3. Sut y bydd Llywodraeth Cymru yn ymateb i'r bygythiad yn sgil dirywiad mewn rhywogaethau? OAQ53860

Diolch. Rwy'n bryderus iawn ynghylch colli bioamrywiaeth yn fyd-eang. Mae'r ddeddfwriaeth a gyflwynwyd gennym yn ei gwneud yn ofynnol i bob corff cyhoeddus, gan gynnwys Gweinidogion Cymru, fynd ati'n rhagweithiol i gynnal a gwella bioamrywiaeth drwy'r penderfyniadau a wnânt. Rydym hefyd yn darparu cymorth ariannol ac ymarferol i grwpiau cymunedol allu gweithredu yn eu hardal leol.

Y gobaith yw y bydd adroddiad y Cenhedloedd Unedig y mis hwn ar ddirywiad rhywogaethau yn rhybudd i arweinwyr ledled y byd. Gallai un filiwn o rywogaethau ddiflannu dros y blynyddoedd nesaf. Oni bai ein bod yn rhoi camau difrifol ar waith, fe fyddwn ni fel rhywogaeth ddynol yn eu dilyn. Nid yw hon yn broblem sy'n bell i ffwrdd, gan ein bod wedi gweld yr un tueddiadau yma yng Nghymru. Mae'r adroddiad cyflwr natur yn dangos bod un o bob 14 rhywogaeth yng Nghymru mewn perygl o ddiflannu. Mae 57 y cant o blanhigion gwyllt, 60 y cant o loÿnnod byw a 40 y cant o adar yn dirywio. Amlygodd adroddiad 'State of Birds in Wales 2018' fod bron i draean o adar Cymru yn dirywio'n sylweddol. Nid yw'r darlun yn llawer gwell i stociau pysgod, gan fod llawer o rywogaethau, fel eog, brithylliaid y môr a sewin, mewn perygl ledled Cymru.

Nawr, croesawaf ddatganiad y Llywodraeth hon ar yr argyfwng hinsawdd, ond ni allaf gysoni'r safbwynt hwn â honiad y Prif Weinidog nad oedd yn cynrychioli, a dyfynnaf, 'gwahaniaeth mawr o ran polisi.' Ai sbloet gysylltiadau cyhoeddus oedd y datganiad hwnnw, ac yn bwysicach, a yw eich Prif Weinidog, ac yn wir y Llywodraeth hon yn gyffredinol, yn anwybyddu'r rhybuddion?

Ddim o gwbl. Credaf fod y Prif Weinidog, ers y diwrnod y daeth i'r swydd ym mis Rhagfyr, wedi dweud yn glir iawn fod bioamrywiaeth a lliniaru newid yn yr hinsawdd yn un o'i brif flaenoriaethau. Mae'n rhaid i bob un ohonom edrych ar fioamrywiaeth ar draws y Llywodraeth mewn perthynas â'n polisïau.

Rydych yn llygad eich lle—roedd yr adroddiad yr wythnos diwethaf yn destun gofid mawr. Dywedais yn fy ateb i Joyce Watson ei fod yn sicr yn sobreiddiol iawn. Fe fyddwch yn ymwybodol fod gennym gynllun cyflawni carbon isel; unwaith eto, fe'i lansiwyd gan y Prif Weinidog yn ôl ym mis Mawrth. Mae'r cynigion a'r polisïau—mae 100 o bolisïau a chynigion yn y cynllun hwnnw a fydd, os cânt eu gweithredu, yn gamau pwysig o ran bioamrywiaeth a newid hinsawdd. Roeddwn yn dweud fy mod yn credu bod bioamrywiaeth yn gymaint o fygythiad â'r newid yn yr hinsawdd; mae ar frig y rhestr.

Fe fyddwch hefyd yn ymwybodol fy mod i a fy swyddogion cyfatebol yn yr Alban ac yn Llywodraeth y DU wedi gofyn i gomisiwn newid hinsawdd y DU am gyngor yn sgil adroddiad y panel rhynglywodraethol a edrychai i weld a fyddem yn cyrraedd y lefelau sy'n ofynnol yng nghytundeb Paris. Cefais y cyngor hwnnw wythnos i ddydd Iau diwethaf. Rwyf wedi cyfarfod â Phwyllgor y DU ar Newid Hinsawdd, rhai o'r aelodau, ar ddau achlysur yn ystod y pythefnos diwethaf. Mae swyddogion yn ystyried y cyngor hwnnw ar hyn o bryd—mae oddeutu 300 o dudalennau o hyd—i weld a oes angen i ni newid ein polisïau, ond fe fyddwch yn deall mai dim ond ym mis Mawrth y lansiwyd y cynllun cyflawni carbon isel, a chredaf fod angen i ni barhau â'r polisïau a'r cynigion hynny. Ond gallai fod angen inni newid.

Roedd y datganiad, yn fy marn i, yn ddatganiad cadarnhaol a chadarn iawn. Credaf na ddylech orddefnyddio'r gair 'argyfwng'; nid yw'n air y gallwch ei ddefnyddio ar chwarae bach. Felly, cafodd hynny gryn dipyn o ystyriaeth, ac roeddwn yn falch iawn fod y Senedd hon wedi pleidleisio i fod yn gyntaf—ni oedd y Senedd gyntaf yn y byd i ategu'r argyfwng newid hinsawdd. Felly, mae llawer iawn o waith i'w wneud. Mae angen i ni wirio ein holl bolisïau ac argymhellion, ond credaf fod angen i ni ddechrau gyda'r cynllun cyflawni carbon isel, sicrhau ein bod yn bwrw ymlaen â hwnnw. Ond yn bendant mae'n rhywbeth y mae pob un ohonom yn ei ystyried ar draws y Llywodraeth.

Rwy'n falch fod Leanne Wood wedi gofyn y cwestiwn hwn. Fel y gwyddoch yn ôl pob tebyg, rwy'n falch iawn o fod yn hyrwyddwr rhywogaeth i'r Cynulliad—gallaf eich gweld yn troi i'ch tudalen ar hyrwyddwyr rhywogaethau, wedi hen arfer—ar ran misglen berlog yr afon, un o'r rhai lleiaf adnabyddus o'r rhywogaethau a warchodir, a gellir dadlau mai'r rhywogaeth hon sy'n wynebu'r perygl mwyaf o ddiflannu yng Nghymru, ac mae'n un o'r rhywogaethau sy'n wynebu perygl difrifol o ddiflannu yn y byd. Nawr, mae poblogaeth iach o fisglod perlog yr afon yn faromedr o ecosystem afon iach. Mae eu dirywiad yn deillio o'r ffaith bod angen dŵr pur iawn arnynt. Felly, tybed a allech esbonio i ni, Weinidog, yn ychwanegol at yr hyn rydych wedi'i ddweud wrth Leanne Wood, pa gamau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i geisio gwella ansawdd dŵr yn ein hafonydd ledled Cymru, mewn ffordd a fydd yn cael effaith gadarnhaol ar obaith fy rhywogaeth i, misglen berlog yr afon, o oroesi, ond rhywogaethau eraill hefyd?

Diolch. Fel y dywedais, credaf fod yr adroddiad yn sobreiddiol iawn ac yn achos cryn bryder, ond roeddwn yn falch ei fod yn cydnabod nad yw'n rhy hwyr i wrthdroi'r duedd a welsom. Nid cyfrifoldeb y Llywodraeth yn unig yw hyn, mae'n gyfrifoldeb i bawb, ac i ddychwelyd at sylwadau Leanne Wood ynghylch yr argyfwng newid hinsawdd, credaf fod hynny'n ymwneud ag ysgogi nid yn unig Llywodraethau ond unigolion a busnesau a chymunedau i weithredu ac i sylweddoli bod hwn yn argyfwng gwirioneddol ac nad oes llawer o amser gennym i wrthdroi'r hyn sy'n digwydd.

Yr hyn rydym yn ei wneud yw prif ffrydio bioamrywiaeth i'n holl benderfyniadau. Felly, pan fyddaf yn ystyried polisïau morol, er enghraifft, mae angen i mi sicrhau ein bod yn cefnogi'r ecosystem a fydd yn sicrhau na fydd eich rhywogaeth yn dirywio ymhellach.

Mae'r ecosystem yn cael ei chynnal drwy gydbwysedd, ond bydd colli ysglyfaethwyr ar frig y gadwyn fwyd yn arwain at gynnydd mewn rhai rhywogaethau, gan achosi niwed pellach i'r ecosystem. Rydym ynghanol y cyfnod mwyaf o rywogaethau'n cael eu colli ers 60 miliwn o flynyddoedd. Mae dinistrio cynefinoedd, ecsbloetio a newid yn yr hinsawdd yn mynd i arwain at golli dros hanner poblogaeth anifeiliaid gwyllt y byd. Beth y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i ddiogelu cynefin naturiol Cymru? Yn fwyaf arbennig, beth a wnewch chi i atal pobl rhag cymryd camau sy'n atal adar rhag nythu? Nid wyf yn hyrwyddwr rhywogaeth ar ran unrhyw aderyn.

Diolch. Mae gennym ein polisi adnoddau naturiol, ac yn amlwg, mae hwnnw'n nodi ein blaenoriaethau i'n galluogi i wrthdroi'r dirywiad mewn bioamrywiaeth a sicrhau ecosystemau mwy gwydn. Soniais yn fy ateb i Joyce Watson ein bod yn adnewyddu'r cynllun gweithredu adfer natur, gan y bydd hwnnw'n rhoi inni'r camau a'r mecanweithiau allweddol y bydd angen i ni eu rhoi ar waith er mwyn wneud y gwahaniaeth real hwnnw.

Mae rhwydo yn fater sydd wedi cyrraedd fy nesg droeon dros yr wythnosau diwethaf, a chredaf ei bod yn bwysig iawn fod datblygwyr yn deall mai yn gynnil iawn ac mewn amgylchiadau penodol iawn y dylid defnyddio'r polisi hwnnw, a byddaf yn ysgrifennu at awdurdodau lleol i'w hatgoffa o hynny.