7. 6. Datganiad: Wythnos Wirfoddoli

– Senedd Cymru am 4:27 pm ar 14 Mehefin 2016.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Ann Jones Ann Jones Labour 4:27, 14 Mehefin 2016

(Cyfieithwyd)

Yr eitem nesaf ar yr agenda felly yw eitem 6, sef datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Gymunedau a Phlant—wythnos gwirfoddoli. Galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros Gymunedau a Phlant, Carl Sargeant.

Photo of Carl Sargeant Carl Sargeant Labour

(Cyfieithwyd)

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Roeddwn i'n meddwl ei bod yn bwysig i gymryd eiliad ar ddechrau'r pumed tymor hwn i ddweud 'diolch' wrth yr holl bobl sy'n gwirfoddoli yma yng Nghymru. Mae llawer ohonyn nhw yn sicr. Mae traean o Gymry yn gwirfoddoli yng Nghymru mewn rhyw ffordd. Mae Wythnos y Gwirfoddolwyr yn rhoi cyfle i feddwl am y gwahaniaeth y mae gwirfoddolwyr wedi ei wneud i'n bywydau ac i'n cymunedau, ac i annog hyd yn oed mwy o bobl i wirfoddoli.

Eleni, bu dathliadau ledled Cymru, gan gynnwys gwobrau Gwirfoddolwr y Flwyddyn cenedlaethol yng nghastell Caerdydd ddydd Gwener diwethaf, a hoffwn i ni gymryd eiliad i gydnabod ymroddiad a chyflawniadau dim ond rhai o'r enillwyr hynny. Mae Sue Osman, nyrs y newydd-anedig sydd wedi ymddeol, yn treulio ei hamser, ar ôl ymddeol, yn helpu teuluoedd plant sydd ag anableddau. Mae Sue yn gwirfoddoli yng nghanolfan plant Casnewydd i helpu teuluoedd a phlant yn ystod rhai o'r adegau anoddaf y maent erioed wedi eu hwynebu. Mae pobl yn defnyddio geiriau fel 'ysbrydoledig' a ​​'braint' pan fyddant yn siarad am weithio gyda hi.

Mae grŵp o bobl ifanc, sy’n gweithredu fel cenhadon treftadaeth y byd, yn gweithio i hyrwyddo tref treftadaeth y byd Blaenafon, ac yn ysbrydoli pobl ifanc eraill i arwain yn y gymuned. Mae Imogen, merch ifanc o Drefynwy, yn gwirfoddoli yng nghlwb ieuenctid cynhwysol Caerwent. Mae Imogen yn helpu pobl ifanc sydd ag anghenion cymhleth. Mae cydweithwyr Imogen yn dweud ei bod hi'n gennad gwirioneddol o ran ymroddiad, cymhwysedd a pharodrwydd i helpu gwirfoddolwyr ifanc eraill â'r hyn sydd ganddynt i'w gynnig. Mae Valerie o Gaerdydd wedi bod yn allweddol, fel aelod o Ymddiriedolaeth Llys Insole, wrth achub adeilad hanesyddol, Llys Insole, er budd y cyhoedd. Unigolyn arall allweddol yw Michael Baker o Bontypridd sy’n cael ei ddisgrifio fel un o'r gwirfoddolwyr mwyaf ymroddedig yn y gwaith o gynnal y prosiect ‘Too Good To Waste’. Mae Michael wedi goresgyn anawsterau gwirioneddol i helpu eraill mewn prosiectau sy'n canolbwyntio ar wella'r amgylchedd drwy ailgylchu. Ers mis Ionawr 2010, mae Michael ei hun wedi gwirfoddoli am y nifer anhygoel o fwy na 7,500 o oriau.

Mae nifer di-ri o sefydliadau yn werthfawrogol o gyfraniad eu gwirfoddolwyr. Yn ogystal â'r gwobrau cenedlaethol, cymerodd nifer fawr o enwogion lleol ran yr wythnos diwethaf. Er enghraifft, cynhaliodd Groundwork Gogledd Cymru ddigwyddiad gwirfoddolwyr i ddweud ‘diolch’ am yr holl gymorth a’r gwaith caled a wnaed dros y flwyddyn ddiwethaf.

Fel y soniais, mae oddeutu traean o'n dinasyddion yn gwirfoddoli—mae hynny'n bron i filiwn o bobl yn gwirfoddoli bob blwyddyn, yma yng Nghymru. Mae'n anodd bod yn fanwl gywir gan fod cymaint o weithredu gwirfoddol yn cael ei wneud gan bobl nad ydynt hyd yn oed yn sylweddoli eu bod yn gwirfoddoli. Serch hynny, mae hwn yn ffigwr y dylem ei glodfori. I ddefnyddio cymhariaeth o fyd chwaraeon i ddangos y rhifau, ac rwyf yn gwybod efallai y bydd fy nghydweithwyr yn y gogledd yn ei gwerthfawrogi, gallech lenwi Stadiwm Glannau Dyfrdwy 624 o weithiau a mwy gyda nifer y gwirfoddolwyr a gofnodir bob blwyddyn—presenoldeb y byddai fy nhîm lleol, y Crwydriaid, yn falch iawn o’i gael, rwy'n siŵr. Ond bu gan Gymru, wrth gwrs, ysbryd cymunedol cryf erioed. Mewn sawl ffordd, mae hyn yn ffurfio cymeriad ein cenedl, ac mae'n rhaid i ni wneud popeth o fewn ein gallu i feithrin a manteisio ar yr elfen gyfoethog hon o ysbryd cymunedol.

Lywydd, hoffwn gydnabod y gwerth y mae gwirfoddoli yn ei gyfrannu at ein heconomi a'n cymdeithas, a hefyd yr unigolion dirifedi hynny sydd, bob dydd, yn darparu cymorth hanfodol i aelodau o'r teulu, cymdogion a ffrindiau sydd mewn angen. Mae’n anoddach fyth pennu rhif pendant ar gyfer hyn nag ydyw i gyfrifo union nifer y gwirfoddolwyr. Fodd bynnag, gallwn ddychmygu’r straen ychwanegol ar wasanaethau cyhoeddus pe na byddai’r amrywiaeth eang o grwpiau cymunedol ac elusennau yno ar y rheng flaen, y mae pob un ohonom yn eu gweld.

Rwy'n falch bod Llywodraeth Cymru wedi bod yn ymrwymedig i annog a chefnogi gwirfoddolwyr. Ailddatganwyd yr ymrwymiad hwn y llynedd yn ein polisi gwirfoddoli, 'Cefnogi Cymunedau, Newid Bywydau'. Mae Llywodraeth Cymru yn glynu wrth yr egwyddorion a nodir yn y ddogfen honno, sy'n cadarnhau ein bod eisoes yn gwneud y pethau iawn. Er enghraifft, cefnogi gwirfoddolwyr newydd drwy ddyfarnu grantiau—ac eleni mae Llywodraeth Cymru wedi cynnig dros £5 miliwn i gefnogi grantiau gwirfoddoli a chynghorau gwirfoddol sirol. Trefnwyd dros 8,000 o leoliadau gwirfoddoli y llynedd, gyda chyllid ar gyfer 417 o bobl ifanc yn derbyn 200 awr o dystysgrifau Gwirfoddolwyr y Mileniwm—gan alluogi Cyngor Gweithredu Gwirfoddol Cymru i gynnal cronfa ddata o dros 5,000 o gyfleoedd gwirfoddoli, a hyfforddi pobl i ddarparu'r cymorth sydd ei angen ar wirfoddolwyr. Y llynedd, cyfrannodd ein cyllid at hyfforddi 5,000 o ymddiriedolwyr.

Ceir camau gweithredu newydd sydd i’w datblygu hefyd. Rwyf am grybwyll dim ond rhai ohonynt heddiw. Gall gwirfoddoli hyrwyddo cynhwysiad cymdeithasol. Mae angen gwell gwybodaeth arnom ynglŷn â’r rhwystrau sy'n atal rhai pobl rhag gwirfoddoli—yn enwedig y rhai hynny sydd ag anghenion cymorth uwch. Byddwn yn gweithio gyda phartneriaid i ddeall y rhwystrau hyn yn well ac i fynd i'r afael â nhw. Mewn rhai amgylchiadau, gall gwirfoddoli fod yn llwybr i gyflogaeth. Mae hefyd yn bwysig ein bod yn helpu gwirfoddolwyr i ddangos y sgiliau y maent wedi eu datblygu a byddwn yn nodi ffordd addas ar gyfer gwneud hynny hefyd.

Rydym hefyd eisiau gwneud yn siŵr bod y cyllid yr ydym yn ei fuddsoddi i gefnogi gwirfoddolwyr yn darparu'r gwerth gorau am arian. Byddwn yn sicrhau bod cynigion gwirfoddoli presennol yn symlach, gan wneud dysgu mwy drwy ddefnyddio’r cyfryngau cymdeithasol neu’r rhyngrwyd neu fynd i’r ganolfan wirfoddoli lleol yn syml, yn effeithiol ac yn hygyrch. Mae gan gyflogwyr hefyd swyddogaeth wrth annog gwirfoddoli. Efallai y bydd rhai ohonoch yn ymwybodol y rhoddir hyd at bum diwrnod y flwyddyn i weision sifil yn Llywodraeth Cymru ar gyfer gweithgareddau gwirfoddol, gan rannu eu harbenigedd â chymunedau a mudiadau gwirfoddol. Mae gweision sifil yn cael eu hannog i ddefnyddio gwirfoddoli fel ffordd o roi rhywbeth yn ôl i'r gymuned a chyflwyno Llywodraeth Cymru i gymunedau, ac i ddysgu eu hunain, o brofiad y rhaglenni. Gall hyn fod yn rhywbeth yr hoffech ystyried ei wneud eich hun—neu eich aelodau staff eich hun, fel Aelodau a chydweithwyr. Mae cymorth ar gael ar wefan gwirfoddolicymru.net, lle y ceir mwy na 5,000 o gyfleoedd gwirfoddoli.

Daeth y Llywydd i’r Gadair.

Photo of Carl Sargeant Carl Sargeant Labour 4:27, 14 Mehefin 2016

(Cyfieithwyd)

Rwy'n awyddus i adnewyddu ein perthynas glós gyda'r trydydd sector a gwneud y mwyaf o'r potensial ar gyfer gwirfoddoli. Hoffwn weld hyd yn oed mwy o wirfoddolwyr. Pobl yn rhoi o'u hamser eu hunain er budd pobl eraill, gan wneud gwahaniaeth mawr i gymunedau a'r bobl sy'n byw ynddynt.

Lywydd, mae'n ddiwrnod i glodfori a chydnabod y gwaith gwych y mae gwirfoddolwyr yn ei wneud trwy gydol y flwyddyn. Mae hyn i gofnodi ein diolch oddi wrth Lywodraeth Cymru.

Photo of Bethan Sayed Bethan Sayed Plaid Cymru 4:34, 14 Mehefin 2016

(Cyfieithwyd)

Diolch, Weinidog, am y datganiad. Yn gyntaf oll, rwyf yn credu ei bod yn bwysig y dylem ni, yng nghyd-destun y pencampwriaethau Ewropeaidd yn Ffrainc ar hyn o bryd, gydnabod yr holl wirfoddolwyr chwaraeon, yn enwedig o ran pêl-droed ar lawr gwlad, sy'n gwneud cymaint i sicrhau y gall chwaraewyr ddatblygu mewn cymunedau, oherwydd, yn aml iawn, mae llawer o bobl ifanc yn serennu yn y timau penodol hynny o ganlyniad i waith da y gwirfoddolwyr, ac ni fyddent yn gallu gwneud hynny heb y gwaith allweddol hwnnw. Ar ôl bod yn bresennol yng ngwobrau Personoliaeth Chwaraeon y Flwyddyn, ynghyd ag Aelodau eraill y Cynulliad, ym mis Rhagfyr y llynedd, yr oedd yn amlwg faint o bobl o bob oed sy’n cymryd rhan yn wirfoddol mewn chwaraeon ar lawr gwlad.

Weinidog, mae eich datganiad yn sôn am waith i ddeall ac i fynd i'r afael â rhwystrau ar gyfer gwirfoddoli. Un o'r rhwystrau yr wyf yn siŵr eich bod yn ymwybodol ohono yw bod llawer o bobl yn cael eu cosbi gan yr Adran Gwaith a Phensiynau os byddant yn cymryd rhan mewn rhai mathau o wirfoddoli. Yn amlwg, rwyf yn llwyr anghytuno â hyn, ac rwy'n siŵr y byddech chithau hefyd, o ran pobl yn dangos parodrwydd i fynd allan i'w cymunedau ac yn cael eu cosbi am hynny. Felly, tybed a allech chi ymgysylltu â'r Adran Gwaith a Phensiynau ynglŷn â hyn i ofyn iddynt greu ymgyrch gyhoeddusrwydd i geisio annog pobl i wirfoddoli mewn ffordd gadarnhaol, yn hytrach na chodi ofn arnynt. Maent yn bryderus ynghylch y syniad o wirfoddoli ar hyn o bryd, o ganlyniad i agwedd rhai mewn cymdeithas.

A wnewch chi sicrhau bod cyllid Llywodraeth Cymru ar gyfer y trydydd sector yn cynnwys ariannu swyddi rheolwyr gwirfoddolwyr, sy'n chwarae rhan hanfodol wrth recriwtio ac ailhyfforddi gwirfoddolwyr, a bod y cyllid hwn yn hirdymor, ac nad yw’n seiliedig ar gontract? Mae hynny'n rhywbeth sydd wedi ei dynnu i fy sylw yn gynharach yn y swydd hon. Mae’n rhaid nodi na all ac na ddylai gwirfoddoli fyth gymryd lle darpariaeth yn y sector cyhoeddus gan staff cyflogedig. Roedd newyddion beth amser yn ôl am fwrdd iechyd penodol yn cynnig bod gwirfoddolwyr yn cyflenwi ac yn dosbarthu prydau mewn ysbyty penodol, a hoffwn gael sicrwydd gan y Gweinidog nad dyma'r cyfeiriad yr ydych am weld gwirfoddoli yn ei ddilyn o gwbl.

Rwyf yn gwerthfawrogi hefyd realiti'r sefyllfa lle mae trosglwyddo asedau yn digwydd ar draws cynghorau yng Nghymru, ac rwyf yn gwerthfawrogi bod y cyn Weinidog wedi dosbarthu canllawiau ynglŷn â phobl sy'n rhedeg gwasanaethau o'r fath, ond er hynny rwyf yn credu ei bod yn bwysig os yw pobl yn cyflawni swyddogaethau ychwanegol yn eu cymunedau, megis rhedeg canolfannau cymunedol, pyllau nofio a chanolfannau chwaraeon, fod hynny'n cael ei gydnabod ac na chymerir mantais arno. Yn aml iawn byddwn yn mynychu grwpiau lleol, ac yr un bobl sy’n gwneud popeth. Maent yn blino ac yn mynd dan bwysau o ganlyniad i’r union ffaith honno. Felly, rwy’n credu, ydy, mae gwirfoddoli yn rhywbeth pwysig iawn i'w wneud, ond mae’n rhaid inni hefyd sicrhau cydbwysedd o ran straen bywyd a lles yr unigolyn yn hynny o beth.

Y pwynt olaf yr hoffwn ei wneud i gloi, hefyd ynglŷn â’r agwedd lles, yw pobl ifanc. Wrth ymchwilio’r datganiad hwn heddiw gwelais fod llawer o bobl ifanc yn gwneud gwaith di-dâl sydd yn amlwg yn cael ei ddiffinio fel gwirfoddoli, ond mewn gwirionedd, dylent o bosibl gael eu talu am y gwaith hwnnw. Felly, rwy'n gobeithio bod hynny yn rhywbeth y gallwch ymchwilio ymhellach iddo, Weinidog.

Photo of Carl Sargeant Carl Sargeant Labour 4:37, 14 Mehefin 2016

(Cyfieithwyd)

Yn gyntaf oll, diolchaf i'r Aelod am ei chwestiynau a’i chyfraniad heddiw. Cytunaf yn llwyr â'r Aelod o ran cefnogi gwirfoddolwyr ledled Cymru a'r DU. Yn arbennig, hoffwn dalu teyrnged i ddau o’m ffrindiau da, Leanne a Bernie Attridge, a oedd yn gosod y rhwydi yn y clwb pêl-droed lleol boed law neu hindda, a hebddynt ni fyddai'r gêm yn dechrau. Felly, diolch yn fawr iawn i bobl yn union fel nhw. Rwy'n credu ei bod yn wirioneddol bwysig, ni waeth beth maent yn ei wneud, y ceir gweithredoedd sy'n helpu ysbryd ac agosatrwydd cymunedol.

Byddaf yn edrych yn ofalus iawn ar y mater o gosbau. Rwy'n credu bod gwirfoddoli yn rhoi cyfle i lawer o bobl sydd wedi eu heithrio yn gymdeithasol. Mewn gwirionedd; mae'n aml yn gyfle i bobl ddod yn rhan o’r gymuned unwaith eto, ac rwy’n credu y byddai’n rhywbeth y byddwn i’n bryderus iawn yn ei gylch pe byddai gan yr Adran Gwaith a Phensiynau farn negyddol ar hynny. Byddaf yn rhoi sylw i hynny a byddaf yn ysgrifennu at yr Aelod yn dilyn y sgwrs honno.

Ni allaf warantu—gwn fod yr Aelod wedi gofyn ac mae hynny'n briodol, ac mae hi wedi bod yn lobïo—ni allaf warantu unrhyw gyllid hirdymor ar gyfer rheolwyr mewn swyddi mewn unrhyw le ar draws fy adran. Y gwirionedd yw bod cyllid yn heriol iawn. Ond yr hyn yr wyf yn ei gydnabod yw'r gwaith y mae rheolwyr a sefydliadau yn ei wneud o ran sicrhau mwy o gyfle am hyfforddiant a chymorth i wirfoddolwyr ar lawr gwlad. Felly, rwy’n cydymdeimlo, a byddaf yn gwneud popeth yn fy ngallu, ond ni allaf addo cyllid hirdymor i’r Aelod yn y modd hwnnw.

Ni ddylai gwirfoddoli fod yn ddewis amgen i wasanaethau cyhoeddus, ond mae cydbwysedd o ran ei phwynt arall ynglŷn â throsglwyddo asedau hefyd. Yr hyn yr hoffwn weld mwy ohono yw partneriaeth y gwasanaethau cyhoeddus yn gweithio gyda'r sector gwirfoddol, a sut y gallwn weithiau sicrhau rhai asedau gwych yn ein cymunedau, megis pyllau nofio. Rwyf yn gwybod ein bod wedi gweld grwpiau cymunedol yn cymryd rheolaeth dros byllau nofio sy'n eiddo cyhoeddus yn eu cymuned, ac maent yn gwneud gwaith da iawn yn hynny o beth hefyd, sefydliadau dielw. Ond mae hyn yn ymwneud â galluogi, gan wneud yn siŵr ein bod yn gallu helpu i gefnogi pobl sydd â'r ewyllys i wneud hyn ac sy’n awyddus i'w wneud. Sut y gallwn ni fel Llywodraeth a sefydliadau eu helpu i gael yr hyder i wneud yn siŵr eu bod yn gallu gwneud gwahaniaeth gwirioneddol yn eu cymunedau? Mae gennym gymaint o wirfoddolwyr, yn hen ac ifanc, ac mae’r brwdfrydedd y mae ein gwirfoddolwyr ifanc yn ei roi i gymunedau wedi creu argraff fawr arnaf. Rwyf wedi gweld rhai prosiectau gwych eisoes mewn amser byr iawn yn y portffolio hwn ar hyn o bryd, ond yn fy swydd flaenorol, pan oeddwn yn gyfrifol am wirfoddolwyr o'r blaen, gwelais rai prosiectau gwych ac anhygoel lle'r oedd pobl ifanc yn rhyngweithio â phobl hŷn, ac rwy'n credu ei fod yn cael gwared ar rai o rwystrau arwyddocaol—gellir diddymu’r pryder personol rhwng y ddau grŵp drwy eistedd gyda phaned o de a siarad am bethau gyda'i gilydd. Felly, rwyf wirioneddol yn diolch i'r gwirfoddolwyr ledled Cymru ac yn diolch i chi am eich cyfraniad.

Photo of Mark Isherwood Mark Isherwood Conservative 4:40, 14 Mehefin 2016

(Cyfieithwyd)

Rwy’n falch o ymuno â chi i glodfori'r cyfraniad gwych a wneir gan bron i filiwn o wirfoddolwyr yng Nghymru. Nodaf fod Wythnos Gwirfoddoli wedi’i hymestyn eleni o 1-12 Mehefin ac mae'n rhaid i ni hefyd ddathlu’r estyniad sy'n gysylltiedig â phen-blwydd y Frenhines yn naw deg a’i chyfraniad hithau, fel noddwr mwy na 600 o elusennau a sefydliadau.

Fel y dywedasoch, gall pob un ohonom ddychmygu’r straen ychwanegol ar ein gwasanaethau cyhoeddus pe na byddai’r amrywiaeth o grwpiau cymunedol ac elusennau yno yn y rheng flaen. Fel y dywedasoch yn gywir, rydym hefyd eisiau gwneud yn siŵr bod yr arian yr ydym yn ei fuddsoddi mewn cymorth i wirfoddolwyr yn cynnig y gwerth gorau am arian, ac, rydych yn awyddus i adnewyddu eich perthynas glós gyda'r trydydd sector a gwneud y mwyaf o'r potensial ar gyfer gwirfoddoli—ac mae’r cyfle yn sicr yn bodoli ar gyfer hynny. Sut y byddwch yn mynd i'r afael â phryderon nad yw’r dull callach, gwerth gorau am arian, buddsoddi i arbed hwnnw wedi’i gofleidio? Ar ddiwedd y Cynulliad diwethaf, er enghraifft, bydd toriadau Llywodraeth Cymru i ganolfannau cyswllt plant a thoriadau i gyllid ar gyfer gwasanaethau ymyrraeth arbenigol i gefnogi teuluoedd pan fo perthynas yn chwalu yn effeithio ar wasanaethau eraill, gan achosi costau uwch o lawer, er enghraifft, ar gyfer iechyd, addysg a gwasanaethau cymdeithasol; neu’r toriad o 9 y cant i elusennau gwirfoddol sirol lleol, y dywedodd Cyngor Gwirfoddol Lleol Sir y Fflint mewn llythyr ataf y byddai’n dinistrio eu gallu i gefnogi mwy o wasanaethau ataliol a chost-effeithiol a arweinir gan ddefnyddwyr. Mewn geiriau eraill, gan ddefnyddio'r arian mwy cyfyngedig yn gallach, gallwn ddiogelu'r gwasanaethau hynny drwy weithio mewn modd gwahanol.

Sut yr ydych chi'n ymateb i'r datganiad gan Gyngor Gweithredu Gwirfoddol Cymru fod angen i Lywodraeth Cymru a'r sector adfywio mecanweithiau ymgysylltu presennol, i ddatblygu, hyrwyddo a monitro rhaglen ar gyfer gweithredu yn seiliedig ar gyd-gynhyrchu a thir cyffredin? Mae eu hadroddiad ar gymorth a gyfarwyddir gan ddinasyddion yn dweud bod cyfle i awdurdodau lleol, byrddau iechyd a'r trydydd sector weithio'n llawer mwy dychmygus i ddatblygu gwasanaethau gwell sy'n agosach at bobl, yn fwy ymatebol i anghenion, ac ychwanegu gwerth drwy dynnu ar adnoddau cymunedol. Mewn gwirionedd, disodli hierarchaethau, pŵer a rheolaeth gydag ymgysylltiad gwirioneddol, bywydau gwell a chymunedau mwy cydlynol.

O ran eich addewid, neu eich uchelgais, i weithio'n agosach gyda'r sector yn eich datganiad, sut y byddwch yn ymgysylltu â'r rhwydwaith cyd-gynhyrchu sydd newydd ei lansio ar gyfer Cymru? Roeddwn yn westai yn y lansiad ar 26 Mai yn y canolbarth gyda chynrychiolwyr o'r sector cyhoeddus a'r trydydd sector o bob cwr o Gymru—digwyddiad a oedd dan ei sang, gyda chyflwyniadau yn amrywio o rai gan Gyngor Sir Fynwy i sesiwn a gyd-gadeiriwyd gennyf i a swyddog o Gyngor Sir y Fflint. Roedd y canfyddiadau a adroddwyd gan y grŵp hwnnw yn cynnwys: ymgyrchu dros newid o fewn Llywodraeth Cymru, gan droi’r system wyneb i waered, a herio pobl a'r systemau sy'n cyfyngu arnom. Fel y dywedais, fi oedd yn cyd-gadeirio’r gweithgor hwnnw, a gwnaethpwyd y cyflwyniad gan swyddog. Fi oedd yr unig wleidydd o amgylch y bwrdd, felly nid oedd hwn yn ddigwyddiad pleidiol o gwbl. Wrth ymateb, efallai, i’r Athro Edgar Cahn, y cyfreithiwr hawliau sifil o Washington a ddatblygodd y cysyniad o gyd-gynhyrchu i esbonio pa mor bwysig yw systemau cymorth ar lefel y gymdogaeth ar gyfer teuluoedd a chymunedau a sut y gellir eu hailadeiladu—siaradodd ef yn y digwyddiad hwnnw. Mae hwn yn fudiad a ddechreuodd yn y 1970au; nid ymateb i gyni cyllidol ydoedd, ond ystyriaeth o sut i fynd i'r afael â phroblemau wedi’u gwreiddio'n ddwfn mewn cymunedau—yn yr achos hwnnw, problemau mewn cymdeithasau yn America, ond maent hefyd yn bodoli yma. Gorffennaf â’r pwynt hwnnw.

Photo of Carl Sargeant Carl Sargeant Labour 4:44, 14 Mehefin 2016

(Cyfieithwyd)

Diolch i'r Aelod am ei gyfraniad. Credaf fod y Prif Weinidog yn glir iawn, pan ddaeth yn Brif Weinidog yn y pumed tymor, ynglŷn â chael sgwrs wahanol iawn gyda phartïon gwleidyddol ac aelodau'r cyhoedd. Credaf fod Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015 mewn gwirionedd yn nodi mewn deddfwriaeth y telerau ac amodau y mae'n rhaid i ni gydymffurfio â nhw fel Llywodraeth, ynglŷn ag ymgysylltu â dinasyddion. Dyna’n sicr yw’r hyn yr wyf i eisiau ei wneud. Rwyf eisiau gwrando ar bob sector y tu allan i'r Llywodraeth a gwrando hefyd ar y pryderon yr ydych chi wedi’u lleisio ar eu rhan. Mae yna lawer o fudiadau yr wyf yn gwybod eu bod yn gwneud gwaith aruthrol o fewn ein cymunedau i gyd, ond y gwir yw, Mark, yn ystod tymor diwethaf y Llywodraeth, cawsom ein cyfyngu o ganlyniad i £1.9 biliwn yn llai o arian yn cael ei fwydo i economi Cymru oherwydd Llywodraeth y DU.

Ni allaf gael gwared ar yr effaith honno na'i lliniaru, a'r ffaith felly yw bod gostyngiad o 9 y cant ar gyfer rhai o'r Cynghorau Gwirfoddol Sirol yn anochel. A dweud y gwir, mewn rhai ardaloedd, mae'n rhaid i ni wneud dewisiadau ac maent yn rhai anodd iawn. Mewn gwleidyddiaeth—a Mark, rydych chi wedi bod yn y gêm hon ers talwm, fel finnau—hwn mae'n debyg, yw un o'r cyfnodau mwyaf heriol i ni fel Llywodraeth gan nad yw’r cyllid ar gael. Mae'n rhaid i ni wneud pethau'n wahanol iawn, iawn, ac rwy'n barod i gael y sgwrs hon gydag amrywiaeth eang o bobl sydd yn awyddus i wneud pethau gwahanol yn eu cymunedau, ond sydd hefyd â’r un amcanion â’r Llywodraeth hon ynglŷn â lles cymunedau ledled Cymru.

Credaf fy mod wedi siarad am yr elfen hon gyda Bethan Jenkins yn gynharach. Credaf fod fy swyddogaeth i a swyddogaeth Llywodraeth Cymru yn ymwneud â galluogi pobl i wneud mwy, ac os gallwn ddim ond cefnogi pobl i wneud yn dda yn eu cymunedau fel Llywodraeth, credaf ein bod ar y trywydd iawn i gyflawni’r swyddogaeth honno. Ni allaf ymrwymo i gynyddu cyllid ar gyfer sefydliadau pan nad oes gennym y cyllid i wneud hynny. Ond rwy'n ddiolchgar am gyfraniad yr Aelod, ac edrychaf ymlaen at weithio gydag ef a rhai o'r grwpiau y mae’n eu cynrychioli yma heddiw.

Photo of Vikki Howells Vikki Howells Labour 4:46, 14 Mehefin 2016

(Cyfieithwyd)

Mae llawer o drigolion yn fy etholaeth i, sef Cwm Cynon, ymhlith yr 1 miliwn neu fwy o bobl ledled Cymru sy'n rhoi'n hael o'u hamser i wella eu cymunedau a bywydau eu cymdogion. Mae Wythnos Gwirfoddolwyr yn rhoi cyfle i ni ddweud 'diolch' wrthynt ac i dynnu sylw at eu cyfraniad. A wnewch chi ymuno â mi i longyfarch y 40,000 o wirfoddolwyr o bob rhan o'r DU a weithiodd gydag Ymddiriedolaeth Trussell y llynedd i ddarparu banciau bwyd ledled Cymru, am eu rhan wrth helpu’r sefydliad i fod y prif enillydd yng Ngwobrau Elusennau 2016?

Yn ail, mae gwirfoddolwyr yn gorfod cymryd cyfrifoldeb am ddarparu mwy o wasanaethau lleol a darparu gwasanaethau lleol cynyddol gymhleth o ganlyniad i doriadau gwariant yn y sector cyhoeddus, er enghraifft drwy drosglwyddo asedau cymunedol. Yn aml, gall fod angen sgiliau rheoli cymhleth ar gyfer hyn. Sut y mae Llywodraeth Cymru yn cefnogi gwirfoddolwyr i ddatblygu'r sgiliau hyn?

Yn olaf, mae astudiaethau wedi dangos bod gwirfoddoli yn gallu gwella iechyd meddwl unigolyn. Sut y gall Llywodraeth Cymru hyrwyddo hyn orau o fewn ei pholisi gwirfoddoli?

Photo of Carl Sargeant Carl Sargeant Labour 4:47, 14 Mehefin 2016

(Cyfieithwyd)

Diolch i'r Aelod am ei chyfraniad. Gwn ei bod yn cynrychioli Cwm Cynon yn dda iawn, ac yn cynrychioli’r nifer o bobl sy'n gwirfoddoli yn ei chymuned; rwyf hefyd yn 'diolch' iddynt hwythau. Roedd braidd yn drist, mewn gwirionedd mai un o'r busnesau a dyfodd gyflymaf y llynedd oedd banciau bwyd, a chredaf mai cyni cyllidol sy’n peri i hyn ddigwydd mewn gwirionedd. Ond mae 40,000 o bobl yn neilltuo amser i gefnogi ei gilydd yn ein cymuned; dylem, unwaith eto, fod yn falch iawn o hynny, a hoffwn gofnodi fy niolch i fanciau bwyd Ymddiriedolaeth Trussell a’r holl fanciau bwyd sy'n gweithredu ar draws ein cymunedau. Mae'n adlewyrchiad trist iawn ein bod eu hangen, ond maen nhw gennym ac maen nhw'n cael eu rhedeg yn dda iawn.

Mae trosglwyddo asedau cymunedol yn elfen arall o raglenni cymhleth. Yr hyn yr wyf yn awyddus i’w wneud—a gallai hyn swnio'n heriol—credaf ein bod yn colli cyfle gan fod rhai o'n cymunedau, y rhai hynny sydd angen yr asedau hyn fwyaf, yn gymunedau sydd wedi eu galluogi. Mewn gwirionedd, mae gennym sawl agwedd ar ymgysylltu â'r gymuned lle mae gennym bobl cyn-broffesiynol sydd wedi ymddeol sy'n gallu rheoli'r cyrff hyn yn dda iawn, ond mae'r cymunedau lle nad yw’r bobl hyn yn byw ynddynt, mewn gwirionedd yn cynnwys y bobl sydd eu hangen fwyaf, a dyna lle y dylem ni, heb os, ganolbwyntio fwyaf, gan edrych ar gynnal ein cymunedau sydd fwyaf dan fygythiad, lle y dylem fod yn annog mwy o wneud hyn.

Mae'r Aelod yn hollol gywir i godi'r mater ynghylch lles ac iechyd meddwl hefyd. Dywedais wrth yr Aelodau yn gynharach fy mod yn credu bod y gallu i wirfoddoli yn cyflwyno dewis haws i bobl o bosibl i gychwyn gweithio nes ymlaen, ond hefyd mae’n eu datblygu ymhellach i allu adeiladu perthynas gyda chymunedau, a chydag unigolion eraill, pan allai fod ganddynt weithiau faterion personol heriol iawn eu hunain. Felly, credaf mai gwirfoddoli yw’r llwybr cywir, a dylem annog pobl o bob rhan o gymdeithas. Ond, mewn gwirionedd, o ran y mater ynghylch cefnogi pobl â phroblemau iechyd meddwl, gall gwirfoddoli fod yn ddewis gwych.

Photo of Huw Irranca-Davies Huw Irranca-Davies Labour 4:49, 14 Mehefin 2016

Rwy’n cymryd y cam anarferol i mi o siarad Cymraeg yma yn y Siambr heddiw, nid oherwydd fy mod yn siarad Cymraeg yn rhugl ond oherwydd nad wyf yn siarad Cymraeg yn rhugl, ac rwy’n ceisio cyrraedd y nod. Felly, os yw Aelodau yn fodlon bod yn amyneddgar, byddaf yn gwneud fy ngorau glas i gymryd fy nghamau cyntaf tuag at siarad Cymraeg yn rhugl ar lwyfan cyhoeddus iawn. Sôn am gymryd risg. [Chwerthin.]

Yn ardal Pen-y-bont ac Ogwr, fel llawer o ardaloedd eraill, mae yna gymaint o bobl mewn nifer fawr o sefydliadau sy’n cyfrannu o’u hamser a’u hegni i sicrhau bod pethau ychydig yn well ac ychydig yn rhwyddach mewn cymaint o ffyrdd. O’r Wombles ym Mhontycymer ac Ogmore Valley Pride ym Mro Ogwr, sy’n tacluso eu hamgylchedd lleol, i’r Caerau Community Growers yn cynnig bwyd ffres a sgiliau garddwriaeth i’w cymunedau, o Samariaid Pen-y-bont, sy’n gwrando ar bobl pan fo pethau’n mynd yn ormod, i’r llu o wirfoddolwyr mewn banciau bwyd ym mhob tref a phentref bron: adlewyrchiad trist o’r adeg hon o ‘austerity’, ond adlewyrchiad hefyd o garedigrwydd ein cymunedau.

Felly, a fyddai’r Gweinidog yn cymeradwyo gwaith yr holl sefydliadau a’r gwirfoddolwyr hyn, y cwmnïau a chyflogwyr sy’n aml yn rhyddhau eu staff i wirfoddoli, a’r sefydliadau fel BAVO ym Mhen-y-bont sy’n cydlynu’r gwaith hwn?

A fyddai’r Gweinidog yn cytuno â mi nad y gwerth caled o ran punnoedd a cheiniogau sy’n bwysig yma, ond y gwerth dynol o roi a bod ar gael pan fo’ch angen gan eraill? Mae hynny’n digwydd bob awr o bob dydd ledled Cymru, ac mae’n bwysig ein bod ni’n dathlu hynny yn ystod Wythnos y Gwirfoddolwyr.

Photo of Carl Sargeant Carl Sargeant Labour 4:52, 14 Mehefin 2016

(Cyfieithwyd)

Diolch yn fawr i chi. Diolch yn fawr iawn am eich cyfraniad, Huw. Mae eich Cymraeg yn rhagorol o’i gymharu â’m Cymraeg i, os caf i ddweud?

Yn gyntaf oll, nid oes unrhyw beth yr ydych wedi'i ddweud y gallaf anghytuno ag ef. Rwy'n credu eich bod yn ymwneud â llawer o'r gweithgareddau cymunedol yn yr ardal yr ydych yn ei chynrychioli. Rwyf yn gyfarwydd â rhai o'r sefydliadau hynny ac mae'n wir i ddweud hefyd fod rhai cwmnïau yn mynd ati i geisio ymgysylltu â'u gweithwyr, yn eu hannog i fanteisio ar gyfleoedd gwirfoddoli oherwydd ei fod mewn gwirionedd yn dod â mwy yn ôl i’r cwmni hefyd. Nid yw yn eich etholaeth chi, ond roeddwn gyda gwirfoddolwyr o GE ddoe, ac roedd Jo Foster yn arwain tîm o wirfoddolwyr o amgylch y lle. Mae llawer o sefydliadau eraill sy'n gwneud hynny.

Rwy'n credu mai beth y mae hyn yn ei ddweud yw—ac rwyf yn credu eich bod wedi cyfeirio at hyn—nid yn unig y mae gwirfoddoli yn brofiad cadarnhaol ar gyfer ein cymunedau ond, mewn gwirionedd, gwirfoddoli yw craidd ein hysbryd Cymreig cymunedol. Mae’n ein diffinio ni. Rwy’n credu bod modd i ni roi, ac nid wyf yn sôn am arian, yn hytrach rwy’n sôn am ryngweithio cymdeithasol. Rwy'n credu eich bod yn hollol gywir: dylem ddathlu cyfraniad y gwirfoddolwyr yn eich cymuned ac mewn llawer o gymunedau ledled Cymru.

Photo of Darren Millar Darren Millar Conservative 4:53, 14 Mehefin 2016

(Cyfieithwyd)

Weinidog, rwy'n ddiolchgar iawn i chi am gyflwyno’r datganiad hwn heddiw. Rwy'n credu ei bod ond yn iawn ein bod yn talu teyrnged fel Cynulliad i ymdrechion aruthrol gwirfoddolwyr ledled Cymru. Ond rwyf ychydig bach yn siomedig oherwydd yr un grŵp sylweddol o wirfoddolwyr na soniasoch amdanynt, oedd y rhai mewn grwpiau ffydd ar draws y wlad mewn eglwysi, mosgiau a lleoliadau eraill. Dylech fod yn ymwybodol, oherwydd eich ymgysylltiad gweinidogol blaenorol â grwpiau o'r fath, eu bod yn gwneud cyfraniad aruthrol ledled Cymru mewn sawl gwahanol ffordd, boed hynny drwy gyfrwng grwpiau ieuenctid, bod yn geidwaid rhai adeiladau gwych neu yn syml drwy wasanaethu'r henoed neu’r rhai sydd dan anfantais yn ein cymunedau.

Roedd adroddiad, wrth gwrs, a gyhoeddwyd yn ôl yn 2008—ac mae pethau wedi symud ymlaen yn sylweddol ers hynny—a oedd yn nodi bod unigolion o'r fath yn gwirfoddoli 80,000 o oriau yr wythnos yma yng Nghymru, ac roedd hynny'n 42,000 o wirfoddolwyr a oedd wedi penderfynu gwirfoddoli mewn rhyw ffordd o ganlyniad i'w ffydd a'r ffaith eu bod yn ymgysylltu â chymunedau ffydd ledled Cymru. Felly, tybed, Weinidog, beth yr ydych chi'n ei wneud i gynyddu gallu grwpiau ffydd i ehangu eu hymdrechion gwirfoddoli a beth ydych chi'n ei wneud yn benodol fel Llywodraeth i gydnabod eu cyflawniadau ac i ddiolch iddyn nhw am eu cyfraniad i gymdeithas yma yng Nghymru. Rwy'n siŵr y byddech yn dymuno gwneud hynny yn awr yn y Siambr.

Photo of Carl Sargeant Carl Sargeant Labour 4:54, 14 Mehefin 2016

(Cyfieithwyd)

A gaf i ddiolch i'r Aelod am ei gwestiwn? I fynd i’r afael ag un mater, roeddwn yn amhenodol ynglŷn â gwirfoddolwyr—sôn oeddwn i am sefyllfa gyffredinol gwirfoddoli ac, wrth gwrs, rwy’n cydnabod yr oriau di-rif, yr oriau nad ydynt wedi’u cofnodi, mewn gwirionedd, y mae grwpiau ffydd a sefydliadau eraill yn eu neilltuo ar gyfer gwirfoddoli. Yn wir, roeddwn yn aelod, flynyddoedd lawer yn ôl, o Gorfflu Antur Bechgyn Byddin yr Iachawdwriaeth—llawer iawn o flynyddoedd yn ôl—ond dim ond oherwydd bod gwirfoddolwyr yn barod i redeg y clwb hwnnw ar gyfer unigolion y digwyddodd hynny. Ymwelais â'r gegin gawl yng Nghaerdydd, sy’n gofalu am bobl ddigartref, a redir gan Fyddin yr Iachawdwriaeth eto. Felly, rwy’n cydnabod bod gan y sector ffydd gymaint o gyfleoedd hefyd.

Unwaith eto, gan fod yn amhenodol, credaf mai’r hyn y dylem ni i gyd ei wneud yw annog pob gwirfoddolwr o bob cefndir i gymryd rhan, ac mae'n rhywbeth y bydd y Llywodraeth Cymru hon yn parhau i’w wneud.