1. 1. Cwestiynau i Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a Llywodraeth Leol – Senedd Cymru ar 15 Chwefror 2017.
1. Pa asesiad y mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi’i wneud o’r canfyddiadau yng Nghyllideb Werdd flynyddol ddiweddar y Sefydliad Astudiaethau Cyllid? OAQ(5)0090(FLG)
Lywydd, mae cyllideb werdd y Sefydliad Astudiaethau Cyllid yn dangos nad yw’r polisi caledi y mae Llywodraeth y DU wedi’i osod iddi’i hun yn gweithio, a bod pobl yng Nghymru yn wynebu’r posibilrwydd uniongyrchol o godiadau treth a thoriadau yn y gwariant, gyda rhagolygon mwy hirdymor y bydd y polisïau aflwyddiannus hyn yn ymestyn i mewn i’r degawd nesaf.
Diolch, Ysgrifennydd y Cabinet. Rydych yn gywir, mae’r gyllideb werdd yn sôn am godiadau treth neu doriadau a wynebwn, a dyfodol anodd iawn yng Nghymru. Ond un peth y gallem ei wneud i helpu fyddai atal arian rhag gadael Cymru. Fe roddaf enghraifft. Yng Ngorllewin Caerdydd, mae Iarll Plymouth ar fin gwneud tua £1.4 biliwn yn fras o werthiant tir a fydd yn dinistrio cefn gwlad yno. Felly, y cwestiwn yw: pam na wnewch chi ddeddfu, fel bod cyngor Caerdydd, a chynghorau eraill tebyg iddo, yn gallu ailddosbarthu tir yn gyflym fel tir amaethyddol? Yna, gallai Llywodraeth Cymru ei brynu—yn yr achos hwn, am oddeutu £7 miliwn. Ac yn yr achos hwn, gallech atal £1 biliwn rhag gadael Cymru, gan ddiogelu’r ased ar yr un pryd.
Lywydd, nid oes dim yng nghyllideb werdd y Sefydliad Astudiaethau Cyllid sy’n darparu cyngor ar y mater hwnnw.
Mae adroddiad cyllideb werdd y Sefydliad Astudiaethau Cyllid yn dangos yr amrywiaeth eang yng nghanran y rhai sy’n hawlio budd-dal analluogrwydd ar draws y DU, gyda de Cymru yn cyrraedd 8 y cant yn gyson, ochr yn ochr â lleoedd eraill megis gogledd-ddwyrain Lloegr, a Glannau Merswy, a gorllewin yr Alban, tra bo’r ganran sy’n hawlio yn is na 4 y cant mewn rhannau mawr o dde Lloegr. Felly, a yw’n cytuno y byddai unrhyw newidiadau y gallai’r Canghellor eu gwneud i bolisïau yn y maes hwn yn effeithio’n anghymesur ar dde Cymru’n benodol, ac y byddai angen adnoddau ychwanegol sylweddol i’w cyflawni?
Wel, Lywydd, mae Julie Morgan yn llygad ei lle i dynnu sylw at effaith anghymesur polisïau diwygio lles Llywodraeth y DU ar Gymru. Ac fel Llywodraeth, ac yn wir, ar draws llawer o rannau o’r Cynulliad hwn, rydym wedi galw’n gyson ar Lywodraeth y DU i newid y llwybr y mae’n ei ddilyn yn hynny o beth. Weithiau, dywedir mewn llaw-fer, Lywydd, oni wneir—fod Cymru’n hŷn, yn fwy sâl, ac yn dlotach na rhannau eraill o’r Deyrnas Unedig? Ac mae pob un o’r tair elfen honno yn effeithio’n uniongyrchol ar y bobl a fyddai’n dymuno gallu hawlio budd-daliadau i’w helpu gyda phroblemau salwch ac analluogrwydd sydd ymhell y tu hwnt i’w rheolaeth hwy.
Andrew R.T. Davies.
Diolch i chi, Lywydd. Rwy’n ddiolchgar eich bod wedi galw arnaf. Mae’n ymddangos bod y prif holwr wedi gadael y Siambr.
Mae wedi ei nodi.
Carwn ofyn i’r Ysgrifennydd cyllid am yr adroddiad a ddaeth allan ddoe, mewn perthynas â’r fframwaith cyllidol a gyflwynwyd gennych chi, a Llywodraeth y DU, sydd â’r potensial i allu darparu £600 miliwn yn ychwanegol i Lywodraeth Cymru dros y blynyddoedd i ddod. A ydych yn cydnabod y ffigur hwnnw, a’r manteision y bydd y fframwaith cyllidol yn eu dwyn i Lywodraeth Cymru, o ran bodloni rhai o’r amcanion sydd wedi’u cynnwys yn yng nghyllideb werdd y Sefydliad Astudiaethau Cyllid? Oherwydd mae hwnnw’n ffigur sylweddol a allai gyrraedd rhai o’r nodau hynny yn y pen draw.
Rwy’n cytuno gydag Andrew R.T. Davies fod rhaid i chi gymryd y fframwaith cyllidol ochr yn ochr â chyllideb werdd y Sefydliad Astudiaethau Cyllid, gan fod peth potensial gan un i liniaru’r llall. Mae’r ffigur o £600 miliwn yn yr adroddiad a gynhyrchwyd gan y Sefydliad Astudiaethau Cyllid a Chanolfan Llywodraethiant Cymru o fewn yr ystod o £500 miliwn i £1 biliwn a nodwyd gennym yn ein hamcangyfrif o’r hyn y byddai’r fframwaith cyllidol yn ei ddwyn i Gymru. Mae yno, Lywydd, i’w gloriannu yn erbyn rhai o’r risgiau yr ydym yn eu cymryd fel rhan o’r fframwaith cyllidol. Serch hynny, mae ein hamcangyfrif yn agos at un yr adroddiad ddoe, ond yn dangos, hyd yn oed wrth ystyried y risgiau hynny, y bydd y fframwaith cyllidol yn dod â refeniw ychwanegol i Gymru, a byddwn am ei roi ar waith i liniaru rhai o’r toriadau y mae’r gyllideb werdd yn dangos eu bod ar y ffordd yma.
Ysgrifennydd y Cabinet, rwy’n siŵr y byddech yn cytuno nad yw caledi byth yn gweithio. O Arlywydd Hoover yn yr Unol Daleithiau i Wlad Groeg heddiw, y cyfan y mae caledi wedi’i wneud yw gwneud pethau’n waeth. Pan gyhoeddodd y Sefydliad Astudiaethau Cyllid ei gyllideb werdd, gwyddom fod ei gyfarwyddwr wedi dweud y byddai’r ychydig flynyddoedd nesaf yn cael eu diffinio gan y toriadau mewn gwariant a gyhoeddwyd gan George Osborne. Pa effaith y bydd y toriadau arfaethedig hyn yn y gwariant yn ei chael ar bobl Cymru?
Gadewch i mi ddechrau drwy gytuno â’r hyn a ddywedodd Mike Hedges. Mae polisi caledi yn bolisi hunandrechol. Mae’n gwneud pethau’n waeth yn hytrach nag yn well, ac mae modd dangos hynny o’r effaith a welwn ar waith yn ymarferol mewn mannau eraill. Ar effeithiau uniongyrchol y toriadau yn y gwariant a nodir yng nghyllideb werdd y Sefydliad Astudiaethau Cyllid, yr hyn y gwyddom ei fod yn dod i Gymru yw gostyngiad yn ein refeniw o 8 y cant rhwng y flwyddyn 2009 a 2019, a thoriad o 21 y cant yn ein cyllideb gyfalaf rhwng 2009 a 2019, ac nid yw hyn yn cynnwys y toriadau o £3.5 biliwn y mae Llywodraeth y DU yn parhau i ddweud y bydd yn eu gwneud i gyllidebau yn 2019-20. Cyfarfûm â Phrif Ysgrifennydd y Trysorlys ddoe, gyda Gweinidogion cyllid o’r Alban a Gogledd Iwerddon. Gyda’n gilydd, fe wnaethom bwysleisio wrth y prif ysgrifennydd yr angen i Lywodraeth y DU roi’r gorau i’w chynlluniau ar gyfer y toriadau niweidiol hyn a’r effeithiau y buasent yn eu cael ar y gweinyddiaethau datganoledig ar draws y Deyrnas Unedig.