2. Datganiad a Chyhoeddiad Busnes

– Senedd Cymru am 2:21 pm ar 5 Tachwedd 2019.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Elin Jones Elin Jones Plaid Cymru 2:21, 5 Tachwedd 2019

Yr eitem nesaf, felly, yw'r datganiad a chyhoeddiad busnes, a dwi'n galw ar y Trefnydd i wneud y datganiad hwnnw. Rebecca Evans. 

Photo of Rebecca Evans Rebecca Evans Labour

(Cyfieithwyd)

Ceir un newid i fusnes yr wythnos hon: bydd pleidlais yfory ar y ddadl o dan Reol Sefydlog 25.15 ar Orchymyn Deddf Llywodraeth Cymru 2006 (Diwygio) 2019 yn digwydd yn syth ar ôl y ddadl, yn hytrach nag yn ystod y cyfnod pleidleisio. Mae'r busnes drafft ar gyfer y tair wythnos eistedd nesaf wedi ei nodi yn y datganiad a chyhoeddiad busnes, sydd i'w weld ymhlith papurau'r cyfarfodydd sydd ar gael i'r Aelodau yn electronig.

Photo of Darren Millar Darren Millar Conservative

(Cyfieithwyd)

A gaf i alw am ddau ddatganiad, un gennych chi yn rhinwedd eich swydd, Trefnydd, fel y Gweinidog cyllid, ynghylch cefnogaeth i gymuned y lluoedd arfog? Mae Ffederasiwn Teuluoedd y Fyddin wedi codi pryderon am yr hyn sy'n ymddangos fel tuedd i rai awdurdodau lleol beidio â rhoi'r gostyngiad priodol i deuluoedd y lluoedd arfog o ran eu treth gyngor. Byddwch yn ymwybodol fod hyn yn rhywbeth y mae Llywodraeth Cymru wedi ei hyrwyddo yn y gorffennol, a byddwn yn awyddus iawn i'ch gweld yn atgyfnerthu'r modd y caiff y gostyngiad hwnnw ei hyrwyddo i deuluoedd y lluoedd arfog sy'n gymwys.

Yn ogystal, codwyd pryderon hefyd am y defnydd o ardrethi annomestig i neuaddau cadetiaid y fyddin. Nawr, byddwch yn gyfarwydd â lluoedd cadetiaid, yn ôl pob tebyg, yn eich etholaeth eich hun. Yn draddodiadol, nid yw eu cyfleusterau wedi bod yn destun ardrethi annomestig. Maen nhw wedi eu heithrio ar sail y cyfleoedd a'r gwasanaethau y maen nhw'n eu darparu i bobl ifanc yn eu cymunedau, ac rwy'n credu ei fod yn gam yn ôl os yw rhai awdurdodau lleol yn dewis codi tâl arnyn nhw erbyn hyn sy'n tanseilio eu hyfywedd.

Ac yn drydydd, a gaf i alw am yr wybodaeth ddiweddaraf gan y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol ynglŷn â bwrdd iechyd Betsi Cadwaladr a'r holl broses mesurau arbennig? Yn amlwg, rydym ni wedi cael rhywfaint o wybodaeth sy'n peri pryder ynghylch penodi cyfarwyddwyr gwyrdroi a chapasiti ychwanegol yn y bwrdd iechyd hwnnw. Nawr, rydym ni'n derbyn bod y bwrdd iechyd hwnnw yn amlwg mewn trafferthion. Hyd yma, nid yw'r ymyraethau gan Lywodraeth Cymru wedi gweithio i gefnogi gwelliannau sylweddol yn y bwrdd iechyd hwnnw, ac mae llawer o bobl yn bryderus dros ben bod hwn yn fwrdd iechyd sydd â gorwariant sylweddol y disgwylir iddo, erbyn diwedd y flwyddyn ariannol, fod yn ddegau o filiynau o bunnau, sy'n gwneud newidiadau i rotâu staff nyrsio sy'n amhoblogaidd ac yn anghymhelliad i nyrsys fynd i weithio yn y bwrdd iechyd hwnnw, ac sydd, ar yr un pryd, yn gwario miliynau o bunnau ar bobl sy'n cael eu contractio fel ymgynghorwyr i'r bwrdd iechyd yn gwneud swyddi y dylai'r tîm gweithredol fod â'r gallu i'w gwneud, a bod yn onest. [Torri ar draws.] Felly, rwy'n credu bod angen datganiad arnom ni gan y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol, sy'n gweiddi ar draws ar hyn o bryd tra fy mod i'n ceisio gofyn am y datganiad hwn. Os oes ganddo rywbeth i'w ddweud, gadewch i ni ei glywed mewn datganiad ffurfiol, yn hytrach na'r heclo y mae'n ei roi i mi o'r rhes flaen, ynghyd â chyd-Aelodau eraill yn y rhes flaen honno, ar hyn o bryd.

Photo of Rebecca Evans Rebecca Evans Labour 2:24, 5 Tachwedd 2019

(Cyfieithwyd)

Wel, o ran y mater yn ymwneud â gostyngiadau'r dreth gyngor ac ardrethi annomestig ar gyfer neuaddau cadetiaid y fyddin, byddaf yn sicr yn ystyried y ddau fater hynny ac yn rhoi llythyr i chi, ond bydd y Dirprwy Weinidog Hannah Blythyn yn gwneud datganiad yn nodi Dydd y Cofio ac yn cefnogi ein cymuned lluoedd arfog yn y Cyfarfod Llawn yr wythnos nesaf.

O ran yr ail fater a godwyd gennych, ynghylch Betsi Cadwaladr, credaf fod sawl cyfle i godi hynny gyda'r Gweinidog yr wythnos hon, gan gynnwys dadl y bydd y Gweinidog yn ymateb iddi yfory, a fydd yn sicr yn rhoi sylw i'r materion hynny yr ydych chi wedi eu disgrifio.

Photo of Leanne Wood Leanne Wood Plaid Cymru 2:25, 5 Tachwedd 2019

(Cyfieithwyd)

Rwyf eisiau mynegi fy arswyd ar ôl gweld y cyfweliad diweddar ar newyddion ITV â meddyg y gofynnwyd iddo gan glaf, cyn y llawdriniaeth, a fyddai'n gallu cael person gwyn i wneud y llawdriniaeth yn ei le. Roedd y loes hon a achoswyd i weithiwr meddygol proffesiynol, sydd wedi rhoi degawdau o lafur caled, tosturi ac arbenigedd o fewn y GIG, yn amlwg i'w weld. Yr hyn a oedd yn cymhlethu pethau oedd nad oedd yn gwybod sut i ymateb i'r weithred ddigywilydd hon o hiliaeth, gan nad oedd yn siŵr sut y byddai'n cael ei gefnogi gan ei gyflogwyr. Rydym ni'n gwybod nad yw hiliaeth yn bodoli mewn gwagle. Mae'n rhaid i Lywodraeth Cymru anfon neges glir a diamwys bod yn rhaid i'r holl bobl dduon ac Asiaidd sy'n gweithio yn ein GIG gael cefnogaeth cyflogwyr mewn sefyllfa o'r fath, ac na chaiff hiliaeth ei derbyn na'i goddef.

Rwy'n siŵr y byddwch chi, fel minnau, yn ffieiddio at y datgeliadau bod Ross England, aelod o staff yr Ysgrifennydd Gwladol Torïaidd, Alun Cairns, wedi dymchwel, yn fwriadol ym marn uwch farnwr, achos llys yn ymwneud â threisio. Mae llawer o gwestiynau y mae angen eu hateb ynglŷn â hyn, ac nid yw cuddio y tu ôl i'r celwydd bod achosion cyfreithiol yn parhau, fel y dywedodd y Prif Weinidog yn anghywir ac yn gywilyddus, yn dderbyniol. Mae stori wedi dod i'r amlwg o fewn yr awr ddiwethaf sy'n dweud bod neges e-bost wedi'i hanfon at Alun Cairns gan gynghorydd arbennig ym mis Awst y llynedd ynglŷn â dymchwel yr achos llys hwnnw. Mae hyn yn groes i honiadau bod ffigurau'r blaid Dorïaidd, gan gynnwys Cairns, yn clywed am ddymchwel yr achos llys yn ymwneud â threisio am y tro cyntaf pan ddaeth y stori i'r amlwg yr wythnos diwethaf. Os yw hyn yn wir, mae'n anhygoel, yn hytrach na dechrau achos disgyblu o ganlyniad i'r gwarth a fynegwyd gan y llys a'r canlyniadau a ddeilliodd o hynny, sef bod dioddefwr agored i niwed wedi gorfod dioddef ail achos llys, bod England wedi cael ei enwi'n ymgeisydd mewn sedd darged allweddol gan y Torïaid ychydig fisoedd yn ddiweddarach. Mae hyn yn rhyfeddol; yn rhyfeddol oherwydd y difaterwch ac mae'r Torïaid wedi'i ddangos i ddioddefwr trosedd mor ddifrifol, ac yn rhyfeddol oherwydd y gamfarn mor ddifrifol gan ffigyrau uwch y Torïaid, ac mae'n rhaid iddyn nhw ymddiswyddo os oedden nhw'n gwybod am yr ymddygiad ffiaidd hwn.

Rwyf hefyd yn pryderu bod neges wedi'i hanfon allan, nid yn unig bod gwleidyddion yn ddifater ynghylch y cyfraddau euogfarnu gwarthus o isel mewn achosion o dreisio, sydd ar eu hisaf mewn degawd yng Nghymru a Lloegr, ond eu bod yn cymryd rhan weithredol wrth barhau â'r ystadegau arswydus hyn ac yn rhoi llwyfan i'r rhai sy'n dymchwel achosion llys yn ymwneud â threisio. A wnaiff y Senedd hon, os gwelwch yn dda, anfon neges glir a diamwys nad yw pob gwleidydd yr un fath, bod rhai ohonom ni'n cael dim i'w wneud â phobl sy'n dymchwel achosion llys yn ymwneud â threisio? A wnaiff y Llywodraeth Cymru hon hefyd ddwysáu'r ymdrechion i ddatganoli'r system cyfiawnder troseddol er mwyn i ni allu mynd i'r afael â'r anghydraddoldeb yn y cyfraddau erlyn isel am dreisio yn y wlad hon? A wnewch chi ymuno â mi i gondemnio unrhyw wleidyddion a oedd yn gwybod am hyn ac na wnaethant ddim? Ac os profir eu bod yn gwybod, a ydych chi'n cytuno â mi y dylen nhw ymddiswyddo?  

Photo of Rebecca Evans Rebecca Evans Labour 2:28, 5 Tachwedd 2019

(Cyfieithwyd)

Diolch i Leanne Wood am ddod â'r ddau fater hynod bwysig hyn i lawr y Cynulliad y prynhawn yma. O ran y cyfweliad ar ITV, yr oedd yn gwbl dorcalonnus gweld meddyg yn disgrifio'r hiliaeth yr oedd wedi'i brofi, ond yna hefyd yn disgrifio'r ffaith nad oedd yn gwybod sut i ymateb i'r unigolyn hwnnw, ac nad oedd yn gwybod y byddai'n cael cefnogaeth lawn ei gyflogwyr a'r GIG. Wrth gwrs, yng Nghymru, nid oes lle o gwbl i hiliaeth yn unrhyw un o'n gwasanaethau cyhoeddus na'n cymdeithas yn ehangach, ac os oes angen gwneud mwy o waith i roi hyder i bobl o leiafrifoedd ethnig fod y GIG neu eu cyflogwr gwasanaeth cyhoeddus yno i'w cefnogi mewn unrhyw amgylchiadau pan fyddan nhw'n profi hiliaeth, yna fe wnawn ni yn sicr geisio darparu'r hyder hwnnw a gwneud mwy o waith yn y maes hwnnw.

O ran ymddygiad gwarthus wrth achosi dymchwel achos llys yn ymwneud â threisio yn fwriadol, rwy'n cytuno'n llwyr â'r hyn y mae Leanne Wood wedi'i ddweud yma heddiw. Rwy'n ymgysylltu â'r sylwadau yr ydych chi wedi'u gwneud ac yn cytuno â chi bod yna, yn sicr, gwestiynau i'w hateb. Byddwn i'n awgrymu nad fi yw'r person i ateb y cwestiynau hynny, ond mae'n rhaid eu hateb o hyd, ac rwy'n credu bod anfon neges glir gref nad yw pob gwleidydd yr un fath yn beth gwirioneddol bwysig i'w wneud.

Photo of Jenny Rathbone Jenny Rathbone Labour 2:29, 5 Tachwedd 2019

(Cyfieithwyd)

Roeddwn i eisiau codi'r mater pwysig o sgrinio am ganser ceg y groth. Yr wythnos diwethaf, dangosodd y ffigurau diweddaraf nad yw un fenyw o bob pedair yn cael prawf i sgrinio am ganser ceg y groth drwy gael prawf ceg y groth syml. Ac, o ystyried mai dyma'r achos mwyaf o ladd menywod ifanc, mae'n destun pryder arbennig bod y niferoedd, ymysg pobl ifanc yn eu 20au, wedi gostwng i un o bob tri heb gael prawf. Y prawf syml hwn yw'r hyn a all achub bywydau pobl. Hefyd, yr wythnos diwethaf, adroddwyd mewn cynhadledd wyddoniaeth y gallai prawf wrin newydd ddisodli prawf ceg y groth, a fyddai'n amlwg yn llawer llai ymwthiol. Nid oes yn rhaid i fenywod fynd i ganolfan feddygol i'w gael. Dim ond cymryd prawf wrin a'i anfon o'u cartrefi. Felly, mae pethau cadarnhaol a negyddol yn deillio o hyn. Yn gyntaf, byddai'n wych pe gallem gael datganiad gan y Gweinidog iechyd ynglŷn â phryd y mae'n credu y bydd y prawf wrin hwn yn debygol o fod wedi cwblhau'r prawf ymchwil a fydd yn ein bodloni ni y gellir ei ddefnyddio yn hytrach na phrofion ceg y groth. Mae'n debyg ei fod eisoes yn dangos ei fod yn fwy cywir. Yn ail, a gawn ni ddatganiad hefyd ar sut yr ydym yn mynd i geisio cael mwy o fenywod, yn enwedig menywod ifanc, i ddod i gael profion ceg y groth yn y cyfamser?

Photo of Rebecca Evans Rebecca Evans Labour 2:30, 5 Tachwedd 2019

(Cyfieithwyd)

Diolch yn fawr i Jenny Rathbone am godi'r mater arbennig o bwysig hwn y prynhawn yma. Rwy'n credu bod gennym stori dda i'w hadrodd yma yng Nghymru o ran y gwaith yr ydym ni wedi bod yn ei wneud hyd yn hyn, oherwydd, wrth gwrs, Cymru yw'r unig genedl yn y DU sydd wedi gweithredu profion Feirws Papiloma Dynol ar gyfer y rhai sy'n cymryd rhan yn y rhaglen sgrinio serfigol, ac mae'r rhaglen bellach yn cynnal profion ar 14 o'r mathau o Feirws Papiloma Dynol sydd â risg uchel, a dyna'r rhai sy'n achosi 99.8 y cant o ganserau serfigol. Ac mae hwn yn brawf llawer mwy sensitif a bydd yn atal mwy o ganserau, a'r gobaith yw y bydd y prawf newydd yn gwella'r defnydd dros amser.

Ond cyhoeddodd y Gweinidog iechyd ddatganiad ysgrifenedig yn gynharach eleni yn dweud na fydd hunan-brofi'n cael ei gyflwyno ledled Cymru na gweddill y DU hyd nes y dangoswyd bod y cynllun treialu yn Lloegr yn ddiogel ac yn effeithiol ac wedi'i argymell gan Bwyllgor Sgrinio Cenedlaethol y DU. Ond, yn amlwg, rydym ni'n awyddus iawn i wylio'r cynnydd ar hynny ac i ddeall gwerthusiad y cynllun treialu hwnnw. Fe wnaf archwilio beth yw'r amserlenni ar gyfer y cynllun treialu hwnnw gyda'r Gweinidog iechyd a sicrhau eich bod yn cael gwybod y diweddaraf ynglŷn â pha fath o amserlen y gallem ni fod yn edrych arni ar gyfer cwblhau'r rhaglen a'r gwerthusiad.FootnoteLink

Photo of Andrew RT Davies Andrew RT Davies Conservative 2:32, 5 Tachwedd 2019

(Cyfieithwyd)

Trefnydd, a gaf i ofyn am ddatganiad gan yr ysgrifennydd iechyd ynghylch y stori a dorrodd yr wythnos diwethaf ar amseroedd aros yn ardal Cwm Taf? Rwy'n credu ei bod yn deg dweud, ac, i fod yn deg, roedd yr adroddiad yn nodi nad oedd hyn yn achos o hepgor pobl yn fwriadol o'r rhestrau aros, ac rwy'n credu bod hwnnw'n bwynt allweddol i'w gadw mewn cof. Ond roedd yn tynnu sylw at ddiffyg llywodraethu a diwylliant a oedd efallai braidd yn esgeulus, a dweud y lleiaf, o amgylch yr ymylon a oedd yn caniatáu i bron i 3,000 o bobl gael eu hepgor o gyfres o restrau aros, sef tua 5 y cant o'r cyfanswm. Ac rydym yn gwybod yn iawn mai diffyg llywodraethu a arweiniodd at y drasiedi yn y gwasanaethau mamolaeth yng Nghwm Taf, ac nid ydym ni eisiau gweld yr un peth yn digwydd yma.

Mae gwaith yn mynd rhagddo o hyd i geisio deall yr effaith gyffredinol, ac, yn ôl yr hyn a ddeallaf, mae 750 o unigolion eraill yn cael eu hystyried o hyd i weld a ydyn nhw hefyd wedi'u hepgor o'r rhestrau aros. Ond rwy'n credu bod hyn yn deilwng o ddatganiad llafar gan y Gweinidog iechyd, er mwyn i ni—yn fy achos penodol i, fel Aelod dros Ganol De Cymru, ond rwy'n siŵr bod Aelodau eraill—yn gallu gofyn am atebion a sicrwydd gan y Gweinidog o ran pa gamau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i wneud yn siŵr bod llywodraethu'n cael ei ailgyflwyno ac, yn y pen draw, nad yw'r math hwn o broblem yn bodoli eto.

Hoffwn hefyd gofnodi fy niolch i gadeirydd y bwrdd iechyd, a wnaeth gwrdd â mi ar y mater penodol hwn i'w drafod, ond nid yw cyfarfod â'r cadeirydd a chael datganiad llafar gan y Gweinidog iechyd, sydd yn y pen draw yn gyfrifol am y gwasanaethau iechyd yma yng Nghymru, yr un peth. Felly, rwy'n gobeithio y byddwch yn gallu hwyluso datganiad o'r fath, o ystyried yr anawsterau y mae Bwrdd Iechyd Cwm Taf wedi'u hwynebu yn ddiweddar ym maes gwasanaethau mamolaeth. Nid oes yr un ohonom ni eisiau gweld hynny'n mynd i feysydd cyflenwi eraill ar gyfer y bwrdd iechyd penodol hwn.  

Photo of Rebecca Evans Rebecca Evans Labour 2:34, 5 Tachwedd 2019

(Cyfieithwyd)

Diolch. Rwy'n falch iawn bod cadeirydd y bwrdd iechyd wedi gallu cyfarfod â chi i drafod eich pryderon yn hyn o beth. Ac, wrth gwrs, byddaf yn sicrhau bod y Gweinidog iechyd yn ymwybodol o'r cais yr ydych chi newydd ei wneud am ddatganiad, ac rwy'n gwybod y bydd yn rhoi ystyriaeth briodol i'r ffordd orau o roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau am y mater hwn.

Photo of Huw Irranca-Davies Huw Irranca-Davies Labour

(Cyfieithwyd)

A gaf i ofyn am ddatganiad ar fesurau i fynd i'r afael â hen eiddo masnachol gwag, gan gynnwys gorsafoedd petrol segur fel yr un sydd wrth y fynedfa i Fro Ogwr, neu'r gragen o ffatri wag ac adfeiliedig wrth y fynedfa i Evanstown yn fy etholaeth i, sydd, yn union fel tai gwag a thai wedi'u gadael, yn gallu anharddu cymunedau'n ofnadwy. Eto i gyd, gall perchenogion busnes a landlordiaid absennol fod yn eistedd ar yr eiddo hyn gyda gostyngiadau neu esemptiadau ardrethi busnes am flynyddoedd a blynyddoedd, a degawdau hyd yn oed, ac, er gwaethaf ymdrechion gorau awdurdodau lleol i weithio gyda'r perchnogion a'r landlordiaid hynny, ac asiantau, maen nhw'n parhau i fod yn ddolur llygad. Nawr, oes, mae gan awdurdodau lleol fesurau y gallan nhw eu cymryd ar faterion megis iechyd a diogelwch amgylcheddol a diogelwch, ond y cyfan y mae hyn yn ei wneud yw cynnal yr adeiladau mewn cyflwr sydd bron â bod yn adfeiliedig—adeiladau masnachol sombi ydyn nhw, ac maen nhw'n difetha cymuned. Felly, a gawn ni ddatganiad ar sut y gall Llywodraeth Cymru ymchwilio i fesurau symlach newydd ar gyfer awdurdodau lleol i fynd i'r afael â'r adeiladau sombi masnachol gwag hyn, a'r wybodaeth ddiweddaraf am ba bwerau a chymhellion sy'n bodoli ar hyn o bryd hefyd?

Ac, yn ail, a gaf i alw am ddatganiad neu ddadl ar bwnc y mudiad Siediau Dynion, yn tynnu sylw at dwf y mudiad gwych hwn, sy'n gwneud cymaint dros iechyd meddwl a lles dynion, o'i ddechreuad yng Nghymru, yn Squirrel's Nest yn Nhondu, yn fy etholaeth i, ac sydd bellach yn rhwydwaith cenedlaethol o siediau, yn cynnwys, ie, dynion aeddfed, ond hefyd siediau menywod a siediau ieuenctid. A byddaf hefyd yn tynnu sylw yn ystod yr wythnosau nesaf at y dathliad hwn o Siediau Dynion yma yn y Senedd, gan y byddaf yn cynnal digwyddiad lansio yma yn y Senedd ddydd Mawrth 19 Tachwedd, gyda chymorth siediau o bob rhan o Gymru, ac yn gwahodd yr holl gydweithwyr i ymuno â mi, a byddai'n wych cael dadl i gyd-fynd â hynny.

Photo of Rebecca Evans Rebecca Evans Labour 2:36, 5 Tachwedd 2019

(Cyfieithwyd)

Diolch yn fawr i Huw Irranca-Davies. Mae nifer o bwerau ar gael i'r awdurdodau lleol i helpu i ddod â'r eiddo masnachol segur hynny yn ôl i ddefnydd, fel y gwnânt ar gyfer eiddo preswyl. Mae'r pwerau hynny'n cynnwys Deddf Cynllunio Gwlad a Thref 1990, Deddf Adeiladu 1984, a hefyd y pwerau prynu gorfodol hynny. Fodd bynnag, rwy'n credu mai'r hyn y mae'r Llywodraeth yn awyddus iawn i'w sicrhau yw bod gan bob awdurdod lleol y sgiliau a'r wybodaeth a'r hyder i ddefnyddio'r pwerau hynny i'r defnydd gorau i'w cymunedau. Mae'r Gweinidog a'r Dirprwy Weinidog Tai a Llywodraeth Leol wedi cytuno i ddod ag arbenigwr diwydiant yn y maes hwn i mewn i Lywodraeth Cymru, i sicrhau bod yr holl awdurdodau lleol yng Nghymru'n meddu ar y sgiliau y mae arnyn nhw eu hangen er mwyn mynd i'r afael â'r mater penodol hwn. Ac mae Llywodraeth Cymru wedi bod yn ymdrin ag eiddo gwag drwy weithgareddau adfywio—y rhaglen adfywio wedi'i thargedu, y gwn eich bod chi'n gyfarwydd iawn â hi. Ond mae'r Gweinidog tai wedi awgrymu eich bod yn ysgrifennu ati, efallai, i gael rhagor o wybodaeth ynglŷn â'r achosion penodol yr ydych chi wedi'u disgrifio.

Ac ydw, rwy'n rhannu eich brwdfrydedd am Siediau Dynion. Maen nhw'n gwbl anhygoel o ran cefnogi iechyd meddwl, ond maen nhw hefyd yn helpu i fynd i'r afael ag unigrwydd ac ynysigrwydd mewn cymunedau. Ac rwy'n credu bod eu gweld yn cael eu cyflwyno'n rheolaidd iawn yn gyffrous iawn, ac rwy'n edrych ymlaen yn fawr at y dathliad y byddwch chi'n ei gynnal yma yn y Cynulliad ar 19 Tachwedd.

Photo of David Rowlands David Rowlands UKIP 2:38, 5 Tachwedd 2019

(Cyfieithwyd)

Gweinidog, mewn Cyfarfod Llawn blaenorol, dywedais wrth y Llywodraeth am sefyllfa enbyd trigolion Pont-y-pŵl, sy'n canfod eu hunain wedi'u hynysu ar ôl 7 p.m., pan fydd pob gwasanaeth bws lleol yn dod i ben. Mae diffyg trafnidiaeth yn cael effaith ddifrifol ar y fasnach drwyddedig yng nghanol y dref, ac mae'r anawsterau hyn yn cael eu gwaethygu ymhellach yn sgil cau'r clwb cymunedol olaf sy'n cwmpasu Trefddyn, St Cadocs a Phen-y-garn. Nid oes gan bobl y gymuned honno unman i gymdeithasu bellach, gan nad yw mynd i ganol y dref yn ddewis gan nad oes unrhyw bosibilrwydd o ddychwelyd ar drafnidiaeth gyhoeddus ar ôl 7 p.m. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad ar sut y mae'r Llywodraeth yn bwriadu cymryd camau i liniaru'r methiannau trafnidiaeth hyn, sydd nid yn unig yn effeithio ar y cymunedau a grybwyllwyd, ond ar lawer mwy ledled Cymoedd y De, gan gynnwys, yn arbennig, yr anawsterau a brofir yng Nglynebwy?

Photo of Rebecca Evans Rebecca Evans Labour 2:39, 5 Tachwedd 2019

(Cyfieithwyd)

Wel, roedd dadreoleiddio'r diwydiant bysiau dan y Llywodraeth Geidwadol yn ôl yn y 1980au yn amlwg yn ddinistriol i lawer o gymunedau, ac rwy'n credu bod yr enghraifft yr ydych chi wedi'i rhoi yn y fan yna yn amlygu'n fawr y mathau o faterion sydd wedi codi o ganlyniad i hynny. Dyna pam yr wyf mor falch bod Llywodraeth Cymru yn bwriadu cyflwyno deddfwriaeth a fydd yn helpu i ymdrin â rhai o'r materion penodol hyn. A gwn y bydd Ken Skates yn cyflwyno datganiad maes o law, gan ei fod yn ceisio cyflwyno'r darn hwnnw o ddeddfwriaeth i'r Cynulliad, a fydd, gobeithio, yn cael effaith fuddiol iawn ledled Cymru.

Photo of Suzy Davies Suzy Davies Conservative

(Cyfieithwyd)

Tybed a gaf i wahodd yr Aelodau i ymuno â mi i longyfarch Bad Wolf ar y bennod gyntaf o'u cynhyrchiad gwych His Dark Materials, a ddarlledwyd nos Sul. Wedi dweud hynny, fodd bynnag, rwy'n credu bod lle o hyd, gan eu bod bellach yn meddiannu Pinewood Studios, i Lywodraeth Cymru gyflwyno datganiad i egluro beth sydd wedi digwydd mewn gwirionedd gyda Pinewood, pam mae'r trefniant gyda nhw wedi dod i ben, ac i ddweud wrthym beth yw cost lawn y trefniant hwnnw gan ei fod bellach wedi dod i ben. Rwy'n meddwl y gallwn ni hefyd ddisgwyl mewn datganiad ychydig o fanylion efallai am y trefniant gyda Bad Wolf Studio, gan gofio buddiant y lle hwn yn y cwmni hwnnw ac yn Pinewood dros y cyfnod diweddar. Efallai y gallem ni gael sicrwydd bod y cwmni wedi mynd i mewn ar delerau masnachol llawn, er enghraifft, er nad oes gennym ni efallai hawl i wybod y ffigurau penodol. Yn gyffredinol, rwy'n gofyn am rywfaint o dryloywder ar fater sydd wedi bod o ddiddordeb i Aelodau yn y blynyddoedd diwethaf. Rwy'n siŵr ei fod yn newyddion da ac rwy'n credu y byddai'n helpu'r Llywodraeth i ganiatáu i ni weld a chlywed hynny. Diolch.

Photo of Rebecca Evans Rebecca Evans Labour 2:40, 5 Tachwedd 2019

(Cyfieithwyd)

Yn sicr, rwy'n ymuno â chi wrth longyfarch Bad Wolf am y cynhyrchiad His Dark Materials. Rwy'n gwybod ei fod wedi cael derbyniad da iawn a'i fod wedi achosi cryn dipyn o sylw, ac unwaith eto mae'n rhywbeth sy'n rhoi Cymru ar y map nid yn unig o ran y wlad wych sydd gennym ni i'w chynnig, ond mewn gwirionedd y sgiliau anhygoel sydd gennym ni yma yn ein diwydiannau creadigol. Ac mae'n gyffrous iawn bod y diwydiannau creadigol yn un o'r meysydd allweddol y mae Gweinidog y Gymraeg a Chysylltiadau Rhyngwladol wedi rhoi blaenoriaeth iddo yn ei strategaeth ryngwladol.

O ran Pinewood yn benodol, rydym ni wedi gweithio'n agos gyda nhw drwy gydol eu hamser yma yng Nghymru, ac wedi defnyddio gwybodaeth y cwmni yn y diwydiant i gael y canlyniadau economaidd gorau i Gymru a'i wneud yn lleoliad llewyrchus a sefydledig ar gyfer gwneuthurwyr ffilmiau. Mae Pinewood yn gadael Cymru i ganolbwyntio ar ei gynlluniau twf ei hun yn Shepperton, ar adeg pan fo pob un o'r tair stiwdio yn ne-ddwyrain Cymru, gan gynnwys Gwynllŵg, yn gweithredu hyd eithaf ei gallu gyda chynyrchiadau fel His Dark Materials a Brave New World. Rydym ni'n falch iawn o'n cysylltiad â Pinewood dros y pum mlynedd diwethaf, ac mae ein diwydiant creadigol bywiog wedi gweld canlyniadau gwych. Mae Pinewood a Bad Wolf wedi gwario dros £100 miliwn yma yng Nghymru, gan greu swyddi da a bod o fudd i'r cadwyni cyflenwi lleol a channoedd o fusnesau ledled Cymru. Ond os oes cwestiynau penodol gennych chi, byddwn i'n eich gwahodd i ysgrifennu at y Dirprwy Weinidog Diwylliant, Chwaraeon a Thwristiaeth, neu, ddylwn i ddweud, Gweinidog yr Economi a Thrafnidiaeth, a bydd e'n gallu rhoi'r manylion yr ydych chi'n chwilio amdanyn nhw i chi.

Photo of David Rees David Rees Labour 2:42, 5 Tachwedd 2019

(Cyfieithwyd)

Trefnydd, hoffwn ofyn am ddatganiad llafar gan y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol. Rwy'n gwerthfawrogi'n fawr ei ddatganiadau ysgrifenedig dros yr wythnosau diwethaf ynglŷn ag Orkambi a Symkevi, ac rydym ni yn awr mewn sefyllfa lle'r ydym ni'n ceisio cael bargen gyda Vertex ar y mynediad i'r cyffuriau hynny, a darllenais hefyd o lythyr Simon Stevens fod cytundeb GIG Lloegr, mewn gwirionedd, yn seiliedig ar y ffaith bod gan Gymru a Gogledd Iwerddon gytundebau tebyg ar waith. Nawr, mae'r Gweinidog wedi anfon trydariad y bore yma—diddorol iawn, ond mae cwestiynau yn ei gylch yr ydym ni eisiau eu gofyn iddo, ac, felly, datganiad llafar ynglŷn â ble'r ydym ni—. Efallai erbyn y tro nesaf byddwn ni mewn sefyllfa lle mae gennym gytundeb, ond mae'n cyflwyno cwestiynau y mae arnom angen atebion iddyn nhw, nad ydyn nhw bob amser yn dod o ddatganiad ysgrifenedig. Felly, os gallwn ni gael datganiad llafar ganddo, byddai hynny'n ddefnyddiol iawn.

Ac yn dilyn ymlaen o bwyntiau Jenny Rathbone am sgrinio, hoffwn i hefyd ofyn am ddatganiad ar sgrinio'r coluddyn, yn enwedig am adroddiad ar lwyddiant y prawf newydd. Nid ydw i eisiau aros 12 mis i weld sut beth yw'r cyfnod 12 mis, oherwydd rwy'n credu bod hynny'n bell yn y broses, ond dylem ni gael safbwynt tri mis o leiaf yn awr ynghylch sut y mae'r prawf hwnnw'n gweithio. A fyddai asesiad ynglŷn â sensitifrwydd y prawf a pha un a ellir ei wella, oherwydd yr ydym yn gweithio ar y sensitifrwydd, sy'n cyfyngu ar ein gallu, rydym yn y bôn yn sefyll yn llonydd ar lefelau'r profion—. Gallwn ni wella, ond mae hynny'n dibynnu hefyd ar adnoddau'r agenda diagnosteg, a'r endoscopi'n benodol. Felly, a gawn ni ddatganiad ganddo ynglŷn â sut y mae'n gweld sgrinio'r coluddyn yn gweithio? Ydy'r prawf newydd yn fwy effeithiol? A ydym ni'n cael gwell cyfradd ymateb o ganlyniad i'r prawf? A pha adnoddau sydd wedi'u rhoi ar waith i sicrhau y gallwn ni wella'r sensitifrwydd, sy'n ein galluogi i ddal canserau'n gynharach fel y gallwn ni gael gwell canlyniadau?  

Photo of Rebecca Evans Rebecca Evans Labour 2:44, 5 Tachwedd 2019

(Cyfieithwyd)

Yn sicr, fe wnaf sicrhau bod y Gweinidog iechyd yn ymwybodol o'r ddau gais yna am ddatganiad, ac rwy'n gwybod y byddai'n awyddus i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau yn arbennig am fater sgrinio'r coluddyn, pan fydd gwybodaeth ar gael, o ran y dadansoddiad sy'n cael ei wneud o'r effaith a gaiff y gyfradd FIT a beth yw'r opsiynau o ran cynyddu sensitifrwydd hynny, ond hefyd o ran y gwaith yr ydym ni'n ei wneud i geisio sicrhau bod grwpiau penodol a fu'n arafach yn dod ymlaen i ymgymryd â'r sgrinio hwnnw yn cymryd rhan lawn.

Ac ar fater Orkambi, wrth gwrs, mae'r Gweinidog iechyd wedi bod yn glir iawn, iawn heddiw y byddai'n cytuno heddiw ar yr un cytundeb pro rata â'r cytundeb a gynigiwyd i Loegr, pe byddai hwnnw'n cael ei gyflwyno, ac edrychwn ymlaen at ymateb cadarnhaol gan y cyflenwyr cyn gynted ag y bo modd.

Photo of Mohammad Asghar Mohammad Asghar Conservative 2:45, 5 Tachwedd 2019

(Cyfieithwyd)

Gweinidog, a gaf i ddatganiad gan y Gweinidog Iechyd am derfynu'r contract â Microtest Health i ddarparu'r meddalwedd cyfrifiadurol newydd ar gyfer ymdrin â phresgripsiynau a chofnodion meddygol cleifion yng Nghymru? Adroddir bod swyddogion y GIG yng Nghymru yn dweud na allai'r cwmni fodloni'r amserlen ofynnol i gyflawni'r prosiect hanfodol hwn. Gweinidog, a gawn ni ddatganiad gan y Gweinidog Iechyd ar oblygiadau'r weithred hon i feddygon teulu a chleifion yng Nghymru, ac a fydd yna oedi yn y broses o foderneiddio system gyfrifiadurol hen ffasiwn ein GIG ni o ganlyniad i hyn?

Photo of Rebecca Evans Rebecca Evans Labour

(Cyfieithwyd)

Nid oedd yn hawdd gwneud y penderfyniad i derfynu'r contract, gyda sawl ffactor yn cyfrannu at hynny, gan gynnwys yr effaith y byddai'r oedi yn ei chael ar bractisau wrth gynllunio'r trosglwyddo i'r system newydd. Felly, bydd meddygon teulu yn parhau â'u systemau technoleg gwybodaeth glinigol presennol, wrth aros am adolygiad o systemau clinigol meddygon teulu yng Nghymru, y disgwylir y bydd yn cael ei gwblhau yn gynnar y flwyddyn nesaf. Er mai siomedig yw'r canlyniad, mae'r gost i'r GIG wedi bod yn isel, ac rwy'n gwybod pe byddech chi'n ysgrifennu at y Gweinidog Iechyd y byddai ef yn rhoi mwy o wybodaeth ichi pe bai angen. Ond mae'r cyflenwr systemau llwyddiannus arall, Vision, yn cydymffurfio â'r contract, a hyd yn hyn mae dros 100 o bractisau yn elwa ar ddarpariaeth gwasanaethau ychwanegol, fel meddalwedd ymarferoldeb clwstwr symudol Vision Anywhere, meddalwedd INR, a meddalwedd fferyllfa, yn rhad ac am ddim.

Photo of Dawn Bowden Dawn Bowden Labour 2:46, 5 Tachwedd 2019

(Cyfieithwyd)

Trefnydd, gwn fod llawer o'r Aelodau yn y Siambr yn cefnogi gwaith gwerthfawr Tŷ Hafan a mudiadau hosbisau yn gyffredinol ledled Cymru, Ac rwy'n credu ein bod ni i gyd yn cydnabod, yn drawsbleidiol, pa mor werthfawr yw'r cymorth y maen nhw'n ei roi i unigolion a theuluoedd, ar safleoedd yr hosbisau eu hunain ac allan yn y gymuned hefyd. Rwy'n siŵr hefyd y bydd llawer o'r Aelodau wedi gweld y cyhoeddusrwydd dros y penwythnos i'r gwaith adnewyddu uchelgeisiol arfaethedig yn Nhŷ Hafan, y prosiect 'addas i'r dyfodol'. Mae'r sylw i'r ymgyrch hon yn codi mater y cymorth sydd ar gael gan y Llywodraeth i hosbisau a gofal lliniarol pediatrig. Felly, a gaf i ofyn a wnaiff y Llywodraeth ddod â datganiad gerbron ar y gefnogaeth i fudiad hosbisau plant yng Nghymru? Ac a wnaiff y Trefnydd ymuno â mi i ddymuno'r gorau i Dŷ Hafan gyda'u hymgyrch nhw i godi arian ar gyfer adnewyddu eu hadeiladau?

Photo of Rebecca Evans Rebecca Evans Labour 2:47, 5 Tachwedd 2019

(Cyfieithwyd)

Diolch yn fawr iawn. Rwy'n rhannu eich edmygedd o Dŷ Hafan yn llwyr ac o'r gwaith anhygoel y maen nhw'n ei wneud. Cefais y pleser o ymweld â'r hosbis, beth amser yn ôl erbyn hyn, ac fe wnaeth y cynhesrwydd a'r awyrgylch groesawgar iawn sy'n cael ei greu yno argraff fawr iawn arnaf i. Byddaf i'n sicr o siarad eto â'r Gweinidog Iechyd ynglŷn â'ch cais chi am yr wybodaeth ddiweddaraf am gymorth i hosbisau a gofal lliniarol i blant, ac yn gofyn iddo ysgrifennu atoch i roi'r sefyllfa ddiweddaraf ar y sefyllfa.