Cwestiynau nawr gan lefarwyr y pleidiau. Llefarydd Plaid Cymru, Llyr Gruffydd.

Diolch, Lywydd. Ysgrifennydd y Cabinet, rŷm ni yn y broses o ddiwygio’r cwricwlwm yma yng Nghymru, gyda nifer o ysgolion yn edrych ar feysydd penodol, o’r cwricwlwm ei hun i ddatblygiad proffesiynol. Mae’r fframwaith cymhwysedd digidol, wrth gwrs, wedi gweld golau dydd. Mae gennym ni dros 100 o ysgolion arloesi yng Nghymru yn gweithredu mewn dulliau gwahanol drwy bedwar consortia gwahanol hefyd. Ond mae yna gonsýrn yn datblygu, o beth yr wyf fi’n ei glywed yn ôl o’r sector, fod yna berig bod rhai o’r rhain yn gweithio mewn rhigolau. Mae Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru ei hun wedi dweud bod yna gonsýrn eu bod nhw’n gweithio mewn paralel yn hytrach nag yn gweithio mewn ‘collaboration’. Mae yna alw wedi bod am oedi, am gymryd cam yn ôl, cymryd stoc, rhesymoli efallai, a thynnu’r cyfan at ei gilydd cyn symud ymlaen yn gryfach. A ydych chi’n cytuno mai gwneud hyn yn iawn sy’n bwysig ac nid o reidrwydd gwneud hyn yn gyflym?

Diolch, Llyr, am eich cwestiwn. Credaf ei bod yn wir dweud bod rhywfaint o ddiffyg cysylltiad wedi bod, yn hanesyddol, rhwng yr ysgolion arloesi a rhwydweithiau gwahanol. Dyna pam y daethom â hwy ynghyd o dan un rhwydwaith i geisio sicrhau bod mwy o gydweithio ar draws yr ysgolion arloesi. Rydym hefyd yn dwysáu ein hymdrechion i sicrhau bod yr ysgolion hynny nad ydynt yn rhan o’r rhwydwaith arloesi hefyd yn teimlo eu bod yn rhan o’r broses gyffrous hon o gyd-ddatblygu’r cwricwlwm gyrfaoedd gyda’r gweithlu addysgu eu hunain. Yn ddiweddar, lansiais flog cwricwlwm newydd i’n galluogi i gyfathrebu’n uniongyrchol â phawb ym maes addysg ynghylch y newidiadau hyn, a byddwn yn parhau i adolygu ein cynnydd i sicrhau bod pawb yn teimlo eu bod yn rhan o’r broses bwysig hon o gyd-gynllunio ein cwricwlwm newydd.

Rwy’n falch eich bod chi’n cydnabod bod rhai o’r ysgolion sydd ddim yn ysgolion arloesi yn teimlo efallai ychydig y tu fas i’r broses yma, oherwydd mae Cyngor y Gweithlu Addysg, er enghraifft, wedi rhybuddio bod yna berig bod yna system ddwy haen yn datblygu a allai fod yn achosi rhaniadau. Felly, rwy’n croesawi’r ffaith eich bod chi’n cydnabod hynny a’ch bod chi’n bwriadu gwneud rhywbeth ynglŷn â’r peth.

Wrth gwrs, mae angen wedyn y capasiti i allu gwneud y gwaith yma o ddatblygu cwricwlwm, mynychu cyfarfodydd, delio gyda’r ysgolion eraill a’r consortia ac yn y blaen wrth barhau i wneud eu gwaith o ddydd i ddydd, o safbwynt yr athrawon, sy’n dysgu mewn hinsawdd, sydd, y mae nifer yn cydnabod, eisoes yn hinsawdd heriol o safbwynt pwysau gwaith ac yn y blaen.

Mae nifer o athrawon yn ddiweddar wedi bod yn gweithio’n galed i ailysgrifennu cynlluniau gwaith yn sgil cyhoeddi manylebau newydd TGAU er enghraifft, ac mae honno wedi bod i rai yn broses weddol ddigalon o wybod, wrth gwrs, ei bod yn bosibl y bydd y gwaith hynny yn cael ei sgubo o’r neilltu gan y cwricwlwm newydd a allai fod yn cael ei gyflwyno o fewn 18 mis mewn rhai sefyllfaoedd. Er mor anodd yw hynny, a ydych chi yn hyderus bod y capasiti a’r adnoddau digonol allan yna, ymhlith y gweithlu yng Nghymru, i ddelifro’r rhaglen yma, sydd yn newid ac sydd yn mynd i fod yn rhywbeth sydd angen ei wneud i safon ac o fewn amserlen ddigon heriol.

Rwy’n gwbl hyderus y gall y proffesiwn ddatblygu’r cwricwlwm newydd ar y cyd â Llywodraeth Cymru ar gyfer addysgu a dysgu yn 2021. Mae’r Aelod, Lywydd, yn gwbl gywir i ddweud bod angen adnoddau ar gyfer hyn. Felly, mae adnoddau yn fy nghyllideb addysg i sicrhau nad yw’r ysgolion hynny sy’n cymryd rhan yn y gwaith arloesol hwn o dan anfantais a bod y cyfleusterau a’r adnoddau angenrheidiol ganddynt, er enghraifft, i ôl-lenwi pan fo athrawon neu benaethiaid yn cymryd rhan yn y gweithgarwch hwn. Er bod hyn yn creu heriau, gwyddom ei fod hefyd yn rhoi cyfle gwych i ddysgu rhwng ysgolion pan fyddant yn ymwneud â’r gwaith hwn. Mae’r gweithwyr proffesiynol rwyf wedi eu cyfarfod—a thros yr wythnosau diwethaf rwyf wedi siarad â thros hanner penaethiaid ysgolion Cymru—yn dweud wrthyf fod bod yn rhan o’r broses hon wedi arwain at fanteision i’w hysgolion gan eu bod wedi dysgu gan eraill ac wedi mynd â’r gwersi hynny yn ôl gyda hwy. Felly, wrth i ni agosáu tuag at ein cwricwlwm, rydym yn defnyddio’r cyfle hwnnw i wella ein system hunanwella i ysgolion, ac maent yn croesawu hynny’n fawr iawn. Ond mae’n rhaid cael yr adnoddau cywir, ac rwy’n hyderus fod yr adnoddau yno ar eu cyfer.

Mae hi’n mynd i fod yn dipyn o her hefyd, wrth gwrs, i sicrhau bod yr athrawon sydd gennym heddiw wedi’u harfogi ar gyfer delifro’r cwricwlwm newydd yma. Rwy’n gwybod bod bod yn rhan o ysgol arloesi, efallai, yn mynd i fod yn help i nifer i ddod drwy’r broses yna mewn modd mwy naturiol na fyddai’n digwydd mewn sefyllfa y tu hwnt i’r ysgolion arloesi. Ond, mae hefyd yn bwysig, wrth gwrs, bod yr athrawon newydd a fydd yn dod i mewn i’r gyfundrefn wedi’i diwygio yn barod ar gyfer y drefn honno. O feddwl y bydd rhai ysgolion, o bosib, yn cyflwyno’r cwricwlwm newydd yma yn 2018, pa mor hyderus ŷch chi bod y trefniadau yn eu lle i sicrhau bod athrawon newydd sydd yn dod drwy brosesau hyfforddi athrawon ar hyn o bryd yn mynd i fod yn barod ar gyfer y cwricwlwm newydd?

Fe fyddwch yn gwybod, Llyr, nad oes modd i ysgol fod yn well na’r athrawon sydd ynddi. Felly, mae arfogi ein hathrawon—y rhai sy’n newydd i’r proffesiwn a’r athrawon sydd eisoes yn y proffesiwn—gyda’r sgiliau sydd eu hangen arnynt i gyflwyno’r cwricwlwm newydd yn gwbl hanfodol. Dyna pam, wyddoch chi, rydym wedi dechrau’r gwaith helaeth o ddiwygio ein rhaglen addysg gychwynnol i athrawon. Rydym yn cynnal ymgynghoriad ar hyn o bryd ar y meini prawf newydd ar gyfer y cyrsiau addysg gychwynnol i athrawon newydd. Ond rwy’n disgwyl newid yn awr. Nid wyf yn disgwyl i sefydliadau addysg uwch eistedd yn ôl ac aros am y cyrsiau newydd hynny. Dyna pam fy mod wedi cael fy nghalonogi gan y sgyrsiau a gefais ym Mhrifysgol De Cymru, Prifysgol y Drindod Dewi Sant, Prifysgol Aberystwyth a Phrifysgol Metropolitan Caerdydd ynglŷn â’r newidiadau y maent yn eu gwneud yn awr gydag ysgolion lleol yn eu hardaloedd er mwyn gwella’r cynnig ar gyfer ein hyfforddiant cychwynnol i athrawon. Mae angen i ni sicrhau bod hynny’n iawn ar eu cyfer. Fel arall, bydd y broses o ailgynllunio’r cwricwlwm yn ddiwerth.

Llefarydd y Ceidwadwyr Cymreig, Darren Millar.

Ysgrifennydd y Cabinet, mae Cymdeithas Ysgolion dros Addysg Gymraeg wedi rhybuddio efallai na fydd digon o werslyfrau TGAU ar gael i fyfyrwyr ac i staff erbyn yr adeg pan fydd angen iddynt gael eu datblygu er mwyn iddynt allu manteisio ar baratoi eu disgyblion yn briodol ar gyfer y TGAU a’r Safon Uwch newydd a fydd yn cael eu cyflwyno o’r flwyddyn nesaf. Beth yw eich ymateb i hynny?

Diolch, Darren. Fel y dywedais wrth Angela yn gynharach, mae tegwch yn y system addysg yng Nghymru yn hanfodol i mi. Er fy mod yn cydnabod bod CBAC yn cyhoeddi manylebau a phapurau enghreifftiol mewn maes dwyieithog, mae pryder ynglŷn ag argaeledd gwerslyfrau Cymraeg. Nid wyf yn disgwyl i blant sy’n gwneud eu harholiadau drwy gyfrwng y Gymraeg fod o dan anfantais mewn unrhyw ffordd, ac nid wyf wedi fy modloni nad yw’r sefyllfa bresennol yn peri anfantais i’r plant hynny. Mae Gweinidog y Gymraeg a Dysgu Gydol Oes a minnau wedi cyfarfod i drafod hyn, fel y gwneuthum innau gyda fy swyddogion. Fy mwriad yw sefydlu uwchgynhadledd rhwng pawb sy’n gysylltiedig â hyn er mwyn edrych ar ffyrdd y gallwn fynd i’r afael â’r pryder hwn, i weld beth y gallwn ei wneud yng Nghymru, gyda’n prifysgolion a’n hysgolion, ein proffesiwn addysgu, a sector cyhoeddi Cymru i fynd i’r afael â’r methiant hwn yn y farchnad. Mae’n amlwg i mi na allwn ddisgwyl i gyhoeddwyr Saesneg ein rhoi ar frig y rhestr. Os na wnânt hynny, bydd angen i ni wneud rhywbeth gwahanol. Os hoffech ddod i’r uwchgynhadledd, Darren, byddai croeso i chi wneud hynny.

Byddwn yn fwy na pharod i fynychu, Ysgrifennydd y Cabinet. Rwy’n ddiolchgar eich bod wedi cymryd camau o’r fath i sefydlu uwchgynhadledd. Wrth gwrs, nid bai’r cyhoeddwyr yn unig yw hyn. Mae Cymwysterau Cymru eto i gymeradwyo manylion ynglŷn â’r cymwysterau y bydd yn rhaid i’r bobl ifanc hynny eu sefyll. Rwy’n falch eich bod wedi cyfeirio at y ffaith y bydd darparwyr addysg uwch a darparwyr addysg bellach hefyd yn bresennol yn yr uwchgynhadledd. Un peth gwych a welsom yng Nghymru yn y blynyddoedd diwethaf yw llwyddiant y Coleg Cymraeg Cenedlaethol o ran sicrhau bod darparwyr addysg uwch yn gallu cynnig cyrsiau i bobl ifanc eu hastudio drwy gyfrwng y Gymraeg. Pa ystyriaeth rydych wedi’i rhoi i ymestyn eu cylch gwaith i addysg bellach fel y gall darparwyr addysg bellach hefyd elwa o’r arbenigedd sydd gan y Coleg Cymraeg?

Diolch am hynny, Darren. Fel y gwyddoch, yn ddiweddar, sefydlais grŵp gorchwyl a gorffen i edrych ar y trefniadau ar gyfer y coleg yn y dyfodol. Maent wedi gwneud gwaith anhygoel yn ehangu’r cyfleoedd i fyfyrwyr astudio drwy gyfrwng y Gymraeg ar lefel uwch. Credaf fod lle i wneud hynny, o bosibl, ar lefel addysg bellach, ac nid wyf am ragfarnu gwaith y grŵp gorchwyl a gorffen o dan gadeiryddiaeth Delyth Evans, ond credaf fod cyfle i wella’r cyfleoedd i fyfyrwyr astudio drwy gyfrwng y Gymraeg, nid yn unig ar lefel addysg uwch, ond ar lefel addysg bellach.

Wrth gwrs, ni fyddwn ond yn gallu cyflawni’r cynlluniau uchelgeisiol hyn ar gyfer y dyfodol os oes gennym weithlu sy’n addas i ddarparu’r cyrsiau hyn drwy gyfrwng y Gymraeg. Pa ystyriaeth rydych wedi’i rhoi i’r rhybuddion a gawsoch gan wahanol sefydliadau ym maes addysg sydd wedi bod yn dweud nad oes gennym ddigon o athrawon sy’n rhugl yn y Gymraeg i allu cyflawni’r cynlluniau uchelgeisiol hyn, a pha gamau rydych yn eu cymryd i fynd i’r afael â’r prinder hwnnw o athrawon yn y Gymraeg?

Rydych yn llygad eich lle, Darren. Mae angen i ni sicrhau, os ydym yn dymuno cyflawni ein huchelgais ar gyfer addysg cyfrwng Cymraeg, ac yn wir, ar gyfer gwella’r broses o ddysgu’r Gymraeg mewn ysgolion cyfrwng Saesneg—oni bai bod gennym y gweithlu ar gael yn barod i wneud hynny. Fe fyddwch yn gwybod, fel y dywedais wrth Llyr Gruffydd, ein bod yn diwygio ein cynnig o ran hyfforddiant cychwynnol i athrawon. Mae yna gymhellion i bobl â sgiliau yn y Gymraeg ddod i mewn i’r proffesiwn addysgu, ac rydym yn darparu adnoddau i ganiatáu i athrawon sydd eisoes yn y proffesiwn ac sydd am ddatblygu eu sgiliau yn y Gymraeg fynd ar gyfnodau sabothol er mwyn gwneud hynny. Mae’r adborth rwyf wedi’i gael o’r cynllun hwnnw yn gadarnhaol iawn yn wir, ac mae angen i ni wneud mwy i annog athrawon i gymryd mantais o’r cyfnodau sabothol hynny er mwyn i ni allu cynyddu argaeledd sgiliau yn y Gymraeg yn y proffesiwn addysgu, a rhoi’r hyder iddynt ddefnyddio’r sgiliau hynny yn y dosbarth.

Llefarydd UKIP, Mark Reckless.

Diolch, Lywydd. Yr wythnos ddiwethaf, cyhoeddodd y ‘Sunday Times’ eu tablau ‘parent power’, gan gynnwys y 400 ysgol uwchradd wladol uchaf ledled y DU wedi eu pwysoli yn ôl canlyniadau TGAU a Safon Uwch. A yw Ysgrifennydd y Cabinet yn hapus mai’r ysgol uchaf yng Nghymru ar y rhestr honno oedd rhif cant wyth deg a dau?

Yr hyn sy’n bwysig i mi yw’r cynnydd y mae ysgolion Cymru yn ei wneud. Dylai Aelodau nodi bod canlyniadau TGAU disgyblion Cymru y llynedd yn union yr un fath â rhai eu cymheiriaid dros y ffin yn Lloegr. Ond nid wyf yn bodloni ar feincnodi ein system addysg yn ôl y system dros y ffin. Rwyf am feincnodi ein system yn ôl y goreuon yn y byd. Dyna pam ein bod yn parhau i weithio’n rhagweithiol gyda’r Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd i sicrhau y bydd y diwygiadau rydym yn eu cyflawni yn ein galluogi i wireddu’r uchelgeisiau hynny.

Diolch i Ysgrifennydd y Cabinet am ei hateb, ac wrth gwrs y flwyddyn nesaf ac wedi hynny mae’n bosibl na chawn gyfle i wneud cymariaethau o’r fath ar draws y ffin gan fod y system raddio TGAU yn newid yn Lloegr o A i G i 9 i 1, ac ni fydd Cymru yn dilyn y llwybr hwnnw. Fel rhiant sy’n ceisio cymharu ysgolion cynradd, a safonau ar draws ysgolion gwahanol, rwyf wedi gweld hynny’n llawer mwy o her yng Nghymru nag yn Lloegr, gan nad yw’n ymddangos bod canlyniadau cyfnod allweddol 2 yn cael eu cyhoeddi ar ffurf gymharol sy’n caniatáu i rywun gymharu ysgolion yn hawdd. Ai dyna yw bwriad Llywodraeth Cymru, ac oni fyddai’n gwneud synnwyr i gyhoeddi data o’r fath ar ffurf sy’n sicrhau ei fod yn hawdd ei gymharu er mwyn amlygu, yn hytrach na chymylu, y gwahaniaethau rhwng ysgolion?

Lywydd, mae’r Aelod wedi dod draw yma o system a oedd yn credu mewn cystadleuaeth. Mae’r system addysg yng Nghymru yn seiliedig ar system o gydweithio a chydweithredu. Byddwn yn darparu’r addysg sydd ei hangen ar ein plant drwy weithio gyda’n gilydd mewn system hunanwella i ysgolion. Mae’r data sydd ar gael ar ddiwedd yr ysgol gynradd yno’n bennaf i roi gwybod i athrawon yn y sector cynradd a’r ysgolion uwchradd y bydd y plant hynny’n eu mynychu sut y gallwn fynd ati yn y ffordd orau i gefnogi’r plant unigol hynny i gyrraedd eu potensial llawn. Nid yw’r data yno i fod yn ffon i guro’r proffesiwn ac i guro ysgolion unigol; mae yno i fod yn offeryn diagnostig i gynorthwyo’r broses o addysgu plant unigol. Mae myrdd o wybodaeth ar gael i rieni Cymru ar wefan Fy Ysgol Leol. Mae’n edrych ar ddarlun cyflawn o berfformiad ein hysgolion. Mae data ynglŷn â chyflawniad yn un maes pwysig, ond mae lles yr ysgol, gwerth ychwanegol yr ysgol ac ethos yr ysgol yr un mor bwysig i’r rhieni rwy’n eu cyfarfod a siarad â hwy.

Nodaf ymateb Ysgrifennydd y Cabinet, ond nid yw’r cofnod cyflawn ar gael. Fel llawer o rieni eraill, hoffwn edrych ar ganlyniadau cyfnod allweddol 2 gwahanol ysgolion ledled Cymru, a chymharu’r duedd yn hynny o beth a pha welliannau a wnaed, a gwneud cymariaethau, wedi eu haddasu’n briodol, rhwng ysgolion. Mae’r system wedi ei sefydlu ar ei chyfer hi ac ar gyfer y proffesiwn, ac eto, rywsut, ni ystyrir bod rhieni’n gallu gwneud cymariaethau synhwyrol a phriodol. Wrth gwrs, mae cydweithredu’n bwysig, yn ogystal â chystadleuaeth, ond pa ddaioni a ddaw drwy atal data a ddylai fod ar gael i alluogi pobl i wneud cymariaethau priodol?

A gaf fi ofyn iddi hefyd, cyn—gan na chredaf y caf fawr o ymateb i hynny—? Pan fyddwn yn symud y canlyniadau TGAU—. Rydym yn cael cwricwlwm newydd, ac eto rydym wedi dewis peidio â newid i’r system raddio 9-1 sydd ganddynt yn Lloegr. Onid yw’n pryderu y gallai myfyrwyr Cymru—os nad yn awr, yn nes ymlaen—fod dan anfantais? Oherwydd bydd llawer yn ceisio am swyddi yn Llundain neu yn rhywle arall yn Lloegr, ac fel sy’n digwydd yn awr gydag arholiadau Uwch yr Alban, mewn cwmnïau mwy o faint hyd yn oed, yn eithaf aml nid ydynt o reidrwydd yn deall y canlyniadau hynny. Ar ôl nifer o flynyddoedd, neu ddegawdau efallai, os yw ein myfyrwyr yng Nghymru yn cael eu graddio o A-G pan fyddant yn cael eu graddio o 9-1 yn Lloegr, a yw’n hyderus na fydd hynny’n anfantais i fyfyrwyr Cymru?

Rwy’n gwbl hyderus fod ansawdd y cymwysterau rydym yn eu cynnig i’n myfyrwyr yng Nghymru yn gyfwerth ag unrhyw rai eraill—yn gyfwerth ag unrhyw rai eraill. Maent yn anodd, maent yn ymestynnol, maent yn gadarn ac maent yn rhoi’r sgiliau sydd eu hangen ar ein plant er mwyn iddynt lwyddo yn y byd gwaith ac mewn addysg bellach.

Lywydd, ymddengys bod yr Aelod yn awgrymu nad oes unrhyw ddata ar gael i rieni. Mae myrdd o wybodaeth ar gael i rieni. Mae adroddiadau Estyn ar gael yn gyhoeddus i rieni eu darllen. Mae’r system gategoreiddio ysgolion ar gael i rieni edrych arni. Nid yw’n wir awgrymu nad oes gan rieni fynediad at wybodaeth am berfformiad eu hysgol leol. Nid yw hynny’n wir. Mae amrywiaeth o wybodaeth ar gael yn barod i rieni weld sut y mae eu hysgol unigol yn perfformio. Mae canlyniadau profion ac asesiadau yno yn bennaf fel cymorth dysgu ar gyfer y plant unigol. Nid ydynt yno i ddarparu tablau cynghrair ffug a chystadleuol ar gyfer yr Aelod. Rydym yn credu mewn system hunanwella i ysgolion, yn seiliedig ar egwyddorion cydweithio a chydweithredu, gan ein bod yn gwybod, yn rhyngwladol, mai hynny sy’n gweithio orau.