Symudwn ymlaen at yr eitem nesaf ar yr agenda, sef y datganiad gan Weinidog y Gymraeg a Dysgu Gydol Oes ar yr wybodaeth ddiweddaraf am y tasglu gweinidogol ar gyfer y Cymoedd. Galwaf ar Alun Davies i gynnig y datganiad. Alun.

Diolch yn fawr iawn, Ddirprwy Lywydd.

Pan lansiais y tasglu gweinidogol ar gyfer Cymoedd y de mewn datganiad i'r Cynulliad Cenedlaethol ym mis Gorffennaf, ymrwymais i roi’r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau am ei gynnydd. Mae'r tasglu wedi cynnal ei gyfarfod cyntaf, gan gwrdd â rhanddeiliaid lleol a derbyn cyflwyniadau ar ystod o faterion. Bydd yr ail gyfarfod yn ddiweddarach y mis hwn yn canolbwyntio'n benodol ar swyddi a ffyniant. Ailadroddaf heddiw yr hyn a ddywedais ym mis Gorffennaf: rwy’n benderfynol y bydd y tasglu hwn yn cael effaith gadarnhaol a pharhaol ar fywydau pobl ac ar ein cymunedau yn y Cymoedd. Rydym yn gwybod na fydd cyflawni newid yn hawdd. Mae llawer o'r materion sy'n wynebu ein cymunedau yn y Cymoedd wedi'u gwreiddio'n ddwfn ac wedi bodoli ers amser hir. Maen nhw’n deillio o newidiadau dros y cenedlaethau a bydd yn cymryd amser i wyrdroi hyn.

Bwriadaf fanteisio ar gryfderau ein cymunedau yn y Cymoedd. Mae'n rhaid i ni fod yn ymwybodol nad yw'r Cymoedd yn un ardal unffurf, ond mae yma ardaloedd lle mae’r economi yn adfywio, mae’r ffigurau cyflogaeth yn galonogol ac mae gwelliannau mewn sgiliau, cyrhaeddiad addysgol, iechyd a lles. Rwy’n dymuno adeiladu ar y sylfeini hyn. Mae egni, ymrwymiad ac angerdd aelodau'r tasglu wedi cael argraff fawr arnaf i. Mae’r aelodau wedi dod ynghyd o amryw o sectorau gwahanol. Mae hyn yn helpu i ddarparu cydbwysedd barn gwirioneddol ac i gynnig her pan fo'n briodol. Mae aelodau'r tasglu hefyd yn dod â chyfoeth o brofiad mewn meysydd sy'n hanfodol i'n huchelgais. Rydym eisoes wedi dechrau manteisio ar yr arbenigedd hwnnw i roi hwb i’n ffordd ni o feddwl. Rwyf hefyd yn bwriadu parhau i gryfhau'r tasglu a bydd gennyf ddatganiad arall ar aelodaeth y tasglu pan fo hynny'n briodol.

Mae gan y tasglu gylch gwaith clir i ysgogi newid, ac mae hyn yn cynnwys herio a ffurfio darpariaeth y dyfodol. Yn benodol, mae cydnabyddiaeth gref fod ymgysylltiad gan y gymuned yn hanfodol. Os yw’r tasglu i gael effaith wirioneddol ar swyddi, gwella sgiliau, cyrhaeddiad addysgol a chanlyniadau iechyd, mae angen i’w waith a'i flaenoriaethau gael eu hysgogi a’u datblygu mewn cydweithrediad â phobl leol a chymunedau lleol.

Yn dilyn y cyfarfod cyntaf, a gynhaliwyd ym mis Medi yn Nhrehafod yn y Rhondda, nodwyd pedwar her allweddol, a fydd yn sail i'n gwaith. Yn gyntaf, cyfathrebu cadarnhaol a chyfranogiad cymunedol; yn ail, mynediad gwell at swyddi o safon a chynyddu sgiliau cyflogadwyedd; yn drydydd, integreiddio a chydlynu’n well ar draws gwasanaethau cyhoeddus; ac yn olaf, manteisio i’r eithaf ar fuddion strwythurau a sefydliadau sydd eisoes yn gweithio yn y Cymoedd gyda phobl y Cymoedd. Bydd y blaenoriaethau hyn yn llwyfan cychwynnol i ysgogi newid gwirioneddol.

Mae ymgysylltu a grymuso cymunedau i nodi blaenoriaethau lleol yn egwyddor sylfaenol sydd wrth wraidd ein dull ni o weithredu. Nid wyf yn tanbrisio maint yr her y mae hyn yn ei gynrychioli. Mae'r Cymoedd yn glytwaith cymhleth o gymunedau, a bydd gan bob cymuned ei safbwynt—weithiau safbwyntiau gwahanol—ynghyd â blaenoriaethau sy’n cystadlu â’i gilydd. Ond mae hyn ond yn pwysleisio pa mor bwysig yw gwneud popeth y gallwn i roi cyfle i bobl fynegi'r safbwyntiau hynny. Dylem fod yn barod i ddefnyddio technegau arloesol a all gynnig cipolwg newydd. Rydym ni, er enghraifft, yn ymchwilio i'r posibilrwydd o weithio gydag ymchwilwyr i gasglu gwybodaeth amser real am agweddau, dyheadau a blaenoriaethau pobl. Byddwn yn ystyried ymgyrch wedi'i thargedu i godi proffil y Cymoedd.

Mae angen inni ddiogelu a chreu swyddi i ysgogi economi fwy bywiog yn y Cymoedd. Bydd cyfarfod nesaf y tasglu, ar 28 Tachwedd, yn gynhadledd swyddi, a fydd yn ein galluogi ni i ganolbwyntio ar gyflogaeth. Byddwn yn cynnwys cyflogwyr o’r sectorau preifat a chyhoeddus, a byddwn yn ystyried yr holl ysgogiadau polisi sydd ar gael inni fel y gallwn wneud yn siŵr eu bod wedi eu halinio i gyflawni twf economaidd. Mae swyddi yn allweddol i'n huchelgais, ond bydd angen inni sicrhau hefyd bod gan y bobl sy'n byw yng nghymunedau’r Cymoedd y sgiliau angenrheidiol i gystadlu am y swyddi hynny, ac mae angen iddynt allu cael mynediad at y swyddi hynny.

Mae Bargen Ddinesig Prifddinas-Ranbarth Caerdydd, dinas-ranbarthau a dinas-ranbarth Bae Abertawe yn gyfleoedd gwirioneddol i gymunedau'r Cymoedd. Bydd manteisio ar y fargen ddinesig yn cynnwys manteisio ar y posibiliadau llawn a gynigir gan fetro de Cymru. Bydd cludiant hyblyg, fforddiadwy ac integredig ym mhob cwr o’r Cymoedd yn hanfodol i’n dyfodol. Mae ein hymrwymiad i'r metro yn glir, ond ni chredaf y dylem fodloni ar gyflwyno'r metro yn unig. Bydd angen inni weithio gyda'n partneriaid lleol i nodi'r cyfleoedd buddsoddi eraill a ddaw yn sgil y metro. Mae hwn yn ddatblygiad i’r Cymoedd na fyddwn yn gweld dim byd tebyg iddo yn yr oes hon, ac mae'n rhaid inni fanteisio arno, gan sicrhau hefyd nad yw’r cymunedau hynny nas gwasanaethir yn uniongyrchol gan y metro yn cael eu gadael ar ôl.

Rwyf hefyd o’r farn na ddylem deimlo bod yn rhaid inni gyfyngu ein hymyriadau i’r mentrau hynny yr ydym wedi eu defnyddio yn y gorffennol. Mae angen inni feddwl yn arloesol, a dylem ni fod yn barod i ddefnyddio'r Cymoedd i brofi dulliau newydd. Beth am ddefnyddio’r Cymoedd i ddatblygu ffyrdd newydd o gysylltu pobl y mae angen swyddi arnyn nhw â'r cyflogwyr sy’n ceisio llenwi swyddi gwag? Rydym eisoes yn ymchwilio i unrhyw ffyrdd mwy hyblyg o ymateb i'r anghenion hynny. Mae'r tasglu yn rhoi ffordd newydd inni o edrych ar y materion hyn, ac mae'n rhoi ffyrdd newydd o ganfod y partneriaid allweddol a fydd yn ein cefnogi i’w cyflenwi.

Ceir enghreifftiau o arfer rhagorol ledled y Cymoedd y gallwn adeiladu arnyn nhw. Rydym eisoes wedi clywed am brosiectau sy'n gwneud gwahaniaeth gwirioneddol yn eu cymunedau. Ond rydym hefyd wedi clywed negeseuon clir iawn bod yn rhaid i’r prosiectau hynny oresgyn rhwystrau biwrocratiaeth yn amlach na pheidio. Mae angen inni fod yn barod i herio'r rhwystrau hynny a chael gwared arnyn nhw, ond nid wyf i eisiau i'r tasglu wneud dim ond cynnig sylwadau o bell. Mae ein trafodaethau cynnar yn awgrymu bod lle i ni dreialu dulliau newydd o gyflawni prosiectau. Rwyf i eisiau i ni edrych ar sut y gallwn gyfuno rhaglenni presennol i gael mwy o effaith eto. Byddwn i’n croesawu unrhyw sylwadau gan yr Aelodau ynglŷn â hyn a materion eraill. Rwy’n bwriadu gwneud cyhoeddiad pellach ar yr agwedd hon o'n cynlluniau yn y dyfodol agos.

Ddirprwy Lywydd, rwyf hefyd yn awyddus i sicrhau y bydd mentrau ehangach y Llywodraeth yn helpu i gyflawni ein huchelgeisiau. Mae'r datganiad diweddar ar gydnerthedd cymunedol gan fy nghyd-Aelod, Ysgrifennydd y Cabinet dros Gymunedau a Phlant, yn ffordd ddefnyddiol o atgoffa’r tasglu am bwysigrwydd cydweithio rhwng gwasanaethau cyhoeddus ond gan gynnwys y trydydd sector hefyd. Mae hyn yn cynnwys sicrhau bod pobl yn ganolog i gyflenwi lleol. Mae’r bwrdd yr ydym wedi ei sefydlu ar lefel swyddogion i gefnogi gwaith y tasglu yn darparu dull o sicrhau ein bod yn nodi ac yn manteisio ar feysydd eraill o ddatblygu polisi a all ddod ar draws ein gwaith.

Byddaf yn pwysleisio unwaith eto bod fy agwedd at waith y tasglu yn ymwneud â dwyn ynghyd y gwaith sydd eisoes yn cael ei wneud lawn cymaint ag y mae â hyrwyddo gwaith newydd. Nid oes gennyf unrhyw awydd i ddatblygu strwythurau cyflawni cyfochrog na chystadleuol yn y Cymoedd. Rwyf eisiau inni nodi’r mentrau polisi hynny a all wneud gwahaniaeth gwirioneddol, ac yna rwyf eisiau inni ddatblygu'r strwythurau cyflawni mwyaf effeithiol i roi’r polisïau hynny ar waith. Byddaf yn parhau i weithio'n agos â phob un o fy nghydweinidogion ar y gwaith hwn, a bydd y tasglu yn parhau i ddarparu dull a fydd yn ein helpu i sicrhau bod ein hymateb mor gydlynol â phosibl.

Ddirprwy Lywydd, mae’n ddyddiau cynnar o hyd, ond rwyf yn falch o allu ailadrodd y bydd rhaglen waith y tasglu wrth symud ymlaen yn cynnwys canlyniadau a thystiolaeth i fesur newid. Bydd hyn yn cynnwys pwyslais ar les i adlewyrchu'r hyn y mae pobl a chymunedau yn ei deimlo ac yn ei ddweud wrthym. Bydd ein gwaith yn cael ei arwain a'i ddylanwadu gan yr hyn y mae’r cymunedau hynny yn ei ddweud wrthym. Byddaf yn parhau i roi’r newyddion diweddaraf i’r Aelodau wrth i waith y tasglu ddatblygu ac esblygu yn ystod y misoedd nesaf.

Diolch i'r Gweinidog am ei ddatganiad y prynhawn yma. Mae'r Ceidwadwyr Cymreig yn croesawu sefydlu'r tasglu hwn ar gyfer y Cymoedd. Dywedodd y Gweinidog fod aelodau'r tasglu yn dod o amryw o sectorau gwahanol. Fodd bynnag, rwy'n pryderu bod mwy o bwys ar y sector cyhoeddus yn hytrach na'r sector preifat o ran aelodaeth y tasglu. O ystyried pwysigrwydd mewnfuddsoddiad, entrepreneuriaeth a sgiliau i sicrhau manteision economaidd i'r Cymoedd, pam mae'r tasglu yn cynnwys cyn lleied o aelodau sydd â phrofiad ym maes busnes?

Cyfeiriodd y Gweinidog at y cyfarfod cyntaf ym mis Medi. Rwyf wedi darllen cofnodion y cyfarfod hwn ac yn synnu na soniwyd am bwysigrwydd seilwaith digidol i gynyddu economi’r Cymoedd. Dengys ymchwil i hyd a lled yr allgau digidol yng Nghymru fod gwahaniaethau mewn mynediad at y cyflymder band eang lleiaf, cysylltedd 4G, sgiliau rhyngrwyd a defnyddwyr y rhyngrwyd yn pennu pa mor debygol yw cymuned o fod wedi ei hallgáu yn ddigidol. Mae Merthyr Tudful, Caerffili, Blaenau Gwent a Thorfaen yn wynebu risg uchel o allgau digidol ar hyn o bryd. Sut y bydd y tasglu, ar draws y Llywodraeth, yn yr ardal hon ac mewn ardaloedd eraill, yn sicrhau canlyniadau cadarnhaol?

Mae’r Cymoedd wedi elwa ar filiynau o bunnoedd o gyllid strwythurol gan yr Undeb Ewropeaidd. Eto i gyd, daeth y ganran uchaf o bleidleisiau i adael yr Undeb Ewropeaidd o’r cymunedau hyn. Doedd pobl ddim yn gweld y buddion o arian yr UE. Sut y bydd y Gweinidog yn ymgysylltu â'r cymunedau hyn i sicrhau bod y tasglu hwn yn diwallu anghenion a dyheadau’r bobl i sicrhau buddion pendant yn hytrach na thaflu arian at y problemau?

Mae'r datganiad yn nodi pedair her allweddol y mae'n rhaid i’r tasglu eu cyflawni. Pryd y bydd y Gweinidog mewn sefyllfa i ddarparu targedau y gallwn ni eu defnyddio i fesur llwyddiant ei gynnydd ym meysydd addysg, iechyd, tlodi, tai a datblygu economaidd? Ddirprwy Lywydd, yn olaf, croesawaf ei ymrwymiad i ddatblygu canlyniadau clir ac atebol ar gyfer pob un o'r blaenoriaethau hyn ac edrychaf ymlaen at gael adroddiadau cynnydd rheolaidd ganddo yn y dyfodol yn unol â’i addewid nawr. Diolch.

Credaf fod Aelodau ar draws y Siambr yn mwynhau'r darlithoedd rheolaidd a gawn gan y Blaid Geidwadol ar yr anawsterau sy'n wynebu cymunedau yn y Cymoedd, lawer ohonynt, wrth gwrs, o ganlyniad uniongyrchol i bolisïau'r Llywodraeth Geidwadol. Os edrychwch, er enghraifft, ar y rhaglen diwygio lles sydd ar hyn o bryd gerbron Senedd y Deyrnas Unedig, fe welwch y bydd cymunedau yng Nghymoedd y De yn colli £350 miliwn. Nid yw’r £350 miliwn hwn yn cael ei dynnu oddi wrth sefydliadau amrywiol a chyrff gwahanol; mae’n cael ei dynnu o bocedi rhai o'r bobl dlotaf a mwyaf agored i niwed yn ein cymunedau, ac mae’n arian a fyddai’n cael ei wario yn bennaf yn y cymunedau hynny hefyd.

Felly, rwy’n deall y pwynt y mae’r Aelod Ceidwadol wedi ei wneud, ond byddaf yn dweud hyn wrtho: lluniwyd aelodaeth y tasglu i roi gwybodaeth, arbenigedd a phrofiad o'r Cymoedd i ni. Mae'r rhai hynny ohonom sy'n dod o'r Cymoedd yn deall y cymunedau ac yn deall yr hyn sy'n ysgogi rhai o'r materion y mae'r Aelod wedi cyfeirio atyn nhw. Gadewch i mi ddweud hyn: byddaf yn ceisio cryfhau aelodaeth y tasglu. Rwyf wedi rhoi'r ymrwymiad hwnnw i nifer o wahanol Aelodau a byddaf yn rhoi datganiad ysgrifenedig ar hynny pan fo’n briodol. Ond, byddwn yn parhau i dynnu pobl o Gymoedd y de a byddwn yn parhau i sicrhau y byddwn yn ymgysylltu â chymunedau Cymoedd y de a’u cynnwys, a bydd uchelgeisiau a gweledigaethau y bobl sy'n byw yng Nghymoedd y de yn llywio ein gwaith. Wrth wrando ar y materion a godwyd gan y Ceidwadwyr ynghylch mynediad ac allgáu digidol, wrth gwrs, nid yw’r materion yn y Cymoedd—ac mae fy etholaeth i yn enghraifft dda o hyn—yn rhai technegol fel y mae yntau wedi eu disgrifio. Yn hytrach, maen nhw’n faterion cymdeithasol mwy sylfaenol ynghylch allgáu digidol, sy’n llawer anoddach i’w datrys ac sydd wedi cael sylw gan y Llywodraeth hon mewn gwahanol ffyrdd a thrwy wahanol brosiectau yn ystod y blynyddoedd diwethaf. Yr hyn sy’n gyffredin, wrth gwrs, am y prosiectau hynny, yw eu bod i gyd wedi eu gwrthwynebu yn llwyr gan y Blaid Geidwadol.

Rwyf bob amser yn dechrau trwy geisio—. Yn enwedig fel rhywun, os ydym ni eisiau cyhoeddi ein bod yn dod o'r Cymoedd, rwyf eisiau dechrau o’r pwynt lle gallwn wneud gwelliannau, ond rwyf yn ofni—ac rwy’n dymuno bod yn adeiladol —rwyf yn ofni, ar ôl darllen hwn, ei fod yn rhoi sylwebaeth o bell. Rwy'n gweld cryn dipyn o eiriau pert, rwy’n gweld llawer o sôn am gydweithio a chyfathrebu, ond nid wyf yn gweld lle gallwn gyflawni canlyniadau.

Rwyf eisiau gwybod, o'r £50,000 yr ydych wedi’i neilltuo i’r tasglu arbennig hwn, sut y byddwch yn gwella sefyllfa’r cymunedau hynny yn y dyfodol. A ydych chi, er enghraifft, wedi edrych ar wledydd eraill yn Ewrop i weld a oes ganddyn nhw sefyllfaoedd tebyg, a sut y maen nhw wedyn yn arwain at newid gweddnewidiol?  Oherwydd rydym wedi clywed yn ddiweddar gan y Gweinidog Cymunedau—ni wnaethoch chi sôn amdano yn uniongyrchol yn eich datganiad, ond gwnaethoch chi sôn amdano yn anuniongyrchol—ynglŷn â Cymunedau yn Gyntaf, ein bod yn cael ymgynghoriad i roi terfyn ar y rhaglen benodol honno o bosibl. Felly, mae angen i mi ddeall gennych chi, fel Gweinidog, sut y mae hynny'n cydfynd â'r ddadl ehangach am yr hyn yr ydych yn ei ddweud am sut y gallwn drafod yr hyn sydd eisoes ar gael a sut y mae'r cynlluniau sydd eisoes yn gweithio—prosiectau sydd yn ein cymunedau ar hyn o bryd —sut y byddant wedyn yn gallu defnyddio rhai o syniadau’r tasglu os nad yw Cymunedau yn Gyntaf yn bodoli yn y ffordd y gwnaeth ar un adeg ac y bydd yn newid yn y dyfodol.

Rwyf i, yn bersonol, yn dal i bryderu am gyfansoddiad y tasglu. Mae llawer ohonynt yn gysylltiedig â'r Blaid Lafur a byddwn i wedi hoffi gweld dull ehangach o drefnu’r aelodaeth. Felly, edrychaf ymlaen at eich datganiad ysgrifenedig ar hynny. Byddwn i wedi hoffi gweld, o'r cyfarfod cyntaf yn y Rhondda, syniadau newydd o ran sut y gwnaethoch chi ymgysylltu â phobl yn y Rhondda oherwydd bod y tasglu yn digwydd yno mewn gwirionedd. Mae syniadau newydd gan y Gymdeithas Diwygio Etholiadol, gan eraill sy'n gweithio yn y sector, o ran ymgysylltu, ynglŷn â sut y gallan nhw fod wedi cymryd rhan mewn gwirionedd yn y cyfarfod tasglu cyntaf hwnnw, a wnes i yn bersonol ddim gweld hynny. Os oedd rhywbeth, ymddiheuraf i chi am hynny.

Gwelaf fod negeseuon cymysg hefyd yn y datganiad hwn. Rydych yn dweud ar y naill law bod angen inni feddwl yn arloesol, ond wedyn rydych yn dweud ar ddiwedd y datganiad ei fod ymwneud cymaint â dwyn ynghyd gwaith sydd eisoes yn mynd rhagddo. Beth yw hynny a beth yw eich gweledigaeth ar gyfer hyn? Credaf fod Steffan Lewis, fy nghyd-Aelod, wedi sôn am y metro yn flaenorol a sut y gallwn ni helpu pobl yn y Cymoedd i ddod i Gaerdydd, ond hefyd i ddod â swyddi i'r Cymoedd. Hoffwn i ddeall pa ddulliau sydd gennych chi o ddylanwadu ar y cynllun metro er mwyn iddo greu swyddi yno ar gyfer y bobl, yn ogystal â mynd â phobl allan o'u cymunedau i weithio.

Nid ydym yn gwrthwynebu yr hyn yr ydych chi'n ei wneud yn gyfan gwbl, ond rwy’n credu bod angen inni weld canlyniadau pendant a chanlyniadau mesuradwy gennych ar gyfer hyn. Byddwch wedi cael dau gyfarfod erbyn diwedd y flwyddyn, felly rwy’n rhagweld y gallech gael 10 cyfarfod y flwyddyn. Beth fydd y 10 cyfarfod hyn yn gallu ei gyflawni ar gyfer dyfodol hirdymor ein cymunedau yn y Cymoedd? Gan nad oes neb—wel, rwy’n siarad drosof fy hun, ond mae pobl yn yr ystafell hon sydd eisiau gweld yr ardaloedd yr ydym wedi sôn amdanyn nhw yn ffynnu, ond nid ydym eisiau siop siarad arall, mae rhai pobl wedi dod ataf i ddweud hynny—nid fy ngeiriau i; maen nhw wedi dod ataf i ddweud hynny—felly byddwn i’n eich annog chi i glywed hynny ganddyn nhw ac i sicrhau nad yw'n troi allan fel y maen nhw’n ei ragweld.

Cytunaf yn llwyr â nifer o'r pwyntiau a wnaed gan Bethan Jenkins, a deallaf ei bod yn ddidwyll yn y modd y mae hi wedi mynegi’r pwyntiau hynny. Gadewch i mi ddweud hyn: rwy’n hollol benderfynol nad siop siarad yn unig fydd y tasglu hwn, ac ni fydd yn darparu'r sylwebaeth o bell fel y disgrifiwyd ganddi. Yn amlwg, wrth sefydlu corff, mae angen cael nifer o sgyrsiau ynghylch sut bydd y corff hwnnw’n gweithredu a’r strwythurau y bydd yn gweithredu oddi mewn iddynt.

Byddwn i’n dweud wrth yr Aelod dros Orllewin De Cymru, yn ogystal â’r Aelodau eraill yn y Siambr heddiw, y byddai'n ddefnyddiol edrych ar gofnodion y cyfarfod a gynhaliwyd fis diwethaf a chadw llygad ar y wefan, oherwydd byddwn yn gweithredu mewn ffordd gwbl dryloyw lle bydd papurau, agendâu a chofnodion pob cyfarfod yn gyhoeddus a byddwch yn gallu deall yn union y mathau o sgyrsiau sy'n digwydd.

O ran y gyllideb a ddyrennir ar hyn o bryd i’r tasglu, rwy’n disgwyl iddi gael ei gwario yn bennaf ar weithgareddau ymgysylltu, gan ddefnyddio rhai o'r dulliau a ddisgrifiwyd gan yr Aelod. Ond hefyd hoffwn edrych ar rai o'r ffyrdd arloesol y gallwn ymgysylltu â phobl a’u cynnwys wrth wneud penderfyniadau, nad yw’n digwydd ar hyn o bryd. Bydd yr Aelod yn gweld o wefan tasglu’r Cymoedd ein bod eisoes wedi dechrau gwneud hynny, ac wedi rhoi llawer o ystyriaeth i hynny. Ond rwy’n cydnabod bod angen canlyniadau ac allbynnau o hynny hefyd, ac yn sicr rwyf yn gobeithio gallu rhoi’r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau am y canlyniadau hynny.

O ran y gwrthdaro posibl, os hoffwch chi, rhwng meddwl arloesol a’r gwaith sy’n mynd rhagddo, roeddwn i’n glir iawn—ac rwyf eisiau ailadrodd hyn, oherwydd mae’n gwbl hanfodol—trwy greu tasglu’r Cymoedd, yr hyn nad ydym yn ei wneud yw creu dull cyflenwi cyfochrog ar gyfer polisïau presennol nac, o bosibl, bolisïau’r dyfodol i Gymoedd y de. Nid oes gan unrhyw dasglu o'r fath y capasiti sydd gan adrannau'r Llywodraeth a dulliau cyflenwi y Llywodraeth i wneud hynny, felly byddem yn methu. Felly, nid wyf yn dymuno gwneud hynny, ac nid hynny yw fy mwriad ar gyfer y tasglu. Yr hyn yr wyf yn gobeithio y byddwn yn gallu ei wneud yw gweithio ochr yn ochr â strwythurau presennol, rhaglenni presennol, dulliau presennol o gyflawni, i sicrhau eu bod yn cyflawni ar gyfer Cymoedd y de.

Cefais gyfarfod yn gynharach heddiw gydag Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a Llywodraeth Leol. Buom yn trafod sut y byddwn yn sicrhau bod y dulliau cyflawni hyn yn syml ac nad ydynt yn dyblygu gwaith sydd eisoes yn cael ei wneud, a sut y bydd y tasglu yn ychwanegu gwerth at yr uchelgeisiau sydd eisoes yn cael eu disgrifio gan bobl megis y rhai sy'n gweithio gyda’r dinas-ranbarth a'r fargen ddinesig. Ar yr un pryd, rwyf wedi cwrdd ag Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a Thrafnidiaeth a thrafod gydag ef er mwyn cael yr union drafodaethau a amlinellwyd gan yr Aelod ynglŷn â’r metro. Nawr, rwyf i a'r Aelod sy’n eistedd wrth ei hochr o Ddwyrain De Cymru, y ddau ohonom yn dod o Dredegar, cymuned na fydd yn cael ei gwasanaethu gan y metro o ran y gwasanaethau rheilffyrdd, ond y mae angen iddi fod yn gysylltiedig â'r metro o ran gwasanaethau bysiau a mathau eraill o drafnidiaeth gyhoeddus. Rydym yn cydnabod bod angen buddsoddiad sylweddol iawn arnom mewn trafnidiaeth gyhoeddus fel y gall pobl gael mynediad at swyddi. Ond hefyd mae angen cael gwared ar, os mynnwch chi, y canfyddiad o bellter sy'n bodoli ar hyn o bryd, yn enwedig yma yng Nghaerdydd, bod y Cymoedd yn bell i ffwrdd a'i bod yn daith hir ac anodd iawn i gyrraedd y cymunedau hynny. Mewn gwirionedd bydd system drafnidiaeth gyflym yn dechrau newid y canfyddiadau hynny ac, yn fy marn i, bydd yn cael effaith gadarnhaol iawn ar swyddi ac ar fywyd yn y Cymoedd.

Ond rwyf yn ymrwymo i gyhoeddi targedau clir a byddwn yn parhau i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Siambr am y mentrau yr ydym yn eu cymryd.

Byddaf yn gwneud un sylw: cawsom y datganiad hwn 10 munud cyn y Cyfarfod Llawn. Prin ei fod yn sail i graffu da ac i wneud sylwadau ar y datganiad hwn, ond gan ddefnyddio ychydig o broffwydo a rhywfaint o dystiolaeth hanesyddol, hoffwn ddweud, fel etholwr yn y Cymoedd, fy mod wedi fy nigalonni, unwaith eto, bod yn rhaid i ni ymgymryd â strategaeth ‘Cymoedd’ newydd. Rwy’n rhoi’r gair ‘Cymoedd’ mewn dyfynodau fel pe bai’r Cymoedd, mewn rhyw ffordd, yn wahanol—ac eto mae'n ofid imi ei dweud—i ardaloedd difreintiedig eraill yng Nghymru.  Yn ôl ym 1988, fe wnaeth menter y Cymoedd gan Peter Walker ddechrau saga o gynlluniau tebyg wedi'u targedu. Yna cafwyd rhaglen y Cymoedd gan David Hunt a nifer o brosiectau tebyg eraill gan y Llywodraeth Lafur ei hun, gan arwain, wrth gwrs at raglen Llafur, Blaenau’r Cymoedd, sydd bellach, fe ymddengys, wedi diflannu. Felly, rwy’n gobeithio na fydd y fenter strategol ddiweddaraf hon yn profi i fod yr un mor amddifad o welliannau economaidd gwirioneddol â’i rhagflaenwyr. Beth sydd mor wahanol am y prosiect hwn sy'n argyhoeddi Ysgrifennydd y Cabinet y bydd yn llwyddo pan fo eraill yn amlwg wedi methu, neu a fydd hyn yn profi, unwaith eto, i fod yn sbloet gyhoeddusrwydd ddrud arall?

Nid wyf yn siŵr a ddylwn i fod yn ddiolchgar am y sylwadau hynny ai peidio. Gadewch i mi ddweud hyn: mae gan UKIP hanes eithaf rhyfedd yn hyn o beth, lle nad yw cofnod pleidleisio ei Aelodau etholedig bob amser yn cyd-fynd â'r rhethreg a gyflwynir ar wahanol adegau. Mae arweinydd UKIP yn y lle hwn o hyd yn ein hatgoffa ei fod wedi bod yn falch o bleidleisio dros y gyllideb ym 1981 a arweiniodd at lefelau anhygoel o dlodi a dad-ddiwydiannu yng Nghymoedd y de. Roedd yr Aelod UKIP sy’n eistedd wrth eich ymyl ar y meinciau hyn yn hapus iawn fel Ceidwadwr i bleidleisio dros gyni, sydd wedi arwain yn uniongyrchol at golli’r £350 miliwn gan rai o'r bobl fwyaf agored i niwed yng Nghymoedd y de, y cyfeiriais ato yn gynharach. Rwy'n gwrando ar yr hyn y mae UKIP yn ei ddweud, ac wedyn yn edrych ar eu cofnod pleidleisio, ac mae'n rhaid imi ddweud mai prin yw’r sefydliadau sydd â hanes o fod mor ddinistriol i gymunedau Cymoedd y de ag UKIP.

Rydych yn gofyn beth sy'n wahanol am yr hyn yr ydym yn dechrau arno heddiw i’r mentrau hynny yn y gorffennol. Gadewch i mi ddweud hyn: mae hon yn fenter sy'n cael ei harwain gan bobl o’r Cymoedd, yn y Cymoedd; sy'n cael ei harwain gan weledigaeth ac uchelgais ar gyfer pobl yn y Cymoedd, o'r Cymoedd; mae'n cwmpasu’r Llywodraeth gyfan ac nid un o adrannau'r Llywodraeth yn unig; mae'n dwyn ynghyd holl uchelgeisiau a gweledigaethau amrywiol y Llywodraeth hon ar gyfer y cymunedau yr ydym yn ceisio eu cynrychioli a’r cymunedau lle cawsom ein geni. A gadewch i mi ddweud hyn: rydym yn gwbl ymrwymedig i sicrhau y byddwn yn cyflawni ar gyfer y cymunedau hynny ac y byddwn yn buddsoddi yn y cymunedau hynny yn yr un modd ag yr ydych chi wedi hau hadau dad-ddiwydiannu economaidd yn y cymunedau hynny.

Diolch i'r Gweinidog am ei ddatganiad, a chroesawaf hynny, a diolch iddo hefyd am ei ragrybudd o’r datganiad, a roddodd, o safbwynt personol, ddigon o amser i mi ei ddarllen ymlaen llaw. Mae wedi crybwyll yn ei atebion hyd yn hyn —ac mae wedi’i ailadrodd yn y datganiad, a chroesawaf hynny—yr ymrwymiad i ymgysylltu â'r cymunedau i lywio gwaith y tasglu. A gaf i ei holi ychydig ynghylch hynny? Yn ei feddwl ef, beth mae’n ei olygu? Beth fyddai un o’m hetholwyr i yng Nghwm Nedd, er enghraifft, yn teimlo oedd ei berthynas ef â'r tasglu? Am beth fydd e’n cael ei holi, a sut fydd yn cymryd rhan yn y gwaith llywio? Felly, pe gallai ymhelaethu ar hynny byddwn i’n ddiolchgar. Mae’r ail bwynt yn ymwneud â mater trafnidiaeth gyhoeddus. Mae wedi cyfeirio at y dull o gysylltu cymunedau nad ydynt ar y metro. Mae rhannau o orllewin y Cymoedd sy'n teimlo'n bell iawn oddi wrth y metro. Felly, a gawn ni sylwadau ganddo ar fuddsoddiad cyhoeddus mewn trafnidiaeth gyhoeddus yn y rhan honno o'r Cymoedd hefyd, os gwelwch yn dda?

Credaf ei bod yn bwysig iawn ein bod yn sicrhau bod pobl ym mhob rhan o’r Cymoedd yn teimlo bod y strwythur hwn yn siarad drostynt ac ar eu rhan. Credaf weithiau fod perygl y byddwn yn canolbwyntio ar Gymoedd canolog Sir Forgannwg a Chymoedd dwyreiniol Gwent. Credaf ei bod yn bwysig bod Cymoedd gorllewinol Sir Gaerfyrddin a Morgannwg yr ydych yn eu cynrychioli hefyd yn teimlo eu bod yn rhan o hynny. Byddaf i’n sicr yn gwneud ymdrech fawr, yn bersonol, i sicrhau bod hynny'n digwydd. Yn sicr, fel rhywun sydd eisoes wedi eistedd yn y lle hwn i gynrychioli cymoedd y Gwendraeth a dyffryn Tawe, byddaf yn sicrhau bod hynny'n digwydd ac na fydd unrhyw ran o'r cymunedau hyn yn mynd yn anghof nac yn cael eu gadael ar ôl.

Ond, i ateb y cwestiynau yn uniongyrchol, gadewch i mi ddweud hyn: credaf fod angen inni ymgysylltu ar nifer o wahanol lefelau. Mae angen dealltwriaeth ddofn ac eang iawn o gymunedau arnom ni. Rydym ni i gyd yn dod o wahanol rannau o'r Cymoedd ac mae gennym ni ein persbectif ein hunain. Yn sicr, byddaf yn buddsoddi mewn ymchwil sy'n rhoi i ni, rwy’n gobeithio, ddarlun cyfoethog iawn o'r hyn y mae pobl yn ei feddwl a’i ddweud yng nghymunedau y Cymoedd. Byddwn yn sicr yn buddsoddi yn y math hwnnw o ymchwil. Hefyd, byddaf yn buddsoddi amser i siarad â phobl, i siarad â phobl a sefydliadau ar hyd a lled y Cymoedd, i wrando ar yr hyn sydd gan bobl i'w ddweud, i wrando ar yr hyn sy’n peri pryder i bobl ac ar eu huchelgeisiau, boed hynny yng nghwm Dulais, cwm Nedd, cwm Gwendraeth, neu hyd yn oed cwm Sirhowy. A byddwn yn parhau i wneud hynny.

O ran trafnidiaeth gyhoeddus, bydd cludiant, yn amlwg, yn fater hollol sylfaenol ac yn parhau i fod felly. Mae gennym gysylltiadau trafnidiaeth yn y Cymoedd, y rhan fwyaf ohonyn nhw rhwng y gogledd a'r de. Mae angen inni sicrhau bod buddsoddiad yn parhau yn y systemau trafnidiaeth ar draws y cwm sydd gennym ar hyn o bryd, a’u bod yn gallu darparu cysylltedd i bobl lle bynnag y maent yn digwydd byw, er mwyn darparu cysylltedd â sgiliau, hyfforddiant, addysg, swyddi a gwaith, ond cysylltedd hefyd i sicrhau y gall pobl gael gafael ar wasanaethau, a byddwn yn gwneud hynny.

Rwyf wedi ystyried yn ofalus rai o'r sylwadau a wnaed heddiw, ac, wrth wrando ar Jeremy Miles, nid y Cymoedd gorllewinol yn unig sy’n bwysig, ond y Cymoedd gogleddol hefyd. Mae cymunedau fel Deri, Brithdir, Tir-phil, Pontlotyn a Rhymni o ddifrif yn bodoli yn etholaeth fy nghyfaill ym Merthyr Tudful a Rhymni— etholaeth Dawn Bowden—ond bydd pobl Bargoed yn llawer mwy cyfarwydd â'r cymunedau hynny nag y bydden nhw â'r rhai yn ne fy etholaeth i yng Nghaerffili, fel Llanbradach neu Ystrad Mynach; bydden nhw’n cysylltu’n agos â’r rheini. Y peth arall, wrth gwrs, yw y byddai pobl ym Margoed, Tir-phil ac ati yn teimlo bod llai o gysylltiad rhyngddynt â phobl y Rhondda a Blaenau Gwent. Mae'n adlewyrchu natur unionlin y cymunedau. Un o lwyddiannau dinas-ranbarth Manceinion yw ei bod yn ardal gonsentrig. Pa bethau penodol yr ydych yn mynd i'w gwneud i gysylltu’r cymunedau unionlin hyn? Mae'n her wirioneddol, a chredaf mai dyma fydd un o'r pethau mwyaf anodd i’r fargen ddinesig. Efallai y gallech chi roi rhywfaint o fanylion am hynny.

Fy ail gwestiwn i: Sylwaf fod gennych academyddion ar y grŵp gorchwyl gweinidogol, sy'n hynod bwysig. Ond nid yw o reidrwydd yn dilyn bod y prifysgolion eu hunain yn cymryd rhan lawn oherwydd bod academyddion ar y tasglu. Felly, sut yr ydych chi'n mynd i gael y prifysgolion i ymrwymo i'r rhaglen hon?

Yn olaf, rwyf wedi sefydlu grŵp trawsbleidiol ar fentrau bach a chanolig, lle’r ydym yn meddwl yn benodol am sut y gallwn greu busnes yn y Cymoedd gogleddol. Felly, mae croeso mawr i’r Aelod Ceidwadol dros Ddwyrain De Cymru, Oscar Asghar, ymuno â’r grŵp trawsbleidiol hwnnw os hoffai ganolbwyntio ar y sector preifat yn y Cymoedd gogleddol.

Rwy'n siŵr bod yr Aelod wedi clywed y gwahoddiad caredig hwnnw.

A gaf i ddweud bod yr Aelod dros Gaerffili yn gwneud rhai pwyntiau pwysig iawn, iawn am natur y Cymoedd hefyd? Un peth sy'n uno pob un ohonom o Gymoedd y de, yn ein ffyrdd gwahanol, yw bod gennym ymdeimlad clir o le, ac mae'r lle yn bwysig i ni. Caiff ein golwg o’r byd ei bennu gan y pwynt pan gawsom ein geni, ble’r ydym yn byw. Bydd fy safbwynt i, wrth edrych draw at gwm Rhymni neu rywle arall o Dredegar, yn safbwynt tra gwahanol i safbwynt y bobl yn Williamstown sy’n edrych dros y bryn yn ôl arnom ni. Ac rwy’n derbyn hynny. Rwy’n derbyn yr her y mae hynny'n ei chyflwyno i ni, ond byddwn i hefyd yn dadlau bod hynny’n rhoi cryfder gwirioneddol i ni hefyd. Un o lwyddiannau diwylliannol mawr y Cymoedd, os mynnwch chi, yw ein gallu i gydnabod pwysigrwydd lle a sut y gall lle ysgogi ansawdd bywyd a'r hyn yr ydym eisiau ei gyflawni. Felly, byddaf i yn sicr yn ymwybodol o hynny.

Ond, mae'r heriau sy'n wynebu Cymoedd gogleddol y de yn neilltuol. Wrth edrych ar y niferoedd a'r dadansoddiad ystadegol yr ydym wedi ei gael ar weithgareddau economaidd, fe welwn, yn rhannau deheuol y Cymoedd, fod rhywfaint o dwf gwirioneddol wedi digwydd, bu cynnydd mewn swyddi a bu cynnydd mewn ffyniant. Ac rydym yn cyrraedd pwynt lle daw’r cynnydd hwnnw mewn ffyniant i ben, lle mae rhai materion anodd iawn wedi’u hymwreiddio’n ddwfn. Mae’r rhain yn tueddu i fod yng ngymunedau y Cymoedd gogleddol a chredaf fod angen inni gymryd cipolwg craff iawn ar hynny. Roedd y sgwrs a gefais gydag Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi yn gynharach heddiw yn canolbwyntio'n fawr iawn ar sut yr ydym yn aildrefnu ein blaenoriaethau economaidd i sicrhau ein bod yn defnyddio'r holl sbardunau polisi gwahanol sydd ar gael i ni fel Llywodraeth i wneud yn siwr ein bod yn blaenoriaethu datblygiad economaidd yn yr ardaloedd sydd ei angen fwyaf. Ac mae angen canolbwyntio ar gymunedau y Cymoedd gogleddol yn sicr.

O ran y materion ehangach ar y fargen ddinesig, credaf ei bod yn bwysig bod y sgwrs a gefais gyda’r Ysgrifennydd Cabinet cyfrifol yn rhoi pwys mawr iawn ar bwysigrwydd y fargen ddinesig, o ran yr hyn y gall Caerdydd ei wneud i gefnogi’r Cymoedd a sut y gallwn ni bontio'r bwlch rhwng Caerdydd a'r Cymoedd. Mae angen sicrhau ein bod yn creu rhanbarth economaidd mwy cydlynol ac ar yr un pryd yn cydnabod y gall prifysgolion ac y dylai prifysgolion fod yn rhan allweddol o bolisi diwydiannol sy'n helpu i gynnal a buddsoddi mewn twf cynaliadwy. Gobeithio y bydd yr holl sefydliadau addysg bellach ac uwch yn canolbwyntio ar hynny, a swyddogaeth y Llywodraeth yw cynnal hynny, dwyn hynny ynghyd i’n galluogi ni i gael y math o effaith economaidd y dymunwn ei gweld.

Diolch yn fawr iawn, Weinidog.