Yr eitem nesaf heddiw yw'r ddadl ar adroddiad blynyddol llywydd Tribiwnlysoedd Cymru. Galwaf ar y Cwnsler Cyffredinol a Gweinidog y Cyfansoddiad i wneud y cynnig.

Cynnig NDM7834 Lesley Griffiths

Cynnig bod y Senedd:

Yn nodi adroddiad blynyddol Llywydd Tribiwnlysoedd Cymru ar weithrediad Tribiwnlysoedd Cymru dros flwyddyn ariannol 2020-2021.

Cynigiwyd y cynnig.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Dwi'n falch iawn o agor y ddadl hon, y ddadl ar adroddiad blynyddol llywydd Tribiwnlysoedd Cymru ar gyfer 2020 i 2021. Dyma'r trydydd adroddiad blynyddol gan Syr Wyn Williams yn ystod ei gyfnod fel llywydd. Cyn imi drafod yr adroddiad ymhellach, dwi'n siŵr y bydd yr Aelodau am ymuno â mi i ddiolch i Syr Wyn, diolch iddo am ei ymroddiad bob amser yn ei swydd fel llywydd Tribiwnlysoedd Cymru.

Syr Wyn yw'r cyntaf i wneud y swydd a gafodd ei chreu gan Ddeddf Cymru 2017. Mae Syr Wyn wedi chwarae rôl allweddol i ddatblygu'r system ar gyfer Tribiwnlysoedd Cymru yn y dyddiau cynnar. Rydym ni'n cofio hefyd am ei gyfraniad pwysig i gryfhau annibyniaeth y farnwriaeth ac arweiniad barnwrol. Mae ef wedi bod yn allweddol hefyd wrth lunio'r agenda ar gyfer diwygio Tribiwnlysoedd Cymru. Bydd gen i ragor o sylwadau am hyn mewn rhai munudau.

Yn ystod y flwyddyn ddiwethaf, mae Tribiwnlysoedd Cymru wedi parhau i ymateb i'r heriau sylweddol iawn a ddaw yn sgil pandemig y coronafeirws. Rhoddodd y llywydd dystiolaeth i'r Pwyllgor Deddfwriaeth, Cyfiawnder a'r Cyfansoddiad ar 1 Tachwedd a dywedodd fod Tribiwnlysoedd Cymru wedi ymdrin â phob achos a gyflwynwyd yn 2020-21. Ac mae'n glod i'r llywydd, arweinwyr barnwrol, aelodau'r tribiwnlys ac uned Tribiwnlysoedd Cymru bod Tribiwnlysoedd Cymru wedi gallu gweithredu o bell dros y cyfnod a gwneud hynny'n llwyddiannus yn wyneb amgylchiadau anodd parhaus. Mae'r perfformiad hwn yn arbennig o nodedig pan fydd rhywun yn edrych ar yr oedi yn y system gyfiawnder a welwyd ledled Cymru a Lloegr yn yr un cyfnod. Ac mae'n bwysig o ran mynediad at gyfiawnder bod Tribiwnlysoedd Cymru wedi parhau i weithredu'n effeithiol, gan y gallai'r canlyniadau i'r rhai a fyddai'n ceisio cymorth ganddyn nhw, yn enwedig defnyddwyr tribiwnlys yr adolygiad iechyd meddwl, fod wedi bod yn ddifrifol iawn oni bai am hynny.

Wrth gwrs, bu Syr Wyn hefyd yn gwasanaethu ar y Comisiwn ar Gyfiawnder yng Nghymru a chyfrannodd at ei gyfres gynhwysfawr o argymhellion ar ddyfodol cyfiawnder yng Nghymru. Yn fwyaf diweddar, yn llywydd Tribiwnlysoedd Cymru, mae wedi gweithio gyda Chomisiwn y Gyfraith i lywio ei adolygiad o'r gyfraith sy'n llywodraethu gweithrediad y tribiwnlysoedd datganoledig yng Nghymru. Ac mae un o'r argymhellion a wnaed gan y Comisiwn ar Gyfiawnder yng Nghymru, ac un yr wyf i'n rhagweld ei fod yn debygol y bydd Comisiwn y Gyfraith yn ei wneud, yn ymwneud ag annibyniaeth strwythurol uned Tribiwnlysoedd Cymru. Nid yn unig y mae hwn yn fater sydd wedi bod yn thema gyson ym mhob un o adroddiadau blynyddol y llywydd, mae'n un a ailadroddodd y llywydd yn ei ymddangosiad diweddar gerbron y Pwyllgor Deddfwriaeth, Cyfiawnder a'r Cyfansoddiad. I ddefnyddio geiriau'r llywydd o'i ymddangosiad gerbron y pwyllgor,

'dylai uned Tribiwnlysoedd Cymru fod yn annibynnol ar Lywodraeth Cymru, a chael ei gweld felly', er mwyn hyrwyddo egwyddor sylfaenol annibyniaeth y farnwriaeth. Nid yw hon yn sefyllfa y byddwn i'n ei gwrthwynebu.

Ac wrth i'n system o dribiwnlysoedd Cymru o dan Ddeddf Cymru 2017 ddatblygu, felly hefyd swyddogaeth uned Tribiwnlysoedd Cymru o ran eu gweinyddu. Mae'r uned yn rhan o Lywodraeth Cymru ac, fel Llywodraeth, rydym yn gwerthfawrogi ac yn parchu gwaith barnwriaeth Tribiwnlysoedd Cymru. Rydym yn cydnabod eu huniondeb, eu hymrwymiad i wasanaethau cyhoeddus a'r rhan bwysig y maen nhw’n ei chwarae wrth arfer cyfrifoldebau cyhoeddus yng Nghymru. Ac nid oes gen i unrhyw amheuaeth nad yw'r Llywodraeth hon a'r Senedd hon yn cydnabod ac yn deall pwysigrwydd yr egwyddor o annibyniaeth farnwrol. Rwy'n ffyddiog wrth ddweud bod yr egwyddor hon yn llywio'r ffordd y mae sefydliadau barnwrol yn cael eu cefnogi ac y byddan nhw'n parhau i gael eu cefnogi yng Nghymru.

Nid oes gen i unrhyw amheuaeth ychwaith na fydd argymhellion Comisiwn y Gyfraith yn nodi'r diwygiadau strwythurol sydd eu hangen i foderneiddio ein system dribiwnlysoedd. Bydd ailfodelu'r gwaith o weinyddu cyfiawnder yn rhan angenrheidiol o'n taith tuag at ddatblygu seilwaith cyfiawnder i Gymru sy'n gallu rheoli ymwahaniad fwy byth y gyfraith o Loegr.

Ac yn olaf, hoffwn i droi at flaenoriaethau'r llywydd yn y dyfodol, a dau yn benodol: yn gyntaf, gwerthuso sut y dylai Tribiwnlysoedd Cymru weithredu ar ôl y pandemig o ran y cydbwysedd rhwng gwrandawiadau o bell ac wyneb yn wyneb er mwyn sicrhau mynediad gorau at gyfiawnder; ac yn ail, ymateb i'r argymhellion a wnaed gan Gomisiwn y Gyfraith a'u cynorthwyo i'w gweithredu. Gallwn ni i gyd fod yn falch iawn y bydd Syr Wyn yn dod â'i brofiad a'i arweiniad i fwrw ymlaen â'r materion pwysig hyn. Dirprwy Lywydd, wrth gloi, gobeithio y bydd yr Aelodau yn ymuno â mi i ddiolch i lywydd Tribiwnlysoedd Cymru am ei adroddiad blynyddol ar gyfer y flwyddyn ariannol ddiwethaf. Diolch, Dirprwy Lywydd.

Cadeirydd y Pwyllgor Deddfwriaeth, Cyfiawnder a'r Cyfansoddiad, Huw Irranca-Davies. 

Diolch, Dirprwy Lywydd. Mae ein pwyllgor yn croesawu’r ddadl heddiw ac ymrwymiad Llywodraeth Cymru i drefnu dadleuon ar adroddiadau blynyddol yn y dyfodol gan lywydd Tribiwnlysoedd Cymru. Edrychwn ymlaen at weld y ddadl hon yn rhan arferol o fusnes y Senedd.

Dim ond ychydig o sylwadau byr sydd gen i heddiw, ond rwyf i'n ymuno â'r Gweinidog a'r Cwnsler Cyffredinol yn ei sylwadau a gofnodwyd ynghylch Syr Wyn, a hefyd gwaith Syr Wyn yn y dyfodol. Rwy'n credu ein bod ni wedi ein bendithio o fod â phobl fel fe, o'i safon ef, i arwain rhywfaint o'r gwaith hwn yng Nghymru.

Ar 1 Tachwedd, fel y dywedodd y Gweinidog, daeth llywydd Tribiwnlysoedd Cymru, Syr Wyn, i'n cyfarfod pwyllgor i drafod ei adroddiad blynyddol, ac mae hwn yn gynsail a osodwyd gan ein pwyllgor blaenorol. Rydym yn diolch i'r Cadeirydd ac aelodau ein pwyllgor blaenorol am fynd i'r cyfeiriad hwnnw. Mae'n un yr ydym yn bwriadu ei ddilyn drwy gydol y tymor Senedd hwn. Rwy'n credu ei fod yn arwydd o'r parch sy'n aeddfedu a chryfder y sefydliad democrataidd hwn hefyd ein bod yn gwneud hyn.

Yn ystod y cyfarfod, fe wnaethom ni drafod blaenoriaethau allweddol Syr Wyn ar gyfer gweddill ei dymor yn y swydd, o ran mynediad at gyfiawnder a phrosiect tribiwnlysoedd datganoledig Comisiwn y Gyfraith yng Nghymru, a materion eraill hefyd, y mae'r Gweinidog wedi sôn amdanyn nhw. Nid wyf i'n bwriadu manylu arnyn nhw heddiw, ond mae wedi nodi rhai o'r materion pwysig sy'n cael effaith mewn gwirionedd ar faterion bara menyn i ddinasyddion yng Nghymru. Roeddem yn ddiolchgar iawn i Syr Wyn am ei atebion gonest a helaeth. Ni fyddwn yn disgwyl dim llai, mae'n rhaid i mi ddweud, gan Syr Wyn; dyma'r ffordd y mae'n ymdrin â hyn—yn onest iawn, yn syml iawn. Bydd hyn yn ein helpu ni i lywio ein blaenraglen waith hefyd. Rwy'n credu iddo ein cyfeirio at feysydd i edrych arnyn nhw. Felly, rydym yn edrych ymlaen at barhau â'r ddeialog hon gyda Syr Wyn yn dilyn cyhoeddi'r adroddiad sydd ar y gweill gan Gomisiwn y Gyfraith hefyd.

Yn rhan o'n trafodaeth gyda Syr Wyn, fe wnaethom ni ystyried gwaith tribiwnlysoedd unigol Cymru. Fel rhan o'n gwaith monitro rheolaidd, rydym ni wedi ysgrifennu erbyn hyn at bwyllgorau perthnasol y Senedd i dynnu eu sylw at yr adroddiadau blynyddol a gyhoeddwyd gan dribiwnlysoedd Cymru sy'n dod o fewn eu cylchoedd gwaith. Mae hyn, unwaith eto, yn rhan o gryfhau ein gwaith craffu a'n diwydrwydd dyladwy yma yn y sefydliad hwn. Felly, rydym yn edrych ymlaen at barhau â'r arfer hwn yn ein pwyllgor drwy gydol y chweched Senedd.

Ac yn olaf, wrth adleisio sylwadau'r Gweinidog a'r Cwnsler Cyffredinol, ar hyn o bryd mae disgwyl i dymor Syr Wyn yn y swydd ddod i ben ym mis Mawrth 2022, felly hoffem ni fel pwyllgor, a hoffwn i'n bersonol, fanteisio ar y cyfle hwn i gofnodi fy niolch i Syr Wyn am ei waith fel llywydd Tribiwnlysoedd Cymru. Diolch yn fawr iawn, Dirprwy Lywydd.

Fel y dywed llywydd Tribiwnlysoedd Cymru, mae rhan sylweddol o'i adroddiad yn canolbwyntio ar sut y mae tribiwnlysoedd Cymru wedi ymdrin â'r tarfu y mae'r coronafeirws wedi ei achosi. Fel y dywed yr adroddiad, mae aelodau'r tribiwnlys a staff uned Tribiwnlysoedd Cymru yn haeddu llawer o glod am eu penderfyniad i sicrhau bod gwaith tribiwnlysoedd Cymru wedi rhedeg mor ddidrafferth â phosibl. Mae'r adroddiad yn cyfeirio at brosiect Comisiwn y Gyfraith ar dribiwnlysoedd Cymru ac at yr argymhelliad dros dro ym mhapur ymgynghori'r comisiwn y dylai uned Tribiwnlysoedd Cymru ddod yn adran anweinidogol. Fel y dywed yr adroddiad, mae'r rhesymeg dros gefnogi'r argymhelliad hwn yn gymhellol a byddai datblygiad o'r fath o fudd sylweddol.

Wrth siarad yma ym mis Medi, gofynnais i'r Cwnsler Cyffredinol am ei ymateb i hyn a chynigion eraill yn y papur ymgynghori, gan gynnwys safoni'r prosesau ar gyfer penodi a diswyddo aelodau'r tribiwnlysoedd, safoni rheolau gweithdrefnol ar draws y tribiwnlysoedd, disodli'r tribiwnlysoedd ar wahân presennol gydag un tribiwnlys haen gyntaf unedig, a dod â Thribiwnlys Prisio Cymru a phaneli apeliadau gwahardd o ysgolion o fewn y tribiwnlys haen gyntaf newydd unedig. Yn ei ymateb, dywedodd y Cwnsler Cyffredinol wrthyf ei fod yn edrych ymlaen at gael argymhellion y comisiwn. Byddai'n ddefnyddiol pe gallai egluro ei safbwynt yn awr, os yw'r argymhellion hyn yn cael eu cynnal yn adroddiad terfynol Comisiwn y Gyfraith.

Rwy'n croesawu aelodaeth llywydd Tribiwnlysoedd Cymru o wahanol gyrff yn y DU, sy'n sicrhau, meddai, ei fod mewn sefyllfa dda i gael yr wybodaeth ddiweddaraf am yr holl ddatblygiadau pwysig yn y tribiwnlysoedd sy'n bodoli ym mhob un o bedair gwlad y DU. Gan gyfeirio at y Comisiwn ar Gyfiawnder yng Nghymru, mae'r adroddiad hwn yn nodi mai dim ond os oes datganoli sylweddol o'r swyddogaeth gyfiawnder i Gymru y gellir cyflawni'r argymhelliad y dylai llysoedd a thribiwnlysoedd sy'n datrys anghydfodau mewn cyfraith sifil a gweinyddol fod o dan un system unedig yng Nghymru. Fodd bynnag, drwy ddatganoli pwerau cyfiawnder mae perygl y gallai waethygu'r ffordd y mae pwerau datganoledig a phwerau nad ydyn nhw wedi eu datganoli yn croestorri ac y gallai arwain at gost o hyd at £100 miliwn y flwyddyn. At hynny, fel y dywed Cymdeithas y Gyfraith, mae angen datblygu ateb awdurdodaethol i ddarparu ar gyfer cyfraith Cymru heb greu rhwystrau rhag gweithredu cyfiawnder a gallu ymarferwyr i weithio ledled Cymru a Lloegr.

Yn olaf, mae'r adroddiad yn cyfeirio at Dribiwnlys Anghenion Addysgol Arbennig Cymru, TAAAC, gan gyfeirio at yr angen clir i sicrhau nad oes amharu ar addysg plant sy'n agored i niwed, ac at y trosglwyddo o TAAAC i'r tribiwnlys addysg newydd. Yn y cyd-destun hwn, mae'n peri pryder mawr iawn i'r teuluoedd yr wyf i wedi eu cynrychioli na all TAAAC na'i gorff olynol gymryd unrhyw gamau gorfodi pellach pan fydd y cyrff perthnasol yn methu â chyflawni eu gorchmynion. 

Hoffwn i hefyd ategu'r deyrnged i Syr Wyn Williams, i aelodau'r tribiwnlysoedd, ac uned Tribiwnlysoedd Cymru am yr holl waith arbennig maen nhw wedi'i wneud yn ystod y flwyddyn hynod heriol yma gyda'r pandemig. Rwy'n falch iawn, oherwydd yr estyniad synhwyrol i gyfnod penodiad Syr Wyn i fis Mawrth blwyddyn nesaf, mai nid dyma fydd adroddiad blynyddol olaf Syr Wyn. Rŷn ni wedi bod yn hynod ffodus o gael rhywun o'i safon ac o'i anian ef i fod yn llywydd cyntaf Tribiwnlysoedd Cymru. Mae Syr Wyn, yn ei adroddiad blynyddol, ac nid dyma'r tro cyntaf chwaith, wedi sôn am bwysigrwydd cynllunio ei olyniaeth. Fel rŷch chi'n gwybod, Cwnsler Cyffredinol, mae penodiad barnwrol yn cymryd misoedd yn hytrach nag wythnosau. A yw Llywodraeth Cymru wedi dechrau trafod gyda'r Arglwydd Brif Ustus i gynllunio ar gyfer olyniaeth Syr Wyn?

Gan symud ymlaen at strwythur y tribiwnlys, os yw Llywodraeth Cymru a'r Senedd o ddifrif ynghylch datganoli cyfiawnder yma, mae angen i ni sicrhau bod yr hyn sydd gennym ni eisoes yn cael ei redeg yn dda. Ym mis Hydref 2019, gwnaeth y Comisiwn ar Gyfiawnder yng Nghymru lawer o argymhellion ynghylch tribiwnlysoedd Cymru, ac rwy'n edrych ymlaen at weld adroddiad llawn Comisiwn y Gyfraith fis nesaf. Fe wnes i groesawu ei adroddiad ymgynghori, ac rwy'n croesawu creu tribiwnlys haen gyntaf a'r uwch dribiwnlys, a'r cysondeb o ran rheolau gweithdrefnol, penodi a diswyddo. Mae Syr Wyn Williams eisoes wedi nodi y bydd llwyth gwaith llywydd Tribiwnlysoedd Cymru ac uned Tribiwnlysoedd Cymru yn cynyddu'n sylweddol os gweithredir argymhellion Comisiwn y Gyfraith. Beth yw cynlluniau'r Llywodraeth o ran gweithredu?

Mae'n destun siom nad yw deddfwriaeth flaenorol Cymru wedi defnyddio tribiwnlysoedd Cymru. Mae hyn wedi achosi problemau rhwng y Weinyddiaeth Gyfiawnder a Llywodraeth Cymru o ran cyllid, ac rydym ni hefyd wedi colli cyfle gwych i ehangu llwyth gwaith tribiwnlysoedd Cymru. A ydych chi'n cytuno â mi, a hefyd adroddiad y Comisiwn ar Gyfiawnder yng Nghymru, y dylai'r broses o ddatrys anghydfodau, gyda holl ddeddfwriaeth Cymru yn y dyfodol, os yw'n ymarferol, ddefnyddio tribiwnlysoedd Cymru yn hytrach na llysoedd Cymru a Lloegr?

O ran perfformiad tribiwnlysoedd, rydym ni i gyd wedi nodi pa mor dda y mae'r tribiwnlysoedd wedi perfformio yn ystod y cyfnod anodd iawn hwn. Fodd bynnag, mae Syr Wyn Williams yn sôn yn ei adroddiad am rai pryderon ynghylch y gostyngiad yn nifer yr achosion mewn cysylltiad â'r tribiwnlys tir amaethyddol a Thribiwnlys Anghenion Addysgol Arbennig Cymru. Nid yw'r rhesymau wedi eu canfod, ond mae'n ymddangos mai COVID oedd y prif reswm. Ond soniodd yn ei adroddiad y byddai ymchwil i'r gostyngiad yn y ffigurau i'w groesawu. A wnaiff y Llywodraeth gefnogi'r cais hwn ac ystyried pam mae'r niferoedd wedi gostwng?

Hoffwn i symud at faes yr wyf i'n gwybod sy'n agos iawn at eich calon, Cwnsler Cyffredinol, sef mynediad at gyfiawnder. Mewn tribiwnlysoedd, fel yn y rhan fwyaf o leoedd, ni fyddwn yn dychwelyd i'r ffordd yr oedd pethau cyn COVID. Yn yr adroddiad diwethaf, sy'n cael ei ailadrodd eto yn yr adroddiad hwn, mae Syr Wyn Williams yn sôn am fanteision gwrandawiadau o bell. Yn wir, mae'n dweud bod gwrandawiadau o bell drwy fideo-gynadledda wedi bod yn llwyddiant mawr. Mae hyn hefyd wedi arwain at danwariant digynsail yng nghyllideb Tribiwnlysoedd Cymru—dros £0.5 miliwn. Nawr, rwy'n sylweddoli nad yw gwrandawiadau o bell yn gweithio i bawb, ond gyda thystiolaeth mor glir gan Syr Wyn Williams eu bod nhw wedi gweithio ar y cyfan, a gyda thanwariant o'r fath yn y gyllideb, beth yw cynlluniau'r Llywodraeth i barhau â gwrandawiadau o bell yn y dyfodol, pan fo'n briodol?

Rydych chi wedi sôn am annibyniaeth, a'r rheswm yr wyf i'n sôn amdano eto yw oherwydd fy mod i'n credu ei bod hi mor bwysig pwysleisio'r pwynt hwn.

Ym mhob adroddiad blynyddol, fel dŷch chi wedi ei ddweud, mae Syr Wyn Williams wedi sôn am bwysigrwydd annibyniaeth uned Tribiwnlysoedd Cymru. Nawr, ddim am un eiliad dwi'n cwestiynu annibyniaeth yr uned yna, ond, fel rŷch chi'n ymwybodol, mae'n hanfodol bod cyfiawnder yn cael ei weld yn cael ei weithredu. Dwi'n siŵr eich bod chi'n cytuno, ond er mwyn y record, a ydych chi'n cytuno bod angen annibyniaeth strwythurol ar yr uned o Lywodraeth Cymru, a beth yw'ch cynlluniau i weithredu hyn?

Ac i gloi, Ddirprwy Lywydd, drwy dribiwnlysoedd Cymru, mae gennym ni gyfle i adeiladu system gyfiawnder deg a hygyrch yng Nghymru. Er enghraifft, does dim rhaid talu unrhyw ffi gwrandawiad yn nhribiwnlysoedd Cymru. Fodd bynnag, er mwyn cyflawni, er mwyn cael system deg, mae angen digon o sylw ac adnoddau gan y Llywodraeth a chan y Senedd i'r tribiwnlysoedd. Rhaid i lywydd y tribiwnlysoedd, rhaid i'w aelodau, rhaid i'r staff, a phob defnyddiwr, gael y cymorth sydd ei angen arnynt. A dyna, Gwnsler Cyffredinol, sut y mae modd i ni berswadio pobl Cymru, profi i bobl Cymru, y gallwn ni wneud cyfiawnder yn well yma yng Nghymru nag yn San Steffan. Diolch yn fawr.

Galwaf ar y Cwnsler Cyffredinol i ymateb i'r ddadl.

Diolch, Dirprwy Lywydd. A gaf i ddiolch i'r holl siaradwyr sydd wedi cyfrannu at y ddadl hon ar ddiwedd y diwrnod hir hwn? A gaf i hefyd ailadrodd y sylwadau o gefnogaeth a chydnabyddiaeth o waith Syr Wyn Williams? Rwy'n tybio ei fod yn gwrando, felly gobeithio nad yw'n credu bod rhai o'r sylwadau hyn yn ymdebygu i goffâd, oherwydd gallaf eich sicrhau chi ei fod yn fyw ac yn iach—mae'n swnio fel hynny weithiau; rwy'n siŵr nad yw'n mynd i unrhyw le am sbel.

A gaf i ddweud hefyd mai un o'r pethau y mae—? Mae'n amlwg fy mod wedi cyfarfod ag ef i drafod ei adroddiad, ac eto gyda'r Prif Weinidog, ac eto gyda'r Arglwydd Brif Ustus, ar faterion yn ymwneud â'r tribiwnlysoedd a materion cyfreithiol ehangach. Mae annibyniaeth yn mynd i galon un o'r pwyntiau yr oedd eisiau ei bwysleisio. Felly, ar ei ran, roedd hynny'n cael ei gynnwys yn fy marn i yn y datganiad a wneuthum i, ond hefyd credaf ei fod yn bwynt yr ydych chi wedi'i wneud, ac eraill wedi'i wneud, ac rydym yn cydnabod hyn. Gan fod yn rhaid i'r broses o drosglwyddo'r tribiwnlysoedd i'r hyn a fydd, gobeithio, yn wasanaeth tribiwnlys modern newydd maes o law, fod yn gonglfaen iddo.

Gwnaed nifer o sylwadau am y fformat ar gyfer y tribiwnlysoedd mewn nifer o'r materion a godwyd. A gaf i ddweud ein bod yn amlwg yn aros am adroddiad terfynol Comisiwn y Gyfraith ar dribiwnlysoedd? Edrychwn ymlaen yn fawr at yr argymhellion, ac yn wir, gobeithio, at weithredu'r argymhellion hynny. Oherwydd yr hyn yr ydym ni'n ei wneud yw rhoi at ei gilydd nawr yr hyn sydd wedi dod i'r amlwg ar sail ad hoc. Mae agweddau pwysig iawn ar gyfraith weinyddol sy'n bwysig iawn i fywydau pobl mewn sawl maes penodol, ac mae'n ymwneud â rhoi hynny i mewn i'r hyn a fydd, gobeithio, yn dod yn wasanaeth tribiwnlys haen gyntaf, a gwasanaeth apeliadau i Gymru, gyda llywydd tribiwnlysoedd a fydd â swyddogaeth benodol iawn.

A gaf i ddweud, yn amlwg, wrth yr Aelod, ein bod yn anghytuno, mae'n debyg, o ran y materion sy'n ymwneud â datganoli cyfiawnder? Gan fy mod yn cytuno'n llwyr â'r hyn a ddywedodd yr Arglwydd Thomas wrth y Pwyllgor Deddfwriaeth, Cyfiawnder a'r Cyfansoddiad y diwrnod o'r blaen nad yw'n fater o 'os', mae'n fater o 'pryd'. Gan ei fod yn ymwneud â sut y gallwn ni wneud pethau'n well mewn gwirionedd, yn hytrach na 'Pwy sy'n berchen ar hwn?' neu 'Pwy sy'n berchen ar hwnna?', a chredaf fod y dadleuon hynny'n dod yn gliriach ac yn gliriach wrth i amser fynd yn ei flaen.

Gwnaed y pwynt yn gryf iawn yn yr adroddiad, ac eto gan Syr Wyn, o ran effaith COVID, ond yr ymdrechion a wnaed i sicrhau bod y gwaith o ymdrin â'r achosion hynny yn parhau—. Ac mae hefyd yn glir iawn hefyd bod manteision i symud ymlaen at y defnydd mwy o wrandawiadau ar-lein ac ati. A chredaf fod y pwynt mynediad at gyfiawnder yn ymwneud mewn gwirionedd â'r ffaith y bydd y tribiwnlysoedd hyn, mi gredaf, yn dod yn fwyfwy holgar, yn hytrach nag yn wrthwynebol, ac mae hynny yno i geisio'r canlyniad cywir, yn hytrach na phwy sydd â'r gynrychiolaeth orau ar ddiwrnod penodol. A chredaf fod hynny'n ffordd y gall y rhan hon o'n system gyfiawnder yng Nghymru wneud pethau'n wahanol iawn. Felly, credaf y bydd y newidiadau hynny'n digwydd, a chredaf fod yn rhaid i ni ystyried pob un o'r rheini yng nghyd-destun argymhellion Comisiwn y Gyfraith, ac eto, y ffaith y bydd arnom bron yn sicr, o ganlyniad i hynny, angen Bil Tribiwnlys Cymru, er mwyn diwygio'r strwythurau ac ati. Nid wyf eisiau achub y blaen arno, oherwydd mae'n amlwg bod yn rhaid inni aros am adroddiad y comisiwn. 

Ein hymrwymiad yn y rhaglen lywodraethu yw mynd ar drywydd yr achos dros ddatganoli cyfiawnder a phlismona i Gymru, ac mae is-bwyllgor y Cabinet ar gyfiawnder, yr wyf yn ei gadeirio, wedi cael ei ailymgynnull i fwrw ymlaen â hynny. Fel y gŵyr yr Aelodau, gwnaed yr achos clir dros newid gan y Comisiwn ar Gyfiawnder yng Nghymru. Rydym yn parhau i fynd ar drywydd yr achos dros newid o fewn Llywodraeth y DU; parhau i weithio gyda'n rhanddeiliaid i archwilio'r ffordd orau o sicrhau newid; a pharhau i ddatblygu ein rhaglen waith ein hunain. Ac rwy'n falch bod Cyngor y Gyfraith newydd i Gymru bellach yn sefydledig, ac wedi cynnal ei gyfarfod cyntaf ei hun.

Ym mis Hydref, ynghyd â'r Prif Weinidog, fel y dywedais, cyfarfûm â llywydd y tribiwnlysoedd i drafod ei adroddiad a'i flaenoriaethau ar gyfer y dyfodol. Rwyf hefyd wedi cyfarfod â'r arglwyddi prif ustusiaid, gydag ynadon y Goruchaf Lys, a chydag uwch farnwyr eraill sy'n gwasanaethu yng Nghymru. Ac rwy'n credu y gall yr Aelodau gael eu calonogi oherwydd lefel yr ymgysylltu gan ein barnwyr uchaf ag anghenion penodol Cymru—. Ac rwy'n arbennig o falch o weld cymaint o ymgysylltiad barnwrol cadarnhaol â'r cyngor cyfraith newydd. Yn fwy diweddar, fel y dywedais i, cyfarfûm â'r Arglwydd Thomas o Gwmgiedd i drafod dyfodol cyfiawnder yng Nghymru. Ac, er bod y pandemig wedi arafu cyflymder y newid, mae'r dadleuon a wnaed gan y comisiwn ar gyfiawnder ar gyfer newid cyfansoddiadol a datganoli cyfiawnder, rwy'n credu, os o gwbl, wedi'u cryfhau gan yr amgylchiadau eithriadol y cawsom ein hunain ynddyn nhw.

Yn olaf, fel y dywedais i, rwy'n disgwyl cael adroddiad Comisiwn y Gyfraith ar y tribiwnlys datganoledig erbyn diwedd y flwyddyn. Bydd yn cyfeirio ein taith tuag at system dribiwnlysoedd fodern i Gymru, ac edrychaf ymlaen at ystyried argymhellion y comisiwn ar gyfer polisi Cymreig penodol yn y maes pwysig hwn. Dirprwy Lywydd, wrth gloi, hoffwn ddiolch eto i'r llywydd am ei drydydd adroddiad blynyddol, ac am ei arweiniad parhaus o ran Tribiwnlysoedd Cymru. Diolch.  

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn y cynnig? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? Nac oes. Felly, derbynnir y cynnig yn unol â Rheol Sefydlog 12.36.

Derbyniwyd y cynnig yn unol â Rheol Sefydlog 12.36.