Cwestiynau nawr gan lefarwyr y pleidiau. Llefarydd y Ceidwadwyr, Andrew R.T. Davies. 

Diolch, Lywydd. Weinidog, ai eich bwriad o hyd yw cyflwyno'r rheoliadau a gorfodi'r rheoliadau hynny ar ansawdd dŵr o 1 Ionawr y flwyddyn nesaf?

Byddaf yn gwneud datganiad cyn diwedd y tymor.

Diolch. Mae'n siomedig, yn amlwg, y bydd hynny ar ffurf ysgrifenedig, yn hytrach nag ar lafar, ond rwy'n derbyn bod pwysau o ran amser. Rwy'n synhwyro rhywfaint o symud, efallai, a byddai'r sector yn croesawu hynny, rwy'n siŵr. Fe gynhalioch chi asesiad effaith rheoleiddiol ar y mater penodol hwn. A allwch gadarnhau heddiw faint o ffermydd a faint o swyddi a allai gael eu colli, a'r hyn a amlygwyd yn yr asesiad effaith rheoleiddiol hwnnw, oherwydd mae'n siŵr mai ar hynny y bu'n edrych os yw'r rheoliadau hyn i'w gweithredu fel y mae'r diwydiant yn deall?

Ni allaf roi'r wybodaeth honno i chi ar hyn o bryd. Mae llawer iawn o waith yn mynd rhagddo—rydych yn llygad eich lle. Y rheswm nad wyf wedi gallu rhoi'r datganiad hyd yn hyn yw am fy mod wedi gofyn i fy swyddogion fynd yn ôl sawl gwaith a chael cyngor pellach. Cyfarfûm ag undebau'r ffermwyr eto bythefnos yn ôl, rwy'n credu, i drafod y mater gyda hwy. Fe fyddwch yn ymwybodol o fforwm rheoli tir a dŵr Cymru. Maent yn cyfarfod eto ddydd Llun. Felly, hoffwn gael cymaint o gyngor ag y gallaf cyn cyflwyno'r rheoliadau.

Diolch am eich ymateb, Weinidog. Hoffwn geisio deall o'r asesiad effaith faint o ffermydd a swyddi a fyddai'n cael eu colli, a phe gallech wneud hynny i mi ar ffurf ysgrifenedig, buaswn yn ddiolchgar am hynny, gan y buaswn yn disgwyl i asesiad effaith wneud y cyfrifiad hwnnw. Ond fe gyfeirioch chi at fforwm tir Cymru a'r sector yn dod at ei gilydd i gyflwyno 45 o argymhellion yn y maes penodol hwn y cytunodd y rheoleiddiwr a'r diwydiant y byddent yn gwella ansawdd dŵr yn sylweddol yma yng Nghymru. A ydych yn bwriadu ystyried yr argymhellion hynny yn eich trafodaethau newydd yn y maes penodol hwn? Neu a fyddwch yn dal i weithredu'r rheoliadau fel yr amlinellwyd, ond y dyddiad fydd yn symud yn hytrach na mwy o'r sylwedd, efallai?

Rwy'n fwy na pharod i ystyried yr holl argymhellion, wrth gwrs. Ni fyddai'n werth eu cael pe na bawn yn mynd i wneud hynny. Felly, rydych yn llygad eich lle—gwnaeth y fforwm nifer o argymhellion. Cyflwynodd Undeb Cenedlaethol yr Amaethwyr nifer o argymhellion. Credaf mai'r hyn oedd yn siomedig gyda rhai o'r argymhellion a gefais oedd fod pob un ohonynt, bron â bod, ar gyfer y Llywodraeth. Credaf ei bod yn bwysig iawn fod y diwydiant yn cydnabod bod lefel y llygredd amaethyddol rydym yn ei weld yng Nghymru yn annerbyniol. Cododd yn sylweddol y llynedd, ac nid ydym am i hynny barhau. A chredaf fod pawb yn cytuno bod y lefelau hyn o lygredd amaethyddol yn embaras i'r sector amaethyddol a bod angen i ni wneud rhywbeth yn ei gylch. Felly, roeddwn yn awyddus i fy swyddogion edrych yn ofalus iawn ar yr holl argymhellion, yr holl dystiolaeth. Un maes yr addewais edrych arno fy hun oedd mewn perthynas â'r cyfnodau gwaharddedig arfaethedig ar gyfer gwasgaru gwrtaith, a byddaf yn gwneud penderfyniad terfynol ar ôl i'r asesiad effaith rheoleiddiol gael ei gwblhau.

Llefarydd Plaid Cymru, Llyr Gruffydd. 

Ydy, mae'n embaras i sectorau eraill hefyd, onid yw? Nid yw eu perfformiad yn wych. Cafwyd 30,000 o ollyngiadau carthion yn y wlad hon yn ôl yn 2017, ac nid wyf yn clywed y Llywodraeth yn gwneud môr a mynydd o hynny. Ond, dyna ni—mater arall yw hynny.

Ond a ydych yn derbyn y gall gwasgaru yn ystod cyfnodau gwaharddedig a chael dyddiadau penodol ar gyfer gwasgaru slyri a ffermio yn ôl y calendr fod yn wrthgynhyrchiol? Rydym yn clywed pobl fel Tony Juniper, pennaeth Natural England, yn dweud hynny. Felly, a yw hynny'n rhywbeth rydych yn ei dderbyn bellach, a'ch bod chi, wrth gwrs, yn ymbellhau oddi wrth y dull hwnnw o weithredu?

Ni chredaf fod ffermio yn ôl y calendr erioed wedi bod yn rhywbeth y gallaf ei ddeall yn iawn. Rwyf wedi dweud wrth y sector amaethyddol bob amser ei fod yn un maes rwy'n deall yn iawn pam eu bod yn meddwl y dylem fod yn edrych ar hynny. Fodd bynnag, mae'n rhaid ei haeddu—mae'n rhaid haeddu'r math hwnnw o hyblygrwydd. A chredaf fod hynny'n sicr yn un o'r trafodaethau a gefais yn enwedig gydag Undeb Cenedlaethol yr Amaethwyr.

Wel, os nad ydych yn ei ddeall, efallai y gofynnwch i'r bobl sy'n gwybod orau, sef y bobl sy'n ffermio'r tir hwnnw o ddydd i ddydd. Rwy'n siŵr y byddant yn dweud wrthych beth yn union sydd angen i chi ei wybod.

Nawr, wrth gwrs, rydych yn argymell, neu rydym yn meddwl eich bod yn dal i argymell, rhoi'r rheoliadau hyn ar waith yn gyffredinol ledled Cymru. Ac fe gofiwch, rwy'n siŵr, adolygiad 'Hwyluso’r Drefn', a oedd, ymhlith ei argymhellion, yn argymell y dylai Llywodraeth Cymru weithredu egwyddor o ddull gweithredu sy'n seiliedig ar risg ac wedi'i dargedu ar gyfer rhoi rheoliadau amgylcheddol ar waith yng Nghymru.

Nawr, buaswn yn deall pe baech yn bwriadu rhoi rheoliadau mwy llym ar waith mewn rhai rhannau o Gymru. Nid wyf yn siŵr—. Ni chredaf fod gennym broblem gyda hynny, pe bai'r rhesymeg yno i wneud hynny. Ond nid yw eich dull gweithredu arfaethedig ar gyfer Cymru gyfan yn seiliedig ar risg nac wedi'i dargedu o gwbl. Felly, a ydych yn derbyn bod cyflwyno cyfnod gwaharddedig yn debygol o gynyddu'r risg o lygredd amaethyddol? Ac wrth gwrs, fel rydym wedi clywed, bydd cost bodloni'r rheoliadau newydd hynny'n golygu cost o ddegau o filoedd o bunnoedd i ffermwyr Cymru. Ac a ydych chi, fel Llywodraeth, yn barod i chwarae eich rhan i'w cefnogi i gyflawni'r her honno os gofynnir i chi wneud hynny?

Os caf ddechrau gyda'ch sylw cyntaf, yn sicr, rwyf wedi siarad â'r sector amaethyddol i weld beth yw anawsterau ffermio yn ôl y calendr, gan fy mod ar eu hochr hwy. Dyna rwy'n ei ddweud; rwy'n deall hynny.

Fodd bynnag, fi hefyd yw Gweinidog yr amgylchedd, ac mae nifer annerbyniol o achosion o lygredd amaethyddol wedi bod. Rwyf newydd gael un y penwythnos hwn. Pan fyddaf yn agor fy nghyfrifiadur ar y penwythnos, yn ddi-ffael, caf e-byst am achosion o lygredd amaethyddol. Mae'n ormod ac mae'n embaras a chredaf fod pawb am weld llai o lygredd. Nid wyf yn dweud bod hyn yn ymwneud â'r sector amaethyddol yn unig wrth gwrs, ond mae'n amlwg fod fy rheoliadau'n ymwneud â'r sector amaethyddol.

Rydym wedi bod yn ymweld â ffermydd godro gydag arolygwyr llaeth Cyfoeth Naturiol Cymru. Credaf ein bod bellach—. Credaf fod ymweliadau wedi'u cynnal ag oddeutu 250 ohonynt bellach, ac nid yw dros 50 y cant o'r ffermydd hynny'n cydymffurfio ar hyn o bryd mewn perthynas â rheoliadau amaethyddol. Mae hynny'n annerbyniol. Rwyf wedi dweud bob amser y byddwn yn helpu i gefnogi'r gofynion ychwanegol gyda chyllid. Fodd bynnag, ni fyddaf yn rhoi cyllid i sicrhau bod pobl yn cydymffurfio â'r gyfraith fel y mae ar hyn o bryd. Os nad ydynt yn cydymffurfio, nid wyf am dalu iddynt gydymffurfio, ond byddwn yn sicr yn ceisio darparu cyllid, os bydd hynny'n ofynnol maes o law.

Ar fater arall, tybed a allech roi diweddariad i ni ynghylch Tomlinson's Dairies, a aeth i'r wal, wrth gwrs. Ac a allech gadarnhau i ni pa un o Weinidogion y Llywodraeth sydd bellach yn arwain y gwaith hwn, gan y deallaf, o gofio'r ffaith ei fod yn cynrychioli’r etholaeth leol, nad yw Gweinidog yr economi mewn sefyllfa i wneud hynny? Felly, byddem yn gwerthfawrogi rhywfaint o eglurder ynghylch pwy sy'n arwain y gwaith hwn i Lywodraeth Cymru. A hefyd, beth y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud nid yn unig i gefnogi’r ffermwyr yr effeithiwyd arnynt gan y cau, ond mae safle enfawr a modern yno, sy'n segur, felly pa fath o gymhellion ac ymdrechion y mae’r Llywodraeth yn eu gwneud i ddenu proseswyr eraill i'r safle?

Fel y gwyddoch, gwnaethom gryn dipyn o waith—gwnaeth fy adran gryn dipyn o waith—gyda Tomlinson's cyn iddynt gau i geisio eu cefnogi, dros y 18 mis diwethaf mewn gwirionedd, i geisio eu helpu i ddatrys eu problemau busnes parhaus.

Rydych yn llygad eich lle ei fod yn etholaeth Ken Skates, sef De Clwyd. Ar hyn o bryd, rwy'n arwain y gwaith. Yn amlwg, os oes penderfyniadau i'w gwneud mewn perthynas â rhaglen ReAct, er enghraifft—os oes angen ei defnyddio—gall y Dirprwy Weinidog edrych ar y materion hynny ar ran Gweinidog yr Economi a Thrafnidiaeth wrth gwrs. Gofynnais am ddiweddariad y bore yma ynghylch unrhyw newyddion o ran cwmni arall yn prynu Tomlinson's ac nid wyf yn ymwybodol fod hynny'n digwydd. Yn amlwg, y gweinyddwr sy'n ymdrin â hynny bellach.

Mewn perthynas â chymorth i ffermwyr, cyfarfûm a dau undeb y ffermwyr a gofynnais iddynt, os oedd ganddynt ffermwyr y gwyddent eu bod yn cael anawsterau penodol, i roi gwybod i mi, a gwn fod fy swyddogion wedi gweithio—. Credaf ein bod wedi cefnogi oddeutu 15 o wahanol fusnesau fferm mewn perthynas â chau Tomlinson's.