2. Pa gamau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i gynyddu nifer y cartrefi newydd sy'n cael eu hadeiladu? OAQ53832

Mae cynyddu nifer y cartrefi sy'n cael eu hadeiladu, yn enwedig ar gyfer rhentu cymdeithasol, yn flaenoriaeth sylfaenol i'r Llywodraeth hon. Rydym yn gweithredu, gan ystyried ffyrdd newydd o wneud pethau yn dilyn yr adolygiad o'r cyflenwad tai fforddiadwy, ac yn gwneud y buddsoddiad mwyaf erioed yn y diwydiant adeiladu cartrefi.

Diolch am eich ateb, Weinidog. Dywedodd Steve Morgan, sylfaenydd Redrow, yn ddiweddar mai'r ffordd orau o frwydro yn erbyn yr argyfwng tai yw cyflymu caniatâd cynllunio i alluogi mwy o dai i gael eu hadeiladu. Aeth ymlaen i ddweud bod y rheolau a'r cyfarwyddebau wedi tagu'r system, sy'n golygu bod llai o dai yn cael eu hadeiladu, a hynny yn ei dro yn ei gwneud hi'n anodd i brynwyr tro cyntaf gamu ar yr ysgol dai. A yw'r Gweinidog yn cytuno bod y broses gynllunio ar gyfer tai newydd yn rhy araf a'i bod yn cynnwys cryn dipyn o fiwrocratiaeth? Weinidog, pa gamau a gymerwch i gael gwared ar y rhwystrau sy'n peri oedi yn y gwaith o ddarparu cartrefi fforddiadwy newydd yng Nghymru, os gwelwch yn dda?

Cytunaf yn rhannol â'r pwynt a wnaeth yr Aelod, ond mae'n rhaid i mi ddweud nad wyf yn cytuno ag ef pan fyddwn yn sôn am y cwmnïau adeiladu mawr. Felly, credaf fod achos dros sicrhau ein bod yn symleiddio'r broses gynllunio, efallai drwy ddulliau cynllunio mwy safle-benodol ar gyfer adeiladwyr bach a chanolig ledled Cymru, ac mae ein rhaglen safleoedd segur, er enghraifft, yn gobeithio gwneud hynny er mwyn sicrhau bod y safleoedd llai hynny ar gael. Fodd bynnag, mae'n rhaid i mi ddweud fy mod yn anghytuno â honiad yr Aelod fod y cwmnïau adeiladu mawr angen cymorth gyda chynllunio. Fy marn i, mewn gwirionedd, yw bod angen inni gryfhau ein rheolau cynllunio o safbwynt maint, math a galw am y mathau hynny o ddatblygiadau, fel bod gennym gymunedau cynaliadwy yn cael eu hadeiladu gyda'r seilwaith priodol ochr yn ochr â'r tai, yn hytrach na blerdwf trefol, sy'n gallu digwydd pan fyddwch yn cael gwared ar gyfundrefnau caniatâd cynllunio. Felly, credaf fy mod yn cytuno'n rhannol â'r Aelod, ond nid yn llwyr.

Gwyddom mai dwywaith yn unig ers y rhyfel byd cyntaf yr adeiladwyd y niferoedd angenrheidiol o dai i ateb y galw. Digwyddodd hynny unwaith ym 1930 pan nad oedd fawr ddim rheolaeth dros ddatblygu; credaf mai dyna roedd Mohammad Asghar yn gofyn yn ei gylch yn gynharach. A'r ail dro oedd yn y 1950au a'r 1960au pan adeiladwyd tai cyngor ar raddfa fawr, ac nid yn unig adeiladu tai cyngor ar raddfa fawr ond y seilwaith angenrheidiol i fynd gyda hynny. Hoffwn bwysleisio pwysigrwydd adeiladu tai cyngor ar raddfa fawr i ddiwallu anghenion tai; credaf mai dyma'r unig ffordd y gallwn ddiwallu anghenion tai mewn gwirionedd, gan nad yw er budd datblygwyr preifat i adeiladu digon gan y byddai hynny'n gostwng prisiau, a'u nod yw gwneud cymaint o elw ag y gallant. Felly, maent eisiau codi prisiau gymaint ag y gallant. Dyna sut y gwnaeth Redrow ychydig yn llai na £400 miliwn o elw y llynedd. Beth y mae'r Llywodraeth yn ei wneud i alluogi hyn i ddigwydd?

Rwy'n cytuno â Mike Hedges; credaf ein bod ar yr un dudalen yn union. Yn draddodiadol, awdurdodau lleol, yn wir, oedd y prif ddarparwyr tai cymdeithasol ledled y DU, wrth gwrs, gyda'r rhaglen enfawr o adeiladu tai a gafwyd yn y cyfnod ar ôl y rhyfel. Ac mae'r tai hynny'n dal i fod yn gartrefi poblogaidd iawn heddiw i rai o'r trigolion mwyaf agored i niwed yn ein cymunedau. Ond cafodd y rhaglenni adeiladu eu crebachu gan gyfyngiadau ariannol a orfodwyd gan Lywodraeth y DU ar awdurdodau lleol Cymru ac awdurdodau lleol eraill, ac mae hynny i raddau helaeth wedi golygu bod adeiladu tai cyngor ar raddfa fawr wedi'i gyfyngu'n ddifrifol ers cenhedlaeth; mewn gwirionedd, ers i Margaret Thatcher gyflwyno'r ddeddfwriaeth hawl i brynu yn ôl ar ddiwedd y 1980au.

Felly, rydym yn cydnabod y rôl bwysig sydd gan gynghorau i adeiladu cartrefi newydd i bobl leol, ac mae'n galonogol iawn ein bod, o bosibl, ar fin cyrraedd oes aur newydd ar dai cymdeithasol yng Nghymru. Mae'r Aelod, Mike Hedges, yn llygad ei le fod disgwyl i'r cynnydd mwyaf o ran graddfa a chyflymder adeiladu tai cymdeithasol ddod gan ein hawdurdodau lleol, gan eu bod bellach yn gallu adeiladu unwaith eto. Mae'r cap benthyca wedi'i godi o'r diwedd gan Lywodraeth y DU, sydd wedi gweld y golau yn ôl pob golwg, a cheir cyfle i droi uchelgeisiau i adeiladu tai cyngor yn ganlyniadau unwaith eto.

Rwyf newydd gyhoeddi'r adolygiad o'r cyflenwad tai fforddiadwy, a byddaf yn ymateb i'r argymhellion hynny cyn bo hir. Mae'r adolygiad hwnnw'n ystyried yn benodol pa gymorth y bydd ei angen ar awdurdodau lleol i'w helpu i adeiladu eto yn gyflym ac ar raddfa fawr. Rydym yn croesawu'r adolygiad a'r ffaith bod y cap wedi'i godi. Rydym yn awyddus i weithio'n gyflym iawn yn awr i weld a allwn gael chwyldro arall o ran adeiladu tai cymdeithasol yng Nghymru.

Weinidog, yn ddiweddar, cefais y pleser o ymweld â datblygiad Lle Ysgol Cymdeithas Tai Rhondda yn Hirwaun, a adeiladwyd gan un o'r cwmnïau adeiladu bach a chanolig eu maint yn lleol, WDL Homes Ltd. Ac roedd y datblygiad tir llwyd hwn yn defnyddio grant tai cymdeithasol i ddatblygu 12 cartref, ac uned fasnachol hefyd, sef siop bentref yn ei hanfod. Sut y mae Llywodraeth Cymru yn ymgysylltu â landlordiaid cymdeithasol i annog datblygiad unedau manwerthu fel hyn yn eu prosiectau adeiladau, sy'n darparu incwm i'r landlord, ond yn bwysicach fyth, maent yn ased go iawn i'r gymuned leol, a ninnau'n gwybod bod cynifer o'n cymunedau wedi dioddef neu'n poeni am y posibilrwydd o golli eu siopau pentref?

Yn sicr; mae'n brosiect hyfryd, mewn gwirionedd. Mae Cymdeithas Tai Rhondda, fel y dywedodd, a'r cynllun Lle Ysgol yn dangos manteision gweithio mewn partneriaeth i wella cymunedau lleol. Ac fel y dywedais, rydym yn awyddus iawn i adeiladu cymunedau, nid ystadau tai yn unig, ac mae'n bwysig iawn fod y seilwaith cywir yno, gan gynnwys siopau a chyfleusterau eraill. Mae'r cynllun, fel y gwyddoch, wedi adfywio safle gwag ar gyfer y gymuned honno. Mae ganddo 12 o gartrefi, byngalo wedi'i addasu ar gyfer cadair olwyn ac uned fanwerthu gydweithredol newydd. Fe ddarparom ni'r grant tai cymdeithasol a'r grant cyllid tai, cyfanswm o oddeutu £1.1 miliwn, tuag at y gwaith o ddatblygu'r cartrefi yno, ac rydym yn annog landlordiaid cymdeithasol cofrestredig a chynghorau ledled Cymru i ystyried datblygu cymunedau yn hytrach na set o dai am yr union resymau a amlinellwyd ganddi.