1. Pa asesiad y mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi’i wneud o golli diwrnodau ysgol gan ferched na fedrant fforddio costau deunydd hylendid benywaidd? OAQ(5)0111(EDU)[W]

Diolch i chi. Nid oes unrhyw asesiad wedi ei wneud. Rwy’n cymryd llesiant pob dysgwr o ddifri, a dylai bod gan ysgolion drefniadau i gefnogi eu dysgwyr. Dylai merched gael eu hatgoffa yn rheolaidd bod nwyddau hylendid ar gael oddi wrth aelodau benywaidd penodol o staff, os oes angen.

Diolch am yr ateb gan y Gweinidog, ar ran yr Ysgrifennydd Cabinet. Bydd e siŵr o fod yn ymwybodol bod nifer o gwestiynau cyffredinol yn cael eu gofyn ym maes addysg ar y maes yma ar hyn o bryd, yn enwedig yn yr Alban, lle mae yna ymgais i wneud defnyddiau ar gael am ddim ymhob ysgol, ac mae yna ddeiseb gerbron Senedd San Steffan, rwy’n deall.

Nawr, pan gynhaliwyd ymchwiliad gan y pwyllgor plant a phobl ifanc blaenorol, fe edrychwyd i mewn i ganlyniadau addysgol plant o gartrefi incwm isel, ac mae’n wir i ddweud nad oedd y mater yma wedi codi, fel rwyf fi’n ei gofio fe, yn yr ymchwiliad yna. Ond, wrth gwrs, mae’n fater personol iawn, ac efallai rhywbeth sy’n cael ei gelu a ddim yn cael ei drafod yn agored. A fedr y Gweinidog, felly, gadarnhau, pe bai ysgol yn defnyddio arian gan Lywodraeth Cymru, megis y grant amddifadedd disgyblion, i dalu am gynnyrch o’r fath, er mwyn sicrhau bod merched yn teimlo’n gartrefol ac yn hapus a chysurus mewn ysgol, neu unrhyw gefnogaeth arall i sicrhau bod y defnyddiau ar gael, y byddai’r Llywodraeth yn cefnogi hynny, ac yn annog hynny?

Absolutely’. Rwy’n hapus iawn i ddweud hynny. Ond rwy’n credu bod yn rhaid i ni fynd yn bellach na hynny. Mae tlodi yn ymddangos mewn ffyrdd gwahanol, ac rydym ni’n deall bod teuluoedd a phobl yn cael eu heffeithio gan dlodi mewn ffyrdd gwahanol. Ac nid yw’n ddigonol i unrhyw Lywodraeth ‘simply’ i ddweud, gan fod yna ddim tystiolaeth ar hyn o bryd bod yna broblem yn y maes yma, nad ydym ni’n gwneud dim byd amdano fe. Rydym ni’n mynd i archwilio i sicrhau unrhyw dystiolaeth o gwbl y gallwn ni ei ffeindio. Os oes yna broblem i’w datrys, mi fyddwn ni’n datrys y broblem, ac mi fyddwn ni’n gweithio gydag ysgolion i sicrhau—fel yr awgrymodd yr Aelod—os oes unrhyw ffordd y gall ysgolion weithio i sicrhau bod merched yn yr ysgol yn teimlo’n gartrefol ac yn gallu derbyn eu haddysg, y byddwn ni’n gwneud hynny. Felly, rwyf eisiau sicrhau bod yna ymateb ‘proactive’ i sicrhau bod hyn ddim yn digwydd yng Nghymru.

Mae’n anodd iawn i ni feddwl, yn 2017, fod merched ifanc ledled y DU, ac o bosibl yng Nghymru, yn colli ysgol oherwydd na allant fforddio’r diogelwch hylendid sydd ei angen arnynt. Ac mae’n eithaf amlwg fod hyn yn ymwneud â thlodi. Felly, rwy’n gofyn i chi, Ysgrifennydd y Cabinet—neu Weinidog—a yw’n bosibl i chi asesu’r posibilrwydd o weithio gydag ysgolion, drwy sefydliadau elusennol, i ddarparu’r cynnyrch misglwyf am ddim sydd ei angen ar ferched er mwyn iddynt allu cymryd eu lle priodol yn yr ystafell ddosbarth, a sicrhau nad ydynt mewn sefyllfa lle y mae eu cyrhaeddiad addysgol dan anfantais.

Fel y credaf fy mod wedi dweud eisoes, wrth ateb y cwestiwn cynharach, ceir gwahanol ffurfiau ar dlodi, mewn gwahanol leoedd, gyda gwahanol bobl, mewn gwahanol ffyrdd, ar wahanol adegau. Ac mae’n rhaid i ni, fel Llywodraeth, sicrhau nad ydym ond yn ymateb i broblemau, ond ein bod yn mynd ati’n rhagweithiol i sicrhau nad yw merched sy’n mynychu ysgolion yng Nghymru yn cael eu rhoi dan unrhyw anfantais o gwbl, ac nad ydynt yn wynebu embaras, nad ydynt yn wynebu unrhyw anawsterau o gwbl, o ran cael mynediad at addysg. Ac os oes unrhyw broblemau o gwbl gyda chynnyrch misglwyf, yna byddwn yn sicrhau bod pob cam posibl yn cael ei gymryd, ac yn cael ei gymryd yn rhagweithiol, gan ysgolion, gennym ni ein hunain ac eraill—sefydliadau ac unigolion priodol eraill—i sicrhau bod y problemau hyn yn cael eu nodi a’u datrys.

Weinidog, mae rhai o’r adroddiadau yn y cyfryngau ar y mater hwn wedi bod yn eithaf annifyr. Mae gweld merched ifanc yn colli wythnosau o’u haddysg bob blwyddyn oherwydd eu cyfansoddiad biolegol, ac yn byw mewn tlodi, yn annerbyniol. Weinidog, a allwch roi’r wybodaeth ddiweddaraf i ni am y trafodaethau y mae eich Llywodraeth wedi’u cael â sefydliadau yn y DU a’r Undeb Ewropeaidd ynglŷn â chael gwared ar y dreth ar werth ar ddeunydd hylendid benywaidd? A pha ystyriaeth y mae eich Llywodraeth wedi’i rhoi i ddefnyddio eich pwerau caffael cyhoeddus i swmpbrynu deunydd hylendid benywaidd er mwyn eu cynnig am bris gostyngol, neu’n rhad ac am ddim hyd yn oed, i ferched ifanc yn y sefyllfa hon lle y mae’n rhaid iddynt golli addysg werthfawr? Diolch.

Fel y dywedais wrth ateb Simon Thomas, byddem yn annog ac yn sicrhau bod ysgolion, lle bynnag y bo angen, yn defnyddio’r adnoddau sydd ar gael iddynt, er mwyn sicrhau bod merched yn cael mynediad at y cynhyrchion hyn, sy’n eu galluogi i gael eu haddysg. Fel y dengys y cofnodion, mae’r Llywodraeth hon wedi bod yn dadlau ers nifer o flynyddoedd na ddylid trethu’r cynhyrchion hyn yn y ffordd honno.