1. A wnaiff y Prif Weinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf am strategaeth Llywodraeth Cymru ar gyfer newid moddol i drafnidiaeth gynaliadwy? (OAQ51080)

Rydym yn hyrwyddo trafnidiaeth gynaliadwy trwy fuddsoddi yn ein gwasanaethau rheilffyrdd a bysiau, trwy ddatblygu rhwydweithiau trafnidiaeth gyhoeddus integredig fel y metro yn y gogledd a'r de, sicrhau bod teithio llesol yn dod yn fwy prif ffrwd, a gweithio gyda phartneriaid lleol i nodi ardaloedd lle y ceir tagfeydd a darparu gwelliannau i'r seilwaith i hwyluso llif y traffig.

Diolch, Prif Weinidog. Roeddwn i eisiau canolbwyntio’n benodol ar sut yr ydym ni’n cael mwy o bobl i feicio, oherwydd i mi gael fy synnu’n fawr pan gefais i ddirprwyaeth o fyfyrwyr blwyddyn 12 o Ysgol Teilo Sant, pob un ohonynt yn 16 neu 17 oed, ac nid oedd yr un ohonynt yn beicio i’r ysgol. Dywedodd un ohonynt hyd yn oed, 'O, rwy'n byw pedair milltir i ffwrdd', fel pe byddai hynny’n ffordd bell iawn i feicio. Os edrychwn ni ar yr ystadegau, mae llai na 3 y cant o blant pump i 16 oed yn mynd ar feic, ond mae 30 y cant, neu fwy, yn mynd mewn car. Os na allwn ni ddechrau gyda'r genhedlaeth ifanc bresennol, ni fyddwn byth yn cael y newid moddol sydd ganddyn nhw mewn mannau fel yr Iseldiroedd, lle mae 40 y cant yn mynd ar feic, ac mewn un ddinas yn Denmarc—yr ail ddinas—mae 80 y cant yn mynd ar feic. Felly, beth ydych chi'n ei gredu y gall y Llywodraeth ei wneud i sicrhau’r newid hwnnw i ddiwylliant mewn gwirionedd?

Deddf Teithio Llesol (Cymru) 2013, wrth gwrs, yw’r sail ar gyfer gwneud hyn, gan gydnabod, er ei fod yn bwysig i iechyd, mai ffordd o deithio yw beicio, ac mae'n bwysig, fel y mae cerdded, wrth gwrs. Rwyf wedi meddwl erioed, wrth geisio annog pobl i fynd ar feiciau, ei bod hi'n bwysig eu bod nhw’n teimlo'n ddiogel, ac mae llawer o bobl yn anfodlon i fynd ar y ffyrdd a chymysgu gyda cheir. Yn y gwledydd y cyfeiriodd yr Aelod atynt, yn yr Iseldiroedd, er enghraifft, ac yn Denmarc, ceir gwahaniad rhwng beiciau a cheir, a dyna un o'r ffyrdd y gellir annog pobl i wneud mwy o ddefnydd o feiciau. Mae llawer o waith i'w wneud, yn enwedig yn ein dinasoedd, i sefydlu llwybrau beicio i mewn i'r dinasoedd. Mae gennym ni rai llwybrau beicio sy'n tueddu i fynd â phobl i ffwrdd i gefn gwlad, ond nid ydym ni mewn sefyllfa eto, yn fy nhyb i, lle gallwn ddweud bod gennym ni rwydwaith priodol o lwybrau beicio trefol a fydd yn annog y beicwyr mwy amharod i ddefnyddio beic yn hytrach na theimlo bod yn rhaid iddyn nhw gystadlu gyda cheir ar y ffyrdd. Ond mae'r Ddeddf teithio llesol wedi dechrau'r broses o newid agweddau ac annog awdurdodau lleol i gyflwyno darpariaeth briodol ar gyfer beiciau.

Prif Weinidog, flwyddyn yn ôl, safbwynt Llywodraeth Cymru oedd nad oedd unrhyw gynlluniau uniongyrchol i ddefnyddio arian cyhoeddus ar gyfer seilwaith cerbydau trydan. Nawr, ers hynny, wrth gwrs, mae Llywodraeth y DU wedi nodi ei phenderfyniad i gael gwared ar geir diesel yn raddol erbyn 2040. A fyddech chi'n cytuno â mi ei bod yn hanfodol erbyn hyn bod Llywodraeth Cymru yn buddsoddi mewn pwyntiau gwefru cerbydau trydan yng nghanol trefi i gychwyn, ac yna ymhellach i fwrdd, i wneud y newid hwnnw o geir diesel i geir trydan yn realiti?

Wel, rydym ni’n gwneud hynny eisoes: y cynllun pwynt gwefru preswyl, er enghraifft, sy'n cefnogi awdurdodau lleol gyda 75 y cant o gostau cyfalaf caffael a gosod pwyntiau gwefru preswyl, a chyda man parcio penodol cysylltiedig. Mae'n her nawr i bob Llywodraeth gyflwyno’r rhwydwaith o wefrwyr y bydd eu hangen cyn 2040, ac, yn benodol, sicrhau bod gwefrwyr yn cael eu safoni hefyd. Fel rhywun sy'n gyrru car hybrid, ceir llawer o wahanol socedi a ddefnyddir, ac mae'n eithaf anodd dod o hyd i'r gwefrydd iawn. Ond rwy'n disgwyl, dros y pedair neu bum mlynedd nesaf, yn enwedig gydag ymyrraeth gan Lywodraethau, gan gynnwys ni ein hunain, gan adeiladu ar yr hyn yr ydym ni wedi ei wneud eisoes, y byddwn yn gweld rhwydwaith cynyddol o wefrwyr, a fydd yn annog mwy o bobl wedyn i ystyried i gychwyn, rwy’n amau, hybridau, ac yna cerbydau cwbl drydan.

Rwy’n cytuno’n llwyr â’r pwynt ynglŷn â cherbydau trydan, felly mi wnaf droi yn ôl at y beicio, a pha mor bwysig yw hi felly bod seiclo yn rhan nid yn unig o’r cynlluniau teithio actif, ond hefyd yn rhan o gynlluniau teithio awdurdodau lleol. Rydw i wedi gweld gormod o’r cynlluniau lleol yma sydd yn sôn am seiclo yng nghyd-destun hamdden a chwaraeon, ond sydd ddim yn rhoi seiclo yng nghanol y cynlluniau fel ffordd o deithio, ac mae sir Gaerfyrddin yn enghraifft o hynny. Felly, a fyddwch chi yn gwella ac yn pwyso ar awdurdodau lleol i wneud yn siŵr bod seiclo yn rhan ganolog o gynlluniau teithio lleol?

Mae e’n ganolog. Mae pob awdurdod lleol yn gorfod rhoi eu mapiau cyntaf i ni o’r llwybrau newydd y maen nhw’n mynd i’w datblygu yn eu hardaloedd. Maen nhw nawr yn gweithio ar fapiau rhwydwaith integredig, ac mae’n rhaid i nhw rhoi’r rheini i ni erbyn 3 Tachwedd 2017—eleni wrth gwrs—ac wedyn bydd modd mesur pa mor bell mae’r awdurdodau wedi mynd a faint fwy o gefnogaeth sydd eisiau ei rhoi iddynt er mwyn iddynt fynd yn y cyfeiriad iawn ar y cyflymder iawn.