3. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet ddatganiad am ddatganoli pwerau dros gyflog ac amodau athrawon? OAQ52771

5. A wnaiff Ysgrifennydd Cabinet ddatganiad am y rhagolygon ar gyfer cyflogau athrawon ar ôl i bwerau yn y maes hwn gael eu datganoli? OAQ52764

Diolch yn fawr, Joyce. Lywydd, deallaf eich bod wedi caniatáu i gwestiwn 3 a chwestiwn 5 gael eu grwpio. Felly, datganolwyd y pwerau hyn ar 30 Medi. Bydd y cyflogau ac amodau athrawon cyntaf i gael eu gosod gan Weinidogion Cymru yn weithredol o 1 Medi 2019. Byddant yn cael eu llywio gan system sy'n cynnwys trafodaeth fanwl gyda fforwm partneriaeth rhanddeiliaid ac yn cael eu hystyried yn fanwl gan gorff adolygu annibynnol newydd.

Diolch am eich ateb ac edrychaf ymlaen at weld yr ymgynghoriadau a ddaw yn ôl. Yn eich barn chi, Ysgrifennydd y Cabinet, beth fydd y prif fanteision i athrawon a disgyblion yn y dyfodol, gan fod gennym y pwerau hynny bellach?

I mi, dyma'r darn olaf yn y jig-so addysg ac rwy'n falch iawn wir ein bod wedi gallu cyrraedd y sefyllfa hon lle mae'r pwerau bellach wedi'u datganoli'n ffurfiol. Ers llawer gormod o amser, rydym wedi gweld y gyfundrefn cyflogau ac amodau athrawon yn ymateb i agenda Llywodraeth wahanol i gefnogi system addysg wahanol. Mae hyn yn caniatáu inni deilwra cyflogau ac amodau ein hathrawon i adlewyrchu'r gwerthoedd sydd wrth wraidd ein system addysg, a gobeithio y bydd hyn yn rhoi cyfle inni sicrhau mai Cymru yw'r lle i fod yn weithiwr addysg proffesiynol.

Mae'n ddrwg gennyf, Lywydd. A wyf yn dweud:

'A wnaiff Ysgrifennydd Cabinet ddatganiad am y rhagolygon ar gyfer cyflogau athrawon ar ôl i bwerau yn y maes hwn gael eu datganoli?'

Neu a ydym wedi bod yno?

Mae angen ichi ofyn eich cwestiwn atodol.

Iawn. Ysgrifennydd y Cabinet, yn eich barn chi, beth yw'r cyfleoedd allweddol yn sgil datganoli cyflog yn benodol? A pha mor wahanol y disgwyliwch i'r drefn ar gyfer cyflogau fod i'r drefn yn Lloegr, yn enwedig yn y blynyddoedd cynnar?

Diolch, Mr Reckless. Rwyf wedi dweud yn glir iawn, ar ôl datganoli'r pwerau hyn, na fydd athrawon yng Nghymru dan anfantais o gymharu â'u cydweithwyr yn Lloegr. Oherwydd natur barhaus cyni, mae'r cyfleoedd ar gyfer cyflog yn gyfyngedig ar hyn o bryd, ond credaf fod rhai cyfleoedd cyffrous iawn i'w cael mewn perthynas â mater amodau. Wrth gwrs, fe fyddwch yn gwybod am yr adroddiad a gyhoeddwyd y mis diwethaf gan yr Athro Mick Waters, sy'n rhoi rhai awgrymiadau diddorol imi ynglŷn â sut y gallwn ddefnyddio'r pwerau newydd hyn. Mae'n ddarn diddorol o waith, a byddaf yn ymateb yn ffurfiol i'r adroddiad hwnnw.

Ysgrifennydd y Cabinet, rwyf wedi bod yn llywodraethwr ysgol ers 1992, ac rwyf wedi bod yn ddigon lwcus i weithio gyda'r timau uwch reoli mwyaf rhagorol. Yn yr adolygiad annibynnol sydd wedi rhoi cyngor ichi ynglŷn â sut y gellir defnyddio'r pwerau hyn, rwy'n sylwi y gallai'r ffordd y caiff penaethiaid eu cyflogi newid yn sylweddol, fel eu bod yn cael eu cyflogi ar sail ranbarthol a chenedlaethol. Nawr, tybed sut y gallai hynny weithio. Ai'r syniad wrth wraidd hynny yw gwella'r ysgolion sy'n cyflawni ar lefel y credwn fod angen ei gwella, er mwyn sicrhau eu bod yn dod cystal â'r goreuon, a'ch bod yn rhoi timau uwch reoli newydd ynddynt i sicrhau eu bod yn gwneud cynnydd?

Wel, yn gyntaf oll, a gaf fi ddiolch i David am ei ymrwymiad personol i genhadaeth ein cenedl drwy wasanaethu fel llywodraethwr? Fel y dywedais wrth Mark Reckless, ceir rhai awgrymiadau arloesol iawn yn yr adroddiad gan yr Athro Mick Waters ac eraill. Yr hyn a wyddom yw bod arweinyddiaeth dda yn allweddol i sefydliad llwyddiannus, ac mae ganddo bethau diddorol i'w dweud ynglŷn â sut y gallwn ddefnyddio ein harweinwyr gorau yn y system i godi safonau. Wrth gwrs, mewn gwledydd eraill, gwledydd sy'n perfformio'n uchel yn y byd addysg, mae'r broses o reoli adnoddau dynol y gweithlu addysgu yn cael ei rheoli o'r canol, ac yn wir, mae'r Llywodraeth yn pennu ysgolion i benaethiaid, ond hefyd i athrawon unigol weithio ynddynt. Nawr, wrth gwrs, ni fuaswn yn dymuno corddi'r dyfroedd y prynhawn yma drwy awgrymu mai i'r cyfeiriad hwnnw rydym yn mynd, ond ceir rhai cynigion diddorol yng ngwaith Mick Waters. Wrth gwrs, byddwn yn ymateb iddynt yn ffurfiol, a bydd unrhyw ymateb gennym fel Llywodraeth yn digwydd mewn cydweithrediad â'r sector ei hun, gan gynnwys Cymdeithas Genedlaethol y Prifathrawon, y byddaf yn cyfarfod â hwy ddydd Gwener, yn ogystal â'r Gymdeithas Arweinwyr Ysgolion a Cholegau a phobl eraill sydd â buddiant yn y maes hwn.