchel yn adolygiad gwariant y mis nesaf. Ac eto, nid ydym yn glir o hyd ynghylch pa rôl fydd gan Lywodraethau datganoledig. Rydym hefyd yn ansicr a fydd y gronfa ffyniant a rennir hyd yn oed ar agor ar gyfer busnes y flwyddyn nesaf oherwydd yr oedi parhaus. Ni ellir disgrifio dull Llywodraeth y DU o ariannu ar ôl Brexit mewn unrhyw ffordd fel gwaith partneriaeth derbyniol, heb sôn am gysylltiadau rhynglywodraethol effeithiol.

Mae hyn yn siomedig, o ystyried ymrwymiadau'r Prif Weinidog yn dilyn yr uwchgynhadledd ym mis Mehefin a fynychais gyda'r Prif Weinidog ynghylch cysylltiadau rhynglywodraethol mwy effeithiol ledled y DU, a pharodrwydd y Llywodraeth hon a'n Prif Weinidog i gydweithio'n effeithiol wrth wneud hynny.

Mae camau digyswllt ac anhrefnus Llywodraeth y DU hefyd wedi methu â chreu argraff ar grwpiau seneddol trawsbleidiol y DU, y Sefydliad Llywodraethu a Seneddau a Llywodraethau datganoledig. Yn ddiweddar, cyhoeddodd y Pwyllgor Dethol Busnes, Ynni a Strategaeth Ddiwydiannol adroddiad ar y rhaglen codi'r gwastad, ac rwy’n dyfynnu:

'Mae'r cyllid sydd ar gael i gyflawni codi'r gwastad yn wahanol ac nid oes ganddo unrhyw ddiben na phwyslais strategol cydlynol cyffredinol';

'mae absenoldeb ymddangosiadol unrhyw ymgysylltiad strategol ystyrlon â'r gweinyddiaethau datganoledig ynghylch yr agenda codi'r gwastad, yn ymhelaethu ar y diffyg eglurder a phwyslais o amgylch y polisi mawr hwn.'

Ac ar y gronfa ffyniant a rennir, dywedodd y Sefydliad Llywodraethu ym mis Gorffennaf:

'bydd llywodraeth y DU yn gwario ar swyddogaethau polisi sydd wedi'u datganoli'n bennaf. Rydym wedi amlinellu'r risg y bydd hyn yn arwain at ddyblygu swyddogaethau a darnio'r gwasanaethau yn ddi-fudd.'

Mae'r Uchel Lys hefyd wedi cytuno i glywed her gyfreithiol a gyflwynwyd gan y Good Law Project am Lywodraeth y DU yn defnyddio'r gronfa codi'r gwastad er budd gwleidyddol, yn hytrach nag angen.

Codwyd pryderon cynyddol am y problemau sy'n dod i'r amlwg a'r bylchau cyllido sy'n wynebu sectorau hefyd gyda mi gan bartneriaid yng Nghymru, gan gynnwys Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru, Cyngor Gweithredu Gwirfoddol Cymru, Ffederasiwn Busnesau Bach Cymru a Phrifysgolion Cymru. Er gwaethaf rhybuddion o'r fath a chyngor gonest, mae Llywodraeth y DU wedi methu â gwrando, penderfyniad a fydd yn costio cyfleoedd gwaith i Gymru ac yn tanseilio prosiectau y mae mawr eu hangen.

Dirprwy Lywydd, nid yw'n glir eto beth fydd effaith y dull hwn, ond yr oeddwn yn fodlon cefnogi gwelliannau Plaid Cymru yn ystod y ddadl ym mis Mehefin. Gallaf gadarnhau unwaith eto heddiw y byddwn yn cynnal asesiad effaith pan fo'n ymarferol, fel y cytunwyd bryd hynny. Dylai Gweinidogion y DU nodi'r sefyllfa fwyafrifol glir yn y Senedd hon. Yn wir, cynigiwyd maniffesto i bobl Cymru a oedd yn cymeradwyo cynlluniau Llywodraeth y DU yn etholiadau'r Senedd eleni, ond ni chafodd hynny gefnogaeth y cyhoedd yng Nghymru, fel y gwyddom. Mae mwyafrif clir o ran dull 'wedi’i wneud yng Nghymru' sy'n parchu datganoli.

Mae ein fframwaith ein hunain ar gyfer buddsoddi arian newydd yr UE yn adeiladu ar flynyddoedd o ymgysylltu â phartneriaid. Mae'n seiliedig ar dystiolaeth a chytundeb, gyda blaenoriaethau clir i Gymru, a dyma sut mae dull tîm Cymru yn edrych. Mae ein cynlluniau'n dod â phŵer a chyllid yn nes at gymunedau drwy drosglwyddo cyllid a chyfrifoldebau i'r cyd-bwyllgorau corfforaethol newydd. Mae'r fframwaith hefyd yn cydnabod mai rhai ymyriadau, fel prentisiaethau a chymorth busnes, yw'r rhai mwyaf cost-effeithiol a hygyrch ar lefel genedlaethol. Rydym hefyd wedi comisiynu cyngor pellach gan y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd i helpu i gynllunio'r strwythurau llywodraethu aml-lefel gorau ar gyfer datblygu economaidd yng Nghymru. Ac eto, dyma sut mae dull partneriaeth go iawn yn edrych.

Dirprwy Lywydd, rwyf wedi egluro mewn llythyr at yr Ysgrifennydd Gwladol newydd Michael Gove ein bod yn agored i drafodaethau ystyrlon ar y ffordd orau o gydweithio i sicrhau bod y cronfeydd hyn yn llwyddiant. Mae gan Lywodraeth y DU gyfle i ddangos ei bod wedi gwrando ac i ddod â chyfnod i ben lle mae'n dweud wrth Gymru, 'Fe gewch chi'r hyn rydych chi’n ei gael.' Ni allai unrhyw Lywodraeth yng Nghymru dderbyn y dull hwnnw gan unrhyw Lywodraeth yn y DU, ac ni ddylai wneud hynny.

Llefarydd y Ceidwadwyr, Paul Davies.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Efallai y byddai'n syndod i'r Gweinidog fy mod yn dechrau ar nodyn o gytundeb ag ef ynghylch y diffyg cyflymder wrth ymateb i geisiadau sydd wedi'u cyflwyno i'r gronfa adnewyddu cymunedol. Mae angen i ni weld llawer mwy o gynnydd.

Nawr, mae'r datganiad heddiw yn galw am ragor o wybodaeth a manylion gan Lywodraeth y DU, ac, er tegwch, os yw'r arian i gael ei ddarparu'n effeithiol, yna mae'n amlwg bod cydweithio'n hanfodol. Er fy mod yn sylweddoli bod Ysgrifennydd Gwladol tai, cymunedau a llywodraeth leol newydd wedi'i benodi i oruchwylio'r cyllid hwn, mae cymunedau lleol ledled Cymru yn dal i aros am wybodaeth hanfodol am eu ceisiadau, ac mae'n hanfodol bod y wybodaeth honno ar gael. Nawr, mae'r Gweinidog wedi ei gwneud yn glir heddiw ei fod wedi ysgrifennu at yr Ysgrifennydd Gwladol newydd i ddweud ei fod yn agored i ymgysylltu ystyrlon. Fodd bynnag, o ystyried naws ei ddatganiad, efallai y gall gadarnhau a yw wedi gofyn am gyfarfod brys fel y gall wneud y pwyntiau hyn yn uniongyrchol i'r Ysgrifennydd Gwladol.

Dirprwy Lywydd, mae pob un ohonom am weld y cyllid hwn yn cyrraedd cymunedau yng Nghymru ac yn gwneud gwahaniaeth mawr. Wrth ei wraidd, mae'r gronfa adnewyddu cymunedol yn grymuso cymunedau lleol drwy roi rôl uniongyrchol i awdurdodau lleol wrth gyflawni'r buddsoddiad hwnnw. Rydym newydd weld pa mor gadarn y mae ein hawdurdodau lleol wedi bod yn ystod y pandemig, ac rwy'n credu eu bod mewn sefyllfa berffaith i gyflawni'r buddsoddiad hwn. Mae datganoli'r arian hwn i awdurdodau lleol yn rhywbeth y dylai Llywodraeth Cymru fod yn ei gefnogi. Ac eto, mae'r datganiad heddiw'n dangos eto fod Llywodraeth Cymru wedi defnyddio'r agenda codi'r gwastad i barhau gyda gwrthdaro cyfansoddiadol â chymheiriaid yn San Steffan. Ac felly, hoffwn atgoffa'r Gweinidog bod dwy Lywodraeth yn gwasanaethu pobl Cymru, nid un, ac ni fu erioed yn rhan o'r setliad datganoli y dylai llywodraeth leol yng Nghymru ddod yn faes na ddylai Llywodraeth y DU fentro iddo. Yn wir, yn hytrach na'r rhethreg 'beio San Steffan' arferol, efallai y gallai'r Gweinidog ddweud wrthym pa gamau ymgysylltu a chefnogi mae Llywodraeth Cymru wedi'u cynnig i awdurdodau lleol i'w cefnogi drwy'r broses hon.

Nawr, mae'r Gweinidog wedi dweud dro ar ôl tro, os yw Llywodraeth y DU o ddifrif ynghylch ffyniant yma yng Nghymru yn y dyfodol, fod yn rhaid iddi roi cyfran deg o wariant y DU i Gymru, ac ailadroddodd y sylwadau hynny eto heddiw. Wel, mae Llywodraeth y DU wedi ei gwneud yn glir iawn na fydd Cymru ar ei cholled drwy'r gronfa ffyniant a rennir, a bydd proffil y gwariant yn cael ei nodi yn adolygiad nesaf gwariant y DU, a ddisgwylir yr hydref hwn. Yn y cyfamser, mae cyfleoedd yma i Lywodraeth Cymru gefnogi Llywodraeth y DU drwy annog y defnydd parhaus o brofiad, ac yn wir arbenigedd, sydd wedi'i adeiladu yn ystod degawdau o ddarparu arian yr UE yma yng Nghymru. Felly, byddwn yn ddiolchgar pe gallai'r Gweinidog ddweud wrthym beth mae ef a'i swyddogion yn ei wneud i hybu'r arbenigedd hwnnw a sicrhau ei fod yn cael ei gadw o dan y ffrydiau ariannu newydd hyn.

Nawr, rwy'n credu ei bod yn deg dweud y bydd y gronfa adnewyddu cymunedol a'r gronfa ffyniant a rennir ehangach yn cael ei barnu ar eu canlyniadau, ac mae'n ddyddiau cynnar iawn i ffurfio unrhyw asesiad difrifol, ond mae'n rhaid i ni edrych ar ble mae cyfleoedd i ymgysylltu'n adeiladol ar yr agenda hon, yn hytrach na threulio amser ac ymdrech yn sgorio pwyntiau yn wleidyddol. Gallai Llywodraeth Cymru fod yn defnyddio ei hamser i ddweud wrthym beth yw ei chynlluniau ei hun ar gyfer cefnogi adnewyddu cymunedol a sicrhau ffyniant economaidd, ond yn hytrach rydym yn cael pregeth arall yn erbyn San Steffan. Mae'r Ffederasiwn Busnesau Bach yn iawn i ddweud na ddylai hyn atal Llywodraeth Cymru rhag amlinellu ei strategaeth datblygu economaidd ar gyfer y dyfodol yn fanwl, gan gynnwys lle mae cymorth busnes yn rhan ohono ac yn cyd-fynd â'i gweledigaeth, ei gwerthoedd a'i hegwyddorion. Felly, rwy'n gobeithio y bydd y Gweinidog yn manteisio ar y cyfle heddiw i ddweud wrthym beth mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i ailadeiladu economi Cymru, yr hyn sy'n cael ei wneud i sbarduno arloesedd, creu swyddi a sbarduno newid economaidd parhaol.

Mae'r datganiad heddiw hefyd yn cyfeirio at alwadau'r Ffederasiwn Busnesau Bach, ac un o'r rheini yw i Lywodraeth Cymru ddefnyddio'r cyfle hwn i amlinellu ei gweledigaeth drwy Fil datblygu economaidd. Fel maen nhw’n ei awgrymu, byddai hyn hefyd yn gosod y paramedrau a'r egwyddorion sy'n sail i'w holl sefydliadau, cylchoedd gwaith a nodau, a'i dull o ymdrin â chymorth busnes a'i nodau. Wrth gwrs, mae'n hanfodol bod Busnes Cymru yn cael ei ddiogelu o dan y gronfa ffyniant a rennir, o leiaf ar ei lefelau presennol, a bod sefydlogrwydd ariannu tymor hirach i Fanc Datblygu Cymru. Byddwn yn ddiolchgar pe gallai'r Gweinidog gadarnhau a fydd yn cyflwyno Bil datblygu economaidd, pa drafodaethau mewnol sy'n cael eu cynnal i drafod dyfodol Busnes Cymru, a pha gamau mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i gefnogi Banc Datblygu Cymru yn y tymor hirach.

Wrth gloi, Dirprwy Lywydd, rwy'n derbyn bod rhai pryderon cyfiawn yn natganiad y Gweinidog heddiw, ac rwy'n gobeithio y bydd Llywodraeth Cymru yn pwyso am ymgysylltu ystyrlon fel y gellir darparu'r arian hwn mor effeithiol â phosibl i ni yma yng Nghymru.

Diolch am y gyfres o gwestiynau. Rwy'n falch o nodi ei fod yn cydnabod y pryder ymarferol iawn, waeth beth fo'r fframwaith polisi, fod y diffyg gwneud penderfyniadau yn anfantais wirioneddol i awdurdodau lleol o unrhyw arweinyddiaeth wleidyddol yma yng Nghymru. Rwy'n gobeithio y gellir gwneud penderfyniadau, ond, fel y dywedais i, mae hynny eisoes yn peryglu'r gallu i wario'r arian hwnnw mewn pryd ac yn effeithiol yn unrhyw ran o Gymru.

Rwyf hefyd wedi gofyn am gyfarfod â Michael Gove cyn yr adolygiad o wariant. Hoffwn gael y cyfarfod brys y cyfeiriodd ato. Nid wyf yn siŵr a oes gan Michael Gove bobl yn gwrando, ond mae'n ddefnyddiol clywed bod cefnogaeth gan feinciau'r Ceidwadwyr iddo gwrdd â mi i drafod y materion hyn eu hunain. Rwy'n credu bod eiliad o gyfle i gael sgwrs am yr hyn y gellir ei wneud mewn gwirionedd, oherwydd mae llawer o'r hyn a ddywedodd yr Aelod sy’n bwysig iddo yn cael ei beryglu'n uniongyrchol gan y dull presennol.

Os meddyliwch chi am yr hyn y gwnaethoch chi ei ddweud am awdurdodau lleol, mewn gwirionedd, fe wnaethom ni gynllunio fframwaith newydd ar gyfer buddsoddi economaidd gydag awdurdodau lleol fel un o'n partneriaid allweddol. Rydym wedi adeiladu ar y cydberthnasau hynny ac rydym wedi gweithio gyda nhw i gynllunio fframwaith newydd, ac mae awdurdodau lleol yn rhedeg y cyd-bwyllgorau corfforaethol hynny. Byddai ganddyn nhw lais sylweddol yn y ffordd y byddai arian yn cael ei wario yn y dyfodol a bydden nhw'n cynllunio blaenoriaethau lleol gyda ni fel partneriaid. Yn wir, mae Cyd-bwyllgorau Corfforedig yn bwriadu ymgymryd â chyfrifoldebau'n gynt yn hytrach nag yn hwyrach, ac, mewn sawl ffordd, mae rhai cysondebau yno gyda'r bargeinion twf y mae Llywodraeth y DU wedi'u hariannu ar y cyd â ni. Mae'n dysgu gwersi o gylchoedd blaenorol o gyllid yr Undeb Ewropeaidd i geisio sicrhau bod gennym ymyriadau mwy strategol a mwy ohonyn nhw i wneud gwahaniaeth gwirioneddol.

Nid yw rhannu'r dull hwnnw o weithredu mewn proses ymgeisio awdurdod lleol yn unig yn gwarantu y bydd ardaloedd mewn angen yn llwyddiannus mewn proses ymgeisio gystadleuol—dyna un her. Ar hyn o bryd, gwyddom ein bod yn colli swm sylweddol o arian—mwy na £300 miliwn yn llai na’r hyn a gawn os bydd y symiau bach o arian yn y cronfeydd treialu yn cael eu darparu mewn gwirionedd yn ystod eleni. Mae hynny'n fater o ffaith; nid oes modd ei osgoi ac ni ellir ei wadu, ni waeth faint mae'r Aelod yn ysgwyd ei ben.

O ran yr heriau o geisio darparu gwersi o 20 mlynedd o wneud dewisiadau yma yng Nghymru, mae hynny'n tanlinellu'r pwynt mewn gwirionedd: bydd 20 mlynedd o Weinidogion yn y lle hwn yn gwneud dewisiadau a bod yn atebol i'r sefydliad hwn am y dewisiadau hynny yn dod i ben os bydd y dull presennol yr oedd yr Ysgrifennydd Gwladol blaenorol yn ei ddilyn yn parhau, oherwydd nid oes gennym rôl ystyrlon yn y ffordd mae'r cronfeydd yn cael eu cynllunio. Un o'r ychydig ddewisiadau a wnaed oedd torri cwys Gweinidogion Llywodraeth Cymru yn fwriadol, felly, mewn gwirionedd, nid oes cyfle i rannu'r hyn sydd wedi digwydd, oherwydd nid oes gan Lywodraeth y DU ddiddordeb mewn gwrando, neu o leiaf nid oedd ganddyn nhw gyda'r Ysgrifennydd Gwladol blaenorol.

Byddwn i'n dweud, pan fydd yr Aelod yn sôn am Busnes Cymru a'i werth, fod rhan sylweddol o gyllid Busnes Cymru yn dod o'r cronfeydd hyn. Gyda'r ffordd mae'r dull presennol wedi'i gynllunio, ni fydd yr arian hwnnw yno. Gallaf ddweud wrthych chi nad oes arian sbâr i lawr cefn y soffa weinidogol, bod yn rhaid i fy nghyfaill da a fy nghydweithiwr Rebecca Evans ddod o hyd i'r arian hwnnw yn y maes hwnnw, neu'r traean o arian a fyddai'n diflannu o brentisiaethau na ellir eu gwario o dan y dull presennol, neu, yn wir, yr arian ar gyfer cefnogi swyddi ym mhob un etholaeth ledled Cymru gyda'r banc datblygu hefyd.

Mae'r dull presennol, fel y mae, yn sylweddol ddiffygiol a bydd yn costio swyddi a chyfleoedd ym mhob cymuned yng Nghymru. Gobeithio y bydd Michael Gove yn manteisio ar y cyfle i siarad â ni ac i weithio gyda ni ac i edrych ar sut y byddwn yn cael fframwaith y gall Cymru weithio'n iawn ynddo ac na fydd yn peryglu'r gwaith yr ydym ni wedi'i wneud, gan ddysgu'r gwersi o fwy nag 20 mlynedd o wneud dewisiadau yma yng Nghymru, ac i ni a phawb weithio'n effeithiol gyda phartneriaid yma yng Nghymru i greu swyddi a chyfleoedd fel y dymunwn wneud hynny.

Llefarydd Plaid Cymru, Luke Fletcher.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Fel yr eglurodd Plaid Cymru yn y ddadl ar y pwnc hwn cyn y toriad, hyd yma mae agenda codi'r gwastad San Steffan wedi golygu mwy o bwerau i San Steffan, mwy o arian ar gyfer seddi Torïaidd, a llai o ddemocratiaeth, cyllid a chynrychiolaeth i Gymru. Rydym ni’n haeddu gwell na hyn, ac yr oedd ein gwelliannau ni, wrth gwrs, yn adlewyrchu hynny. Yn ystod y ddadl honno ceisiwyd gwneud pwyntiau penodol ynghylch y broses y tu ôl i'r meini prawf dethol ar gyfer y cronfeydd hyn, ac fe wnaethom ni alw am asesiadau manwl o'r effaith y bydd yr arian hwn yn ei chael ar Gymru. Roeddem ni, wrth gwrs, yn falch bod y Llywodraeth wedi cefnogi'r gwelliannau hynny ar y pryd.

Os na fydd y cronfeydd hyn yn cael eu disodli'n llawn a'u gweithredu gan y rhai sy'n gwneud penderfyniadau datganoledig, yna bydd Cymru'n cael cam difrifol ac yn waeth ei byd. Yn hytrach na phrofi cryfder yr undeb, roedd ymateb pandemig y DU mewn gwirionedd yn un cymhorthdal enfawr i dde Lloegr. Mae'r Ganolfan Polisi Blaengar wedi cyfrifo bod Llywodraeth y DU wedi gwario £1,000 yn fwy fesul preswylydd yn Llundain nag yng Nghymru, a £6.9 biliwn yn fwy ar Lundain na phe bai gwariant brys wedi'i ddyrannu i bob gwlad a rhanbarth yn gyfartal. Ni all Llywodraeth Cymru adael i'r un peth ddigwydd gyda'r cronfeydd hyn. Mae'n rhaid i Gymru gael ei chyfran deg o San Steffan.

Gan droi at eich datganiad, Gweinidog, mae Ffederasiwn Busnesau Bach Cymru wedi nodi bod ansicrwydd o hyd ynghylch sut y bydd cyllidebau'n edrych yn 2022-23, sy'n golygu bod y gallu i gynllunio ar gyfer y tymor hir yn cael ei lesteirio. Ydy'r Gweinidog yn cytuno, fel mater o frys, y dylai Llywodraeth y DU nodi ei chynllun manwl ar gyfer ariannu a dyluniad yr arian hwn fel bod eglurder a sicrwydd i'r holl randdeiliaid gynllunio ar gyfer y blynyddoedd i ddod?

O ran amserlen ar gyfer cyhoeddi asesiad o effaith, mewn ymateb i gwestiwn ysgrifenedig a gyflwynwyd dros yr haf yn gofyn pryd y bydd y Llywodraeth yn gosod gerbron y Senedd asesiad o effaith yn dangos effaith y trefniadau ariannu hyn ar ddosbarthu cyllid ledled Cymru, fe wnaethoch ateb yn dweud

'o ystyried yr oedi a'r ansicrwydd parhaus ynghylch y cyllid hwn, nid yw'n ymarferol ar hyn o bryd pennu amserlen gadarn ar ba bryd y gellir cynnal asesiad effeithiol o effaith y trefniadau ariannu hyn.'

Wrth gwrs, ailadroddwyd y sefyllfa hon yn y datganiad heddiw. Ond a yw'r Gweinidog yn cytuno bod oedi pellach ar ochr San Steffan o bethau yn sarhad arall eto ar allu ein Senedd yng Nghymru i weithredu atebion polisi ac ariannu sy'n gweithio i Gymru?

Cododd fy nghyd-Aelod Rhys ab Owen hefyd gyda Gweinidog y cyfansoddiad yr wythnos diwethaf yr adran codi'r gwastad newydd yn Whitehall. Fel y nododd, mae Llywodraeth y DU wedi dweud o'r blaen, pan fyddan nhw o'r farn ei bod yn briodol, y byddan nhw yn gofyn am gyngor gan Lywodraeth Cymru ar brosiectau yng Nghymru. Ydy'r Gweinidog wedi cael unrhyw drafodaethau cynnar gyda'r Ysgrifennydd Gwladol am godi'r gwastad ynghylch sut y bydd eu dwy adran yn cydweithio? Pa mor hyderus yw'r Gweinidog y bydd yr adran newydd hon yn Whitehall yn ymgysylltu'n wirioneddol â Gweinidogion Cymru?

Ac yn olaf, dros y toriad, cododd Prifysgol Caerdydd bryderon y gallai torri addewidion gan Lywodraeth y DU ar gyllid yn y dyfodol effeithio'n drwm ar sylfaen ymchwil ac arloesi Cymru. Roedd sylfaen ymchwil Cymru yn hanfodol wrth gefnogi ymateb cychwynnol y genedl i COVID-19 a byddai'n hanfodol mewn paratoadau ar gyfer pandemigau yn y dyfodol, pwynt a gydnabyddir, wrth gwrs, gan brif swyddog meddygol Cymru. Er bod gan San Steffan rôl glir i'w chwarae, mae hefyd yn hanfodol bod Cymru'n gwneud gwell defnydd o'i sylfaen ymchwil i fynd i'r afael â'r difrod a achoswyd gan COVID-19, gyda chymorth Llywodraeth Cymru, i wneud y defnydd gorau o'n harbenigedd a'n seilwaith. Mae prifysgolion Cymru, wrth gwrs, yn hanfodol i'r economi, gan greu dros £5 biliwn a bron i 50,000 o swyddi. Mae effeithiau economaidd pandemig COVID-19 ac agenda ôl-UE yn golygu bod angen i ni symud ymlaen yn awr ar yr argymhellion yn adolygiadau Diamond a Reid, yn gynt yn hytrach nag yn ddiweddarach, yn benodol: i gynnal cyllid ymchwil sy'n gysylltiedig ag ansawdd; i gadw ymreolaeth academaidd; i gynyddu arloesedd ac ymgysylltiad Cyngor Cyllido Addysg Uwch Cymru i £25 miliwn—fel y mae ar hyn o bryd, mae'n £15 miliwn; i greu cronfa dyfodol Cymru gwerth £30 miliwn, gan wobrwyo sefydliadau sy'n denu buddsoddiad i Gymru; a sefydlu cronfa fuddsoddi Dewi Sant gwerth £35 miliwn, gan gynnwys arloesedd, cystadlaethau a chanolfannau.

Roedd Pwyllgor Economi, Seilwaith a Sgiliau'r Senedd ddiwethaf yn cefnogi gweithredu'r argymhellion hyn fel mater o frys yn ei adroddiad etifeddiaeth. Ydy'r Gweinidog yn derbyn bod gan Lywodraeth Cymru ymrwymiadau rhagorol yn y mater hwn y gallan nhw eu datrys heb fod angen cymorth gan San Steffan, a pha gamau mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i sicrhau bod yr argymhellion sydd wedi’u derbyn eisoes yn cael eu gweithredu cyn gynted â phosibl?

Diolch am y cwestiynau. Fe wnaf ymdrin â'ch pwynt olaf yn gyntaf, a hynny yw fy mod yn ofni ei fod yn bwysig beth sy'n digwydd dros y mis nesaf gyda'r adolygiad o wariant, am ein gallu i fwrw ymlaen â'r ymrwymiadau rydyn ni wedi'u gwneud. Mae ein hymrwymiad i gael strategaeth wyddoniaeth flaengar ac i fanteisio i'r eithaf ar ein cyfleoedd ym maes ymchwil, datblygu ac arloesi yn dal i fod yno. Ond mae angen i ni ddeall yr offer y bydd gennym ni i wneud hynny. Felly, mae'n ymwneud yn rhannol â'r gronfa lefelu; mae hefyd yn ymwneud â'r hyn sy'n mynd i ddigwydd yn yr adolygiad o wariant a'r gyllideb. Bydd craffu ar bwyllgorau pan gyflwynir ein cyllideb ein hunain, ac rwy'n siŵr bod y Gweinidog cyllid wedi bod yn gwrando gyda diddordeb am fwy fyth o geisiadau am arian, sydd bob amser i’w ddisgwyl pan fyddwch yn Weinidog yn y Llywodraeth. Ond y pwynt difrifol yw bod gennym ymrwymiad y byddwn yn ceisio'i gyflawni, cyn belled ag y gallwn, gyda'r adnoddau sydd gennym, a byddwn yn nodi sut y gallwn wneud hynny pan fydd gennym ddarlun cliriach am adnoddau.

Ar hyn o bryd, rydym ar y trywydd i gael llai o lais dros lai o arian. Nid yw hynny'n sefyllfa wych i fod ynddi, ac nid wyf yn deall sut y gallai unrhyw un a etholwyd i'r lle hwn ddathlu'r ffaith bod dull bwriadol o ddileu pwerau ac adnoddau oddi wrth y sefydliad hwn. Os yw pobl am gael ymagwedd wahanol gan Lywodraeth Cymru, wel, dyna beth mae pobl yn ei benderfynu pan fyddwn yn cael etholiadau. Rydym wedi cael etholiadau gyda maniffestos, mae pobl wedi pleidleisio, mae gennym agenda yr ydym yn dymuno bwrw ymlaen â hi, oherwydd dyna'r cyfrifoldeb mae pobl Cymru wedi dewis ei roi i ni. Ni allaf asesu'r cronfeydd newydd. Rwyf wedi ymrwymo i asesu'r cronfeydd newydd pan fyddwn mewn sefyllfa i wneud hynny, ond, fel y gwnaeth llefarydd y Ceidwadwyr gydnabod, nid oes yr un o'r cronfeydd newydd wedi'i ddyrannu eto, hyd yn oed yn y cyfnod prawf. Felly, ni allwn hyd yn oed asesu effaith y cyfnod prawf, oherwydd nid yw'r penderfyniadau wedi'u gwneud, heb sôn am unrhyw benderfyniadau gwario sy'n cael eu gwneud. Pan fydd gennym fframwaith, pan fydd gennym fwy o benderfyniadau am yr hyn mae hynny'n ei olygu, byddwn yn cyflawni'r ymrwymiad yr ydym ni wedi'i wneud i ddarparu asesiad o'r hyn y credwn y bydd hynny'n ei wneud, yn ogystal â'r hyn a wneir wedyn pan wneir dewisiadau am y gwariant ehangach hwnnw.

Rwy'n credu bod pwynt cyfle o hyd, fel y dywedais i, i'r Ysgrifennydd Gwladol newydd, ac mae hynny'n rhannol yn dod yn ôl at y pwyntiau yr oeddech chi'n eu gwneud am yr hyn yr ydym yn ei ddeall am y gweithredu, y dyluniad a'r cynllun fel y mae. Y realiti yw nad oes un. Y pwyntiau allweddol a wnaed oedd y byddai penderfyniadau'n cael eu gwneud gan Weinidogion y DU. Gwnaed penderfyniadau ynghylch peidio â gwrando ar Lywodraeth Cymru a pheidio â gweithio gyda hi, mewn ffordd a oedd yn eithaf syfrdanol, wrth anwybyddu'r cyfle i weithio gyda ni mewn ffordd a allai ac a ddylai fod yn adeiladol. Wedi'r cyfan, oherwydd y risgiau dan sylw, pwy ar y ddaear sydd am fod yn gyfrifol am wneud dewisiadau a allai weld y rhaglen brentisiaeth yn cael ei lleihau o ganlyniad uniongyrchol i'r dewisiadau a wneir mewn swyddfa weinidogol yn Whitehall? Nid wyf yn credu mai dyna y byddai Aelodau Ceidwadol yn y lle hwn nac unrhyw un arall yn falch o sefyll i fyny a dweud eu bod wedi’i gyflawni. Ond mae'r ffaith nad oes cynllun mewn gwirionedd, nid yn unig i Gymru ond i'r DU—. Felly, pe baech yn siarad â chynrychiolwyr o Loegr, bydden nhw'n dweud wrthych chi nad ydyn nhw'n deall sut mae hyn yn mynd i weithio, oherwydd nid oes cynllun ar hyn o bryd. Y cyfle i Michael Gove yw gweithio gyda ni ar sut y gallai fframwaith yn y DU edrych, yn yr un ffordd yn union lle'r ydych wedi cael fframweithiau ar draws yr Undeb Ewropeaidd yn y gorffennol, ond i fod yn glir iawn ynghylch y dewisiadau sy'n cael eu gwneud yma yng Nghymru ynghylch yr hyn a wnawn gyda'r arian a bod yn glir am y symiau o arian sydd ar gael, fel y gall Gweinidogion yma gael eu dwyn yn briodol o hyd i gyfrif am ddewisiadau y dylem ni fod yn eu gwneud gyda'r pwerau mae'r cyhoedd yng Nghymru yn disgwyl i ni eu cael ac i'w harfer.

Yn y llythyr, yn fy nghais i gwrdd â Michael Gove—dylwn ddweud, efallai, i gydbwyso rhywfaint o feirniadaeth Llywodraeth y DU a Gweinidogion Ceidwadol, nad fi yw cefnogwr mwyaf Michael Gove, ac mae'n debyg na fyddwn i'n mynd allan i ddawnsio gydag ef, ond pan ddaw'n fater o'r ffordd mae wedi gweithredu rhwng Llywodraeth y DU a Llywodraethau datganoledig yn y pandemig, mae ganddo gyfrifoldebau undeb y mae'n eu cadw, ac rwy'n gobeithio bod hynny'n golygu, efallai'n fwy na Gweinidogion eraill yn Llywodraeth y DU, ei fod yn deall realiti gweithio gyda Llywodraethau datganoledig, ac, mewn gwirionedd, pan fyddwch chi'n gweithio gyda Llywodraethau datganoledig, y byddwch yn cael mwy o waith yn gyflymach. Dylwn ddweud, mewn cyfarfodydd y mae wedi'u cynnal, maen nhw bob amser wedi cael eu rhedeg a'u cynnal yn broffesiynol. Byddwn i'n gobeithio bod dull gweithredu ‘bwrw ati’ yn un y bydd yn ei gymryd, i fod eisiau gwneud pethau—ar gyfer ei amcanion ei hun, rwy’n deall, hefyd—ond, yn yr un modd, i wneud hynny mewn ffordd a fyddai, o fy safbwynt i, yn cryfhau'r achos dros yr undeb ac yn sicrhau ein bod yn ymgymryd â'n cyfrifoldebau ac yn cael ein dwyn i gyfrif yn briodol lle y dylem fod, o fewn y Senedd genedlaethol hon.

Rwyf yn ddiolchgar i chi, Gweinidog, am y datganiad. Mae proses yr ychydig flynyddoedd diwethaf wedi peri siom dwfn a dwys i mi. Pan gefais fy ethol i'r lle hwn am y tro cyntaf, a phan ymunais â Llywodraeth Cymru am y tro cyntaf, roedd gennym berthynas dda a chalonnog â Llywodraeth y Deyrnas Unedig. Nid oeddem yn cytuno ar bopeth, fel y byddech chi'n ei ddisgwyl gyda safbwyntiau gwleidyddol gwahanol, ond roedd Gweinidogion y DU bob amser yn gofyn am gytundeb, yn ein cynnwys mewn sgyrsiau, ac yn sicrhau bod holl Lywodraethau'r Deyrnas Unedig yn teimlo bod ganddyn nhw'r lle a'r cyfle i ddadlau a thrafod polisi cyn cytuno ar safbwynt y DU—a chytuno, yn hytrach na gorfodi. Fel Aelod o'r Senedd hon heddiw, pan fyddaf i'n ceisio croesholi Gweinidogion y DU, rwyf i’n eu cael nhw’n ochelgar, rwyf i'n eu cael nhw'n osgoi craffu, a phan fyddan nhw o flaen y pwyllgor, rwy'n gweld eu bod yn osgoi ateb cwestiynau. Ac mae hwnnw'n lle gwael iawn, iawn i fod ynddo.

Byddwn yn ddiolchgar, Gweinidog, pe gallech chi—eich hun, fel Gweinidog, a Llywodraeth Cymru yn ehangach; rwyf yn falch bod y Gweinidog cyllid yn ei lle ar gyfer hyn—gyhoeddi ffigurau am ba arian sy'n cael ei ddarparu i Gymru drwy'r gwahanol gynlluniau hyn a chymharu hynny â'r arian sydd wedi bod ar gael dros y degawd diwethaf, fel y gallwn ni ddwyn Gweinidogion y DU i gyfrif a sicrhau eu bod yn dysgu gwersi cylchoedd blaenorol. Roedd arweinydd dros dro'r wrthblaid Paul Davies yn llygad ei le yn yr hyn a ddywedodd am yr arbenigedd sy'n bodoli yn y lle hwn ac yn Llywodraeth Cymru. O'r hyn y gallaf ei weld, mae Llywodraeth y Deyrnas Unedig yn defnyddio'r cronfeydd hyn fel ffordd o gyflawni amcan gwleidyddol, yn hytrach na datblygiad economaidd a chymdeithasol, ac o'r hyn y gallaf ei weld—

Mae'r Aelod wedi cael mwy na'i amser.

Ac fe wnaf orffen gyda hyn, os byddwch chi'n garedig. Yr hyn y gallaf i ei weld yw eu bod yn ailadrodd camgymeriadau'r gorffennol, ac nad ydyn nhw'n dysgu gwersi'r gorffennol.

Diolch am y sylwadau a'r cwestiynau. Rwyf yn cofio bod yn Aelod newydd i'r sefydliad hwn, ac yn fuan ar ôl i'r Aelod gael ei benodi i'r Llywodraeth, yn sôn yn union am y profiad hwnnw—o weithio yng Nghyngor y Gweinidogion, a chael llinell gytûn yn y DU, lle'r oedd Gweinidogion yr Alban a Gweinidogion Cymru o wahanol berswâd gwleidyddol i Weinidogion y DU yn dal i gael trafodaeth adeiladol a phwrpasol cyn mynd i mewn i siarad fel aelod-wladwriaeth o'r DU i wledydd yr Undeb Ewropeaidd ar y pryd. Ac nid oes rheswm pam na allwn ni gael y sgyrsiau hynny. Yn wir, yn ystod y pandemig, lle'r ydym wedi cael ein canlyniadau gorau, rwy'n credu, o ran gwaith ledled y DU, mai'r rheswm am hynny yw bod rhai Gweinidogion y DU wedi bod yn agored a pharod i siarad â chymheiriaid mewn Llywodraethau yma, yn Belfast ac yng Nghaeredin hefyd. Gallaf ddweud ein bod yn manteisio ar gyfleoedd i fynd i ddewis ymddangosiadau pwyllgorau, ac mae Gweinidogion Cymru yn ceisio bod yn onest ac yn adeiladol yn y ffordd yr ydym yn ateb cwestiynau yn y pwyllgorau hynny. Yn sicr, nid wyf wedi clywed dim o'r feirniadaeth rydych chi’n ei wneud gan Weinidogion y DU o ran pwyllgorau dethol a sut maen nhw’n gweld Gweinidogion Cymru pan fyddwn yn ymddangos ger eu bron.

Rwy’n credu, serch hynny, bod rhyw bwynt a phwrpas i'r hyn mae'r Aelod yn ei ddweud, ac rwy’n credu y byddai'n ddefnyddiol ceisio cymharu a gwrthgyferbynnu, pan gawn ddewisiadau ynghylch sut y bydd arian yn cael ei wario, sut mae'n cymharu â'r ffordd yr oedden nhw yn gwario arian o'r blaen, a'r ffeithiau a'r ffigurau ar yr hyn yr ydym ni wedi'i wneud a'i gyflawni gyda chylchoedd arian blaenorol yr Undeb Ewropeaidd. Oherwydd mae pwynt am y canlyniadau yr ydym ni'n eu cyflawni a'r gwersi rydym wedi'u dysgu o beidio â bod â dull sy'n lledaenu'r arian mor denau â phosibl, ond sy'n fwy strategol a phwrpasol yn yr hyn yr ydym ni'n ceisio'i wneud â hynny i wneud gwahaniaeth strategol i ddyfodol economi Cymru, a mwy na hynny. Felly, byddwn i'n hapus iawn i weld sut y gallwn ni fodloni prif bwynt yr Aelod yn y fan yna yn y dyfodol.

A gaf i atgoffa'r Aelodau i gadw at eich terfyn amser fel y gallwn ni gael cynifer o bobl i siarad ag sydd wedi gwneud cais i siarad? Sam Rowlands.

Diolch, Dirprwy Lywydd, a diolch, Gweinidog, am eich datganiad heddiw ar y cronfeydd pwysig hyn. Fel y gwnaethoch chi ei ddweud, yn ôl ym mis Mehefin, cawsom ddadl y Llywodraeth ar y pwnc hwn, ac fel y byddech yn ei ddisgwyl, canolbwyntiais fy sylw a fy amser yn y ddadl honno ar rôl awdurdodau lleol a sut y gallan nhw chwarae eu rhan wrth dynnu'r arian pwysig hwn i'n cymunedau. Ac fel y gwelsom ni, er gwaethaf yr asesiad mwy llym yr ydych chi’n ei roi ar hyn efallai, mae'r mwyafrif llethol o gynghorau wedi cyflwyno ceisiadau drwy'r gronfa codi'r gwastad, ac mae'r gronfa adnewyddu cymunedol wedi gweld ceisiadau yn y cannoedd am yr arian hwnnw, sy'n dangos ymgysylltiad cymunedau lleol ac awdurdodau lleol yn y broses hon. Mae llawer o awdurdodau lleol hefyd wedi croesawu'r cyfle i wneud cais am y cyllid hwn yn uniongyrchol.

Un o'r pethau y gwnaethoch chi sôn amdano mewn ymateb blaenorol oedd cyflwyno cyd-bwyllgorau corfforedig fel rhan o strwythur cyflawni'r dyfodol yma yng Nghymru, ond mae hyn, wrth gwrs, yn bygwth y risg y bydd sgiliau a chapasiti'n cael eu cymryd oddi wrth awdurdodau lleol i'r strwythurau mwy rhanbarthol hyn—

A gawn ni y cwestiwn yn awr, os gwelwch yn dda?

Ac un o'r elfennau mae Llywodraeth y DU wedi'i ddarparu yw cyllid ar gyfer y capasiti hwn o £125,000 i'r awdurdodau lleol hyn er mwyn galluogi'r capasiti hwnnw, fel y gall awdurdodau lleol dynnu'r cyllid hwn i lawr. Pa fath o gymorth y byddech chi'n bwriadu ei ddarparu i awdurdodau lleol i ehangu'r capasiti hwn er mwyn sicrhau bod cymunedau yn manteisio i'r eithaf ar y cyllid hwn? Diolch.

Rydym wedi cael sgwrs adeiladol ac aeddfed gyda Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru, gyda'r mathau o arweinyddiaeth wleidyddol y mae'n ei chynrychioli, ac, mewn gwirionedd, un o brif ofynion llywodraeth leol yw'r ffaith eu bod yn cael eu digalonni'n sylweddol gyda'r amserlen i gyflwyno ceisiadau, ac, mewn gwirionedd, nid oedd yr arian y gwnaethoch gyfeirio ato yn gwneud llawer o wahaniaeth mewn gwirionedd, roedd hi'n amser. Ond mae hefyd yn golygu meithrin gallu i fynd i broses ymgeisio gystadleuol yn hytrach nag edrych ar ddull sy'n seiliedig ar anghenion, a phan fyddwch yn edrych ar yr hyn mae hynny'n ei olygu wedyn, rydych yn ysgrifennu'r cais gorau, rydych yn fwy tebygol o gael arian. Nid yw hynny'n golygu bod pobl ag anghenion gwirioneddol yn mynd i gael mynediad i'r arian hwnnw, ac mae hynny'n ddiffyg mawr yn y ffordd mae'r broses yn cael ei chynllunio ar hyn o bryd.

A dylwn ddweud nad arian newydd yw hyn; mae hyn yn llawer llai o arian nag a fyddai wedi bod ar gael fel arall, ac ni allwch chi wadu'r realiti y bydd mwy na £300 miliwn yn llai yn dod i Gymru eleni, hyd yn oed os yw'r cronfeydd sy'n cael eu treialu yn talu allan rywbryd yn ystod eleni a hyd yn oed os gall awdurdodau lleol wario'r arian cyn diwedd y flwyddyn ariannol. Pe baech yn dal i arwain awdurdod lleol, rwy'n credu y byddech chi'n hynod o rwystredig am nad oes penderfyniad wedi’i wneud, a byddech chi'n poeni am fwy nag arian ychwanegol ar gyfer gallu eich awdurdod lleol i wneud hyn, ond hefyd gallu adran y DU i reoli perthynas uniongyrchol â phob awdurdod lleol yn y DU. Mae'n fenter sy'n llawn anhawster, ac nid dyma'r ffordd gywir o weithredu, oherwydd rydych chi'n ceisio ail-greu perthynas gwbl newydd tra'n chwalu'r rhai sydd wedi gweithio, wedi darparu arian a dysgu gwersi mewn mwy na dau ddegawd. Felly, byddwn yn parhau i siarad ag awdurdodau lleol, ond mae angen cynllun o ryw fath arnom gan Lywodraeth y DU y mae pawb yn ei ddeall ac yn deall y rheolau. Mae'n well cael cynllun yr ydym yn anghytuno ag ef na dim cynllun o gwbl, sef lle'r ydym ni yn ein cael ein hunain ynddo ar hyn o bryd.

Gweinidog, gwn i chi gyfarfod â'r Gynghrair Cymunedau Diwydiannol yn ddiweddar i drafod eu pryderon am y cronfeydd ffyniant a rennir a'r cronfeydd codi'r gwastad, arian sydd mor bwysig i ddyfodol economaidd etholaethau fel fy un i, Cwm Cynon. Mae'r ICA wedi dadlau ers tro bod yn rhaid i unrhyw gyllid o'r cynlluniau fod yn hirdymor ac yn gynaliadwy os yw am sicrhau newid trawsnewidiol. A fyddech chi'n cytuno â mi fod hon yn neges glir mae angen i'r Senedd hon ei hanfon a bod angen i Weinidogion y DU wrando arni? At hynny, Gweinidog, a fyddech chi'n cytuno â mi ei bod yn arwydd pryderus iawn bod llywodraeth leol wedi'i dileu o deitl adran Llywodraeth y DU sydd bellach yn gyfrifol am godi'r gwastad?

Mae'n rhyfedd pa mor hir yw teitl adrannol, ac nid yw adran LUHC Michael Gove yn un yr wyf yn credu y caiff ei barnu ar ei theitl, ond yr hyn mae'n barod i'w wneud mewn gwirionedd. Gwn fod llywodraeth leol yng Nghymru wedi teimlo ei bod wedi'i heithrio o'r broses o hyd yn oed yr ymgysylltu a ddigwyddodd hyd at y pwynt hwn mewn amser, ac nad yw ynddo'i hun yn ddefnyddiol o gwbl. Nid oedd y ceisiadau am gyfarfodydd gyda Luke Hall pan oedd yn Weinidog ar y pryd cyn cael ei dynnu allan yn ad-drefniad diwethaf y DU yn rhai y byddai unrhyw awdurdod lleol yng Nghymru yn dweud eu bod yn gweithio'n dda, a hefyd y ffordd y rhoddwyd tystiolaeth i'r Pwyllgor Dethol ar Faterion Cymreig, sydd, wrth gwrs, yn cael ei arwain gan Aelod Seneddol Ceidwadol, gyda mwyafrif o ASau Ceidwadol—maen nhw wedi cydnabod cryn anghydweld yn y dull blaenorol. Felly, rwyf yn pryderu am y ffordd mae'r penawdau am awdurdodau lleol yn cael gwell bargen gan eu bod yn mynd i ymgysylltu'n uniongyrchol ar y pwynt hwn yn ceisio cuddio'r ffaith bod llai o arian, llai o gapasiti a llai o lais ynghylch beth i'w wneud.

Rwyf yn cymryd o ddifrif y Gynghrair Cymunedau Diwydiannol a'r hyn maen nhw wedi gorfod ei ddweud wrthyf. Mae eu gwaith gyda chymheiriaid yng Nghymru a Lloegr yn rhywbeth yr wyf am barhau i ymgysylltu ag ef a gwrando arno i geisio sicrhau y gallwn ni gael fframwaith a fydd yn gweithio i Gymru ac, yn wir, rhannau eraill o'r DU i sicrhau ein bod mewn gwirionedd yn gweld budd sylweddol yn lledaenu i gymunedau sydd wir ei angen.

Weinidog, fyddech chi'n cytuno bod hwn yn fath arall o chumocracy sydd yn nodwedd o'r Llywodraeth Geidwadol yma efo nhw'n trio ceisio cadw cyfoeth ymhlith eu cyfeillion breintiedig nhw tra'n gwadu ardaloedd tlotaf y Deyrnas Gyfunol o arian sydd yn angenrheidiol? Sut arall mae esbonio sut mae Gwynedd ar waelod haen 3 ac ardal fel ardal y Canghellor yn cael yr haen uchaf o bres? Fel cynghorydd sir cynt, roeddwn i'n rhan o'r broses leol o geisio canfod projectau ar gyfer yr arian yma ac roedd e'n anghredadwy y fath o lanast oedd yno er mwyn trio ffeindio'r gwahanol brojectau er mwyn cyfiawnhau hyn. Mae'r levelling-up fund yn edrych i wario pres ar gynlluniau fydd yn cynorthwyo Aelodau Seneddol Torïaidd i gael eu hail-ethol ac ennill cyflogau bras tra, ar y llaw arall, mae'r Llywodraeth giaidd yma yn Llundain yn cwtogi pres credyd cynhwysol i'r bobl fwyaf bregus. Nid lefelu i fyny mae San Steffan yn ei wneud, ond yn hytrach pwnsio i lawr. Ydych chi, Weinidog, yn cytuno efo'r dadansoddiad yma?

Rwy'n credu bod diffygion sylweddol yn y ffordd mae'r broses bresennol wedi gweithio, ac yn sicr nid yw'n broses mae'r Llywodraeth hon yn ei chefnogi o gwbl. Ac rwy'n cydnabod yr hyn mae'r Aelod yn ei ddweud am ble mae Gwynedd, a hefyd rwy'n gweld Aelod yn cynrychioli sir Pen-y-bont ar Ogwr a fydd hefyd yn gwybod am eithrio ardaloedd o Gymru sydd, yn wrthrychol, yn llai cefnog na rhannau o Loegr sydd wedi'u rhoi mewn meysydd blaenoriaeth. Nawr, nid yw hynny'n gyfystyr â chodi'r gwastad. O ran unrhyw ddadansoddiad, ni allwch ddweud bod hynny'n ddull codi'r gwastad.

Ac i mi, yr her yw p'un a gawn ni rywfaint o undod yn y lle hwn, nid yn unig i gefnogi'r Llywodraeth ond i gefnogi'r wlad ac i gydnabod bod hyn, mewn gwirionedd, yn ymwneud â Chymru a p'un a fyddwn yn cael ein trin yn deg ac yn briodol. A byddwn yn dweud wrth Aelodau Ceidwadol, mae rhywbeth yma am y mandad sydd gennych yn y lle hwn gan bobl a p'un a ydych yn barod i sefyll dros Gymru ar rywbeth lle nad yw'r dull presennol, yn dryloyw, yn gweithio i Gymru, neu a fyddwch yn mynd i mewn i fatio i weinidogion yn Whitehall. A byddwn i'n gofyn i chi feddwl eto am y dull yr ydych chi'n ei gymryd ac i fabwysiadu ymagwedd adeiladol gyda ni i geisio creu'r fargen orau bosibl i Gymru yn hytrach na'r toriad sylweddol mewn cyllid yr ydym eisoes yn ei gael yn ystod eleni.

Dirprwy Lywydd, rwy'n datgan fy niddordeb fel cyn gadeirydd grŵp llywio'r buddsoddiad rhanbarthol i Gymru ac fel cadeirydd presennol y fforwm strategol ar gyfer buddsoddi rhanbarthol yng Nghymru, y ddau heb dâl. Mae hynny wedi cymryd munud, Gadeirydd, i ddweud hynny.

A gaf i ddweud, roeddwn i'n teimlo'n galonogol mewn gwirionedd o glywed sylwadau Paul Davies am yr 20 mlynedd o brofiad o gyflawni buddsoddiad? Ond, wrth gwrs, mae'r buddsoddiad hwnnw'n cael ei ddarparu nid yn unig gan Lywodraeth Cymru ond hefyd gan y partneriaid hynny a Swyddfa Cyllid Ewropeaidd Cymru, gyda'u profiad Ewropeaidd o gydlynu taliadau hefyd, a'r un partneriaid sydd wedi codi'r materion sy'n ymwneud â diffyg cynllunio strategol yn y broses ymgeisio gystadleuol hon, bylchau cyllid y sector, dyblygu, parhad y gwasanaeth, datgymalu gwasanaethau sy'n mynd rhagddynt ar hyn o bryd. Y bobl hynny sydd ag 20 mlynedd o brofiad o gyflawni ar lawr gwlad sy'n dweud, 'Mae gennym rai materion ar droed.' Yr un partneriaid, Gweinidog, a Paul ac eraill, sydd yr un mor barod i helpu Llywodraeth y DU, yn ogystal â Llywodraeth Cymru, i sefydlu'r cyllid hwnnw, a ddarperir drwy gyd-destun polisi Cymru, a gyflwynir drwy, mewn gwirionedd, gydweithredu a chydlynu ar lawr gwlad i ddiwallu'r anghenion, yn hytrach na phroses ymgeisio gystadleuol, ac maen nhw'n barod i helpu, maen nhw wirioneddol yn barod.

Rwyf yn barod fel cyn-gadeirydd ac yn awr fel cadeirydd y fforwm wrth symud ymlaen i gyfarfod â Michael Gove ac i siarad ag ef a dweud, 'Gallwn eich cynorthwyo yn hyn.' Nid yw'n ymwneud â'i labelu—

Rwyf wedi rhoi amser ychwanegol i'r Aelod; gofynnwch y cwestiwn.

Diolch. Rwy'n ymddiheuro, Dirprwy Lywydd. Nid yw'n ymwneud â'i labelu naill ai'n 'DU' neu 'Cymru'; mae'n ymwneud â chyflawni dros y bobl yr ydym ni wedi ein hanfon yma i'w cynrychioli, ac mae ffordd well o wneud hynny na hyn. Gallwn ni helpu. Fyddech chi cystal â mynd â'r neges honno ymlaen?

Dyna'r neges yr ydym ni wedi ceisio'i chynnig droeon ac, hyd yma, nid ydym wedi cael atebion prydlon nac amserol gan y tîm gweinidogol blaenorol. Ac rwy'n gobeithio, gydag Ysgrifennydd Gwladol newydd, y bydd cyfle i ailosod yr hyn y gallwn ei wneud. Ac mae'r pwynt mae'r Aelod yn ei wneud am bartneriaid eraill wedi'i roi'n dda ac, ar lawer ystyr, mae'r partneriaid hynny'n ceisio dweud, 'Edrychwch, nid ydym am gymryd rhan mewn anghytundebau rhwng y ddwy Lywodraeth, ond rydym am wybod beth yw'r rheolau ac rydym am wybod na fyddwn yn cael ein heithrio.'

Er enghraifft, addysg uwch ac addysg bellach, yn ystod chwe blynedd olaf rhaglenni Ewropeaidd, fe wnaethon nhw wario £405 miliwn. Ar hyn o bryd, gyda'r dyluniad presennol, ni fydden nhw'n cael unrhyw beth. Ar gyfer y sector preifat, £272 miliwn yn ystod y chwe blynedd diwethaf, a £113 miliwn i'r trydydd sector. Ar hyn o bryd, nid oes llwybr iddyn nhw gael unrhyw fynediad o dan ddyluniad presennol y rhaglen, ac nid yw hynny'n gwneud synnwyr, yn ogystal â'r pwyntiau a wnes i'n gynharach ynghylch tanseilio prentisiaethau, Busnes Cymru a'r banc datblygu. Felly, mae cyfle i ailosod a meddwl am ateb llawer gwell a sicrhau canlyniadau llawer gwell i'r bobl yr ydym yma i'w cynrychioli.

Wel, mae 'Dim ceiniog yn waeth ei byd' yn adleisio braidd yn wag o amgylch y Siambr ddatganoledig hon. Ddeufis wedi i Lywodraeth y DU ddweud y byddai prosiectau oedd wedi'u cymeradwyo yn cael eu cyhoeddi, bu distawrwydd. Ac, fel y gwnaethoch chi ei ddweud yn gywir, Gweinidog, mae ardal awdurdod lleol Caerffili wedi'i heithrio o'r rhestr ariannu â blaenoriaeth, o blaid—o blaid—ardaloedd cyfoethocach yn Lloegr, er bod gan gymunedau Islwyn rai ardaloedd dwfn o amddifadedd—Amcan 1, Amcan 2, Amcan 3. Gallwn fynd ymlaen ar fynegai Cymru o amddifadedd lluosog. Unwaith eto, er gwaethaf datganoli, ar y tu allan i Brydain Dorïaidd yn edrych i mewn. Gweinidog, hyd yn hyn, y cyfan y gallaf ei weld sydd wedi'i gyflawni yw ailfrandio'r Torïaid, ailenwi Gweinyddiaeth Dai, Cymunedau a Llywodraeth Leol y DU i'r Adran Codi'r Gwastad, Tai a Chymunedau cwbl chwerthinllyd, a diswyddo'r Gweinidog Arweiniol Robert Jenrick, gyda Michael Gove yn cymryd ei le—dewis diddorol.

Gweinidog, pa sylwadau fydd Llywodraeth Cymru yn eu cyflwyno i Weinidog newydd y DU i gynnwys cymunedau Islwyn ac i beidio â'u heithrio yn rhestr ariannu blaenoriaethau Llywodraeth y DU? Ac a wnaiff y Gweinidog hefyd wahodd Michael Gove—yn ei ddillad newydd, ac nid yn anweledig os oes modd—i ddod i Islwyn a gweld drosto'i hun yr angen gwirioneddol sy'n gyffredin yn fy nghymuned ac y mae ganddo bellach yn Whitehall y pŵer i roi terfyn arno?

Nid wyf i'n credu ei bod o unrhyw fudd clywed Janet Finch-Saunders yn dweud, 'Os gwelwch chi amddifadedd, fe welwch chi Lafur'. Rwy'n credu y bydd llawer o bobl sy'n byw mewn cymunedau llai cefnog yn gweld hynny'n sarhaus. Mae pobl yn gwneud dewisiadau ynghylch sut i bleidleisio ac rydym ni yma i'w cynrychioli nhw.

Rwyf i yn credu, serch hynny, pan fo'n fater o'r heriau y mae Michael Gove bellach yn eu hwynebu, fel y dywedais i, rwy'n credu bod yma gyfle nawr. Ni chollais i ddeigryn ar ddiwedd gyrfa wleidyddol Robert Jenrick; mae wedi gwneud dewisiadau nad wyf i'n credu y gellir eu hamddiffyn, yn y ffordd y mae rhai ardaloedd wedi cael mantais. Ac mewn gwirionedd, mae'n fuddiol i Aelodau Ceidwadol gyflwyno dadleuon o blaid hynny hefyd. Nid wyf i'n credu y gallai cynrychiolwyr rhanbarthol na chynrychiolwyr etholaethau sefyll o'r neilltu a dweud eu bod nhw'n hapus i weld Pen-y-bont ar Ogwr, Caerffili, sir y Fflint, Gwynedd ac ardaloedd eraill a Bro Morgannwg yn cael eu heithrio er budd rhannau llawer gwell eu byd yng ngweddill y DU, gan gynnwys yn Lloegr. Nawr, mae Ceidwadwyr yn cynrychioli rhai o'r ardaloedd hynny hefyd, felly nid yw hyn yn ymwneud â Llafur yn erbyn y Torïaid yn unig; mae'n ymwneud â beth yw'r peth iawn i'w wneud ar gyfer pobl, a dyna'r sgwrs yr wyf i'n dymuno ei chael gyda Michael Gove, a bydd yn effeithio'n uniongyrchol ar yr holl feysydd yr wyf i wedi sôn amdanyn nhw, ond, yn fwy na hynny, y wlad gyfan. Ac mewn gwirionedd, fel rhywun sy'n credu y gallai ac y dylai'r undeb gael dyfodol, rwy'n credu y byddai'n ein helpu i gyflwyno dadleuon o blaid undeb diwygiedig a gwell lle mae Cymru'n rhan allweddol ac annatod ohono. Mae peidio â gwneud hynny, mae arnaf ofn, yn gwneud yr achos hwnnw'n galetach byth.

Ac yn olaf, Mark Isherwood, ac rwy'n gwybod y bydd yn cadw at y funud.

Fe wnaf i fy ngorau. Diolch. Yr unig reswm y parhaodd Cymru i fod yn gymwys ar gyfer cyllid strwythurol Ewropeaidd, er gwaethaf biliynau mewn rowndiau dilynol, oedd oherwydd iddi fethu â chau'r bwlch ffyniant yr oedd wedi bwriadu ei wneud, yn wahanol i wledydd eraill a ymunodd â'r prosiect ar yr un pryd, fel Gwlad Pwyl, a wnaeth hynny wrth gwrs, ac eithrio ei hun. Rydych chi'n dweud bod sir y Fflint wedi eithrio ei hun o'r rhestr blaenoriaeth cyllid. A ydych chi felly, yn cydnabod bod y rhaglen cronfeydd strwythurol yng Nghymru yn canolbwyntio ar orllewin Cymru a'r Cymoedd ac yn blaenoriaethu 15 sir, ond roedd sir y Fflint a Wrecsam y tu allan iddyn nhw? Ac yn olaf, sut ydych chi'n ymateb i'r elusennau a'r sefydliadau buddiannau cymunedol yn sir y Fflint a ddywedodd wrthyf i yr haf hwn eu bod nhw wedi cysylltu â swyddogion Llywodraeth Cymru yn gofyn a ellid ychwanegu sir y Fflint at restr cronfa codi'r gwastad—gwnaeth eich swyddogion ymholiadau a dod yn ôl yn cadarnhau y gellid ac, wrth gwrs, maen nhw wedi eu cynnwys yn y ceisiadau erbyn hyn?

Rwy'n credu y bydd yr Aelod yn gweld, os byddwch chi'n cymharu sir y Fflint ag ardaloedd o Loegr sydd wedi eu cynnwys, fe welwch chi fod gwahaniaeth sylweddol mewn cyfoeth a chyfle, ac nid yw'n gwneud synnwyr nad yw sir y Fflint wedi ei chynnwys yn yr ardaloedd blaenoriaeth pan fo ardaloedd mwy cyfoethog a llewyrchus yn Lloegr wedi eu cynnwys. Os yw'n dymuno cyflwyno achos amgen a dathlu'r ffaith bod sir y Fflint wedi ei heithrio, mater iddo ef yw hynny.

Hoffwn i dynnu sylw hefyd at y ffaith, o ran y canlyniadau yr ydym ni wedi eu cyflawni gyda chronfeydd Ewropeaidd, fod canlyniadau sylweddol o ran y swyddi, canlyniadau swyddi sydd wedi eu hachub a'u creu, ac rwy'n falch o'r hyn yr ydym ni wedi ei wneud a'r gwersi yr ydym ni wedi eu dysgu—pwynt a wnaeth ei gyd-Aelod Paul Davies. Mae llawer o wersi yr ydym ni wedi eu dysgu yn cael eu hanwybyddu yn y dull gweithredu presennol. Ac mae'n ymwneud â dysgu gwersi yma, y dewisiadau yr ydym ni'n eu gwneud yn y Llywodraeth hon, mae'n ymwneud â dysgu gwersi yn y dull blaenorol o ymdrin â chyni a'r niwed yr achosodd hynny o ran ein dyfodol economaidd hefyd, a cheisio gwneud y peth iawn nawr ar gyfer y bobl yr ydym ni yma i'w cynrychioli. A byddwn i'n croesawu dull gweithredu adeiladol gan Lywodraeth y DU ac yn wir gan Aelodau Ceidwadol yn y sefydliad hwn hefyd. Edrychaf ymlaen, wrth gwrs, Dirprwy Lywydd, at adrodd yn ôl ar y materion hynny wrth i ni wneud, gobeithio, rywfaint o gynnydd er budd pobl Cymru.

Diolch, Weinidog.