2. A wnaiff Arweinydd y Tŷ roi'r wybodaeth ddiweddaraf am fand eang cyflym iawn ym Mhreseli Sir Benfro? OAQ53065

Ie. Er nad oes gennym wybodaeth benodol ar gyfer Preseli, o dan y prosiect Cyflymu Cymru darparwyd mynediad i fand eang ffibr cyflym i 54,500 safle ar draws Sir Benfro, gan ddarparu cyflymder cyfartalog o 77.6 Mbps a buddsoddi dros £15.8 miliwn.

Arweinydd y Tŷ, fel yr ydych yn gwbl ymwybodol, mae band eang cyflym iawn yn hollbwysig i lawer o bobl, yn enwedig pobl sy'n rhedeg busnesau a phobl sy'n byw ar eu pen eu hunain sy'n dibynnu arno fel achubiaeth. Ar 23 Hydref, dywedasoch y byddech yn rhoi manylion inni am y rheini fyddai'n gallu cael band eang cyflym iawn nesaf. Yn wir, dywedasoch, a dyfynnaf,

Rwy'n gobeithio, o fewn y mis nesaf, y byddwn yn gallu rhyddhau'r manylion hynny i Aelodau'r Cynulliad fel y gallant gysylltu â phobl yn eu hetholaeth a rhoi gwybod iddynt lle maent yn y rhaglen.

O ystyried y datganiad penodol hwn, a oes modd ichi nawr roi diweddariad inni a dweud wrthym pan fydd yr wybodaeth hon ar gael er budd y bobl sy'n byw yn fy etholaeth i sydd eisiau gosod band eang cyflym iawn cyn gynted â phosibl?

Roedd hynny'n obaith gennym. Roeddwn yn obeithiol y gallwn fod yn gymharol sicr am hynny, ond mewn gwirionedd trodd allan i fod yn fater mwy cymhleth, gyda thrafodaethau rhyngom ni ein hunain ac amrywiol aelodau eraill o fater y ddarpariaeth cymorth gwladwriaethol. Felly mae'r caffael wedi troi i fod yn llawer mwy cymhleth nag y gobeithiwyd yn y lle cyntaf. Rydym yn gobeithio, fel y dywedais mewn ymateb i Janet Finch-Saunders, gallu cael yr wybodaeth honno yn fuan iawn nawr. Gwn ei bod yn swnio braidd fel fy mod i'n dod yn ôl i'r unfan fy hun wrth ddweud hynny, ond rydym yn mawr obeithio cael hynny. Rydym eisiau bod yn wirioneddol benodol yn ei gylch, fel nad ydym yn cael yr un problemau ag  o'r blaen gyda phobl yn disgyn allan o'r rhaglen. Rydym eisiau bod yn benodol, felly rwy'n mawr obeithio y bydd gennym yr wybodaeth honno cyn bo hir.

A byddwn yn annog yr Aelod, oherwydd gwn fod cymunedau gennych yn eich ardal chi hefyd a allai ddod at ei gilydd ac o bosib ei gael yn gyflymach—cysylltiad cyflymach rwyf yn ei olygu, yn hytrach nag yn gyflymach o ran amser— gan ddefnyddio cynlluniau talebau. Rydym yn gweithio i weld beth y gallwn ei wneud ochr yn ochr â chynllun talebau gigabit y DU hefyd i wella'r system fel bod gan bobl yng Nghymru ychydig bach mwy o fynediad iddo. Ond byddwn yn annog pobl i fod yn rhagweithiol a chysylltu â ni os oes gennych y cymunedau hynny, neu gymunedau busnes, fel y gallwn weithio gyda'n gilydd i gyfuno'r talebau i weld beth y gallwn ei wneud.

Yr wythnos diwethaf cyfarfûm â grŵp o fusnesau ffermio teuluol, tua 20 o fusnesau yn gyfan gwbl, yn fferm Trecelyn Isaf yn Eglwyswrw. Tynnwyd fy sylw at rai problemau sydd gan fusnesau ffermio nad oeddwn mewn gwirionedd, i fod yn onest, wedi eu hystyried, os na allant gael mynediad at fand eang o ansawdd uchel iawn. Roedd hynny'n cynnwys methu â gallu defnyddio'r dechnoleg orau i reoleiddio'r defnydd o fewnbynnau—pob math o bethau felly.

Yng ngoleuni'r hyn a ddywedasoch yn y Siambr yn flaenorol ynghylch bod yn barod i gwrdd â phobl â phryderon penodol, rwyf wedi gwahodd y busnesau a gafodd y problemau hynny i ysgrifennu ataf. Os gwnawn ni ddarganfod bod gennym glwstwr daearyddol, a gaf i eich gwahodd chi i ddod i gyfarfod â nhw a gweld pa atebion arloesol y gallem eu rhoi? Oherwydd, fe 'm trawyd yn arbennig gan y manteision posibl i'r amgylchedd. Mae'n amlwg yn dda i'w busnesau os ydynt yn cyfyngu ar eu mewnbynnau, oherwydd mae'n costio llai o arian iddynt, ond hefyd mae manteision posibl i'r amgylchedd i wneud yn siŵr bod llai o berygl o arllwysiadau a phethau felly. Felly rwy'n mawr obeithio, os cawn nifer digonol, y dewch i gwrdd â nhw. Os yw'n un busnes yma ac un busnes acw, efallai yr ysgrifennaf atoch gyda'r manylion.

Mae'n werth edrych ar glwstwr o bobl hyd yn oed os ydyn nhw'n eithaf gwasgaredig yn ddaearyddol. Mae'n syndod beth y gellir ei wneud gyda rhai o'r technolegau, ac amaethyddiaeth fanwl yw un o ddefnyddwyr mawr iawn hyn. Felly mae gennym nifer o enghreifftiau o gymunedau ledled Cymru lle mae un ffermwr wedi'i gysylltu ac wedi gallu darlledu'r signal, er enghraifft, i nifer o ffermwyr eraill. Byddai hynny'n caniatáu pob math o dechnegau amaethyddiaeth manwl, gan gynnwys tractorau clyfar, gwrtaith a chwistrellu manwl a phethau o'r fath, sy'n hynod ddiddorol pan welwch ef wedi'i osod allan. Rydym yn awyddus iawn ynghylch hynny.

Dirprwy Lywydd, nid oes gennyf unrhyw syniad ai fi fydd y Gweinidog sy'n gyfrifol am hyn yn yr ychydig wythnosau nesaf, ond byddaf yn dweud, yn hytrach nag aros am Weinidog, ai fi fydd y Gweinidog ai peidio—ac os mai fi yw, byddwn yn fwy na pharod i ddod—mae tîm o bobl sy'n arbenigo ar hyn a allant fynd drwy'r manylion. Felly os ydych yn ysgrifennu i fy swyddfa i, byddant yn gwneud yn siŵr bod y tîm ei hun yn cysylltu, a chredaf y cewch chi gyfarfod da iawn gyda'r tîm hwnnw o bobl, sy'n dda iawn am gael y grŵp gyda'i gilydd ac esbonio'r hyn y gellir ac na ellir ei wneud o fewn y prosiect. Rydym wedi cael llwyddiant da ledled Cymru.