2. Pa gamau y mae Llywodraeth Cymru'n eu cymryd i sicrhau bod ffynonellau newydd o ynni rhad a glân i Gymru yn cael eu gweithredu cyn gynted â phosibl? OQ58049

Diolch am eich cwestiwn, Laura. Rydym yn defnyddio pob ysgogiad sydd ar gael i ni i ddatblygu system ynni lân, glyfar a hyblyg ar gyfer y dyfodol, gyda chynhyrchu ynni adnewyddadwy wrth ei gwraidd. Roedd strategaeth ynni Llywodraeth y DU yn gyfle a gollwyd yn ein barn ni i bennu llwybr credadwy ar gyfer cynyddu cynhyrchiant pob math o ynni adnewyddadwy gan gefnogi defnyddwyr drwy'r argyfwng costau byw yr ydym yn ei wynebu ar hyn o bryd.

Diolch, Weinidog. A all y Gweinidog gadarnhau, drwy adeiladu gorsafoedd ynni niwclear newydd, yn Wylfa a Thrawsfynydd, fod gan Gymru ran hollbwysig i’w chwarae i sicrhau cyflenwad hirdymor ar gyfer y DU?

Mae'n braf iawn gweld diddordeb o'r newydd yn Wylfa a'r datblygiad yno. Rydym yn awyddus iawn i weithio—. Mae gennym ganolfan ragoriaeth gerllaw ar gyfer ynni niwclear, ac mae gennym rai o arbenigwyr mwyaf blaenllaw'r byd yma yng Nghymru ar gyfer hynny. Felly, rwy'n falch iawn o weld diddordeb o'r newydd gan Lywodraeth y DU yn hynny—efallai y dylent fod wedi bod ychydig yn gyflymach, a dweud y gwir, mewn perthynas â rhai o'r materion mwy diweddar sydd wedi codi gyda hynny, fel y gŵyr pawb, i fyny ar Ynys Môn. Wedi dweud hynny, yn amlwg, mae ynni niwclear yn lân ac yn adnewyddadwy, ond mae problemau gydag ynni o'r fath, ac nid wyf am weld gorddibyniaeth ar ynni niwclear pan fo gennym ddigonedd o adnoddau naturiol eraill yma yng Nghymru y gellir manteisio arnynt fel rhan o system ynni adnewyddadwy dda.

Y bore yma, rhoddais dystiolaeth i Bwyllgor Materion Cymreig Senedd y DU, mewn gwirionedd, am yr angen i gynllunio'r grid yn dda—yn ein barn ni, datganoli’r grid i Gymru, fel y gallwn gael y cynllun hwnnw—a newid o’r dull o weithredu'r grid ar hyn o bryd, sy’n cael ei arwain a'i yrru gan y farchnad, ac sydd wedi ein gadael heb unrhyw drosglwyddo yng nghanolbarth Cymru, fel y mae eich cyd-Aelod, Russell George, a minnau wedi'i nodi ar lawr y Senedd ac mewn mannau eraill ar sawl achlysur—mae llinellau trosglwyddo yn y gogledd a'r de yn annigonol, gan eu bod yn ddibynnol ar yr angen i ddatblygwr penodol gysylltu â'r grid yn hytrach na dull wedi'i gynllunio, ac yn amlwg, nid yw hynny'n ddull cynaliadwy ar gyfer y dyfodol. Felly, rwy'n croesawu ymrwymiad Llywodraeth y DU i gael strategaeth ynni. Mae'n drueni ei bod yn cynnwys olew a nwy—credaf fod hwnnw’n gam mawr yn ôl ar gyfer sero net. Ond y peth gwirioneddol bwysig yw sicrhau eu bod yn deall yr angen am gynllun priodol, ac mae hwn yn gam da ar y llwybr hwnnw, fel y gallwn gynllunio ein hanghenion ar gyfer y dyfodol, fel rydym yn ei wneud yma yng Nghymru, ar gyfer ein partneriaid rhanbarthol a chael y grid hwnnw ar waith er mwyn inni allu cael grid sy'n addas at y diben ar gyfer yr unfed ganrif ar hugain a’r ail ganrif ar hugain, ac y gallwn fanteisio yma yng Nghymru ar y dulliau cynhyrchu ynni adnewyddadwy gorau, gan gadw'r gost yn isel i bobl yma yng Nghymru ac allforio’r ynni adnewyddadwy hwnnw i’r byd, gan fod y capasiti gennym i wneud hynny, yn sicr.

Pe na bai David Cameron, chwedl yntau, wedi 'cael gwared ar y rwtsh gwyrdd' ddegawd yn ôl, byddem wedi gwneud mwy o gynnydd ar effeithlonrwydd ynni adnewyddadwy a niwclear, a byddai aelwydydd yn talu llai am ynni, nid mwy. Felly, rwy'n cytuno fod angen inni ddal i fyny, ond ochr arall y geiniog i gynhyrchu ynni yw effeithlonrwydd ynni. Felly, a allwch roi gwybod i ni, Weinidog, sut y gallai'r rhaglen newydd sydd ar y ffordd, Cartrefi Clyd, adeiladu ar lwyddiant y cynllun blaenorol, a gyflwynodd fesurau effeithlonrwydd ynni cartref am ddim, fel boeleri gwres canolog ac inswleiddio, i fwy na 4,500 o aelwydydd ledled Cymru?

Diolch yn fawr iawn, Joyce—rwy'n cytuno'n llwyr. Mae angen grid wedi'i gynllunio; mae angen grid wedi'i gynllunio ar gyfer graddfa wahanol o gysylltiad â'r grid hwnnw hefyd. Un o'r pethau yr ydym yn falch iawn ohonynt yma yng Nghymru, wrth gwrs, yw menter Cartrefi fel Gorsafoedd Pŵer. Mae hyn yn ymwneud ag ôl-osod cartrefi er mwyn iddynt gyrraedd y safon orau bosibl, lleihau tlodi tanwydd, lleihau’r galw am ynni a’r defnydd ohono—mae dwy ran yr hafaliad hwnnw'n gwbl hanfodol—ac y gellir eu rhoi mewn sefyllfa hefyd lle y gallant fanteisio ar y cyflenwadau trydan adnewyddadwy a fydd i'w cael yng nghymunedau Cymru, am fod modd ôl-osod eu cartrefi’n briodol. Daw hynny o’n dull o weithredu, sef y rhaglen ôl-osod er mwyn optimeiddio, sydd, fel y gŵyr pob Aelod, gan fy mod wedi sôn am hyn sawl tro yn y Siambr, yn edrych ar ba dechnoleg sy’n gweithio i ba fath o dŷ yng Nghymru, gan na cheir un ateb sy'n addas i bawb mewn unrhyw fodd. Yna, bydd yn ein galluogi i weithio gyda’r cwmnïau ynni i ddefnyddio pethau fel buddion cymunedol a pherchnogaeth gymunedol i sicrhau bod y tai hynny'n cyrraedd y safon. Mae'r cwmnïau ynni yn ennill ym mhob ffordd, gan y bydd ganddynt fwy o gwsmeriaid ar gyfer eu hynni y gellir ei ddefnyddio yn y ffordd lân ac effeithlon honno. Felly, mae ein holl raglenni—rhaglen Cartrefi Clyd a'r holl rai eraill, ein rhaglen tai arloesol a'n rhaglen ynni—wedi'u cynllunio i gynhyrchu nifer o'r atebion sy'n dod at ei gilydd i greu grid sy'n addas ar gyfer y dyfodol.