6. Pryd y bydd mynediad at ddyfroedd mewndirol Cymru yn ôl ar agenda Llywodraeth Cymru? OAQ(5)0094(ERA)

Diolch. Nid yw mynediad at ddyfroedd erioed wedi bod oddi ar ein hagenda. Mae Llywodraeth Cymru yn awyddus i sicrhau gwelliannau o ran cyfleoedd i bobl fwynhau’r awyr agored. Rwyf wedi ystyried yr ymatebion i ymgynghoriad Llywodraeth Cymru ar fynediad at yr awyr agored, ac rwy’n bwriadu nodi fy null o weithredu yn ystod yr wythnosau nesaf.

Diolch i Ysgrifennydd y Cabinet am ei hateb, a hoffwn gydnabod bod Llywodraeth Cymru wedi gwneud llawer iawn i gynyddu hygyrchedd cefn gwlad dros y blynyddoedd diwethaf, ond mae’r cynnydd hwn wedi canolbwyntio i raddau helaeth ar ddefnydd o dir yn hytrach nag ar fynediad at ddyfroedd. Mae oddeutu naw mlynedd wedi bod ers i’r Pwyllgor Cynaliadwyedd gyhoeddi adroddiad mewn ymateb i ddeiseb o 10,000 o lofnodion gan y Pwyllgor Deisebau. Ymysg pethau eraill, roedd eu hadroddiad yn datgan fod y sefyllfa mewn perthynas â mynediad at ddyfroedd yn anghynaladwy a bod angen deddfwriaeth newydd. Nawr, fe fyddwch yn gwybod am Dyfroedd Cymru. Cymuned o ymgyrchwyr annibynnol ydynt sy’n cynrychioli nofwyr, defnyddwyr cychod, cerddwyr a phartïon eraill â diddordeb, ac maent yn galw am ddeddfwriaeth a fuasai’n ymgorffori hawliau i fynediad cyfrifol at ddyfrffyrdd mewndirol ledled Cymru. Rwy’n cydnabod, fel y soniodd fy nghyd-Aelod mewn perthynas â’r amgylchedd morol, y buasai’n rhaid i chi ymdrin â mater cymhleth iawn, ond onid yw Ysgrifennydd y Cabinet yn cytuno, ar ôl naw mlynedd, ei bod yn bryd i Lywodraeth Cymru fynd i’r afael â’r mater hwn, yn enwedig o ystyried y buasai hawliau o’r fath yn effeithio’n gadarnhaol ar y fasnach dwristiaeth, ac yn gymorth mawr hefyd o ran amcanion y Ddeddf iechyd a lles?

Wel, roeddwn yn aelod o’r Pwyllgor Cynaliadwyedd yn ôl yn 2009; credaf mai yn 2010 y cawsom ein hymchwiliad i fynediad at ddyfroedd mewndirol mewn gwirionedd. A’r hyn y mae Llywodraeth Cymru wedi bod yn ei wneud hyd yma mewn gwirionedd yw dilyn argymhellion adroddiad y pwyllgor. Ond rydym wedi cael adolygiad o’r ddeddfwriaeth ar fynediad i’r awyr agored, ac rydym wedi cael ymgynghoriad cyhoeddus i ddilyn hynny y cyfeiriais ato yn fy ateb cychwynnol i chi, ymgynghoriad sydd wedi cynnwys llawer o randdeiliaid. Cawsom weithdy a edrychodd yn benodol ar fynediad at ddyfroedd mewndirol. Fel y dywedaf, byddaf yn gwneud datganiad dros yr wythnosau nesaf mewn perthynas â hynny.

Ysgrifennydd y Cabinet, diolch am eich ateb a’ch awgrym y byddwch yn cyhoeddi’r penderfyniad ar yr ymgynghoriad cyn bo hir. Yn amlwg, pan gyhoeddwyd y Papur Gwyrdd, mynegwyd pryderon mawr gan bysgotwyr ynglŷn â’r effaith y buasai’n ei chael ar stociau pysgota ac amseroedd bridio. Ac efallai mai mater mynediad ‘cyfrifol’ yw’r gair pwysig. Cyfarfûm â fy nghymdeithas bysgotwyr leol nos Wener diwethaf, ac maent yn dal i fod yn bryderus ynglŷn ag amseroedd mynediad er mwyn sicrhau na fydd unrhyw darfu ar y pysgod pan fyddant yn bridio. A wnewch chi sicrhau felly mai’r broses wirfoddol a nodwyd gennych yw’r ffordd orau efallai o sicrhau perthynas dda rhwng y pysgotwyr a’r rhai sy’n dymuno defnyddio’r afonydd, er mwyn i bawb allu cael budd o’r dyfrffyrdd mewndirol?

Gwnaf, yn sicr. Credaf ei fod yn fater emosiynol iawn. Pan oeddwn yn aelod o’r Pwyllgor Cynaliadwyedd, rwy’n cofio bod fy mag post yn llawn o lythyrau gan bysgotwyr a chanŵ-wyr, ac mae pethau’r un fath yn union fel Gweinidog. Mae’n fater hynod o emosiynol. Mae’n ymwneud, rwy’n credu, ag ystyried nid yn unig pysgotwyr, nid yn unig canŵ-wyr—mae’n ymwneud â cherddwyr, mae’n ymwneud â nofwyr, mae’n ymwneud â cherddwyr ceunentydd; rwyf wedi cael gohebiaeth gan bobl sy’n mwynhau cerdded ceunentydd. Felly, credaf fod angen inni sicrhau ein bod yn gwneud hyn yn iawn. Mae’n ymwneud ag edrych ar y manteision ychwanegol hefyd—y manteision i iechyd a lles—ac unwaith eto, credaf ein bod wedi gweld hynny gyda llwybr yr arfordir, er enghraifft, felly mae angen hynny arnom gyda’n mynediad at ein dyfroedd mewndirol hefyd.

Mi ydw innau o’r un farn mai cytundebau gwirfoddol yw’r ffordd orau i symud ymlaen, ond, wrth gwrs, mae rhywun yn cydnabod bod cael y cytundeb yna yn anodd iawn ar adegau. Pa ystyriaeth felly mae’r Llywodraeth wedi ei rhoi i benodi cymodwr neu gymodwyr penodol mewn sefyllfa o’r fath—efallai rôl y byddai Cyfoeth Naturiol Cymru yn gallu ei chwarae—er mwyn sicrhau ein bod ni yn dod i gytundeb gwirfoddol a fyddai wedyn, wrth gwrs, gobeithio, yn llawer mwy llwyddiannus?

Mae hynny’n rhywbeth y bydd yn rhaid i ni ei ystyried. Mae’n debyg mai mynediad at ddyfroedd yw’r mater mwyaf dadleuol i ddeillio o’r ymgynghoriad. Mae’r cyngor gan Cyfoeth Naturiol Cymru yn dweud bod y cytundebau mynediad gwirfoddol presennol—. Oddeutu 4.6 y cant yn unig o gyfanswm hyd prif afonydd Cymru sydd ar gael ar gyfer canŵio a cheufadu, felly mae angen i ni edrych ar hynny. Rydych yn llygad eich lle; pe bai angen cyfryngu, Cyfoeth Naturiol Cymru fuasai’r corff mwyaf addas i wneud hynny, ond rwy’n ystyried yr holl ymatebion, a byddaf yn cyhoeddi datganiad.