4. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am rôl ardaloedd menter yng Nghymru yn y dyfodol? OAQ51283

Gwnaf. Mae gan y rhaglen ardalaoedd menter hanes cryf o gyflawni wrth i fwy na 10,000 o swyddi gael eu cefnogi ar draws yr wyth ardal yng Nghymru, ac rydym ni'n dal i fod wedi ymrwymo i gefnogi'r rhaglen, sydd wedi bod yn gatalydd ar gyfer datblygiad a buddsoddiad.

Diolch i chi am yr ateb yna, Prif Weinidog. Ym mis Gorffennaf, gwnaeth eich Ysgrifennydd Cabinet dros yr Economi a Seilwaith ddatganiad ar ardaloedd menter pryd y dywedodd fod y rhaglen ardaloedd menter,

'yn parhau i gyfrannu at amcanion Llywodraeth Cymru sydd wedi'u nodi yn ein Rhaglen Lywodraethu', ac rwy'n cefnogi hynny'n llwyr. Fis diwethaf, mewn llythyr ataf i, dywedodd bod y strategaeth ar gyfer ardal fenter Glannau Port Talbot—a dyfynnaf— yn seiliedig ar safleoedd cyflogaeth sefydledig yn yr ardal sydd â chapasiti sylweddol i gefnogi buddsoddiad busnes pellach.  

Aiff yn ei flaen i ddweud bod Llywodraeth Cymru yn parhau i adeiladu ar y sgiliau gweithgynhyrchu uwch o'r radd flaenaf yn yr ardal i greu swyddi a chyflogaeth.

Nawr, rwy'n llwyr gefnogi'r uchelgais hwnnw a chyfeiriad y twf economaidd ar gyfer Port Talbot ac eisiau gweld hyn yn dwyn ffrwyth, yn enwedig gan fod dyfodol tymor hir y gwaith dur yn dal yn aneglur heb gael y manylion eto ar y fenter ThyssenKrupp/Tata ar y cyd honno a heb gael manylion penodol y gwaith o ail-leinio ffwrnais chwyth Rhif 5 eto. Ond Prif Weinidog, fel y gwyddoch, mae'r ardal fenter ym Mhort Talbot yn cynnwys parc diwydiannol Baglan gyda'i gyfamod cysylltiedig, sy'n dweud ei fod i'w ddefnyddio at ddibenion diwydiannol. Felly, a gaf i ofyn i chi wrando nid yn unig ar fy llais i ond ar leisiau dros 8,500 o'm hetholwyr a gwrthod cynigion gan y Weinyddiaeth Gyfiawnder i ddefnyddio'r tir hwnnw ar gyfer carchar ac yn hytrach i gadw at gynlluniau Llywodraeth Cymru i ddefnyddio'r holl dir yn yr ardal fenter i gefnogi buddsoddiad busnes sy'n darparu twf economaidd ac yn creu swyddi yn seiliedig ar y sail sgiliau ym Mhort Talbot? Gallaf ddweud wrthych na fydd carchar yn gwneud hynny.

Mae fy ffrind, yr Aelod dros Aberafan wedi bod yn eiriolwr cryf dros safbwyntiau—rwyf wedi eu gweld—llawer o bobl yn ei etholaeth sy'n gwrthwynebu'r carchar. Yr hyn y gallaf ei ddweud wrtho yw ein bod ni, fel Llywodraeth, wedi ysgrifennu llythyr at y Weinyddiaeth Gyfiawnder. Rydym ni wedi gofyn am eglurhad brys o ran nifer o gwestiynau yr ydym ni wedi eu gofyn. Nid wyf wedi gweld ymateb eto, ond bydd yr ymateb i'r llythyr hwnnw yn llywio ein hystyriaeth bellach o ran sut y gellid defnyddio'r tir.

Prif Weinidog, ers creu ardal fenter Glynebwy, gwariwyd £94.6 miliwn i greu, diogelu neu gynorthwyo dim ond 390 o swyddi. Ffigurau a gyhoeddwyd gan Lywodraeth Cymru yw'r rhain. Felly, mae hynny'n gost o tua £0.25 miliwn fesul swydd. O gofio mai creu swyddi yw elfen allweddol ardaloedd menter, mae'r ffigurau hyn yn dangos i mi bod lefel enfawr o fuddsoddiad nad yw wedi bod yn werth da am arian. A all Cymru fforddio pum mlynedd arall o fuddsoddi ar y fath raddfa i gael y math o enillion yr wyf i wedi eu hamlygu?

Wel, mae'n rhaid i mi ddweud wrth yr Aelod bod ardaloedd menter yn cymryd amser i ddwyn ffrwyth yn llawn. Gwnaed buddsoddiad aruthrol yn ardal Glynebwy. Rydym yn gweld, wrth gwrs, yr hyn sydd wedi digwydd ar safle'r hen waith dur, rydym ni'n gweld gwaith deuoli ar yr A465, a fydd yn helpu Glynebwy a'r cymunedau cyfagos, ac, wrth gwrs, bydd ef yn gwybod ein bod ni'n buddsoddi swm sylweddol mewn datblygu parc technoleg yn y ardal. Y peth gydag ardaloedd menter yw bod yn rhaid eu barnu yn y tymor hir yn hytrach na'r tymor byr.

I ddychwelyd at ardal fenter Glannau Port Talbot, yn amlwg, fel y mae David Rees wedi ei amlinellu, nid yw pobl leol eisiau carchar mawr ar y safle hwnnw ac, fel y tirfeddiannwr, gall Llywodraeth Cymru ei atal. Felly, y cwestiwn y mae pobl yn ei ofyn yw: 'Beth ydych chi'n ei wneud i atal gwerthu'r tir hwn i'r Weinyddiaeth Gyfiawnder?'

Wel, cyfeiriaf yn ôl at yr ateb a roddais i'r Aelod dros Aberafan, sef ein bod ni wedi ysgrifennu at y Weinyddiaeth Gyfiawnder gyda nifer o gwestiynau. Nid wyf wedi gweld yr ymateb hwnnw. Bydd yr ymateb i'r cwestiynau hynny yn rhan o'n hystyriaeth yn y dyfodol. Maen nhw'n seiliedig ar beth yw'r cynlluniau ar gyfer y safle o ran y math o garchar. Maen nhw'n seiliedig ar beth yw'r dyfodol wedyn i garchardai Abertawe a Chaerdydd. Rydym ni wedi gofyn y cwestiynau hynny, nid ydym mewn sefyllfa i fwrw ymlaen ymhellach â hyn tan y byddwn ni wedi cael atebion i'r cwestiynau hynny, ac mae'n rhaid i'r atebion hynny fod yn foddhaol.

Prif Weinidog, dylai ardaloedd menter fod yn ffordd wych o adfywio rhai o ranbarthau mwyaf difreintiedig Cymru, ond mae'r realiti braidd yn wahanol. Mae rhai o'r ardaloedd yn gweithio'n dda, gan ddenu buddsoddiad preifat ac adfywio eu heconomi leol. Mae eraill yn gweithredu oherwydd cyllid y Llywodraeth yn unig, ac yn cynnal llond llaw o swyddi. Prif Weinidog, pe byddai'r ardaloedd menter yn wirioneddol lwyddiannus, ni fyddai tir ar gael i adeiladu carchar yn unrhyw un o'r ardaloedd. Beth mae eich Llywodraeth yn bwriadu ei wneud yn wahanol i sicrhau bod yr holl ardaloedd menter yn denu buddsoddiad sector preifat a seilwaith i'w rhanbarthau perthnasol ac yn creu swyddi newydd i bobl leol?

Wel, maen nhw'n gwneud hynny, ond, wrth gwrs, bydd rhai'n tyfu'n gyflymach nag eraill. Bydd rhai rhannau o Gymru sydd, oherwydd eu lleoliad a'u daearyddiaeth, yn ei chael yn haws nag ardaloedd menter eraill. Ond dyna'r hyn y mae ardal fenter wedi ei chynllunio i'w wneud—goresgyn rhai o'r anawsterau hynny. Fel y dywedais yn gynharach, mae'n rhaid i ni farnu ardaloedd menter ar yr hyn y maen nhw'n ei gyflawni yn y tymor hwy, oherwydd, wrth gwrs, gwneir llawer o fuddsoddiad mewn seilwaith, gwneir buddsoddiad mewn hyfforddiant yn aml a thrwy ddatblygu'r buddsoddiad hwnnw yr ydym ni'n gweld swyddi'n cael eu creu yn y tymor hwy wedyn.

Cwestiwn 5 [OAQ51260]—tynnwyd hwn yn ôl.

Cwestiwn 6, felly—Gareth Bennett.