Yr eitem nesaf ar ein hagenda ni yw’r ddadl ar Gyfnod 4 o Fil Iechyd y Cyhoedd (Cymru). Rydw i’n galw ar y Gweinidog Iechyd y Cyhoedd a Gwasanaethau Cymdeithasol i wneud y cynnig—Rebecca Evans.

Cynnig NDM6312 Rebecca Evans

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru, yn unol â Rheol Sefydlog 26.47:

Yn cymeradwyo Bil Iechyd y Cyhoedd (Cymru).

Cynigiwyd y cynnig.

Diolch i chi, Llywydd. Cynigiaf y cynnig yn ffurfiol. Mae’n bleser gennyf gyflwyno'r pedwerydd cyfnod a'r cyfnod olaf o Fil Iechyd y Cyhoedd (Cymru) gerbron y Cynulliad heddiw.

Mae'r Bil hwn wedi bod ar daith hir er mwyn cyrraedd y pwynt hwn, trwy wahanol gyfnodau o ymgynghori a mireinio pellach. Mae heddiw yn nodi penllanw’r daith honno. Hoffwn ddechrau drwy ddiolch i'r Cadeiryddion ac aelodau’r Pwyllgor Iechyd, Gofal Cymdeithasol a Chwaraeon, y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol a’r Pwyllgor Cyllid am eu gwaith craffu diwyd ar y Bil. Yn yr un modd, hoffwn ddiolch i’r ystod eang o randdeiliaid sydd wedi ymgysylltu'n gadarnhaol drwy gydol y broses ar draws pob un o'r meysydd y mae'r Bil yn ymdrin â nhw. Mae'r Bil sydd gerbron y Cynulliad heddiw yn parhau traddodiad cryf Cymru o ddefnyddio deddfwriaeth yn rhan bwysig o'n hymdrechion i wella a diogelu iechyd, ochr yn ochr â'n gwasanaethau, rhaglenni, polisïau ac ymgyrchoedd iechyd cyhoeddus wedi'u teilwra. Bydd yn gwneud gwahaniaeth gwirioneddol a chadarnhaol i'n cymunedau mewn nifer o ffyrdd.

Rydym wedi gweithio dros nifer o flynyddoedd i amddiffyn y boblogaeth rhag niwed o ganlyniad i ysmygu, yn enwedig ein plant a'n pobl ifanc. Bydd y Bil yn torri tir newydd pwysig drwy ymestyn y gofynion di-fwg, am y tro cyntaf erioed, i fannau agored penodol. Bydd hyn, ynghyd â darpariaethau eraill y Bil ar gyfer cynhyrchion tybaco a nicotin, yn ymwreiddio ymhellach y cynnydd sylweddol yr ydym wedi'i wneud yn y maes hwn. Bydd pobl sy'n dewis cael triniaethau penodol, gan gynnwys tyllau yn y corff a thatŵio, yn cael eu hamddiffyn yn well rhag risgiau posibl o haint, drwy'r system drwyddedu newydd. Bydd cymunedau ledled Cymru yn elwa ar y newidiadau i’r modd y mae gwasanaethau fferyllol a mynediad i doiledau i'w defnyddio gan y cyhoedd yn cael eu cynllunio, a hefyd yn elwa ar yr asesiadau effaith iechyd a fydd yn cael eu cynnal gan gyrff cyhoeddus.

Bydd yr Aelodau yn ymwybodol bod y Bil hwn eisoes wedi elwa ar graffu llawn yn y pedwerydd Cynulliad ac, o ganlyniad, yn cynnwys cyfres gynhwysfawr o fesurau ar gyfer gwella a diogelu iechyd a llesiant ymhellach yng Nghymru. Serch hynny, mae gwaith y Cynulliad hwn wedi arwain at nifer o newidiadau o bwys sydd wedi cryfhau’r Bil yn sylweddol. O ganlyniad uniongyrchol i'r gwaith hwn, bydd plant hyd at 18 oed bellach yn cael eu hamddiffyn rhag y niwed y gellir ei achosi gan dyllu rhannau personol o’r corff. Bydd y gofynion di-fwg mewn mannau agored yn cael eu hymestyn i gynnwys lleoliadau gofal plant yn yr awyr agored, gan amddiffyn plant ymhellach rhag y niwed o ganlyniad i ysmygu a’i atal rhag cael ei ystyried yn weithgaredd dyddiol arferol. Ac, yn bwysig iawn, mae'r Bil bellach yn rhoi pwyslais deddfwriaethol clir i gamau gweithredu gan y Llywodraeth i fynd i'r afael â'r mater iechyd cyhoeddus sy’n flaenoriaeth, sef gordewdra, drwy'r strategaeth genedlaethol a fydd yn awr yn cael ei pharatoi.

Rwy'n ddiolchgar i'r Aelodau am y ffordd gydweithredol y maent wedi ymgysylltu â'r materion a gweithio gyda'r Llywodraeth i wella'r Bil yn y ffyrdd pwysig hyn. Wrth gwrs, er bod heddiw yn nodi diwedd taith y Bil drwy'r Cynulliad, os caiff ei basio, bydd hefyd yn nodi cychwyn cyfnod newydd allweddol. Edrychaf ymlaen at weithredu elfennau amrywiol y Bil i wireddu'r llu o fanteision y mae'n ceisio eu cyflawni i bobl Cymru, ac ymgysylltu parhaus y Cynulliad ar y gwaith hwnnw.

Cyn i mi gau, hoffwn gofnodi fy niolch diffuant iawn i bob un o'r swyddogion sydd wedi cefnogi’r gwaith ar y Bil mor ofalus ac mor ddyfal wrth iddo fynd ar ei hynt drwy'r Cynulliad. Llywydd, rwy’n cymeradwyo'r Bil i'r Cynulliad.

Rwy'n codi ar ran grŵp Ceidwadwyr Cymru, yn absenoldeb fy nghydweithiwr, Angela Burns, i ddweud yn syml ein bod yn falch iawn o allu cefnogi Bil Iechyd y Cyhoedd (Cymru) y prynhawn yma, wrth iddo wneud ei daith olaf trwy’r Cynulliad Cenedlaethol. Mae mewn cyflwr llawer gwell na’r fersiwn flaenorol o’r Bil, a oedd, wrth gwrs, yn ceisio cyflwyno cyfyngiadau diangen ar e-sigaréts. Roeddwn yn falch iawn bod Llywodraeth Cymru wedi gweld synnwyr ar y mater hwnnw ac wedi tynnu’n ôl y cyfyngiadau arfaethedig ar y rheini o’r Bil diwygiedig a gyflwynwyd gerbron y Cynulliad y llynedd.

Rydym yn falch iawn o weld y cyfyngiadau ychwanegol ar ysmygu tybaco. Fel y gwyddoch, rydym wedi cymryd rhan mewn rhai trafodaethau defnyddiol iawn ar estyniadau pellach posibl i'r ardaloedd hynny lle gwaherddir ysmygu yn y dyfodol, yn enwedig o gwmpas llochesi bysiau ac mewn lleoliadau eraill lle bydd plant ifanc yn aml yn ymgasglu. Rydym yn falch iawn hefyd o weld y cynnydd sy'n cael ei wneud o ran cynllunio cyfleusterau cyhoeddus mewn ardaloedd lleol, ac rwy’n gobeithio’n fawr y byddwn yn gweld rhai gwelliannau sylweddol o ran sicrhau na cheir yr achosion o gau cyfleusterau cyhoeddus yr ydym wedi eu gweld yn sgil y gofyniad i gynhyrchu strategaethau lleol.

Ac, wrth gwrs, cafwyd y gwelliant pwysig iawn a basiwyd yng Nghyfnod 3, gyda chefnogaeth yr holl bleidiau yr wythnos diwethaf, o ran yr angen am strategaeth gordewdra genedlaethol. Rwy'n credu y cafwyd dadl gref a phwerus iawn a argyhoeddodd bawb yn y Siambr hon i gydnabod pwysigrwydd gordewdra i iechyd y cyhoedd a'r angen am raglen genedlaethol o gamau i’w gweithredu, os ydym ni’n mynd i gyflawni canlyniadau iechyd gwell yn y dyfodol. Felly, roeddem yn falch iawn o gefnogi'r gwelliant hwnnw.

O ran gwasanaethau fferyllol, rydym yn gwybod yn aml iawn fod trafodaethau hirfaith yn digwydd mewn cymunedau lleol lle ceir newidiadau arfaethedig, ar hyn o bryd, i wasanaethau fferyllol lleol, hyd yn oed i bethau syml fel adleoli. Felly, rwy’n credu y bydd y rheoliadau newydd a'r darpariaethau newydd yn y Bil hwn yn helpu i wella hynny. Felly, rwyf eisiau dweud, ar y cyfan, ein bod yn sicr yn cefnogi egwyddorion y Bil hwn. Edrychwn ymlaen at eich dwyn i gyfrif fel Llywodraeth am weithredu'r Bil pan ddaw'n gyfraith ac ar ôl iddo dderbyn Cydsyniad Brenhinol, a byddwn yn parhau i weithio gyda chi i wella iechyd cyhoeddus pobl Cymru.

Mi fyddwn ninnau’n pleidleisio dros y Bil yma heddiw. Peidiwch â’m cael i’n anghywir: nid ydw i’n awgrymu y dylai pob Bil ddilyn taith debyg i Fil iechyd y cyhoedd drwy’r Cynulliad, ond rydw i’n meddwl bod y ffaith i’r Bil yma, i bob pwrpas, fynd drwy’r Cynulliad yma ddwywaith yn dangos ôl gwaith, meddwl a gwelliant, a hynny o feinciau’r Llywodraeth a’r gwrthbleidiau hefyd. Mae o’n Fil cryf, rydw i’n meddwl, sydd o’n blaenau ni ar gyfer cymal 4 heddiw.

Rydw i’n arbennig o falch o’r gwelliant gan Blaid Cymru a gafodd gefnogaeth unfrydol wythnos yn ôl a fydd yn ei gwneud hi’n ofynnol i’r Llywodraeth lunio strategaeth i daclo gordewdra, y broblem iechyd fwyaf sy’n ein hwynebu ni fel cenedl, mae’n siŵr. Rydw i’n ddiolchgar am barodrwydd y Gweinidog i gydweithio ar hwn. Yr her rŵan, wrth gwrs, ydy llunio strategaeth a all fod yn wirioneddol drawsnewidiol o ran iechyd ein cenedl ni.

Nid yw hwn yn Fil perffaith, nid ydw i’n meddwl, er hynny. Mi oeddem ni yn sicr ar y meinciau yma yn eiddgar i gryfhau’r Bil mewn perthynas â’r awyr yr ydym ni’n ei anadlu. Chawsom ni ddim gefnogaeth i’r gwelliannau hynny. Wedi dweud hynny, mae’r British Lung Foundation yn falch bod y gwthio rydym ni wedi ei wneud ar hyn wedi arwain at rywfaint o symud o du’r Llywodraeth. Ond mae’n rhaid imi ddweud mi glywsom ni heddiw eto gan y Prif Weinidog fod ei Lywodraeth yn fodlon aros am strategaeth y Llywodraeth yn San Steffan ar daclo llygredd awyr cyn paratoi cynllun i Gymru. Nid oedd o hyd yn oed yn barod i ymateb i gais Simon Thomas yma i osod targedau penodol. Beth bynnag, mi fydd Plaid Cymru, wrth gwrs, yn dal i bwyso am strategaeth gyflawn ar sail iechyd cyhoeddus i wella ansawdd awyr a gostwng peryglon llygredd, ac mi wnaf i edrych ymlaen at barhau i drafod gyda’r Llywodraeth yn y maes yma.

Ond, heddiw, mi gefnogwn ni’r Bil yma sydd, yn ei gyfanrwydd, rydw i’n meddwl, yn Fil, rydym ni’n credu, a all fod yn arf pwysig o ran diogelu y cyhoedd, diogelu iechyd y cyhoedd, ac annog Cymru fwy iach mewn blynyddoedd i ddod.

Galwaf ar Weinidog Iechyd y Cyhoedd a Gwasanaethau Cymdeithasol i ymateb i’r ddadl.

Hoffwn ddiolch i'r ddau lefarydd am eu sylwadau heddiw ac am eu cefnogaeth i’r Bil. Rwy’n edrych ymlaen at weithredu'r Bil yn awr, gan fy mod o’r farn bod ganddo botensial gwirioneddol i wella iechyd cyhoeddus pobl Cymru, ac edrychaf ymlaen at gydweithio ac ymgysylltu ag Aelodau ar draws y Cynulliad yn y cyfnod gweithredu, y byddwn yn symud iddo nesaf. Diolch.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn y cynnig? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? Felly, derbynnir y cynnig yn unol â Rheol Sefydlog 12.36.

Derbyniwyd y cynnig yn unol â Rheol Sefydlog 12.36.