Y Gronfa Ffyniant Gyffredin

1. Cwestiynau i'r Prif Weinidog – Senedd Cymru ar 26 Ebrill 2022.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Vikki Howells Vikki Howells Labour

1. Pa asesiad y mae Llywodraeth Cymru wedi'i wneud o botensial y gronfa ffyniant gyffredin i fynd i'r afael ag anghydraddoldeb economaidd yng Nghymru? OQ57939

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Labour 1:31, 26 Ebrill 2022

(Cyfieithwyd)

Llywydd, mae'r gronfa yn methu â mynd i'r afael ag anghydraddoldeb economaidd oherwydd cyfres o ddiffygion sylfaenol. Mae'n torri addewid allweddol gan y Ceidwadwyr na fyddai Cymru geiniog yn waeth ei byd. Mae'n dyrannu ei symiau is drwy fformiwla sy'n tangynrychioli anghydraddoldeb dwys yn fwriadol ac mae'n symud y broses o wneud penderfyniadau o Gymru i Whitehall.

Photo of Vikki Howells Vikki Howells Labour

(Cyfieithwyd)

Diolch, Prif Weinidog, am yr ateb yna. O dan fanylion y gronfa ffyniant gyffredin a gyhoeddwyd yn ddiweddar ac y bu disgwyl amdanyn nhw ers amser maith, mae'n amlwg bod Cymru ar fin colli dros £1 biliwn dros y tair blynedd nesaf. Bydd cyllid hefyd yn cael ei frigdorri i gefnogi'r gwaith o gyflawni hoff brosiectau Llywodraeth y DU, a bydd y ddarpariaeth bresennol yng Nghymru yn cael ei dyblygu. Beth yw asesiad Llywodraeth Cymru o effaith y dyblygu hwn, ac a ydych chi o'r farn y bydd y dull hwn yn golygu nad yw anghydraddoldebau economaidd dwfn yn cael sylw?

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Labour 1:32, 26 Ebrill 2022

(Cyfieithwyd)

Wel, Llywydd, mae Vikki Howells yn gwneud pwynt atodol pwysig am y ffordd y mae'r symiau gostyngedig a ddaw i Gymru, beth bynnag, yn cael eu brigdorri gan Lywodraeth y DU ar gyfer ei phrosiectau ei hun, y bydd yn ceisio eu rhedeg yma yng Nghymru. Felly, rhaglen Multiply fydd yr enghraifft amlycaf o hynny—dros £100 miliwn a ddylai fod yn nwylo'r rhai sy'n gwneud penderfyniadau yng Nghymru yn hytrach yn cael eu penderfynu gan Weinidogion Llywodraeth y DU yng Nghymru. Mae rhaglen Multiply—gadewch i mi egluro i arweinydd yr wrthblaid—nid yw rhaglen Multiply yn nwylo arweinwyr llywodraeth leol o gwbl. Mae'n gynllun a ddyfeisiwyd gan Lywodraeth y DU; a grëwyd yn Whitehall; dim cyfeiriad at Gymru o gwbl; dim un frawddeg gan unrhyw un o Weinidogion y DU cyn iddi gael ei chyhoeddi; dim synnwyr o gwbl ei fod yn deall y cyd-destun Cymreig y bydd yn ceisio gweithredu ynddo. Os edrychwch chi ar y ddewislen o ddewisiadau y dywedir bod yn rhaid i awdurdodau lleol weithredu yn unol â nhw, maen nhw'n canolbwyntio yn llwyr—yn llwyr—ar Loegr. Maen nhw'n adlewyrchu'r dirwedd sydd yng Nghymru yn unig. Nid oes yr un cyfeiriad at y rhwydwaith dysgu oedolion yma yng Nghymru, dim un cyfeiriad at ddarpariaeth addysg bellach yng Nghymru, dim un cyfeiriad at blatfform Hwb, sy'n darparu'r rhan fwyaf o'r adnoddau a fydd yn angenrheidiol ar gyfer unrhyw raglen effeithiol yma yng Nghymru. Wrth gwrs, Llywydd, nid yw'r gwrthwynebiad i wario arian ym maes rhifedd; mae'n fater o arian yn cael ei wario yn aneffeithiol, arian a fydd bellach mewn perygl o ddyblygu darpariaeth yma yng Nghymru, a fydd yn cael ei wario mewn ffyrdd nad oes ganddyn nhw unrhyw berthynas â'r cyd-destun y mae'n cael ei wario ynddo, ac a fydd, mae arnaf ofn, yn golygu y gellid bod wedi defnyddio'r arian hwnnw, y gellid bod wedi ei ddefnyddio yn llawer mwy effeithiol, mewn ffyrdd sy'n gweithio gyda graen y dirwedd yma yng Nghymru yn hytrach na'i hanwybyddu yn llwyr, yn syml, ni fydd yn cyflawni'r canlyniadau y byddai wedi eu cyflawni pe bai wedi cael ei wario mewn ffyrdd a oedd yn parchu'r setliad datganoli ac yn parchu'r ffordd y dylai penderfyniadau gael eu gwneud yma yng Nghymru. 

Photo of Paul Davies Paul Davies Conservative 1:34, 26 Ebrill 2022

Prif Weinidog, fel rŷch chi'n ymwybodol, bydd Pwyllgor Cyllid y Senedd yn edrych ar y gronfa ffyniant gyffredin, ac, fel Cadeirydd Pwyllgor yr Economi, Masnach a Materion Gwledig, dwi am ei gwneud hi'n glir y bydd fy mhwyllgor i hefyd yn archwilio'r trefniadau ariannu newydd yma, ac effaith y trefniadau yma ar Gymru, unwaith bydd y Pwyllgor Cyllid yn adrodd ar y mater hwn. Nawr, rŷch chi a'ch cyd-Aelodau wedi datgan yn glir eich bod chi'n credu bod Cymru £1 biliwn ar ei cholled o ganlyniad i gyhoeddiadau diweddar. Felly, a allwch chi ddweud wrthym ni sut y mae Llywodraeth Cymru wedi cyrraedd y ffigur hwn o £1 biliwn, ac a wnewch chi gyhoeddi dadansoddiad o sut yn union rŷch chi wedi gweithio mas y ffigur yma?

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Labour 1:35, 26 Ebrill 2022

Wel, wrth gwrs, Llywydd, rŷn ni'n hapus i esbonio sut rŷn ni wedi dod at y ffigurau, a rŷn ni'n hapus i gyhoeddi'r ffigurau hefyd, achos maen nhw'n amlwg—maen nhw'n amlwg—a does dim amheuaeth o gwbl amdanyn nhw. Rŷn ni'n mynd i golli £0.75 biliwn oherwydd y system y mae Llywodraeth y Deyrnas Unedig yn ei defnyddio—y term yw structural funds yn Saesneg. Ac rŷn ni'n mynd i golli £243 miliwn mas o'r arian a oedd yn dod i Gymru o raglenni'r Undeb Ewropeaidd yn y maes gwledig hefyd. So, mae'r ffigurau gyda ni, mae dadansoddiad gyda ni ac rŷn ni'n hapus i'w gyhoeddi e jest i ddangos beth mae Llywodraeth y Deyrnas Unedig wedi ei wneud, ac wedi torri beth roedden nhw wedi ei ddweud yma, ar lawr y Cynulliad—

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Labour 1:36, 26 Ebrill 2022

(Cyfieithwyd)

—sicrwydd pendant na fyddai Cymru geiniog yn waeth ei byd. Wel, nid £1 biliwn yw'r cyfan, Llywydd; dim ond rhan o'r ffordd y byddwn ni'n waeth ein byd yw hon.

Photo of Rhun ap Iorwerth Rhun ap Iorwerth Plaid Cymru

(Cyfieithwyd)

Gwleidyddiaeth hen ffasiwn o wario er mwyn ennill pleidleisiau yw hyn, onid yw? Clywsom yn ddiweddar y byddai Ynys Môn yn cael tua £16 miliwn o'r gronfa ffyniant gyffredin fel y'u gelwir. Ac er bod unrhyw gyllid i'w groesawu, wrth gwrs—a byddaf yn gweithio gyda phartneriaid i wneud yn siŵr y bydd prosiectau ar Ynys Môn yn elwa cystal â phosibl—nid oes dianc rhag y ffaith bod hyn yn ffracsiwn o'r cyllid a oedd ar gael o dan gronfeydd strwythurol yr UE, a'i fod ymhell o gyflawni addewid Llywodraeth y DU na fyddem ni'n colli ceiniog ar ôl Brexit, y mae'n amlwg nad oes ots gan y Ceidwadwyr amdano o gwbl. Nawr, mae'n llanastr, ond mae fy nghwestiwn yn ymwneud â'r ffaith bod hwn yn llanastr anstrategol. A yw'r Prif Weinidog yn cytuno nad oes unrhyw feddwl cydgysylltiedig yma gan Lywodraeth y DU, dim cynllun hirdymor? Ac a all ef ddweud wrthyf i pa bwysau y gall Gweinidogion Cymru geisio ei roi ar eu cymheiriaid yn y DU i geisio gwneud rowndiau ariannu dilynol o leiaf ychydig yn fwy strategol eu natur?

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Labour 1:37, 26 Ebrill 2022

(Cyfieithwyd)

Llywydd, rwy'n cytuno yn llwyr â'r hyn a ddywedodd yr Aelod. Roedd hon yn gronfa a gyhoeddwyd yn 2017, mewn maniffesto gan y Blaid Geidwadol. Cymerodd tan ddechrau'r mis hwn—Ebrill 2022—cyn i ni gael unrhyw drafodaethau sylweddol gyda Gweinidogion y DU am y ffordd y maen nhw'n bwriadu i'r arian hwnnw gael ei ddefnyddio yng Nghymru. Ac hynny oll wedi'i gywasgu i bythefnos oherwydd eu penderfyniad i ruthro cyhoeddiad cyn etholiadau llywodraeth leol, at yr union fathau o ddibenion y mae Rhun ap Iorwerth wedi eu nodi. Nawr, yn y pythefnos hwnnw, fe wnaethom ni lwyddo i sicrhau rhai consesiynau gan Lywodraeth y DU, fel y bydd o leiaf y ffordd y caiff cyllid ei ddefnyddio yng Nghymru yn adlewyrchu'r ôl troed rhanbarthol yr ydym ni wedi ei ddefnyddio ar gyfer mentrau eraill ar y cyd rhwng Llywodraeth y DU a Llywodraeth Cymru yng Nghymru—ôl troed y fargen ddinesig. Ac rydym ni wedi sicrhau rhai cytundebau ynghylch sut y gellir dod â chyfres ehangach o fuddiannau o amgylch y bwrdd i helpu i benderfynu sut y gellir gwneud ceisiadau yng Nghymru. Gadewch i ni fod yn eglur, nid oes unrhyw benderfyniadau yn cael eu gwneud yng Nghymru. Gwahoddir awdurdodau lleol i lunio cynigion, a fydd yn cyrraedd desg Gweinidog yn Whitehall yn y pen draw, a nhw fydd yn gwneud y penderfyniadau.

Cawsom gyfres o drafodaethau, Llywydd, gyda Gweinidogion y DU ynglŷn â'r fformiwla i'w defnyddio ar gyfer dosbarthu'r cronfeydd hyn. Dim ond ar y pwynt y dechreuodd Rhun ap Iorwerth ag ef, byddai'r fformiwla a gynigiwyd gan Lywodraeth Cymru wedi arwain at wario mwy o arian ym Mhen-y-bont ar Ogwr, er enghraifft, neu Fro Morgannwg, er enghraifft, y mae gan y ddau ohonyn nhw Aelodau Seneddol Ceidwadol. Felly, nid oedd y fformiwla a gynigiwyd gennym ni yn un bleidiol; roedd yn un a oedd â'r nod o gysoni cyllid â lle mae'r angen mwyaf. Nid wnaethom ni lwyddo i berswadio Llywodraeth y DU o hynny—mae ganddyn nhw wrthrychau eraill mewn golwg—a'r canlyniad, fel y dywedodd Rhun ap Iorwerth, yw y bydd gennym ni gyfres o geisiadau brysiog. Mae'n rhaid i awdurdodau lleol roi popeth at ei gilydd—yr holl broses. Mae'n rhaid iddyn nhw wahodd ceisiadau, mae'n rhaid iddyn nhw asesu'r ceisiadau hynny, mae'n rhaid iddyn nhw ddangos yr allbynnau y byddan nhw'n eu cyflawni, mae'n rhaid iddyn nhw ddangos y trefniadau llywodraethu a fydd ar waith, mae'n rhaid iddyn nhw ddangos sut y byddan nhw'n gallu ymgynghori, a hynny i gyd cyn 1 Awst. Y siawns y bydd cydlyniad yn y cyllid hwnnw, y siawns y bydd yr arian hwnnw yn cael ei ddefnyddio yn y ffordd orau bosibl—. Nid yw'n golygu ein bod ni'n cael llai o arian yn unig, mae'n cael ei wario'n llai da. Rwy'n credu mai dyna'r gwrthwynebiad sylfaenol iddo.