4. Pa asesiad y mae Llywodraeth Cymru wedi'i wneud o'r goblygiadau i Gymru sy'n deillio o Fil yr UE (Cytundeb Ymadael)? OAQ54890

Diolchaf i Delyth Jewell am hynna, Llywydd. Cyflwynwyd safbwynt Llywodraeth Cymru ar Fil yr Undeb Ewropeaidd (Cytundeb Ymadael) yn y memorandwm cydsyniad deddfwriaethol a gyhoeddwyd ddoe. Nid yw'n argymell bod y Senedd yn rhoi ei chydsyniad i'r Bil hwn.

Diolchaf i'r Prif Weinidog am yr ateb yna. Cawsom drafodaeth ddiddorol yn y pwyllgor materion allanol ddoe ynglŷn â'r memorandwm cydsyniad deddfwriaethol ar gyfer y Bil hwn, pryd y gwnaethoch chi esbonio eich syniadau ar hynny yn eglur iawn. Nawr, rwyf i wedi darllen y memorandwm ers hynny, ac rwy'n cytuno yn gyffredinol gyda'ch dadansoddiad. Mae Plaid Cymru yn derbyn bod Brexit yn mynd i ddigwydd, ond nid yw hynny'n golygu y dylai Boris Johnson gael rhwydd hynt i orfodi beichiau niweidiol ar Gymru, i wanhau hawliau gweithwyr nac i ddileu craffu seneddol.

Rwy'n pryderu'n arbennig am y diffyg cyfyngiad ar y grym y mae protocol Iwerddon-Gogledd Iwerddon yn ei roi i'r Ysgrifennydd Gwladol, gan y byddai'n caniatáu iddo, mewn egwyddor, ddiwygio Deddf Llywodraeth Cymru heb ganiatâd y Senedd hon. Felly, Prif Weinidog, a allwch chi fy sicrhau y bydd eich Llywodraeth yn ei gwneud yn gwbl eglur i Lywodraeth y DU, yng nghyfarfod y Cyd-bwyllgor Gweinidogion (Negodiadau’r UE) ddydd Iau, fod hyn yn hollol annerbyniol ac yn mynnu bod y Bil yn cael ei ddiwygio fel na ellir byth defnyddio'r grym penodol hwn?

Diolchaf i Delyth Jewell am hynna. Gofynnwyd i mi yn y pwyllgor ddoe, Llywydd, a oedd gen i unrhyw synnwyr o hierarchaeth ymhlith y gwrthwynebiadau i'r Bil a nodir yn y memorandwm. Roeddwn i'n amharod i'w rhoi nhw yn y math hwnnw o drefn, ond mae'n sicr yn annerbyniol, a dylai fod yn annerbyniol i bob Aelod o'r Cynulliad hwn, bod y Bil cytundeb ymadael yn rhoi'r grym i'r Ysgrifennydd Gwladol ddiwygio, drwy is-ddeddfwriaeth, y ddeddfwriaeth sylfaenol sydd wedi sefydlu'r Cynulliad Cenedlaethol Cymru hwn, ac a allai wneud hynny heb ein caniatâd ni o gwbl. Nawr, mae hwnnw'n rym cwbl annerbyniol. Ni ddylai fod yn y Bil hwn. Nid yw yno oherwydd Cynulliad Cenedlaethol Cymru; mae yno, fel yr eglurodd Delyth Jewell, oherwydd protocol Iwerddon-Gogledd Iwerddon. Ni fyddai'n costio dim i Lywodraeth y DU ei gwneud yn eglur nad yw'n bwriadu defnyddio'r grym hwnnw o ran Cynulliad Cenedlaethol Cymru, a dyna y dylai ei wneud.

Nawr, mae fy nghydweithiwr, y Cwnsler Cyffredinol a'r Gweinidog Brexit, wedi ysgrifennu ar fwy nag un achlysur ar yr union fater hwn at Mr Barclay, yr Ysgrifennydd Gwladol yn yr Adran dros Ymadael â'r Undeb Ewropeaidd. Bydd yn destun sgwrs yn y Cyd-bwyllgor Gweinidogion (Negodiadau’r UE) ddydd Iau. Mae gan unrhyw Lywodraeth sydd wedi ennill etholiad fandad, Llywydd, a dyna pam yr ydym ni'n derbyn ein bod ni'n gadael yr Undeb Ewropeaidd, ond nid yw mandad yn siec wag nac yn rhwydd hynt, ac nid yw'n iawn y dylai Llywodraeth gredu ei bod y tu hwnt i graffu a'r tu hwnt i her. Yn sicr, byddwn yn sicrhau bod yr her honno'n cael ei chyfleu'n gadarn i Lywodraeth y DU ar bob cyfle.

A ydych chi'n derbyn bod gennym ni bellach Lywodraeth Geidwadol y DU sydd â mwyafrif, mwyafrif pendant, a mandad eglur i sicrhau bod Brexit yn digwydd? Ac ar y sail honno, yn hytrach na chwyno a cheisio cael yr hen ddadleuon a oedd, a bod yn blaen, yn digwydd cyn yr etholiad cyffredinol, onid yw'n hen bryd i chi a'ch Llywodraeth symud ymlaen, ymuno â thîm y DU, a batio ar yr un ochr â Llywodraeth y DU i gael y cytundeb Brexit gorau posibl wrth i ni adael yr Undeb Ewropeaidd? Rwy'n falch ein bod ni'n gadael yr Undeb Ewropeaidd ar 31 Ionawr, dyna'r hyn y pleidleisiodd pobl Cymru drosto ac mae'n bryd i ni ei weithredu ac i ni gael Llywodraeth Cymru sy'n cefnogi'r weledigaeth honno hefyd.

Wel, Llywydd, rwy'n deall wrth gwrs bod yr aelod o blaid gadael yr Undeb Ewropeaidd, a bod ganddo erbyn hyn Lywodraeth a fydd yn cyflawni drosto yr hyn y mae wedi dymuno ei gael. Nid yw hynny'n golygu, does bosib—nid yw hynny, does bosib, yn golygu ei fod yn credu bod ei Lywodraeth yn San Steffan y tu hwnt i gwestiynu? Ei bod yn anghywir rywsut i ni ddweud wrthyn nhw bod rhoi'r grym i'r Ysgrifennydd Gwladol ddiwygio'r setliad datganoli drwy is-ddeddfwriaeth yn rhywbeth nad yw'n dderbyniol i Gynulliad Cenedlaethol Cymru.

Ar yr ochr hon, rydym ni'n sicr yn dweud bod yr amddiffyniad i hawliau gweithwyr a oedd ym Mil ymadael diwethaf ei Lywodraeth Geidwadol—ac nid oes amheuaeth ei fod wedi cefnogi'r Bil hwnnw ar y pryd—nid yw'r ffaith bod yr amddiffyniadau hynny i hawliau gweithwyr wedi diflannu o'r Bil hwn yn dderbyniol i ni. Roedd yn dderbyniol iddo fe pan yr oedd yn y Bil, mae'n dderbyniol iddo fe pan nad yw yn y Bil—bydd unrhyw beth y bydd ei Lywodraeth yn ei wneud yn dderbyniol iddo fe, ond ni fydd yn dderbyniol i ni.

Y ffaith ein bod ni wedi dod i gytundeb gyda'i Lywodraeth flaenorol ar yr awdurdod monitro annibynnol i wneud yn siŵr y byddai rhywun yn yr awdurdod monitro a fyddai'n deall ac yn cynrychioli buddiannau Cymru—roeddem ni'n falch o ddod i'r cytundeb hwnnw. Ond mae'r Bil newydd yn caniatáu i Ysgrifennydd Gwladol roi cyfrifoldebau'r awdurdod monitro annibynnol i gorff cyhoeddus arall heb unrhyw ddiogelwch i fuddiannau Cymru o gwbl. Nid yw hynny'n dderbyniol i ni. Dyna pam y byddwn ni'n craffu ar y ddeddfwriaeth hon, gan geisio sicrhau ei bod yn cael ei gwella, fel ei bod yn gweithio'n well i Gymru. Ac nid oes dim o gwbl o'i le yn y ffaith ein bod ni'n cyflawni ein dyletswydd ddemocrataidd yn y ffordd honno.

Prif Weinidog, fel yr ydych chi newydd ei ddweud, trafodwyd y mater hwn gennym yn drylwyr yn y pwyllgor ddoe pan wnaethoch chi haeru, drwy argymell i'r Cynulliad na roddir ei gydsyniad deddfwriaethol, nad ydych chi'n disgwyl argyfwng cyfansoddiadol. Os bydd y Cynulliad yn gwrthod ei gydsyniad, fel y dymunwch, beth fydd y canlyniadau yn eich barn chi?

Yr hyn a ddywedais yn y pwyllgor, Llywydd, oedd nad Llywodraeth sy'n edrych am argyfwng cyfansoddiadol yw hon. Nid ydym yn gwrthwynebu'r Bil cytundeb ymadael Ewropeaidd er mwyn cael ffrae gyda Llywodraeth newydd y DU. Y cwbl yr ydym ni'n ei wneud yw arfer yr hawliau democrataidd sydd gan y Cynulliad Cenedlaethol hwn i ystyried y Bil a phleidleisio arno. Ac os bydd mwyafrif Aelodau'r Cynulliad Cenedlaethol hwn yn dewis peidio â rhoi cydsyniad, bydd hwnnw'n ddatganiad pwysig iawn o'r penderfyniad democrataidd y bydd y corff hwn wedi ei wneud. Bydd canlyniadau, Llywydd, wrth gwrs. Bydd yn rhaid i Lywodraeth y DU benderfynu a fydd, am y tro cyntaf mewn 20 mlynedd, yn diystyru'r farn a fynegwyd yn ddemocrataidd gan Gynulliad Cenedlaethol Cymru. Mae hwnnw'n benderfyniad pwysig iawn ac ni ellir disgwyl iddo fod yn rhydd o ganlyniadau.

Prif Weinidog, rydym ni i gyd yn gwybod bod y cytundeb ymadael y mae'r Bil yno i'w weithredu wedi cael ei negodi ym mis Hydref gan y Prif Weinidog gyda'r UE mewn gwirionedd. Does dim byd wedi newid ers y trafodaethau hynny. Roedd gennym ni Fil a gyflwynwyd gan Brif Weinidog y DU ym mis Hydref a fethodd, a phenderfynodd wedyn na fyddai'n bwrw ymlaen â'r Bil penodol hwnnw. Daeth yn ôl gyda Bil, yn dilyn ei fuddugoliaeth yn etholiad mis Rhagfyr, gyda newidiadau mawr i'r Bil hwnnw. A ydych chi'n cytuno â mi ac yn pryderu bod y newidiadau hynny mewn gwirionedd wedi gwanhau hawliau pobl yn y wlad hon o ganlyniad, a hefyd yn gwanhau'r craffu ar y trafodaethau yn y dyfodol gyda'r UE y mae Llywodraeth y DU yn bwriadu eu cael?

Wel, Llywydd, mae David Rees yn gwneud pwynt pwysig iawn. Mae'r newidiadau i Fil a gyflwynwyd gan Brif Weinidog y DU ei hun gerbron Tŷ'r Cyffredin ddim ond ym mis Hydref—y Bil yr oedd yn barod i'w gefnogi ar y pryd. Mae'r newidiadau yn fersiwn ddiweddaraf y Bil yn gwneud pethau'n waeth o safbwynt Cymru ac nid yn well. Pam mae Prif Weinidog y DU wedi torri'r ymrwymiad a wnaeth ym mis Hydref ar ffoaduriaid sy'n blant ar eu pennau eu hunain? Pam y tynnwyd hynny o'r Bil hwn? Pam mae'r trosolwg seneddol yr oedd yn barod i gytuno arno ym mis Hydref, pam mae hwnnw wedi ei dynnu o'r Bil hwn nawr? Pam, pan roedd cytundeb gyda'i ragflaenydd y gellid ymestyn cyfnod pontio pe byddai'r Deyrnas Unedig yn credu ei fod er budd y Deyrnas Unedig iddo gael ei ymestyn—nid oedd neb yn gorfodi estyniad, roedd pe byddai Llywodraeth y DU yn credu mai dyna fyddai'r peth iawn i'w wneud—pam mae'n amddifadu ei Lywodraeth ei hun o'r gallu i wneud hynny? Ar gynifer o bwyntiau a nodir yn ein memorandwm cydsyniad deddfwriaethol, mae'r Bil hwn yn Fil gwaeth na'r un a luniwyd gan yr un Prif Weinidog ym mis Hydref.