5. Pa gamau y mae'r Gweinidog yn eu cymryd i wella cyfraddau sgrinio ceg y groth yng Nghymru? OAQ55070

Mae Iechyd Cyhoeddus Cymru yn gweithio i wella cyfraddau sgrinio ceg y groth, yn enwedig ymhlith menywod rhwng 25 a 30 oed, sef y demograffig lle ceir y nifer isaf o fenywod yn manteisio ar y prawf. Rwy'n falch o ddweud bod y cyfraddau wedi cynyddu gyda dros 30,000 yn fwy o fenywod wedi'u sgrinio gan y rhaglen yng Nghymru yn 2018-19 o'i gymharu â'r flwyddyn flaenorol.

Diolch ichi am yr ateb hwnnw, Weinidog. Mae ffigurau a ddarparwyd gan Ymddiriedolaeth Canser Ceg y Groth Jo yn dangos bod y lefelau sy'n manteisio ar brawf sgrinio ceg y groth yng Nghymru ychydig dros 73 y cant. Mae hyn ymhell o dan y targed o 80 y cant a osodwyd gan eich Llywodraeth. Fodd bynnag, mae eu hymchwil yn dangos bod 63 y cant o fenywod sydd ag anableddau corfforol wedi methu mynychu profion ceg y groth. Pa gamau rydych yn eu cymryd, Weinidog, i fynd i'r afael â'r anghydraddoldeb hwn ym maes sgrinio ceg y groth i sicrhau bod menywod ag anableddau yn gallu manteisio ar y prawf hwn a allai achub bywydau yng Nghymru?

Mae Iechyd Cyhoeddus Cymru eisoes yn adolygu mynediad at ystod o'u rhaglenni sgrinio er mwyn ceisio deall y grwpiau sy'n manteisio leiaf ar brofion a deall yr hyn y gallant ei wneud ynglŷn â'r ffordd y darperir y rhaglen, ond mae ganddynt ddiddordeb mawr hefyd yn y treialon hunan-sgrinio sy'n cael eu cynnal yng ngogledd a dwyrain Llundain. Bydd yn arbennig o ddiddorol gweld a yw hynny'n gwneud gwahaniaeth i'r bobl a wahoddir i gymryd rhan neu sydd o leiaf chwe mis yn hwyr yn cael prawf. Felly, mae amryw o gamau'n cael eu cymryd, nid yn unig yng Nghymru ond ledled y DU. Ond yng Nghymru, mae gennym stori dda i'w hadrodd am effeithiolrwydd ein rhaglen sgrinio, ac yn benodol, ni yw'r unig wlad yn y DU o hyd i gyflwyno profion feirws papiloma sylfaenol risg uchel fel dull sgrinio sylfaenol. Mae'n brawf mwy cywir a mwy sensitif a fydd yn atal mwy o ganserau. Felly, rydym yn edrych, ac rydym yn parhau i edrych, am feysydd ar gyfer gwella yn hytrach na dim ond gwneud yr hyn rydym wedi'i wneud yn y gorffennol.

Y llynedd, gwahoddwyd 260,247 o unigolion rhwng 25 a 64 oed i gael eu sgrinio, ac fe gafodd 173,547 o unigolion eu sgrinio yn 2018-19. Weinidog, gwahoddwyd y mwyafrif o fenywod Cymru gan y rhaglen sgrinio i wneud apwyntiad sgrinio, ac mae'r ffigurau hyn yn dangos bod gwasanaeth iechyd gwladol Cymru yn datblygu mewn maes hanfodol ar gyfer iechyd menywod. Ond pa gamau pellach y gellir eu cymryd i gynyddu ymhellach y ganran hanfodol sy'n cael eu sgrinio ac i gynyddu nifer y menywod yng Nghymru sy'n manteisio ar wahoddiadau sgrinio, sydd, fel y gwyddom, yn achub bywydau?

Ie, rydych yn iawn, mae'r pwynt olaf hwnnw'n un pwysig: mae'r rhaglen sgrinio hon yn achub bywydau. Rydym wedi gwrando ar y dystiolaeth ynglŷn â phwy i'w dargedu o fewn y rhaglen, yn ogystal â'r realiti mai canser ceg y groth yw'r math mwyaf cyffredin o ganser mewn menywod o dan 35 oed. Felly, mae'n ymwneud â'r Llywodraeth, Iechyd Cyhoeddus Cymru a'r ymgyrch y maent yn ei chynnal, mae hefyd yn ymwneud ag ymgyrchoedd y mae grwpiau eraill yn eu cynnal. Nod ymgyrch ar y cyfryngau cymdeithasol, #LoveYourCervix, a lansiwyd ym mis Mawrth, yw annog pobl i fanteisio ar y cynllun a lleihau'r embaras a all fod yn rhwystr i rai pobl rhag cael eu sgrinio, ac i atgoffa y gall prawf syml olygu'r gwahaniaeth rhwng bod ag ymwybyddiaeth gynnar o her neu'r realiti y gall peidio â sgrinio arwain at golli bywydau hefyd.