2. Sut mae'r Llywodraeth yn mynd i'r afael â phryderon a morâl staff o fewn Bwrdd Iechyd Prifysgol Aneurin Bevan yn dilyn cyhoeddi adroddiad beirniadol gan Goleg Brenhinol y Meddygon? TQ573

Gweinidog.

Rwy'n ymwybodol o'r adroddiad hwn a siaradais â Choleg Brenhinol y Meddygon amdano pan gyfarfûm â hwy ym mis Awst. Mae'r bwrdd iechyd o ddifrif ynghylch y canfyddiadau hyn ac wedi llunio cynllun gweithredu i fynd i'r afael â'r argymhellion ac rwy'n disgwyl cael y wybodaeth ddiweddaraf am y cynnydd ar y camau hynny.

Diolch, Weinidog. Roedd adroddiad Coleg Brenhinol y Meddygon ar brofiadau staff ym Mwrdd Iechyd Prifysgol Aneurin Bevan yn annifyr iawn i'w ddarllen. Mae'n annerbyniol fod meddygon ymgynghorol a meddygon dan hyfforddiant, a dyfynnaf, 'yn ofni dod i'r gwaith'. Aeth Andrew Goddard, llywydd Coleg Brenhinol y Meddygon mor bell â dweud,

'Yn ystod ein hymweliad rhithwir dywedodd rhai gweithwyr dan hyfforddiant wrthym eu bod yn ofni dod i'r gwaith, rhag ofn iddynt golli eu rhif Cyngor Meddygol Cyffredinol. Yn fy wyth mlynedd yng Ngholeg Brenhinol y Meddygon, rwyf wedi ymweld â channoedd o wahanol ysbytai—ac nid oeddwn erioed wedi clywed hynny o'r blaen.'

Y rheswm pam fod staff yn ofni y byddent yn colli eu rhif Cyngor Meddygol Cyffredinol yw'r pryderon difrifol ynghylch diogelwch cleifion o dan y model ysbytai newydd, lle mae'r gweithlu a chleifion yn symud rhwng sawl safle heb ddigon o adnoddau. Bydd llawer o fy etholwyr yn poeni am y newyddion, felly hoffwn glywed gennych heddiw pa gamau a gymerwyd gennych i wella diogelwch cleifion ym Mwrdd Iechyd Prifysgol Aneurin Bevan. A allwch roi'r sicrwydd sydd ei angen ar bobl yn fy rhanbarth? Yn ychwanegol at hynny, sut yr ewch i'r afael â phryderon dilys y staff gweithgar sy'n haeddu gwell ac na ddylent ofni dod i'r gwaith?

Diolch yn fawr, ac roeddwn innau o ddifrif ynghylch yr adroddiad hwnnw hefyd, ac roeddwn yn hynod bryderus pan glywais amdano o lygad y ffynnon gan Goleg Brenhinol y Meddygon pan gyfarfûm â Dr Olwen Williams yn gynharach yn yr haf. Credaf fod angen inni gofio'r cyd-destun y cynhaliwyd yr ymweliadau hynny ynddo. Mae'n rhaid inni gofio bod ysbyty'r Faenor wedi agor yn gynnar, yn rhannol o ganlyniad i'r ymateb i'r pandemig. Ac oherwydd hynny, efallai na chwblhawyd y gwiriadau a fyddai fel arfer yn cael eu gwneud cyn ichi agor ysbyty, efallai na chawsant eu gwneud yn y ffordd a fyddai wedi digwydd fel arfer, ac ar yr adeg honno neu'n fuan iawn wedi hynny y cynhaliwyd yr ymweliad gan Goleg Brenhinol y Meddygon. Ac felly, yn amlwg, mae yna faterion yn codi sy'n galw am sylw.

Rwy'n falch iawn fod y cynllun gweithredu'n fanwl iawn—fod y bwrdd iechyd o ddifrif yn ei gylch a'u bod wedi dechrau edrych o ddifrif ar waith recriwtio ychwanegol eithaf sylweddol i leddfu'r pwysau ar y staff sydd yno ar hyn o bryd. Ond hefyd, un o'r pethau rwy'n arbennig o bryderus yn eu cylch yw lles y staff, ac yn sicr, mae adolygiad ar y gweill mewn perthynas â hynny—adolygiad o staffio meddygol. Mae yna strategaethau i fynd i'r afael â'r sefyllfa recriwtio meddygol. Mae yna fwrdd, a fydd yn canolbwyntio ar les ac ymgysylltiad staff, a byddant yn cyfarfod wyneb yn wyneb â chynrychiolwyr y staff bob pythefnos yn awr. Yn sicr, bydd rhywfaint o waith i'w wneud mewn perthynas â llif cleifion yn ysbyty'r Faenor, a darparu gofal diogel i blant mewn safleoedd ysbytai eraill yn ardal y bwrdd iechyd, yn ychwanegol at y ffaith y bydd ffocws ar hyfforddiant ac addysg. Felly, rwy'n falch fod y bwrdd iechyd yn sicr o ddifrif ynglŷn â hyn, ond fel y dywedaf, byddaf yn cadw llygad i sicrhau y bydd yr hyn y dywedasant y byddant yn ei wneud yn cael ei weithredu mewn gwirionedd.

Weinidog, mae ysbyty blaenllaw i fod i arwain drwy esiampl wrth gwrs, a gwyddom fod y cwestiwn heddiw'n ymwneud ag ysbyty'r Faenor, sydd ag amseroedd aros adran ddamweiniau ac achosion brys gwaeth nag unrhyw ysbyty arall yng Nghymru. Nawr, mae'r adroddiad dan sylw heddiw'n sôn am y gweithle afiach ac yn sôn am staff sy'n ofni mynd i'r gwaith. Mae adrannau heb ddigon o staff, gorweithio ymhlith staff a chapasiti isel wrth gwrs yn ychwanegu risg sylweddol i ddiogelwch cleifion. Mae meddygon wedi sôn wrth y Llywodraeth ynglŷn â'u pryderon ynghylch diogelwch cleifion mewn perthynas â'r ffaith bod ysbyty'r Faenor wedi agor pedwar mis yn gynnar, gan y byddai'n golygu y byddai'r ysbyty'n brin o staff. Felly, mynegwyd pryderon ynghylch capasiti a'i fod yn rhy isel i ateb y galw ledled de-ddwyrain Cymru. Nawr, rwy'n ymwybodol fod y Gweinidog iechyd blaenorol wedi dweud y byddai'n bleser cyhoeddi y byddai ysbyty'r Faenor yn agor yn gynt na'r disgwyl, gan ddweud y byddai'n darparu mwy o gapasiti a chydnerthedd. Felly, fy nghwestiwn, Weinidog, yw: beth yw eich asesiad chi? A yw ysbyty'r Faenor yn darparu'r cydnerthedd hwnnw? Mae'n debyg, yn y pen draw, mewn perthynas â'r adroddiad heddiw, a allwch ddweud wrth y Siambr pa wersi penodol a ddysgwyd gennych o ganlyniad i ganfyddiadau'r adroddiad?

Diolch yn fawr iawn, Russell. Rydym yn gobeithio y bydd ysbyty'r Faenor yn dod yn ysbyty blaenllaw, gan ein bod wedi gwario cryn dipyn o arian arno; buddsoddwyd £358 miliwn yn yr ysbyty hwn i gefnogi pobl ardal Gwent, a chredaf ei bod yn bwysig inni gofio cyd-destun ei agor. Mae'n rhaid ichi gofio, ar ddechrau'r pandemig, mai Gwent oedd un o'r ardaloedd cyntaf yn y Deyrnas Unedig gyfan a gafodd ei tharo galetaf gan COVID, felly roedd yn rhyddhad ar y pryd fod yr ysbyty hwn yn lleddfu rhywfaint o bwysau ar ysbytai eraill yn yr ardal. Ond wrth gwrs, golygai hynny na wnaed y gwaith recriwtio y dylid bod wedi'i wneud mewn pryd. Ond credaf fod angen ichi gofio'r cyd-destun rydym yn gweithio ynddo. Rwy'n falch iawn yn awr, fodd bynnag, fod y bwrdd iechyd wedi deall bod angen iddynt wrando ar y clinigwyr sydd wedi cyflwyno'u hachos yn glir iawn drwy'r adroddiad hwn.

Cynlluniwyd ysbyty'r Faenor yn wreiddiol fel canolfan arbenigol, ac ni flaenoriaethwyd darpariaeth ar gyfer meddygaeth fewnol gyffredinol, ond mae'n amlwg fod y boblogaeth leol yn defnyddio'r ysbyty mewn ffordd wahanol i'r ffordd a ragwelwyd, a chredaf mai'r cynllun bellach yw sicrhau y bydd unrhyw recriwtio newydd, er enghraifft, yn helpu i sefydlu gwasanaeth eiddilwch wrth y drws blaen, er enghraifft, a fydd yn gallu cael ei arwain gan feddyg ymgynghorol ac uwch-therapyddion eraill, sy'n ddarpariaeth na ragwelwyd. Ond weithiau mae angen ichi ymateb i'r ffordd y mae'r boblogaeth leol yn defnyddio'r cyfleuster, hyd yn oed os nad dyna'r ffordd a ragwelwyd ar y cychwyn. Gwn fod y bwrdd iechyd wedi gwneud cryn dipyn o waith i geisio cysylltu â'r boblogaeth leol, i geisio eu cyfeirio i'r cyfeiriadau cywir o ran yr ysbytai y dylent eu mynychu ar gyfer eu problemau. Rydym yn dal i fynd i'r afael â'r problemau cychwynnol hynny. Ond mae'r problemau cychwynnol hynny, a ninnau mewn pandemig, wrth gwrs, wedi cymryd mwy o amser, mae'n debyg, na phe na baem mewn pandemig.

I'r rhai ohonom sydd wedi gweithio gyda'r bwrdd iechyd dros y degawd diwethaf ar gynllunio ac adeiladu nid yn unig ysbyty'r Faenor ond hefyd y model y mae'n sail iddo, rydym wedi gweld, dros y flwyddyn ddiwethaf, y gwasanaeth iechyd gwladol yn ardal bwrdd Aneurin Bevan yn ymateb mewn ffordd odidog i ddioddefaint pobl yn y rhanbarth hwn. Rydym wedi gweld sut y mae pobl wedi gweithio a gweithio a gweithio am oriau, dyddiau, wythnosau a misoedd i gadw pobl yn ein cymunedau'n ddiogel, a chredaf y dylem fod yn gweithio gyda hwy ac yn cydnabod yr aberth a wnaed gan y gweithwyr gwasanaeth cyhoeddus hynny dros y ddwy flynedd ddiwethaf yn ystod y pandemig hwn. A dylem gydnabod eu hymrwymiad a'u gwaith caled dros y cyfnod hwn.

I Lywodraeth Cymru, credaf fod dwy her yn ei hwynebu. Yn gyntaf oll, y model. Credaf mai'r model—y model gofal rhanbarthol—yw'r model cywir, a dyna'r model y mae Llywodraeth Cymru wedi ceisio'i ddilyn drwy gydol fy amser yma. Ac mae'r Aelodau, yn y gwrthbleidiau yn bennaf, bob amser wedi ceisio atal hynny rhag digwydd. Credaf fod problem wirioneddol ynghylch darparu gofal iechyd yn y wlad hon, gan mai'r peth hawsaf yn y byd yw dweud, 'Peidiwch â newid unrhyw beth; peidiwch â chyflawni unrhyw beth newydd'. Ac rydym wedi gweld hynny. Fe'i gwelais fel Aelod dros Ganolbarth a Gorllewin Cymru, fe'i gwelais fel Aelod dros Flaenau Gwent, a gwelais bobl yn codi i wneud areithiau yma heb ddeall realiti'r sefyllfa sy'n wynebu meddygon, nyrsys a staff meddygol ar y wardiau yn yr ysbytai ac yng nghanolfannau iechyd y wlad hon. Ac mae angen i Lywodraeth Cymru ddeall yr hyn y mae'r model rhanbarthol yn ei wneud ar sail polisi, ac nid wyf yn gwbl argyhoeddedig fod Llywodraeth Cymru wedi gwneud hynny bob amser, a bod yn onest. Ac—

A gaf fi atgoffa'r Aelod mai cwestiwn yw hwn, nid araith?

—mae'r ail bwynt yn bwysig hefyd, gan ei fod yn ymwneud ag ymateb ymarferol y Llywodraeth i'r adroddiad hwn ac i'r hyn sy'n digwydd yn y rhanbarth. Credaf fod angen i Lywodraeth Cymru sicrhau bod bwrdd iechyd Aneurin Bevan yn cael y cymorth y mae ei angen er mwyn cyflenwi'r model hwn. Mae'r Gweinidog wedi cydnabod yr hyn sy'n digwydd yn rhanbarth Aneurin Bevan drwy gyflwyno'r model ysbytai newydd ynghanol pandemig. Penderfyniad y Llywodraeth oedd hwnnw; dyna oedd y penderfyniad cywir. Ond yn awr, mae angen i Lywodraeth Cymru sicrhau y gall y model hwnnw weithio drwy ddarparu cymorth ychwanegol a chefnogaeth ychwanegol i fwrdd iechyd Aneurin Bevan, fel bod y bobl sydd wedi aberthu cymaint yn cael y cymorth sydd ei angen arnynt gan y Llywodraeth hon er mwyn darparu'r gwasanaethau y mae gan bob un ohonom hawl i ddibynnu arnynt.

Diolch yn fawr, Alun. Credaf eich bod yn llygad eich lle. Credaf fod ymagwedd ranbarthol tuag at feddygaeth yn rhywbeth y mae'n rhaid i ni fod o ddifrif yn ei gylch. Credaf fod pobl yn barod i deithio i ganolfannau arbenigol, lle maent yn gwybod y byddant yn cael cymorth arbenigol a chyngor arbenigol, a golyga hynny fod angen i bobl ddeall efallai nad yw hynny'n golygu ysbyty lleol iawn, ac y bydd yn rhaid iddynt deithio weithiau er mwyn cael y cymorth arbenigol y gallent fod yn chwilio amdano.

Ond yn sicr, o ran yr ymateb ymarferol, byddwn yn disgwyl i fwrdd Aneurin Bevan fynd ati i ymateb i'r bobl sydd, fel y nodwyd yn glir gennych, wedi camu i'r adwy yn ystod y pandemig, sydd wedi gweithio mor galed yn ystod y cyfnod hwn, ac sydd, a dweud y gwir, wedi blino'n lân, yn enwedig pan nad yw'r lefelau staffio mor uchel ag y dylent fod. A dyna pam fy mod yn arbennig o falch o weld bod bwrdd Aneurin Bevan eisoes wedi rhoi cymeradwyaeth amlinellol i fynd i’r afael â phroblemau staffio ar gost o £1.5 miliwn o gyllid ychwanegol ar gyfer hynny. Felly, mae hwnnw'n arian sydd ganddynt eisoes yn eu cyllideb. Mae'n ymwneud â sut y byddant yn ei wario ac rwy'n falch iawn eu bod yn ddiffuant, yn fy marn i, yn eu hymateb i'r adroddiad hwn. Ond fel y dywedaf, byddwn yn cadw llygad ar hyn yn Llywodraeth Cymru, oherwydd mae'n rhaid imi ddweud, mae adroddiad Coleg Brenhinol y Meddygon yn sobreiddiol, ac yn sicr, byddwn yn cadw llygad ar y sefyllfa, yn rhannol am fod angen inni gefnogi'r bobl sydd wedi gwneud eu gorau glas yn ystod y pandemig hwn.

Weinidog, mae pryderon ynghylch prinder staff cronig yn ysbyty'r Faenor wedi bod yn cylchredeg ers i’r ysbyty agor ym mis Tachwedd 2020. Wrth gyhoeddi'r dyddiad agor cynnar, dywedodd y Gweinidog iechyd blaenorol y byddai’r cyfleuster yn darparu mwy o gapasiti a chydnerthedd yn y system. Fodd bynnag, ar hyn o bryd, adran ddamweiniau ac achosion brys ysbyty'r Faenor sydd â'r amseroedd aros gwaethaf yng Nghymru, gyda llai na 41 y cant o gleifion yn cael eu gweld o fewn pedair awr, ac ystadegyn ar gyfer mis Awst 2021 yw hwn.

Fis diwethaf, cafwyd adroddiadau fod cleifion yn aros hyd at 18 awr i gael triniaeth a bod 15 ambiwlans yn aros i drosglwyddo cleifion. Mewn ymateb i gwestiwn ysgrifenedig gan Andrew R.T. Davies fis diwethaf, fe ddywedoch chi mai cyfrifoldeb bwrdd iechyd Aneurin Bevan oedd diwallu anghenion eu cymuned. Felly, Weinidog, a wnewch chi weithredu ar unwaith i fynd i’r afael â’r prinder staff a’r llwyth gwaith gormodol sy’n lladd morâl y gweithlu ac yn peryglu diogelwch cleifion, cyn i’r cynnydd anochel yn y pwysau ar wasanaethau waethygu dros y gaeaf? Clywais eich ateb blaenorol, felly hoffwn ofyn i chi, fel cais: a fyddwch yn monitro bwrdd iechyd Aneurin Bevan yn awr? Os byddwch, rwy'n gobeithio y gwnewch chi roi sicrwydd i ni y dowch yn ôl atom yn y Senedd a rhoi'r canfyddiadau i ni cyn y Nadolig. Diolch, Weinidog.

Diolch yn fawr iawn, Natasha. Rwy'n ymwybodol iawn o'r materion sy'n ymwneud ag adrannau damweiniau ac achosion brys, ac rwy'n cadw llygad barcud ar y pwysau yn y system mewn perthynas ag adrannau damweiniau ac achosion brys. Dyna pam ein bod eisoes wedi gwneud ychwanegiad sylweddol o ran recriwtio i wasanaeth ambiwlans Cymru, a oedd yn sylweddol nid yn unig y llynedd—dros 100 y llynedd—ond cryn dipyn yn rhagor eleni, a mwy i ddod. Wrth gwrs, fe fyddwch yn ymwybodol ein bod hefyd yn cael cymorth y fyddin bellach i'n cynorthwyo gyda'r sefyllfa hon.

Felly, mae llawer o waith yn mynd rhagddo. Ond fel y dywedwch, y mater allweddol yma, a'r cyfyngiad allweddol, yw staffio. Dyna pam, fel y nodwyd gennych, y byddwn yn cadw llygad ar y staffio. Gwn fod strategaeth tymor byr o ddefnyddio Cymdeithas Prydain ar gyfer Meddygon o Dras Indiaidd a'r llwybr Ewropeaidd i geisio gwneud rhywfaint o bethau ar unwaith ym maes recriwtio. Felly, maent yn gobeithio rhoi dull tymor byr ar waith yn gyflym iawn, iawn; gwn fod yna 12 aelod o staff y maent yn ceisio eu recriwtio drwy'r llwybr Ewropeaidd cyn bo hir. Felly, mae pethau'n symud yn gyflym iawn, ac rwy'n falch iawn o weld hynny, oherwydd yn amlwg, mae angen ymateb i'r adroddiad hwn.

Yn olaf, John Griffiths.

Diolch yn fawr. Weinidog, fel y clywsom, mae staff a gwasanaethau yn ysbyty'r Faenor yn amlwg o dan bwysau aruthrol. Fe sonioch chi am gyd-destun y pandemig, ac wrth gwrs, mae gennym bellach gyd-destun digwyddiadau COVID parhaus a heintiau a chyfnodau yn yr ysbyty, pryderon am dymor ffliw arwyddocaol iawn y gaeaf hwn, yr ôl-groniad o driniaethau y gwyddom amdano, ac wrth gwrs, sefyllfa anodd iawn gyda gofal brys, ac anawsterau wrth ryddhau i ofal cymdeithasol oherwydd y prinder staff a'r pwysau sydd arnynt hwy. Felly, credaf fod hyn oll yn golygu y gallai'r sefyllfa bresennol, sydd eisoes yn peri cryn bryder, waethygu'n sylweddol. Felly, rwy’n falch iawn y bydd gennych ddiddordeb parhaus mewn monitro’r sefyllfa, oherwydd yn amlwg, mae pryderon gwirioneddol ynglŷn â'r pwysau sydd eto i ddod.

Hefyd, fe sonioch chi am yr anghenion meddygol cyffredinol mwy cymhleth, Weinidog, nad ystyriwyd eu bod yn perthyn i gwmpas gofal arbenigol yn ysbyty'r Faenor. Ond credaf fod gennym fodel eithaf cymhleth lle mae staff a chleifion yn symud rhwng pedwar ysbyty. Mewn ysbytai fel Ysbyty Brenhinol Gwent, mae ganddynt unedau mân anafiadau bellach yn hytrach nag adran ddamweiniau ac achosion brys. Felly, nid oes ganddynt y ddiagnosteg na'r triniaethau i drin cyflyrau meddygol cyffredinol mwy cymhleth. Felly, gyda'r model newydd a rhywfaint o'r ansicrwydd a rhywfaint o'r ymatebion y sonioch chi amdanynt i'r pethau hynny, mae gwir angen i Lywodraeth Cymru gydweithio'n agos iawn gyda'r bwrdd iechyd i sicrhau bod yr holl broblemau hyn yn cael eu datrys. Mae'n her fawr.

Diolch yn fawr iawn, John. Rydych yn llygad eich lle nad ydym wedi cefnu ar y pandemig eto. Y newyddion da, wrth gwrs, yw bod nifer yr achosion o COVID sy'n arwain at gyfnodau yn yr ysbyty wedi lleihau'n enfawr o ganlyniad i'n rhaglen frechu lwyddiannus iawn. Felly, rydym yn gobeithio na fyddwn yn gweld y math o lefelau a welsom yn y don gyntaf a'r ail don, lle gwelwn lefelau uchel iawn yn ein cymunedau bellach.

Rydych yn gwbl gywir i dynnu sylw at y ffaith bod ffliw hefyd yn debygol o fod yn broblem fawr y gaeaf hwn. Mae pwysau'r gaeaf gyda ni eisoes, mae arnaf ofn, oherwydd, yn rhannol, y broblem o geisio mynd i'r afael â'r ôl-groniad, yn ogystal â'r holl bwysau eraill. Un peth sy'n allweddol yn fy marn i, ac rydych wedi cyfeirio ato, yw'r ffaith bod y model newydd yn eithaf cymhleth. Felly, mae angen inni sicrhau bod y bobl y mae'r ysbyty yn eu gwasanaethu yn yr ardal honno—mae angen iddynt ddeall sut un yw'r model hwnnw.

Rwyf wedi bod mewn cysylltiad â bwrdd Aneurin Bevan ynglŷn â hyn, gan ofyn iddynt sicrhau eu bod yn estyn allan at y cyhoedd, i'w gwneud yn gwbl ymwybodol o ble y dylent fynd ar gyfer beth. Fy nealltwriaeth i yw eu bod wedi gwneud llawer o waith allgymorth, gan ddosbarthu taflenni i bob cartref yn yr ardal, er mwyn i bobl fod yn ymwybodol. Ond mae yna rai pobl bob amser, mewn argyfwng efallai, heb ddeall yn iawn i ble y dylent fynd o dan yr amgylchiadau hynny. Felly, mae angen inni fonitro'r sefyllfa, John, mae hynny'n gwbl glir, a gallaf roi sicrwydd i chi y byddaf yn cadw llygad ar yr hyn sy'n dilyn yr adroddiad hwn. Ac rwy'n siŵr y bydd Coleg Brenhinol y Meddygon yn ailedrych ar hyn, er mwyn sicrhau bod popeth wedi'i roi ar waith fel yr addawyd.

Diolch, Weinidog.