2. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am ddarpariaeth gwasanaethau iechyd meddwl pwrpasol i gyn-filwyr y lluoedd arfog? OAQ(5)0408(FM)

Mae 'Symud Cymru Ymlaen' yn cadarnhau ein hymrwymiad i sicrhau bod cyn-filwyr yn parhau i dderbyn gofal iechyd sy'n diwallu eu hanghenion. Byddwn yn cynnal y gwasanaeth Cyn-filwyr GIG Cymru cenedlaethol gwerthfawr, sy'n cynnig mynediad at driniaethau seiliedig ar dystiolaeth i gyn-filwyr â phroblemau iechyd meddwl.

Brif Weinidog, a gaf i groesawu'r hyn yr ydych chi newydd ei ddweud yn y fan yna am gadw’r gwasanaeth. Rydych chi wir yn arwain y ffordd yn y DU, ac rwy’n eich cymeradwyo am hynny. Ond wrth i ni adolygu nawr y gwasanaeth hwn sydd wedi cael llawer o lwyddiant cychwynnol, rwy’n meddwl ein bod ni efallai’n rhy ddibynnol ar hunanatgyfeirio—mae’n ymddangos mai dyna un o'r pethau sydd wedi dod i’r amlwg—ar hyn o bryd. Ac rwy’n meddwl y dylai hysbysu cyn-filwyr am y gwasanaeth hwn yn ystod y cam adsefydlu, wrth iddyn nhw symud i fywyd fel sifiliaid, fod yn un amcan allweddol. Gall yr adeg honno o fywyd fod yn anodd iawn ynddi ei hun, ond, wrth gwrs, efallai y bydd ganddynt wybodaeth wedyn a allai fod yn bwysig dros ben iddynt ychydig fisoedd neu flynyddoedd yn ddiweddarach.

Ie, rwy’n derbyn y pwynt y mae'r Aelod yn ei wneud. Rydym ni’n gwybod bod lefelau uchel o fodlonrwydd â'r gwasanaeth a ddarperir i gyn-filwyr. Efallai, wrth gwrs—neu rwy’n meddwl y gallwn ni wneud hyn—y gallwn ni godi'r mater gyda'r Lleng Brydeinig Frenhinol, ac, yn wir, y lluoedd arfog, i weld beth arall y gellid ei wneud i hysbysu cyn-filwyr bod y gwasanaeth ar gael, ac, wrth gwrs, i’w hannog i ofyn am help gan y gwasanaeth, yn hytrach na dal yn ôl. Ond byddaf—wel, bydd y Gweinidog wedi clywed yr hyn a ddywedwyd yn y Siambr, ac, os gallwn ni wneud mwy i wella cyfathrebu, i sicrhau y gall pobl elwa ar wasanaeth sydd â chyfraddau mor uchel o fodlonrwydd, yna byddwn yn gwneud hynny.

Brif Weinidog, tybed a ydych chi’n gwybod fy mod i wedi cyflwyno cynnig, fel cynnig deddfwriaethol Aelod, i sicrhau Deddf 'dim un milwr yn cael ei adael ar ôl'. Ond penderfynodd y Pwyllgor Busnes beidio â’i gefnogi ar hyn o bryd. Ond y ffaith yw, mae gormod o gyn-filwyr yn dod i’m cymhorthfa—

A gaf i gywiro hynna? Nid yw wedi ei amserlennu. Ni ddylid cwestiynu’r penderfyniad a wnaed gan y Pwyllgor Busnes ar y llawr hwn, ac ni ddylid ei amserlennu; rhoddwyd blaenoriaeth i gynnig deddfwriaethol Aelod arall.

Iawn, diolch, Lywydd, am eich eglurhad. Felly, mae gennym ni gyfle i ddod ag ef yn ôl, mae'n ymddangos. Ond mae gormod o gyn-filwyr yn ei chael hi’n anodd o ran gofal iechyd, yn ei chael hi’n anodd o ran tai, ac yn arbennig, fel y dywedodd y cyd-Aelod ar draws y Siambr, o ran gofal iechyd meddwl. Nid oes rhaid i awdurdodau lleol roi blaenoriaeth i gyn-filwyr. Nawr, y gwir amdani yw nad ydym yn gadael milwyr ar ôl ar faes y gad, ac ni ddylem fod yn eu gadael ar ôl ar ôl iddyn nhw ddod adref. Felly, a wnaiff eich Llywodraeth gefnogi Bil, deddfwriaeth, i sicrhau nad yw’r hyn y mae llawer o bobl yn ei ddioddef ar hyn o bryd yn digwydd mwyach, a’n bod yn gwneud gwahaniaeth ac yn cyflawni newid i fywydau’r bobl hyn?

Mae'n dibynnu beth mae'r Bil yn ei ddweud. Ar hyn o bryd, y cwbl rwy’n ei wybod yw bod awgrym, ac mae'n rhaid i ni weld beth allai’r manylion fod. Mae'n bosibl bod llawer o'r materion y mae'r Aelod yn eu codi eisoes wedi cael sylw gan y gwasanaeth fel ag y mae. Rydym ni’n rhoi £585,000 ar gael bob blwyddyn i ariannu'r gwasanaeth. Mae'n darparu ymyraethau therapiwtig gan therapyddion cyn-filwyr penodedig ym mhob bwrdd iechyd lleol. Mae ganddo lwybr atgyfeirio hefyd, i gyfeirio cyn-filwyr at feysydd eraill, er mwyn iddyn nhw gael cymorth a chefnogaeth. Mae'n debyg mai’r cwestiwn yw, a fyddai Bil yn ychwanegu at hynny, a byddai llawer ohono’n dibynnu ar yr hyn a oedd yn y Bil, cyn cymryd golwg ofalus ar ba un a fyddai Bil yn ychwanegu at y gwasanaeth sydd ar gael eisoes.

Brif Weinidog, ychydig dros ddwy flynedd yn ôl, canfu adolygiad Llywodraeth Cymru o wasanaeth Cyn-filwyr GIG Cymru bod cyn-filwyr yn aros hyd at 80 diwrnod am asesiad cychwynnol, a hyd at 140 diwrnod ar ôl yr asesiad. Tynnodd yr adolygiad sylw hefyd at y ffaith y byddai'r gwasanaeth yn wynebu pwysau ychwanegol, o ganlyniad i adolygiad amddiffyn a diogelwch y DU. Gwnaed cyfanswm o 15 o argymhellion o ganlyniad i'r adolygiad. Brif Weinidog, a allwch chi ein diweddaru ar y cynnydd a wnaed gan Lywodraeth Cymru a'r byrddau iechyd lleol o ran rhoi’r argymhellion ar waith, lleihau amseroedd aros i gyn-filwyr a sicrhau y gall y gwasanaeth ymateb i alw yn y dyfodol?

Gallaf, derbyniwyd yr adroddiad hwnnw ym mis Tachwedd 2014. Dangosodd gyfraddau bodlonrwydd uchel ymhlith cyn-filwyr a oedd yn defnyddio'r gwasanaeth. Gwnaeth nifer o argymhellion i wella darpariaeth y gwasanaeth, ac mae’r argymhellion hynny wedi eu derbyn, ac maen nhw’n cael eu datblygu.