3. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet ddatganiad am gefnogaeth Llywodraeth Cymru i gyn-filwyr yng Nghymru? OAQ51787

Mae ein pecyn cymorth i'r lluoedd arfog yn dangos ein hymrwymiad i gefnogi cyn-filwyr yng Nghymru.

A gaf fi ddiolch ichi, Ysgrifennydd y Cabinet, am eich cefnogaeth i'n cyn-filwyr ledled y wlad? Gwn fod eich diweddariad i'r grŵp trawsbleidiol yn ddiweddar wedi cael ei groesawu gan yr holl aelodau. Yn dilyn eich anerchiad i'r cyfarfod, aeth y cyfarfod yn ei flaen, yn amlwg, ac un o'r materion ar feddyliau pobl o amgylch y bwrdd oedd yr angen i nodi mwy o gyn-filwyr ledled Cymru fel y gallwn fod yn fwy rhagweithiol wrth gynnig y cymorth y gallent fod ei angen. Nawr, un ffordd o gyflawni hyn, wrth gwrs, yw defnyddio cerdyn adnabod i gyn-filwyr, rhywbeth a ystyriwyd gan y grŵp trawsbleidiol a fy mhlaid innau ac eraill yn y Siambr hon ar sawl achlysur yn y gorffennol. Er fy mod yn deall y byddwch yn ymateb i'r argymhelliad hwn maes o law, tybed a allech ddweud wrthym beth y mae Llywodraeth Cymru yn ei feddwl ynglŷn â hyn ar hyn o bryd, gan y credaf ei fod yn rhywbeth y mae angen inni fynd i'r afael ag ef yn gynt yn hytrach nag yn hwyrach.

Rwy'n cytuno â'r pwynt a wnewch ynglŷn â chydnabod a deall natur y gymuned, ble mae'r gymuned honno'n byw a sut y mae'n byw, a natur y gymuned honno. Credaf fod angen inni ddeall hynny'n well, ac rwy'n derbyn y pwynt hwnnw'n gyfan gwbl. Rwy'n gyndyn o roi ateb terfynol i'r cwestiwn hwnnw. Byddaf yn darparu ymateb mwy cyfannol i'r adroddiad cyfan pan gaf gyfle i wneud hynny. Ond gadewch i mi ddweud hyn: un o fy mlaenoriaethau yw sicrhau ein bod yn gallu darparu adnoddau lle mae angen yr adnoddau hynny, lle rydym yn darparu gwasanaethau i'r bobl hynny. Mae deall ble mae'r bobl hynny a beth yw eu hanghenion yn hanfodol i'r ymagwedd honno. Felly, credaf fod angen inni ddeall nodweddion a natur y teulu a'r gymuned yn well. Credaf fod angen inni wella ein dealltwriaeth o'r materion hynny. Rwy'n ystyried sut i wneud hynny ar hyn o bryd. Credaf fod y buddsoddiad mewn swyddogion cyswllt ar gyfer awdurdodau lleol, er enghraifft, wedi gwneud gwahaniaeth enfawr i'n dealltwriaeth o'r gymuned a'i hanghenion. Felly, credaf fod mwy nag un ffordd o ateb y cwestiwn penodol hwnnw, ac yn sicr, rwy'n ceisio sicrhau y bydd modd inni ymateb yn llawn maes o law.

A yw Ysgrifennydd y Cabinet yn croesawu cyfraniad gwirfoddolwyr yn y broses o gefnogi cyn-filwyr? Yn amlwg, mae gwirfoddolwyr gan y Lleng Brydeinig Frenhinol, ac rwy'n falch iawn o fod yn aelod o gangen y Barri o'r lleng Brydeinig, sy'n gwneud cymaint o waith, nid yn unig o ran codi arian drwy apêl y pabi, ond hefyd drwy fentrau lleol fel Woody's Lodge—a gwn fod David Melding wedi sôn am hyn—a lansiwyd gan Carl Sargeant yn y Senedd y llynedd. Er eu bod wedi'u lleoli ym Mro Morgannwg, maent bellach wedi sicrhau cyllid i ymestyn ledled Cymru gyfan. Ond mae'n fenter gwbl wirfoddol, sy'n cael ei chynnal a'i harwain gan gyn-filwyr eu hunain ac sydd nid yn unig yn darparu cefnogaeth gyfeirio, ond hefyd y gefnogaeth y gallant ei rhoi i'w gilydd o ran pwysigrwydd y ddealltwriaeth gymdeithasol o ran beth y profiadau y mae pobl wedi'u cael.

A gaf fi ddweud fy mod yn cytuno'n llwyr gyda'r Aelod dros Fro Morgannwg ar y pwyntiau a wnaeth? Mewn sawl ffordd, mae hi wedi adleisio'r pwynt a wnaed gan yr Aelod dros Orllewin Caerfyrddin a De Sir Benfro yn ei chwestiwn cyntaf y prynhawn yma ynghylch pwysigrwydd gwirfoddolwyr, a'r rôl y maent yn ei chwarae yn ein cymunedau a'n cymdeithas yn darparu gwasanaethau mewn amgylchiadau cyfannol, sy'n eu galluogi i ddarparu'r gwasanaethau sydd eu hangen ar bobl sy'n wynebu anawsterau o'r fath. Rwy'n falch iawn fod Woody's Lodge wedi gallu sicrhau'r cyllid i agor yng ngogledd Cymru, yn 2020 rwy'n credu, ac yna yng ngorllewin Cymru hefyd. Credaf ei bod yn enghraifft wych o sut y gall gwirfoddolwyr lleol ddod at ei gilydd, darparu gwasanaeth—gwasanaeth gwych—i bobl pan fyddant ei angen, a defnyddio'r wybodaeth honno wedyn, defnyddio'r profiad hwnnw, defnyddio'r sgiliau hynny a defnyddio'r ymrwymiad hwnnw i ehangu'r gwasanaeth er mwyn darparu rhywbeth y byddai'n amhosibl i ni ei wneud fel Llywodraeth.

Ysgrifennydd y Cabinet, mae Jane Hutt wedi tynnu sylw at gymorth gan wirfoddolwyr, ond mae llawer o sefydliadau, bach a mawr, ac elusennau, yn helpu i gefnogi cyn-filwyr. Cafwyd enghraifft o ble y maent weithiau'n methu a rhywun yn cwympo drwy'r rhwyd pan gawsom gyn-filwr ym Maesteg a fu'n byw mewn car am saith mis. Bu'n anlwcus iawn wedi iddo adael y lluoedd; nid oedd yn gymwys yn awtomatig am gymorth tai. Ond mae hynny'n enghraifft o sut y cafodd y gwirfoddolwyr afael arno wedyn. Ond mae'r grwpiau bychain hyn a'r grwpiau mwy o faint yn mynd yn groes i'w gilydd weithiau. A oes modd i Lywodraeth Cymru ddod â'r sefydliadau hyn ynghyd i weld sut y gellir rhoi dull gweithredu cydgysylltiedig ar waith i gefnogi cyn-filwyr yn eu cymunedau?

Rwy'n gobeithio. Un o'r rhesymau pam rydym wedi penodi swyddogion cyswllt y lluoedd arfog mewn gwahanol awdurdodau lleol yw er mwyn ein galluogi i gydgysylltu'r math hwnnw o waith i sicrhau bod y gwaith a wneir gan wirfoddolwyr yn y trydydd sector yn ategu ac yn gysylltiedig â'r gwaith a wneir gan wasanaethau statudol. Drwy weithio gyda'n gilydd, credaf y gallwn ddarparu gwasanaeth cyfannol i bobl sydd angen y gwasanaeth hwnnw, a thrwy weithio gyda'n gilydd, credaf y gallwn gyflawni llawer mwy nag a gyflawnwn drwy weithio ar wahân. Felly, cytunaf â chi o ran y pwynt a wnewch, a thrwy gael swyddogion cyswllt lleol ar waith mewn gwahanol rannau o Gymru, rwy'n gobeithio y gallwn gael y wybodaeth leol honno a seilio gwasanaethau ar anghenion lleol.