2. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am gamau gweithredu Llywodraeth Cymru yn dilyn penderfyniad REHAU Ltd. i ymgynghori ar ddyfodol ei ffatri yn Amlwch? 273

Diolch. Cyfarfu fy swyddogion â rheolwyr y cwmni ddydd Llun, ynghyd â chynrychiolwyr cyngor Ynys Môn a'r Aelod Seneddol lleol, Albert Owen. Roedd y cyfarfod yn adeiladol iawn ac mae pob plaid wedi cytuno bellach i weithio gyda'i gilydd mewn ymdrech i gadw gwaith ar y safle. Rydym hefyd yn barod i roi cymorth i'r gweithwyr drwy gydol y cyfnod ymgynghori.

Diolch yn fawr iawn am yr ymateb. Dwi innau wedi cyfarfod uwch swyddogion lleol ac ar lefel Brydeinig. Dwi yn ddiolchgar i swyddogion Llywodraeth Cymru a swyddogion Cyngor Sir Ynys Môn am fod wedi ymgysylltu'n fuan efo REHAU yn dilyn y cyhoeddiad. Mi oedd o'n gyhoeddiad a ddaeth o nunlle mewn difrif. Mae'n gwmni sydd wedi gweithredu yn Amlwch ers dros 40 mlynedd. Mae yna weithlu da, cynhyrchiol a theyrngar yna. Mae o'n gwmni sydd ddim mewn trafferthion. Ailstrwythuro ydy hyn ac, yn anffodus, mae Amlwch yn gorfod talu'r pris am hynny, oherwydd gostyngiad yn y galw am y cynnyrch penodol maen nhw'n ei wneud yno. Mae yna 104 yn gweithio yno, wrth gwrs, a all gogledd Ynys Môn ddim fforddio colli'r swyddi yna. Mae'n ardal sydd wedi dioddef ergyd ar ôl ergyd yn economaidd. Mi ddaeth cyhoeddiad Hitachi, wrth gwrs, am oedi cynllun Wylfa Newydd wythnos yn unig cyn cyhoeddiad REHAU. Mae rhagor o swyddi, rhyw 150, yn mynd i fynd o'r hen Wylfa ymhen rhyw flwyddyn wrth i'r broses ddadgomisiynu barhau.

Dwi wedi gofyn yn benodol yn yr wythnosau diwethaf i chi a'r Llywodraeth am gymorth datblygu economaidd o'r newydd i Fôn, a'r ardal yma yn benodol. Ond, o ran REHAU, pedwar cwestiwn. Allaf i ofyn am ragor o sicrwydd, yn ychwanegol at yr hyn ddywedsoch chi yn gychwynnol, y bydd y Llywodraeth yn darparu adnoddau digonol i allu gwneud cynnig sylweddol i'r cwmni am gymorth a allai eu perswadio i arallgyfeirio neu ddatblygu cynnyrch newydd yno o bosib? Allaf i gael rhagor o sicrwydd hefyd y bydd y Llywodraeth yn rhoi cefnogaeth i gadw pob un opsiwn ar y bwrdd ar gyfer parhad posib i'r gwaith, yn cynnwys edrych ar unrhyw opsiynau ar gyfer cefnogi management buy-outs ac yn y blaen? Ond, os ydy hi'n dod i'r gwaethaf, dwi'n gobeithio gallwn ni ddibynnu ar y Llywodraeth i fuddsoddi yn helaeth mewn cyfleon ailsgilio a chwilio am ailgyflogaeth i'r gweithwyr. Gaf i ofyn am sicrwydd am hynny? A hefyd mae'r gweithwyr yn bryderus am y math o becynnau diswyddo gallan nhw gael eu cynnig, os ydy hi'n dod i hynny. Gaf i sicrwydd gan y Llywodraeth y bydd pob cyngor a chymorth yn cael eu cyfeirio atyn nhw i sicrhau eu bod nhw—mewn sefyllfa lle dŷn nhw ddim, fel dwi'n deall, yn cael trafod trwy undebau—yn cael chwarae teg?

Wel, a gaf fi ddiolch i Rhun ap Iorwerth am godi'r cwestiwn pwysig hwn ar gyfer ei etholwyr ac efallai, yn gyntaf oll, a gaf fi roi rhywfaint o gefndir i'r penderfyniad a wnaed gan y cwmni ac yna tynnu sylw at rai o'r opsiynau—yn gydweithredol gyda'r cwmni a'r swyddogion o gyngor Ynys Môn y mae'r Aelod yn cyfeirio atynt—rydym yn ystyried bwrw ymlaen â hwy, gan gynnwys y cymorth a allai fod ar gael ar gyfer yr opsiynau hynny? Ac yna, yn drydydd, os caf, Ddirprwy Lywydd, hoffwn grybwyll y gwaith sydd bellach wedi digwydd o fewn Llywodraeth Cymru mewn perthynas â gogledd-orllewin Cymru, yn enwedig Ynys Môn, a hefyd, o ystyried y newyddion brawychus gan Airbus a dyfalu ynghylch dyfodol y safle ym Mrychdyn yn hirdymor, y cymorth rydym yn bwriadu ei gynnig i ogledd-ddwyrain Cymru yn ogystal—yn wir, rhanbarth gogledd Cymru yn ei gyfanrwydd.

Yn gyntaf oll, o ran y cefndir, mae Rhun ap Iorwerth yn llygad ei le: mae safle Amlwch yn cynhyrchu math penodol o fand ymyl PVC ar gyfer cynnyrch dodrefn sydd wedi profi gostyngiad sylweddol dros y blynyddoedd diwethaf—gostyngiad o tua 75 y cant. Mae gan ei chwaer-safle yn Tortosa, Sbaen, nifer o fanteision dros safle Amlwch, gan gynnwys y ffaith bod ganddynt le i ehangu, tra bod safle Amlwch yn gyfyngedig. Mae gan y safle gymysgedd mwy amrywiol o gynnyrch yn ogystal, ac mae capasiti offer sefydledig ar y safle. Nawr, o ran yr opsiynau a'r gwaith sydd bellach ar y gweill a'r cymorth posibl y gallem ei gynnig i'r busnes, yn gyntaf oll, rydym yn edrych ar y posibilrwydd o fuddsoddi yn safle Amlwch er mwyn creu cystadleuaeth mor deg â phosibl rhyngddo a'r chwaer-safle yn Sbaen. Yn ail, rydym yn bwriadu cynorthwyo safle Amlwch i arallgyfeirio sylfaen weithgynhyrchu'r safle ei hun fel y gall gynhyrchu mwy na dim ond y cynhyrchion band ymyl penodol y gwelsom ostyngiad sylweddol yn y galw amdanynt dros y blynyddoedd diwethaf. Byddai hyn, yn ei dro, yn caniatáu i ni weithredu strategaeth fwy hirdymor a fyddai'n datblygu cadernid o fewn y busnes. Ac yna, yn drydydd, ac yn bwysig iawn rwy'n credu, rydym ni a'r cwmni yn mynd drwy bob un o'n cysylltiadau, nid yn unig yng Nghymru a'r DU, ond yn rhyngwladol, i weld a oes yna drydydd parti a allai ddefnyddio safle Amlwch ar gyfer gweithgarwch gweithgynhyrchu ar sail contract neu, yn wir, caniatáu i weithgynhyrchwyr trydydd parti ddefnyddio'r safle presennol. Felly, mae pob opsiwn yn cael ei archwilio ar hyn o bryd.

Mae nifer o gamau gweithredu wedi codi o'r cyfarfod a gynhaliwyd ddydd Llun, gan gynnwys, wrth gwrs, yr holl gefnogaeth y gellid ei gynnig gan Lywodraeth Cymru i weithwyr pe bai'r safle yn cael ei gau ar ôl y cyfnod ymgynghori. Byddwn yn darparu'r holl gefnogaeth sydd ar gael yn y rhaglen ReAct i'r gweithlu. Rydym yn nodi'r cwmnïau trydydd parti hynny a allai ddod i safle Amlwch neu ddefnyddio safle Amlwch i gynhyrchu cynhyrchion eraill. A byddaf hefyd yn cyfathrebu gyda phrif fwrdd y cwmni. Wrth gwrs, mae'r cwmni yn seiliedig yn yr Almaen. Mae ei bencadlys gweinyddol wedi'i leoli yn y Swistir, ac mae'n cael ei reoli gan deulu Swisaidd. Byddaf yn ceisio sefydlu llinellau cyfathrebu gyda'r bwrdd er mwyn dylanwadu ar benderfyniad y cwmni dros y 90 diwrnod nesaf.

Gan edrych yn ehangach ac yn fwy eang ar Ynys Môn, gogledd-orllewin Cymru ac yn wir, gogledd Cymru i gyd, rwyf wedi gofyn i swyddogion yn fy adran archwilio'r holl gyfleoedd ar gyfer cyflymu prosiectau gwariant cyfalaf yn y gogledd, ac yn enwedig ar Ynys Môn, o ystyried y penderfyniad mewn perthynas â Wylfa Newydd. Credaf ei bod yn gwbl hanfodol ein bod yn cyflwyno cyfleoedd lle bynnag a phryd bynnag y gallwn yn y rhanbarth, ond yn enwedig ar Ynys Môn, a allai gymryd lle'r swyddi a addawyd yn y tymor byrrach gyda phrosiect Wylfa Newydd tra bo penderfyniad yn cael ei wneud ynglŷn ag ailgychwyn y rhaglen waith benodol honno.

Pan gyhoeddodd grŵp REHAU gynigion a allai arwain at gau ei safle gweithgynhyrchu yn Amlwch, ar ôl bod yno am dros 40 mlynedd, roedd yn dweud nad oedd unrhyw arwydd y byddai'r farchnad ar gyfer band ymyl PVC yn gwella, ond roedd hefyd yn dweud bod gweithgynhyrchu cynhyrchion amgen ar y safle, ac rwy'n dyfynnu, 'yn amhosibl oherwydd cyfyngiadau gofod'. O gofio beth rydych newydd ei ddweud wrthym, pa drafodaethau a gawsoch naill ai cyn y penderfyniad neu'r cyhoeddiad hwn, neu yn awr gan eich bod bellach mewn trafodaethau gyda'r cwmni ers eu cyhoeddiad, mewn perthynas â'r gofod ar y safle fel y gallent arallgyfeirio o bosibl?

Diolch i Mark Isherwood am ei gwestiwn, ac mae'n hollol gywir: nid oes pen draw i'w weld o ran y gostyngiad yn y galw am y cynnyrch penodol a gynhyrchir ar safle Amlwch, ac mae hefyd yn gywir—ac fel rwyf wedi'i ddweud eisoes—fod y gofod ar y safle yn gyfyngedig. Fodd bynnag, rydym yn edrych ar arallgyfeirio a newid o gynnyrch sy'n gostwng—mae gostyngiad yn y galw am y cynnyrch penodol hwnnw—naill ai i gynhyrchion eraill o fewn y grŵp y gellid eu dargyfeirio dros dro neu'n fwy parhaol i safle Amlwch neu'n wir y cwmnïau trydydd parti hynny.

Nawr, pe baem yn cael gwared ar rywfaint o'r cynhyrchiant band ymyl o safle Amlwch ac yn gweld cynhyrchion newydd yn dod ar y safle, byddai angen rhywfaint o fuddsoddiad wrth gwrs, a dyna'n union y mae swyddogion Llywodraeth Cymru yn ei archwilio gyda'r cwmni. Os oes angen cefnogaeth gan Lywodraeth Cymru, rwy'n siŵr y byddem yn edrych ar y mater gyda chydymdeimlad, yn enwedig o gofio bod pob archwiliad o'r busnes hyd yn hyn yn ein harwain i gredu ei fod yn gyflogwr cyfrifol iawn ac felly, yn ein barn ni, mae'n debygol y byddai'n gallu glynu wrth bedwar pwynt y contract economaidd ac wrth gwrs, o ystyried beth y mae'r cwmni wedi'i gynhyrchu'n draddodiadol, ac o ran y ffordd rydym yn buddsoddi mewn busnesau a'n galwadau i weithredu, rwy'n credu y byddai'r busnes mewn sefyllfa i allu cael cymorth. Ond yn gyntaf oll, mae angen inni archwilio yn union pa gyfleoedd sydd ar gael o fewn y grŵp a gyda chwmnïau trydydd parti. 

Diolch yn fawr iawn, Weinidog.