Eitem 5 ar ein hagenda y prynhawn yma yw datganiad gan y Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol ar y coronafeirws, felly galwaf ar y Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol, Julie James.

Ymddiheuriadau, Dirprwy Lywydd, nid oeddwn yn gallu cael y sain yn ôl ar fy meicroffon. Rwy'n gobeithio ei fod yn gweithio nawr.

Mae pandemig y coronafeirws yn effeithio ar fywydau pob un ohonom. Mae llawer iawn o waith wedi ei wneud ar draws Llywodraeth Cymru ac o fewn ein gwasanaethau cyhoeddus mewn cyfnod byr iawn i ymateb i'r pandemig. Fy nod i y prynhawn yma yw rhoi adroddiad i'r Aelodau am y datblygiadau diweddar a mwyaf sylweddol yn y portffolio tai a llywodraeth leol.

Yn gyntaf, hoffwn i fynegi fy niolch diffuant i Gymdeithas Llywodraeth Leol Cymru ac i awdurdodau lleol ledled Cymru sydd wedi gweithio mor ddiwyd ac wedi ymateb mor gyflym wrth geisio mynd i'r afael â'r sefyllfa. Soniodd arweinwyr llywodraeth leol wrthyf i ar y dechrau am yr angen i gefnogi llif arian awdurdodau lleol fel na fyddai unrhyw oedi o ran gwneud penderfyniadau a gwario ar frys. Felly, rwy'n falch iawn ein bod wedi gallu dwyn ymlaen daliadau setliad mis Mai a mis Mehefin i fis Ebrill i'w cefnogi. Darparodd hyn flaendal o £526 miliwn ar draws llywodraeth leol. Rwyf hefyd yn ystyried gwaith a wnaed gan Gymdeithas Llywodraeth Leol Cymru i fesur y costau ychwanegol a'r golled incwm yn sgil y pandemig. Fe wnaethom ni ddarparu cyllid i awdurdodau lleol er mwyn iddyn nhw allu defnyddio'r rhyddhad ardrethi a dyrannu'r grantiau cymorth busnes a gyhoeddwyd ddiwedd mis Mawrth. Maen nhw wedi gweithio'n eithriadol o ddiwyd i'w dosbarthu mewn modd mor effeithlon—diolch yn fawr iawn iddyn nhw am hynny i gyd.

Mae un ffrwd cyllid frys wedi'i sefydlu ar gyfer awdurdodau lleol er mwyn helpu i ymdrin â'r pwysau sy'n deillio o COVID-19. Darparodd Llywodraeth Cymru £30 miliwn ar gyfer hyn yn y lle cyntaf. Roedd hyn yn cynnwys hyd at £7 miliwn i ddarparu cymorth ariannol ar frys i deuluoedd disgyblion sy'n dibynnu ar brydau ysgol am ddim ond nad oedden nhw'n gallu eu derbyn oherwydd bod ysgolion wedi cau. Yr oedd hefyd yn cynnwys £10 miliwn i sicrhau, gyda'u partneriaid yn y trydydd sector, y gall awdurdodau lleol roi trefniadau brys ac angenrheidiol ar waith i ddiogelu'r rhai sy'n cysgu ar y stryd. Mae hyn wedi ei ategu ers hynny i ddarparu £40 miliwn arall i gefnogi'r gwaith o ddarparu gofal cymdeithasol a £33 miliwn arall i ymestyn y ddarpariaeth prydau ysgol am ddim. 

Mae'r pandemig COVID-19 wedi cyflwyno her sylweddol i ailgylchu, casglu a phrosesu gwastraff yng Nghymru. Rwy'n falch iawn bod ein hawdurdodau lleol, yn ystod y cyfnod anodd hwn, wedi parhau i weithredu eu gwasanaethau gwastraff ac ailgylchu ac mai mân newidiadau dros dro yn unig y mae'r mwyafrif helaeth wedi eu gwneud. Mae hyn yn adlewyrchu ein gwaith dros yr 20 mlynedd diwethaf i ddatblygu cyfundrefnau casglu cadarn o ansawdd uchel. Mae gennym ni nod ar gyfer Cymru gydnerth ac mae gennym ni gyfle i ddysgu gwersi a gweithio i gefnogi gwell cydnerthedd yn y dyfodol.

Un o'n prif flaenoriaethau yn y Llywodraeth erioed fu gweithio i atal a rhoi terfyn ar ddigartrefedd o bob math. Yn gywir ddigon, mae pa mor agored i niwed y mae'r rhai sy'n cysgu ar y stryd wedi gorfod bod yn bwyslais ar gyfer gweithredu yn ystod yr argyfwng hwn. Hoffwn ddiolch i dimau tai a digartrefedd awdurdodau lleol, ynghyd â Cartrefi Cymunedol Cymru, Cymorth Cymru, landlordiaid cymdeithasol cofrestredig a phartneriaid eraill yn y trydydd sector sydd wedi bod yn canolbwyntio ar helpu pobl i gael llety. Mae hyn yn golygu eu bod wedi gallu hunanynysu, cael mynediad at gyfleusterau golchi dwylo a hylendid, a chadw at reolau cadw pellter cymdeithasol.

Rwyf wedi fy nghalonogi gan yr arfer cydweithredol ac arloesol sy'n mynd rhagddo er gwaethaf yr amgylchedd heriol y mae pobl yn gweithio ynddo. Roeddwn yn glir o'r cychwyn fod hyn yn ymwneud â mwy na lleoli pobl mewn llety a'u gadael i ofalu amdanynt eu hunain. Mae'n rhaid i ddarparu llety'n gynnwys cymorth cynhwysfawr i alluogi pobl i'w gynnal. Fe wnaethom ni gyflwyno canllawiau clir ar y dull gweithredu y dylai awdurdodau lleol ei ddilyn, gan ddarparu £10 miliwn ychwanegol i'w galluogi i wneud hynny.

Yn ystod yr wythnosau diwethaf, mae 500 o bobl wedi cael cymorth i gael llety, ac mae'r niferoedd sy'n cysgu ar y stryd mewn digidau sengl ym mhob awdurdod lleol yng Nghymru. Mae awdurdodau lleol a'u partneriaid yn parhau i gefnogi'r ychydig o bobl hynny sy'n dal i gysgu ar y stryd. Rydym ni hefyd wedi bod yn gweithio i weld sut y gall ein prosiectau Tai yn Gyntaf gynorthwyo'r unigolion hyn.

Ni ddylai neb fod heb lety a chefnogaeth yn ystod yr argyfwng hwn. Mae hyn yn cynnwys y rhai nad oes ganddyn nhw fynediad at arian cyhoeddus a'r rhai sy'n gadael sefydliadau, fel carchardai. Rydym yn gweithio'n agos iawn gyda Gwasanaeth Carchardai a Phrawf ei Mawrhydi, awdurdodau lleol a chydweithwyr ym maes iechyd i sicrhau bod y carcharorion a allai gael eu rhyddhau yn gynnar neu eu rhyddhau yn safonol o'r carchar, yn cael eu cynorthwyo i gael llety.

Mae fy swyddogion wedi bod yn gweithio'n uniongyrchol gyda nifer o awdurdodau lleol i helpu i sicrhau mwy o lety. Rydym hefyd yn gweithio'n agos gydag awdurdodau lleol a rhanddeiliaid ehangach i ystyried y strategaeth ymadael o'r argyfwng presennol hwn. Mae'r gwaith a wnaed yn ddiweddar gan y grŵp gweithredu ar ddigartrefedd yn rhoi glasbrint i ni ar gyfer sut i roi terfyn ar ddigartrefedd yng Nghymru, a bydd hyn yn hanfodol o ran llywio'r dull gweithredu ar gyfer ein strategaeth ymadael. Gadewch i mi fod yn glir: ni allwn ni fynd yn ôl. Mae gennym ni gyfle i ymgysylltu ag unigolion nad ydyn nhw erioed wedi bod mewn gwasanaethau o'r blaen. Gall y cymorth sy'n cael ei gynnig yn awr ddarparu'r sylfaen i ailadeiladu bywydau ar ôl i'r argyfwng hwn ddod i ben.

Er bod ymdrechion wedi eu canolbwyntio yn y meysydd hyn, a hynny'n gwbl briodol, mae fy swyddogion yn ymwneud yn helaeth â nifer o faterion. Er enghraifft, rydym eisoes wedi cymryd camau i sicrhau na ellir troi tenantiaid sy'n dioddef caledi ariannol o ganlyniad i COVID-19 allan o'u llety. Hoffwn i ddiolch i'r holl landlordiaid ac asiantau gosod tai am eu hymagwedd bragmatig a chefnogol at helpu tenantiaid drwy'r argyfwng hwn. Rydym yn cydnabod bod llawer i'w wneud o hyd i atal cynnydd mewn achosion o droi allan, ac rydym yn croesawu'r gwaith cydweithredol sy'n mynd rhagddo ar draws y sectorau cymdeithasol a phreifat i sicrhau mai'r dewis olaf yn wirioneddol yw troi allan.

Rydym wedi gweithio gyda'n partneriaid adeiladu a'r gymdeithas sy'n cynrychioli masnachwyr cyflenwi adeiladau i sefydlu pa allfeydd sydd ar agor, beth y gallan nhw ei gyflenwi ac i bwy. Mae hyn yn hollbwysig o ran caniatáu i asiantaethau fel Gofal a Thrwsio barhau â'u gwaith amhrisiadwy. Rydym wedi gweithredu'n gyflym i wneud newidiadau i'n systemau cynllunio a rheoli adeiladu fel y gall awdurdodau lleol a'r GIG ddarparu capasiti gofal iechyd ychwanegol. Mae hyn wedi galluogi adeiladu'r ysbytai Nightingale ledled Cymru yn gyflym iawn.

Hoffwn i hefyd estyn fy niolch i'r gwasanaethau tân ac achub, sydd wedi bod yn hynod gadarn yn ystod y pandemig hwn. Nid yw lefelau absenoldeb yn sgil COVID-19 yn ddim mwy na 4 y cant, ac mae'r gwasanaeth wedi cynnal gallu gweithredu llawn ledled Cymru. Ysgrifennodd y Dirprwy Weinidog at holl staff y gwasanaethau tân i'w hannog i helpu'r GIG lle bo modd, ac mae'r ymateb wedi bod yn syfrdanol. Mae dros 450 o staff wedi gwirfoddoli i yrru ambiwlansys ac maen nhw ar gael i'w defnyddio yn ôl yr angen. Mae eraill wedi helpu i sefydlu corffdai dros dro a darparu cyflenwadau hanfodol. Rydym ni hefyd wedi sefydlu pump o unedau diheintio torfol y gwasanaeth mewn ysbytai ledled Cymru, lle maen nhw'n gwasanaethu fel cyfleusterau brysbennu dros dro ar gyfer cleifion y ceir amheuaeth eu bod wedi eu heintio gan COVID-19.

Fodd bynnag, mae'n destun siom mawr gweld achosion helaeth o danau gwair sydd wedi eu cynnau'n fwriadol. Hyd yn oed mewn blwyddyn arferol mae hyn yn dra anghyfrifol. Mae'n dinistrio'r amgylchedd ac yn codi ofn gwirioneddol ar gymunedau. Eleni mae hyn ddwywaith mor wir. Mae gan ein diffoddwyr tân a'n swyddogion heddlu bethau gwell o lawer i'w gwneud yn ystod yr argyfwng nag ymateb i danau gwair. Mae'r mwg y mae tanau o'r fath yn ei achosi hefyd yn berygl difrifol i iechyd llawer o'r rhai hynny sydd yn y grŵp a warchodir ac i ddioddefwyr COVID-19 eu hunain. Rwy'n siŵr y byddai pob Aelod yn ymuno â mi i gondemnio'r ymddygiad disynnwyr hwn yn gryf.

Ac yn olaf, mae'r grŵp trawslywodraethol ar bobl agored i niwed wedi bod yn canolbwyntio ar gymorth ymarferol i'r bobl hynny sy'n agored iawn i niwed y gofynnwyd iddyn nhw warchod eu hunain am 12 wythnos. Mae hyn yn cynnwys bwyd a chyflenwadau meddygol, trafnidiaeth, cymorth emosiynol a chymdeithasol fel llinellau cyngor, cyfeillio dros y ffôn a thechnoleg. Mae data ar y rhai a gynghorwyd i warchod eu hunain bellach wedi'u rhannu â'r holl archfarchnadoedd yng Nghymru, a chafodd cynllun peilot i ddarparu capasiti ychwanegol ar gyfer darparu meddyginiaethau o fferyllfeydd cymunedol ei lansio yr wythnos diwethaf.

Bydd y camau yr ydym yn eu cymryd i ymateb i bandemig COVID-19 yn achub bywydau. Fodd bynnag, yn anffodus, fel y dywedwyd eisoes, bydd pobl yn colli anwyliaid o ganlyniad i'r clefyd hwn. Mae marwolaeth aelod o'r teulu neu ffrind yn ddigwyddiad hynod drallodus, ac rydym wedi diwygio ein rheoliadau i egluro'r trefniadau ar gyfer angladdau mewn amlosgfeydd. Mae'n gyfnod anodd iawn, sy'n gofyn am ymatebion cyflym a hyblyg gan bawb yn y Llywodraeth ac yn ein gwasanaethau cyhoeddus. Bydd Llywodraeth Cymru yn parhau i ddarparu arweiniad a chefnogaeth wrth i ni ymdrin â'r argyfwng hwn, a diolch i'n holl bartneriaid am weithio gyda ni. Rwy'n glir iawn y bydd y cydweithio hwn, pan fydd normalrwydd yn dechrau dychwelyd, yn darparu gwersi clir a llawer o arferion da y gallwn ac y dylem eu mabwysiadu, wrth symud ymlaen. Diolch.

Daeth y Llywydd i’r Gadair.

A gaf i ddiolch i'r Gweinidog am ei datganiad a hefyd am y dull gweithredu agored iawn y mae wedi ei ddefnyddio i graffu a threfnu cyfarfodydd â llefarwyr, a oedd yn werthfawr iawn i mi? Rwy'n credu y dylid llongyfarch y Llywodraeth am weithredu yn gyflym ar y mater o bobl sy'n cysgu ar y stryd, ac nid oes unrhyw amheuaeth bod llawer o adnoddau ac arbenigedd technegol, yn fy marn i, gan Lywodraeth Cymru wedi eu defnyddio i helpu'r awdurdodau lleol hynny. Tybed a yw unrhyw un ohonyn nhw yn dal i gael rhywfaint o anhawster o ran her a chynaliadwyedd eu hymagweddau, ac a wnewch chi ddweud wrthym ni sut yr ydych yn cefnogi'r rhai hynny sydd efallai'n ei chael ychydig yn anoddach nag eraill?

Ac er bod ffigurau sengl yng Nghaerdydd, Abertawe, Casnewydd yn gyflawniad gwirioneddol, mae'n amlwg bod gennym ni 22 o awdurdodau lleol, a phe bai pump o bobl yn cysgu ar y stryd ym mhob un, byddai gennym ni ryw 100 o bobl sy'n cysgu ar y stryd o hyd, o'i gymharu â'r amcangyfrif blynyddol o 340 i 350 a oedd gennym. Felly, a oes gennych unrhyw syniad o beth yw'r ffigur cyffredinol? Rwy'n credu y byddai hynny'n ddefnyddiol. Ac, wrth i ni symud ymlaen, pa mor hyderus ydych chi fod gennym ni'r cam nesaf, gan fod llawer o hyn yn llety brys gwell?

Gwn fod dulliau gweithredu llawer mwy sylfaenol wedi eu defnyddio o ran cymorth, ond nid yw llawer o'r bobl hyn yn y llety y bydd angen iddyn nhw fod ynddo yn yr amser sydd o'u blaenau, yn y misoedd a'r blynyddoedd i ddod. Felly, beth ydym ni am ei wneud i sicrhau nad yw'r garfan hon o bobl a oedd yn cysgu ar y stryd ac sydd bellach wedi cael llety yn llithro'n ôl i'r strydoedd? Ac a oes gennym ni unrhyw syniad o'r bobl sy'n cyflwyno eu hunain yn ddigartref ar hyn o bryd oherwydd yr anawsterau y mae COVID yn eu cyflwyno? Mae llawer o bobl mewn llety eithaf bregus yn canfod nad yw ffrindiau eisiau rhoi llety iddyn nhw ac mae syrffio soffa yn anoddach, ac, felly, mae'n llithro i'r ffurf fwy eithafol o ddigartrefedd a chysgu ar y stryd.

A—

Bydd angen i mi ofyn i chi ddirwyn eich cwestiwn cyntaf i ben.

Dyna fy nghwestiwn cyntaf. Diolch i chi, Llywydd.

Gweinidog.

Diolch, David. Do, bu'n her ddifrifol i gael pobl oddi ar y strydoedd, ac mae gen i barch mawr iawn tuag at y bobl niferus sy'n gweithio ledled Cymru er mwyn sicrhau bod hynny yn digwydd mor gyflym. Mae her yn parhau o hyd, ac rydym yn gwybod bod y rhan fwyaf o awdurdodau lleol yn gweithio'n agos at gapasiti, neu at gapasiti llawn, ym mhob ardal. Nid oes gen i ffigur cyffredinol fel y cyfryw, ond gallaf ddweud wrthych ei fod yn ddim yn y rhan fwyaf o awdurdodau, ac mewn ffigurau sengl isel yn y prif ddinasoedd. Mae'n newid yn ddyddiol wrth i bobl gyflwyno'u hunain, felly mae'n anodd iawn nodi amser a dweud, 'Mae saith' neu beth bynnag, ond mae'n isel iawn. Ond, yn amlwg, rydym ni wedi gorfod darparu ar gyfer llawer iawn o bobl a fyddai fel arall wedi bod yn un o'r rhai digartref cudd. Byddwch chi'n cofio yr oeddem yn cynnal ymgyrch cyn i hyn ddigwydd i gael pobl i nodi eu bod yn ddigartref os oedden nhw'n syrffio soffa neu'n cysgu mewn ystafelloedd sbâr, ac yn y blaen, ac, wrth gwrs, mae pobl wedi bod yn amharod i barhau â'r trefniadau hynny, ac felly rydym ni wedi cael llawer mwy o bobl i ddod o hyd i lety ar eu cyfer. Mae hynny wedi ei wneud, ac rwy'n ddiolchgar i bob un o'n partneriaid ledled Cymru sydd wedi gweithio mor galed i wneud hynny.

Mae gennym ni broblem gynyddol hefyd lle mae'r Swyddfa Gartref wedi bod yn defnyddio capasiti llety prin i gartrefu ceiswyr lloches, ac mae hynny'n rhoi straen ar y system, ac rydym ni wedi gorfod gweithio'n galed iawn i wneud yn siŵr ein bod yn siarad â'n gilydd yn iawn i sicrhau nad ydym ill dau yn ceisio sicrhau'r un llety ar yr un pryd mewn rhai ardaloedd, ac rydym ni wedi cael y sgyrsiau hynny. Ond nid oes unrhyw amheuaeth bod hynny'n rhoi mwy o straen ar y system.

Ac yna, y peth olaf yr ydym yn ymdrin ag ef ar hyn o bryd yw'r angen i ddarparu llety ar gyfer carcharorion sy'n cael eu rhyddhau. Felly, mae gennym ni'r achosion arferol o ryddhau o'r carchar. I fod yn glir, maen nhw'n parhau; os ydych chi wedi dod i ddiwedd eich amser, rydych chi wedi dod i ddiwedd eich amser yn y carchar, rydych chi'n cael eich rhyddhau beth bynnag. Ni fyddai gan unrhyw garcharorion sy'n cael eu rhyddhau yn gynnar y feirws, ond mae gennym adegau pan fydd carcharor sydd ar fin cael ei ryddhau yn ôl y drefn arferol yn dangos symptomau. Mae llwybr ar waith bellach i sicrhau bod y carcharorion hynny yn cael eu lletya'n briodol, eu cludo'n briodol, a bod yr holl gamau diogelwch ar gyfer y carcharor sy'n cael ei ryddhau a'r staff sy'n ymdrin â nhw, a'r llety maen nhw'n dychwelyd iddo yn cael eu cymryd. Rwy'n ddiolchgar iawn i'r partneriaid sydd wedi gweithio gyda ni mor ddiwyd i sicrhau bod darpariaeth ar gyfer y pethau hynny yn y system hefyd.

Ac, yn ail, hoffwn i wybod pa gyngor a chymorth sy'n cael eu rhoi i ganiatáu i adeiladwyr, yn enwedig busnesau bach a chanolig, weithredu gyda phellterau cymdeithasol priodol, er mwyn gallu ymgymryd â gwaith atgyweirio a chynnal a chadw hanfodol yn arbennig? Mae hyn yn bwysig iawn er mwyn cynnal pobl gartref, ac mae'n amlwg bod llawer o waith adeiladu hanfodol wedi ei ohirio.

A pha fesurau sydd ar waith i sicrhau diogelwch rhag tân mewn adeiladau uchel gan fod pobl yn aros gartref bron trwy'r dydd, ac felly, oherwydd nifer yr oriau maen nhw yno, eu bod nhw mewn mwy o berygl? Bydd y Gweinidog yn gwybod po fwyaf o brofion sy'n cael eu cynnal ar ddeunyddiau cladin, y mwyaf o broblemau sy'n codi i bob golwg. Felly, beth ydym ni'n ei wneud i sicrhau iechyd a lles y preswylwyr hynny sy'n byw mewn tyrau a'u tebyg?

Diolch, David, am y rheini. Rydym ni wedi parhau â'r diwydiant adeiladu ar gyfer gwaith hanfodol, ac rydym ni wedi parhau â'r system gofal a thrwsio, er enghraifft. Maen nhw'n derbyn tua 270 o atgyfeiriadau ar gyfer addasiadau cyflym bob wythnos ar hyn o bryd—gwaith brys i gefnogi trefniadau rhyddhau cleifion o'r ysbyty, neu waith atal hanfodol i atal rhywun rhag cael ei dderbyn pan nad oes angen. Fe wnes i sôn am addasu'r ysbytai Nightingale, sydd yn amlwg wedi parhau. Mewn gwirionedd, nid yr adeiladu sy'n rhan o hynny sydd wedi bod yn broblem; ond cadw masnachwyr adeiladu ar agor er mwyn i bobl allu cadw cyflenwadau digonol, ac rydym ni wedi cael sgyrsiau â masnachwyr adeiladu ynghylch sut y mae hynny'n gweithio.

Byddwch chi'n gwybod nad mynd i siopa yn eich masnachwyr adeiladu lleol yw un o'r prif resymau y dylech chi adael eich cartref ar hyn o bryd. Ond, yn amlwg, os ydych chi'n mynd yno yn rhan o fasnach, yn gwneud gwaith hanfodol—gwaith adeiladu ac atgyweiriadau—yna mae wedi bod yn ddefnyddiol iawn i ni eu bod nhw wedi aros ar agor. Wrth i ni ddechrau edrych ar y—wel, mae'n derm newydd i'r gair 'hawddfraint', sy'n boenus i mi fel cyfreithiwr—hawddfraint y cyfyngiadau, byddwn yn edrych i weld a allwn ni gael mwy o waith adeiladu cyn gynted â phosibl.

O ran cefnogi'r system busnesau bach a chanolig, gan nad yw'r farchnad dai, er fawr o syndod, yn fywiog iawn ar hyn o bryd, byddwn yn edrych i weld a allwn gyflwyno rheoliadau i lacio'r gofynion ansawdd datblygu—y rheolau safonau tai cymdeithasol—er mwyn gallu prynu oddi ar gynllun oddi wrth gwmnïau adeiladu bach a chanolig, er mwyn gallu cynyddu'r cyflenwad yn y ffordd honno. Gwnaed hyn o'r blaen; cafodd ei wneud ar ôl argyfwng 2008. Mewn gwirionedd, mae'r safonau adeiladu yng Nghymru yn uwch o lawer erbyn hyn, felly nid yw'r llacio mor fawr, ond rydym yn ceisio cefnogi'r sector yn y ffordd honno. Ac, wrth gwrs, mae ganddo'r fantais ychwanegol o gael mwy o bobl allan o lety dros dro a allai fod yn anaddas. Felly, rydym ni'n gwneud nifer o bethau i gefnogi cwmnïau adeiladu bach a chanolig a pharhau â'r atgyweiriadau hanfodol.

A'r peth olaf yw ein bod yn annog pob landlord cymdeithasol cofrestredig a chynghorau ledled Cymru i weithio ar eu heiddo gwag, er mwyn sicrhau eu bod yn mynd cyn gynted â phosibl er mwyn i'r holl dai cymdeithasol sydd ar gael fod wedi eu defnyddio unwaith eto mor fuan ag sy'n bosibl, er mwyn i ni allu symud pobl o'r hyn a allai fod yn llety dros dro fel arall i'r llety parhaol, diogel hwnnw. Ac rwy'n sicr yn benderfynol na fydd pobl yn mynd yn ôl allan i'r stryd o'r fan honno.

Rwyf i hefyd yn diolch i chi, Gweinidog, am fod mor adeiladol ac am groesawu sylwadau craffu yn yr argyfwng hwn. Hoffwn i ategu'r hyn a ddywedodd David Melding am ddigartrefedd. Rwy'n credu bod yr argyfwng hwn yn dangos nad yw llawer o'r anghyfiawnderau beunyddiol yr ydym mor gyfarwydd â nhw yn anochel. Felly, o ran y pwynt yr ydych newydd ei wneud ar ddiwedd ateb David Melding, a wnewch chi gadarnhau y bydd Llywodraeth Cymru yn gallu ymrwymo i wneud popeth yn ei gallu i sicrhau na fydd unrhyw un sydd wedi cael llety i gael ei achub rhag digartrefedd yn ystod yr argyfwng hwn yn dychwelyd i fyw ar y strydoedd ar ddiwedd yr argyfwng?

A'r mater arall yr hoffwn ei godi mewn cysylltiad â thai yw cymorth i denantiaid. O ddechrau'r cyfyngiad symud, cafodd morgeisi eu rhewi ond ni chafodd rhenti. Felly, a wnewch chi ddweud wrthym ba gymorth yr ydych yn ei roi ar waith i helpu tenantiaid sy'n cael trafferthion gwirioneddol o ran ôl-ddyledion rhent?

Ac yn olaf, o ran tai, rydym yn gwybod am grwpiau o bobl y mae risg yn cynyddu iddyn nhw drwy aros gartref yn hytrach na lleihau. Wrth edrych yn arbennig ar blant sydd mewn perygl o gael eu cam-drin, a menywod a dynion sydd mewn perygl o drais domestig, pa waith y gall awdurdodau lleol ei wneud, gan weithio gyda'r heddlu, gyda'r trydydd sector, i sicrhau y gall pobl gael gafael ar gymorth a lloches ar adeg pan allai'r cyflawnwr glywed y dioddefwr yn adrodd am hyn dros y ffôn?

Yn sicr. Felly, o ran y pwynt ynghylch cysgu ar y stryd, rydych chi newydd fy nghlywed yn dweud ein bod yn benderfynol iawn na fydd pobl yn dychwelyd i'r strydoedd. Mae'n bosibl y bydd un neu ddau na fyddwn yn gallu eu hatal, ac yn amlwg nid ydym mewn sefyllfa i atal pobl rhag gwneud hynny, ond rydym yn gweithio'n galed iawn i sicrhau bod pawb yn cael y gwasanaethau cynhwysfawr sydd eu hangen arnyn nhw i allu cynnal eu llety ac y gallwn eu symud yn gyflym i lety addas. Ond nid oes dim amheuaeth y bydd atyniad i rai pobl sydd â phroblemau camddefnyddio sylweddau difrifol, ac yn y blaen, fynd yn ôl i'r strydoedd os na allwn ni wneud hynny, ond rydym ni'n benderfynol iawn o'i wneud.

Rwy'n pryderu'n fawr am y grŵp o bobl nad oes ganddyn nhw fynediad at arian cyhoeddus. Rydym ni wedi bod yn lobïo Llywodraeth y DU yn helaeth na ddylai'r bobl hynny gael eu rhyddhau yn ôl ar y stryd cyn gynted ag y bydd yr argyfwng iechyd cyhoeddus wedi dod i ben. Ac rydym yn parhau i lobïo am hynny. Byddwn i'n gwerthfawrogi unrhyw un, unrhyw Aelod, sy'n dymuno ein helpu i wneud hynny hefyd. Rwyf i yn credu ei bod yn bwysig iawn nad yw hynny'n digwydd.

O ran cymorth tenantiaeth, ni allwch gael eich troi allan ar hyn o bryd gan fod cyfarwyddyd ymarfer ar waith gyda'r llysoedd, felly nid oes unrhyw achos o droi allan yn mynd rhagddo ar hyn o bryd. Felly, rydych chi wedi eich diogelu ar hyn o bryd. Rydym yn meddwl o ddifrif am ymestyn y ddarpariaeth tri mis yn y rheoliadau brys i chwech, ac rwy'n gobeithio gallu gwneud hynny yn fuan iawn. Rydym yn lobïo Llywodraeth y DU ynghylch yr hyn a fydd yn digwydd os bydd y cyfyngiad symud yn parhau ar ôl mis Mai, oherwydd eich bod yn llygad eich lle mai gwyliau yw hynny; nid yw'n dileu'r angen i chi dalu eich rhent. Ac ar ôl i bobl fynd i fwy na deufis o ôl-daliadau, rydym yn gwybod y byddan nhw'n ei chael yn anodd dal i fyny eto. Yn y sector cymdeithasol yng Nghymru, rydym ni wedi bod yn gweithio'n galed gyda'n cynghorau a landlordiaid cymdeithasol cofrestredig i sicrhau bod gennym ni brotocolau cyn gweithredu sy'n gorfodi'r landlordiaid cymdeithasol cofrestredig a'r cynghorau—er nad oes angen y gair 'gorfodi', gan eu bod yn dymuno ei wneud hefyd, ond bydd yn rhaid iddyn nhw ei wneud—i gychwyn trafodaethau gyda'r tenant ynghylch ad-daliadau a dileu pan fo angen hynny o dan rai amgylchiadau. Yn anffodus, nid oes gennym ni'r pŵer hynny yn y sector rhentu preifat. Rydym yn annog ein holl landlordiaid, y mae gennym ni berthynas waith resymol â nhw, a'r cyrff sy'n eu cynrychioli, y mae gennym ni berthynas waith resymol â nhw—bob un ohonyn nhw; nid oes dim problem gydag unrhyw un ohonyn nhw—i ymrwymo i'r protocol cyn gweithredu hwnnw hefyd er mwyn i ni allu gwneud yn siŵr bod y cyfryngu hwnnw wedi digwydd. A byddwn yn lobïo'r Weinyddiaeth Gyfiawnder i weld a allwn ni ei gwneud yn gyfarwyddyd ymarfer y byddai'n rhaid i brotocol cyn gweithredu o'r fath fod wedi ei wneud cyn y gallech ddechrau camau troi allan ar gyfer ôl-ddyledion rhent. Felly, rydym ni'n gweithio ar hynny hefyd.

Roedd y pwynt olaf yr oeddech yn ei wneud yn ymwneud â ffoi rhag trais domestig a'r risg gynyddol o gam-drin, ac rwy'n credu bod David Melding, a bod yn deg, wedi codi hynny hefyd, ac ni roddais i sylw iddo. Dyna pam rydym ni'n cael pobl yn cyflwyno'u hunain ar y strydoedd bob dydd erbyn hyn—dyna pam mae'r ffigur yn symud. Rydym ni'n ceisio rhoi cyhoeddusrwydd i'r drefn o ddeialu 999 ac yna gwthio 55, a fydd yn nodi ar unwaith nad ydych mewn sefyllfa i siarad a bydd cymorth yn cael ei anfon atoch. Felly, os gallwn ni rannu'r wybodaeth honno mor eang ag sy'n bosibl, mae hynny'n dda.

Bydd Jane Hutt, fy nghyd-Aelod, yn cynnal yr ymgyrch 'Paid Cadw'n Dawel' unwaith eto i wneud yn siŵr bod pobl yn ei adnabod yn eu cymdogion ac nad ydyn nhw'n cadw'n dawel, ac yn adrodd amdano eu hunain. Rydym ni hefyd yn croesawu unrhyw syniadau gan unrhyw Aelod neu unrhyw aelod o'r cyhoedd a fyddai'n ein helpu i ganfod ffyrdd eraill o gyrraedd pobl sydd mewn perygl fel y gallwn ni sicrhau eu bod yn cael y cymorth sydd ei angen arnyn nhw.

Diolch i chi am hynny, Gweinidog. Gan droi at lywodraeth leol, mae awdurdodau lleol wedi dweud ei bod yn anodd iddyn nhw gynllunio sut y byddan nhw'n dosbarthu cyfarpar diogelu personol oherwydd nad ydyn nhw'n gwybod ymlaen llaw faint y byddan nhw'n ei gael, felly a wnewch chi ddweud wrthym ni pryd y bydd Llywodraeth Cymru mewn sefyllfa i ddweud wrthyn nhw ymlaen llaw faint o stoc y byddan nhw'n gallu ei ddosbarthu i gartrefi gofal ac yn y blaen?

Ac, ar bwynt cysylltiedig, mae awdurdodau lleol yn cofnodi colledion incwm sylweddol o ganlyniad i'r argyfwng digynsail hwn. A wnewch chi—a gwn eich bod wedi cyfeirio at hyn yn eich datganiad—roi sicrwydd i'r arweinwyr hynny y byddan nhw'n derbyn unrhyw arian yn ymwneud â COVID-19 y byddai ei angen arnyn nhw i ddarparu gwasanaethau hanfodol? Ac a ydych mewn sefyllfa i allu dweud y byddech yn ysgwyddo'r holl gostau sy'n ymwneud â COVID-19? A beth fyddech chi'n ei ddweud wrth arweinwyr cynghorau sydd wedi dweud eu bod wedi gorfod trefnu benthyciadau i fynd i'r afael â'r argyfwng?

Yn olaf, Gweinidog, gan droi at adferiad, awdurdodau lleol, wrth gwrs, yw'r cyrff sy'n gyfrifol am ofal cymdeithasol, yn ogystal â chanol trefi ac adfywio, felly maen nhw'n amlwg yn mynd i fod â rhan bwysig i'w chwarae yn yr adferiad. Pa drafodaethau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cael gydag awdurdodau lleol ynghylch hynny? Rwy'n sylweddoli'n llwyr eich bod yn ymdrin â'r argyfwng ar hyn o bryd, ond pa ystyriaeth sy'n cael ei rhoi i hynny ar hyn o bryd, yn enwedig o ran olrhain cysylltiadau a'r swyddogaeth a fydd gan awdurdodau lleol wrth ymdrin â hynny? Diolch.

Wrth gwrs. Ynghylch cyfarpar diogelu personol, rydym wedi bod yn gweithio'n ddiwyd iawn gyda'n cydweithwyr yn yr awdurdodau lleol i wneud yn siŵr ein bod yn ymwybodol o ble mae'r stoc ledled Cymru. A byddwch yn gwybod ein bod ni wedi cael pobl â logisteg filwrol yn gweithio ar hynny gyda ni. Maen nhw wedi bod yn gweithio yn ardderchog i weithio allan i ni lle mae'r stoc a sut i'w dosbarthu i'r bobl y mae ei hangen arnyn nhw, ac i roi rhywfaint o sicrwydd yn hynny o beth, felly, wrth edrych yn ôl ar y cofnodion o'r hyn sy'n cael ei ddefnyddio er mwyn i ni allu rhagweld y galw yn fwy effeithiol, a gwybod wedyn ble mae'r stoc er mwyn i ni allu ei rhoi i'r bobl iawn, ac yn y blaen. Rydym ni'n awyddus iawn i awdurdodau lleol gael y sicrwydd hwnnw a, cyn belled ag y gallwn ni ei roi, byddwn yn gwneud hynny, ac rydym yn falch iawn o fod wedi cael cyflenwad diweddar y byddwch chi i gyd yn ymwybodol ohono, ond yn amlwg rydym ni yn y gadwyn gyflenwi fyd-eang hefyd. Felly, rydym yn sicr yn y busnes o sicrhau bod awdurdodau lleol yn gwybod yr hyn yr ydym ni'n ei wybod ac yn gwybod ble mae'r cyflenwad yn y gadwyn.

O ran colled incwm y cartrefi gofal, lle byddai awdurdod lleol fel arfer yn comisiynu gwasanaethau oddi wrth gartref gofal ac na all cartref gofal lenwi ei leoedd ar hyn o bryd oherwydd yr argyfwng ac yn y blaen, yna rydym yn hapus iawn i'r £40 miliwn y soniais amdano yn fy natganiad gael ei ddefnyddio i helpu i ariannu'r cartref gofal hwnnw i'w gadw'n hyfyw. Y rheol gyffredinol i ni fu y dylai awdurdodau lleol geisio cadw'r busnesau hynny y maen nhw'n dibynnu arnyn nhw am eu gwasanaeth fel eu bod yn dal i fod yno ar ddiwedd yr achos. Ni fydd hynny'n cynnwys pob cartref gofal unigol yn y sector annibynnol. Os ydych chi'n cael eich ariannu'n breifat yn llwyr ac nad oeddech chi'n derbyn pobl wedi eu hatgyfeirio gan yr awdurdod lleol i'ch cartref gofal, yna ni fyddwch chi'n gallu cael gafael ar hyn. Dylai'r cartrefi gofal hynny fod yn defnyddio'r system grantiau cymorth i fusnesau ac yn cael cymorth drwy gymorth colli incwm a thrwy'r cymorth busnes arferol. Ond o safbwynt yr awdurdod lleol, dylen nhw fod yn defnyddio'r arian i wneud yn siŵr bod darpariaeth y gwasanaeth yn parhau ac yn gweithio gyda'r cartrefi i ddeall sut beth yw hynny. Yn amlwg, nid ydym ni'n dymuno bod yn rhoi arian am ddim rheswm, felly, mae'n ymwneud â deall beth yw'r sefyllfa o ran y llif arian a pha mor gyflym y gallan nhw ddechrau comisiynu lleoedd yno. Felly, rydym ni'n disgwyl i hynny fod yn digwydd ledled Cymru.

O ran awdurdodau lleol yn trefnu benthyciadau, ni ddylen nhw fod wedi gorfod gwneud hynny hyd yn hyn. Pwy a ŵyr beth fydd yn digwydd ar ben arall y flwyddyn. Rydym ni'n dibynnu'n fawr ar Lywodraeth y DU yn gorfod parhau â'r cyllid i ni sicrhau bod hyn yn digwydd. Ond, fel y dywedais yn fy natganiad, rydym ni wedi rhoi cyfrannau o'r grant cynnal refeniw lawer yn gyflymach nag y byddem ni wedi ei wneud fel arall, felly ni ddylai unrhyw awdurdod, ar hyn o bryd, fod â'r math hwnnw o broblem. Ac mae gen i gyfarfod yfory ag is-grŵp cyllid y cyngor partneriaeth i fynd trwy'r gwaith y mae pob awdurdod lleol wedi bod yn ei wneud i gyfrifo'r golled incwm, ffioedd a thaliadau, er mwyn i ni allu gweld yr hyn yr ydym yn ei wneud yno.

Rwy'n annog awdurdodau lleol nad ydyn nhw eto wedi eu taro gan uchafbwynt y feirws i beidio â chynhyrfu. Rydym yn dweud, 'Daliwch ati fel arfer, gwnewch yr hyn y mae angen i chi ei wneud a byddwn ni yn eich cefnogi'. Nid sefyllfa y cyntaf i'r felin yw hi. Felly, ni ddylai neb deimlo rheidrwydd i geisio cyflwyno hawliadau gan nad oes arnyn nhw eu hangen mewn gwirionedd er mwyn sicrhau'r cyllid. Rydym yn awyddus iawn bod hyn yn cael ei wneud ar sail 'fel y mae ei angen arnoch' ac y byddwn yn cael y cymorth cywir i'r awdurdodau hynny sy'n ysgwyddo'r gwariant hwnnw.

Ac o ran yr adferiad, fe wnes i ddechrau y sgwrs â'r arweinyddion yr wythnos diwethaf am y pethau cyntaf yr ydym yn credu y gallen nhw fod yn dymuno dechrau eu hailagor. A byddaf yn parhau â'r sgwrs honno â Chymdeithas Llywodraeth Leol Cymru a'r cyngor partneriaeth er mwyn i ni gael sylwadau gan awdurdodau lleol ynghylch y gwasanaethau y mae awdurdodau lleol yn eu darparu, er enghraifft, canolfannau ailgylchu gwastraff y cartref a llyfrgelloedd yw'r rhai y mae pawb yn sôn amdanyn nhw—yr hyn y byddai'n rhaid i ni ei roi ar waith o ran arweiniad neu ganllawiau cadw pellter cymdeithasol neu staff er mwyn caniatáu i'r mathau hynny o bethau ddigwydd. Felly, mae'r sgwrs honno wedi dechrau.  

[Anhyglyw.]—datganiad, Gweinidog. Hoffwn i ddiolch i'r miloedd o weithwyr llywodraeth leol sydd wedi parhau i ddarparu gwasanaethau hanfodol yn ystod y cyfyngiad symud hwn. Mae wedi bod yn her enfawr ac mae ein hawdurdodau lleol wedi ymateb iddi, ond mae meysydd lle mae angen gwneud mwy. Rydym ni wedi gweld cynnydd enfawr mewn tipio anghyfreithlon; beth all awdurdodau lleol ei wneud i sicrhau bod cyfleusterau gwastraff yn ailagor cyn gynted â phosibl?

Ac, er fy mod i'n croesawu'r ymdrechion i gael ein pobl sy'n cysgu ar y stryd oddi ar y stryd ac i mewn i lety lle gallan nhw gymryd camau i leihau'r risg o COVID-19, rwyf i wedi fy siomi y bu'n rhaid i ni gael pandemig byd-eang i ddod o hyd i lety ar gyfer ein pobl ddigartref. Gweinidog, beth sy'n digwydd, fel yr ydych chi eisoes wedi ei ddweud, pan fydd mesurau cyfyngu symud yn dod i ben a bydd twristiaeth yn ailddechrau? Ble fydd ein pobl ddigartref yn mynd? A yw Llywodraeth Cymru wedi gwneud unrhyw ddatblygiadau o ran sicrhau llety hirdymor addas i boblogaeth ddigartref Cymru? Mae rhai gwestai wedi mynd i ddwylo'r gweinyddwyr o ganlyniad i'r cyfyngiad symud. A fydd Llywodraeth Cymru yn annog awdurdodau lleol i brynu eiddo o'r fath i'w ddefnyddio fel llety dros dro yn y dyfodol, yn ogystal â darparu cymorth cynhwysfawr, yn enwedig i'r rhai hynny sydd â phroblemau sy'n cyd-ddigwydd?

Felly, o dan gynlluniau'r Llywodraeth, bydd swyddogion llywodraeth leol, yn enwedig y rhai hynny sy'n gweithio ym maes iechyd yr amgylchedd, yn chwarae rhan enfawr o ran ein tynnu ni allan o'r cyfyngiadau symud. Gweinidog, pa sicrwydd y gallwch chi ei roi i'r cyhoedd na fydd mesurau diogelu iechyd yn cael ei esgeuluso wrth i ni symud i'r cam nesaf yn y frwydr yn erbyn y coronafeirws?

Yn olaf, Gweinidog, mae awdurdodau lleol yn arwain yr ymdrechion i amddiffyn ein pobl fwyaf agored i niwed, sydd wedi eu gwarchod. Sut y mae Llywodraeth Cymru ac awdurdodau lleol yn sicrhau y bydd holl anghenion y grŵp hwn yn cael eu diwallu yn ystod y misoedd nesaf, gan gynnwys pethau fel gwaith cynnal a chadw ar gartrefi ac asesiadau diogelwch?

A diolch i chi am eich ymdrechion i liniaru effeithiau'r clefyd ofnadwy hwn ac am eich sicrwydd ynglŷn â sut yr ydych yn ymdrin â cham-drin domestig, sydd, unwaith eto, yn broblem enfawr. Diolch i chi am eich ymdrechion. Diolch yn fawr, Llywydd.  

Diolch am y cwestiynau hynny, Caroline. O ran tipio anghyfreithlon, mae'n amlwg yn dal i fod yn drosedd gwneud hynny ac mae'r heddlu'n awyddus iawn i erlyn ac mae awdurdodau lleol yn ceisio erlyn unrhyw un sy'n gwneud hynny. Mewn gwirionedd, er ein bod ni'n amlwg wedi cael rhai enghreifftiau o hynny nid yw'n ormodol ledled Cymru. Mae pobl wedi bod yn eithaf cyfrifol, mewn gwirionedd. Byddem ni'n awyddus iawn i agor ein canolfannau ailgylchu gwastraff cartref pan fydd yn ddiogel gwneud hynny, ond mae problemau staffio mawr yn sgil hynny. Mae problemau mawr o ran faint o bobl y gallech roi mynediad iddyn nhw ar un adeg; pa mor bell y bydden nhw'n teithio i'w wneud—pob math o faterion, fel y gallwch chi ddychmygu rwy'n siŵr. Ond rydym ni'n gweithio'n galed gyda'r awdurdodau lleol i sicrhau ffordd synhwyrol o fwrw ymlaen â hynny pan fydd yn ddiogel gwneud hynny—yn ddiogel i'r staff yn ogystal ag i'r bobl sy'n cyrraedd y canolfannau ailgylchu gwastraff cartref.

O ran y terfyn ar bobl sy'n cysgu ar y stryd, fel yr ydych chi wedi fy nghlywed i'n dweud, rydym ni'n benderfynol iawn na fydd neb yn mynd yn ôl ar y strydoedd. Bydd llawer o'r llety yr ydym ni wedi dod o hyd iddo yn iawn yn y tymor hirach, am wahanol resymau, mae pob awdurdod yn wahanol; mae rhai ohonyn nhw yn wir yn rhai dros dro, ond rydym yn gweithio'n galed iawn i wneud yn siŵr eu bod yn gallu parhau. Mae'r ateb i'r cwestiwn, 'Pam nad ydym ni wedi gallu gwneud hyn o'r blaen?' yn syml iawn: nid ydym ni wedi cael yr arian i'w wneud o'r blaen. Ni allaf bwysleisio digon ein bod ni wedi gwybod erioed ei bod yn bosibl rhoi terfyn ar ddigartrefedd pe byddai gennym ni ddigon o arian i wireddu hynny. Yr hyn sydd wedi digwydd yw bod y Llywodraeth wedi rhyddhau'r arian er mwyn caniatáu i ni wneud hynny, ac rwy'n benderfynol iawn y gallwn ni ddatblygu hynny gan ei fod wedi digwydd a gwneud yn siŵr nad ydym ni'n mynd yn ôl.

O ran pobl sydd wedi'u gwarchod, mae awdurdodau lleol wedi symud yn anhygoel o gyflym, ac rwy'n ddiolchgar iawn i'r holl staff sydd wedi ymdrechu'n ddiwyd iawn i wneud hyn, fel bod gennym ni'r parseli bwyd yn cael eu dosbarthu. Ond rydych chi'n llygad eich lle: nid bwyd yw'r unig beth. Felly, mae gennym ni wirfoddolwyr yn cysylltu â phobl sydd wedi eu gwarchod er mwyn sicrhau eu bod yn gallu trefnu bod eu presgripsiynau wedi eu llenwi. Ac fel y dywedais yn fy natganiad, mae gennym ni bobl yn rhoi cymorth dros y ffôn ar gyfer sgwrs, unigrwydd, a'r holl anghenion eraill, gan gynnwys gwaith atgyweirio. Felly, pan gysylltir â Gofal a Thrwsio, mae hynny'n aml oherwydd bod rhywun yn y grŵp sydd wedi ei warchod wedi cysylltu trwy ei awdurdod lleol. Felly, mae'r pethau hynny i gyd yn dal i ddigwydd; dyfynnais ffigurau Gofal a Thrwsio yn fy natganiad i ddangos bod hynny'n dal i ddigwydd. Ac rydym ni'n falch iawn o allu'r awdurdodau lleol a chryfder a hyblygrwydd eu staff i sicrhau bod y pethau hynny yn digwydd. Mae pobl o bob rhan o'r proffesiynau awdurdod lleol wedi eu hailhyfforddi yn eu canolfannau cyswllt ac i drefnu gwirfoddolwyr i wneud hyn, ac rwy'n ddiolchgar iawn eu bod nhw wedi dangos y cryfder a'r dewrder i wneud hynny.

Fe wnaethom ni ddechrau heddiw trwy sôn am lywodraeth leol, a hoffwn i gofnodi fy niolch diffuant iawn i gyngor Torfaen—yn gynghorwyr ac yn swyddogion—oherwydd maen nhw wedi bod yn gwbl anhygoel yn ystod y pandemig hwn ac rwyf i'n sicr yn llawn edmygedd ohonyn nhw.

Roeddwn i wedi eisiau codi'r mater o adferiad y cyfeiriodd Delyth Jewell ato, yn benodol mewn cysylltiad â'r swyddogaeth sydd wedi ei gosod ar gyfer llywodraeth leol i olrhain cysylltiadau ac ati. Hoffwn i fanteisio ar y cyfle hwn i ofyn i chi am sicrwydd pendant iawn y byddwch chi'n cynnwys llywodraeth leol yn yr holl drafodaethau hynny yn awr ar y cam cynharaf posibl. Rwy'n ymwybodol iawn o'r pwysau sydd wedi bod arnyn nhw, ac rwy'n credu ei bod yn hanfodol bod yr hyn sy'n cael ei ddatblygu yn cael ei gyd-gynhyrchu â nhw. Felly, hoffwn i fanteisio ar y cyfle hwn i ofyn i chi am y sicrwydd hwnnw eto. Diolch.

Byddaf, ac rwy'n hapus iawn i'w roi, Lynne. Rydym ni'n awyddus iawn i sicrhau, pan fyddwn yn rhoi'r darpariaethau adfer ar waith, y byddan nhw'n weithredol bosibl a dichonadwy, ac y bydd awdurdodau lleol yn gallu ymdopi â hynny o ran capasiti, a bod yr hyn yr ydym yn ei ofyn yn ymarferol ac yn realistig, gan nad yw'n gweithio fel arall.

Rwy'n cael sgwrs reolaidd iawn dros y ffôn â phob un o'r 22 o arweinwyr pan fyddwn yn trafod yr holl faterion hyn sy'n codi, ac rwyf i wedi bod yn sicrhau yn llwyr fod Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru a'i swyddogion yn cyfrannu at gyd-gynhyrchu unrhyw beth sy'n digwydd. Rydym ni wedi cael nam achlysurol pan fo rhywbeth wedi digwydd sydd wedi tarfu arnom ni, oherwydd bod hwn yn amgylchedd sy'n symud yn gyflym iawn, ond rydym ni bob amser wedi gallu cywiro hynny a gwneud yn siŵr bod awdurdodau lleol yn gwybod yr wybodaeth ddiweddaraf, a bod yr hyn yr ydym yn ei gynllunio yn ymarferol ac yn gyflawnadwy. Felly, rwy'n cytuno'n llwyr, ac rwy'n rhoi'r sicrwydd hwnnw i chi yn llwyr eu bod yn awr, ac y byddan nhw yn y dyfodol, yn rhan lawn o gynllunio unrhyw beth yr ydym yn ei gynnig.

Mae eich cyd-Aelod, y Gweinidog cyllid, wedi cadarnhau wrthyf i y bydd y £95 miliwn ychwanegol y mae Llywodraeth Cymru yn ei dderbyn yn dilyn cyhoeddiad Llywodraeth y DU am gyllid ychwanegol i lywodraeth leol yn Lloegr yn mynd i mewn i gronfa ganolog Llywodraeth Cymru. O ystyried y sylwadau yr ydych wedi eu gwneud, sut y byddwch chi'n mynd i'r afael ag effeithiau COVID-19 ar gyllid awdurdodau lleol pan fydd yr arolwg y gofynnodd Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru i awdurdodau lleol ei gwblhau erbyn diwedd y mis hwn yn datgelu beth allai'r sefyllfa fod o ran colled incwm, yr amcangyfrifir ei bod yn £33.2 miliwn y mis ar hyn o bryd, er bod rhywfaint o bosibilrwydd y bydd arbedion i liniaru costau; cost refeniw ychwanegol dioed yn sgil ymateb i'r argyfwng, er fy mod i'n cydnabod eich bod chi wedi anfon ffurflen hawlio at awdurdodau lleol er mwyn iddyn nhw allu hawlio'r rhain yn ôl; costau refeniw ychwanegol tymor hirach a chostau cyfalaf ychwanegol, lle bydd pob awdurdod lleol, fel y byddwch yn cydnabod, rwy'n siŵr, mewn sefyllfa wahanol o ran ei gadernid ariannol a'i gronfeydd wrth gefn ei hun, ac y bydd rhai yn fwy agored nag eraill?

Felly, rydym ni'n amlwg yn ddiolchgar iawn am gael y swm canlyniadol gan Lywodraeth y DU. Rydym ni eisoes wedi rhoi £110 miliwn i awdurdodau lleol, ac roeddem ni ymhell ar y blaen cyn cyrraedd y swm canlyniadol, ond, ydym, rydym ni'n gweithio'n ddiwyd iawn, fel y dywedais i mewn ymateb i gwestiynau cynharach—. Rydym ni'n gweithio'n ddiwyd iawn gydag awdurdodau lleol i ddeall y sefyllfa wirioneddol ar lawr gwlad. Nid yw hyn yn ymwneud â fformiwla neu geisio gweithio ar ateb sy'n addas i bawb. Mae hyn yn ymwneud â cheisio gweithio allan gyda phob awdurdod beth yw eu problemau mewn gwirionedd a cheisio eu datrys.

Fel y gwnaethoch chi ddweud, a hynny'n gwbl gywir, Mark, rydym ni'n gwneud darn o waith gyda Chymdeithas Llywodraeth Leol Cymru ac awdurdodau lleol ar hyn o bryd i ddeall sut olwg sydd ar eu hincwm coll. Hynny yw incwm coll o ffioedd a thaliadau ac yn y blaen. Hynny yw incwm ar wahân i'r dreth gyngor ac ardrethi annomestig. Rydym ni'n gwneud darn gwahanol o waith i ddeall beth yw effaith y golled i'r dreth gyngor, y cynnydd yn y nifer sy'n hawlio rhyddhad treth gyngor a cholled ardrethi annomestig arnyn nhw, felly mae darnau eraill o waith yn cael eu gwneud ar gyfer hynny. Mae gen i gyfarfod ag is-grŵp cyllid y cyngor partneriaeth yfory pan fyddwn yn ystyried sefyllfa gyntaf hynny ac yn trafod yr hyn yr ydym yn ei wneud, ac rydym yn awyddus iawn i weithio gyda nhw.

Fodd bynnag, hoffwn i ei gwneud yn glir, yn dibynnu ar ba mor hir y bydd hyn yn parhau, felly os bydd y cyfyngiad symud yn parhau am ddau fis arall—damcaniaeth yw hyn, rwy'n prysuro i ddweud; nid wyf i'n dweud y bydd hynny'n digwydd, ond pe byddai'n digwydd—yna, yn amlwg, ar ben arall y flwyddyn, byddai gennym ni broblem. Felly, nid oes gen i adnoddau diderfyn, byddai gan Lywodraeth y DU y broblem honno hefyd, a bydd yn rhaid i ni weithio yn agos iawn gyda nhw i weld beth fyddai'n digwydd yn y pen draw. Felly, yr hyn yr ydym ni wedi ei wneud yw ei flaenlwytho, dweud wrth bobl am wneud y peth iawn, 'Peidiwch â phoeni amdano ar hyn o bryd. Byddwn ni'n eich helpu chi ac yna byddwn yn gweithio gyda'n gilydd wrth i ni ddeall sut olwg fydd ar hyn i ddeall beth fydd yr effaith tymor hirach.' Ac rydych chi'n llygad eich lle, bydd gan awdurdodau lleol sefyllfa wahanol ac rydym ni'n wir yn ymateb yn y ffordd honno. Felly, nid yw'n un ateb sy'n addas i bawb; nid ydym ni'n defnyddio'r dull fformiwla. Rydym ni'n gweithio gyda phob awdurdod unigol.

Gweinidog, mae rhai carcharorion o Garchar Ei Mawrhydi Berwyn a charchardai eraill yng Nghymru, wrth gwrs, yn cael eu rhyddhau yn gynnar o ganlyniad i COVID-19. Nawr, nid yw hynny'n fater sydd wedi ei ddatganoli, yn anffodus, ond mae'r effaith ar awdurdodau lleol o ganlyniad i'r bobl sy'n cael eu rhyddhau yn gynnar yn cyflwyno'u hunain yn ddigartref yn fater sydd wedi ei ddatganoli, wrth gwrs, a gwn eich bod chi wedi cyfeirio at hynny yn fyr yn eich datganiad ac mewn rhai o'r atebion dilynol.

Rydym ni hefyd yn gwybod, wrth gwrs, fod ystadegau'r Weinyddiaeth Gyfiawnder yn dangos bod carcharorion yng Nghymru neu mewn carchardai yng Nghymru yn ffurfio 25 y cant o'r holl achosion a gadarnhawyd yng Nghymru a Lloegr, sy'n ystadegyn sy'n peri pryder mawr, yn enwedig pan mai dim ond 6 y cant o'r ystad yw carcharorion yng Nghymru. Felly, a gaf i ofyn pa drafodaethau y mae Llywodraeth Cymru wedi eu cael gyda Llywodraeth y DU ynghylch y lefel hon o haint yng ngharchardai Cymru sy'n peri pryder? Ac, wrth gwrs, er bod cynlluniau ar droed yn y gogledd mewn cysylltiad â Berwyn i ymdrin â'r pwysau ychwanegol hwn ar wasanaethau digartrefedd y cyngor, hoffwn i gael sicrwydd gennych chi fod yr holl garcharorion sy'n cael eu rhyddhau yn cael eu profi am COVID-19 ac, wrth gwrs, yn gallu ynysu os canfyddir eu bod nhw'n bositif.

Diolch, Llyr. Felly, fel yr wyf i wedi ei ddweud yn fyr iawn eisoes, mae gennym ni lwybr ar waith erbyn hyn ar gyfer pob carcharor sy'n cael ei ryddhau. Felly, mae gennym ni wahanol gategorïau o garcharorion sy'n cael eu rhyddhau, ond mae gan bob un ohonyn nhw lwybr. Pan fo rhywun ar fin cael ei ryddhau yn gynnar—a hyd yn hyn, ni fu llawer ohonyn nhw, ond rydym yn disgwyl i hynny gynyddu wrth i amser fynd heibio—os ydyn nhw'n dangos unrhyw symptomau o'r feirws, yna ni fyddan nhw'n cael eu rhyddhau. Yn syml, nid ydyn nhw'n cael eu hystyried ar gyfer eu rhyddhau yn gynnar mwyach. Pan fydd rhywun yn dod i ddiwedd cyfnod ei ddedfryd, yna, yn amlwg, mae'n rhaid iddo gael ei ryddhau beth bynnag, ac yna mae system ar waith i wneud yn siŵr ein bod ni'n deall beth yw rheoli eu symptomau, eu bod nhw'n mynd i rywle sy'n gallu caniatáu iddyn nhw hunanynysu, os yw hynny'n briodol, neu gael y driniaeth gywir ac yn y blaen. Felly, mae gennym ni'r llwybr hwnnw ar waith.

Rydym ni wedi bod yn gweithio'n galed iawn gyda'r gwasanaeth carchardai a phrawf i roi'r llwybr hwnnw ar waith. Rwy'n ymwybodol o un nam a ddigwyddodd yn gynharach yn y cyfnod, ond rydym ni wedi datrys hynny erbyn hyn, rwyf wedi cael sicrwydd. Rwyf i fy hun wedi codi hyn yn y grŵp is-COBRA yr wyf i'n ei mynychu bron bob dydd, sef y grŵp gwybodaeth gweinidogol canolog ar wasanaethau cyhoeddus, yn ôl ei enw cryno, ac fe wnes i grybwyll hynny yn uniongyrchol â'r Gweinidog ac fe wnaeth ei ystyried, a bod yn deg, ac maen nhw wedi bod yn gweithio'n agos iawn gyda ni. Felly, rwy'n hapus ar hyn o bryd ei fod ar waith, ond rydym ni'n cadw golwg gofalus er mwyn i ni gael yr wybodaeth iawn ar yr adeg iawn er mwyn i ni allu rhoi'r pethau hynny ar waith.

Y peth olaf i'w ddweud am hynny yw: rydych chi'n iawn, mae yn mynd yn gyfrifoldeb yr awdurdodau lleol i'w ddatrys, ond rydym ni'n gweithio mewn hybiau rhanbarthol hefyd, felly os bydd cynnydd aruthrol yn nifer y carcharorion a gaiff eu rhyddhau o ganlyniad i'r angen i bobl fod mewn celloedd unigol ac yn y blaen, byddwn yn barod i allu ymdopi â hynny, ond nid dyna'r sefyllfa ar hyn o bryd. Blaengynllunio yn unig yw hynny rhag ofn.

Hoffwn yn gyntaf ddiolch i'r holl bobl hynny sydd wedi gweithio ac wedi arwain mewn llywodraeth leol i helpu pobl yn eu hardaloedd.

Rwyf i'n dymuno symud ymlaen, mewn gwirionedd, at bobl sy'n denantiaid yn y sector rhentu preifat. Rwyf i yn dymuno croesawu'r camau y mae Llywodraeth Cymru wedi eu cymryd i sicrhau nad yw tenantiaid yn wynebu caledi ariannol ar hyn o bryd, ac nad ydyn nhw'n cael eu troi allan. Ond rwy'n credu bod angen i ni gydnabod gwerth Rhentu Doeth Cymru yn arbennig yn awr, sydd wedi codi safonau ac ymwreiddio arfer da yn y sector rhentu preifat yn ystod y pedair blynedd diwethaf, ac mae'n hanfodol, wrth gwrs, nad ydym ni'n llithro'n ôl yn awr ac yn colli landlordiaid da. Felly, hoffwn i chi, os gallwch chi, egluro sefyllfa landlordiaid preifat a'u statws fel busnesau hunangyflogedig ac a ydyn nhw'n gymwys i gael cymorth ariannol gan y Llywodraeth neu unrhyw gymorth arall i'r rhai sydd ei angen, gan ei bod yn eithaf amlwg na fydd landlordiaid preifat sydd wedi talu eu morgais mewn gwirionedd yn cael gwyliau morgais, ac ni allan nhw gael unrhyw fudd o hynny, ond serch hynny, maen nhw'n dibynnu ar yr incwm gan eu tenantiaid i oroesi. Felly, rwy'n pryderu, os byddwn ni'n gweld gwasgfa yn y sector rhentu preifat, yn y pen draw, y bydd hynny'n argyfwng yn y cymunedau hynny, yn enwedig mewn ardaloedd gwledig, wrth symud ymlaen.

Diolch am hynny, Joyce, ac rydych chi'n hollol gywir: rydym ni wedi gweithio'n galed iawn gyda Rhentu Doeth Cymru, ac, mewn gwirionedd, fel rwy'n ei ddweud yn aml, mae mwyafrif helaeth ein landlordiaid yn landlordiaid da ac rydym yn falch iawn o'u cael yn gweithio gyda ni yn y sector, ac a bod yn deg, fel y dywedais i'n gynharach, mewn ymateb i Delyth rwy'n credu oedd hi, rydym ni'n gweithio'n dda iawn gyda nhw a gyda'r cyrff sy'n eu cynrychioli hefyd, ac maen nhw wedi bod o gymorth mawr i ni.

Rydym ni'n ystyried ffyrdd—rydym ni newydd gyhoeddi canllawiau sy'n effeithio ar landlordiaid, cyrff cynrychioli asiantau, a gwasanaethau rheoli tenantiaethau i geisio'u cynorthwyo i ddod o hyd i'r cymorth iawn, ac rydym yn gweithio gyda'r sector i sicrhau ei fod ar gael. Maen nhw'n dibynnu ar y cymorth busnes sydd ar gael, ac ni fydd llawer ohonyn nhw'n cyrraedd y trothwyon i gael rhywfaint o hynny, felly nid ydyn nhw'n talu TAW, er enghraifft, ac yn y blaen. Felly, rydym ni'n gweithio gyda'r sector i ddeall beth yw'r risg i'r sector ac i weld beth y gallwn ni ei roi ar waith i sicrhau bod unrhyw un sydd mewn perygl o galedi ariannol yn cael cymorth mewn rhyw ffordd.

Mae'r rhan fwyaf o'r gwaith yr ydym ni wedi bod yn ei wneud ar gyfer tenantiaid, oherwydd bod yr effaith yn waeth arnyn nhw, ond rydych chi'n llygad eich lle i dynnu sylw at y ffaith bod rhai landlordiaid yn dibynnu ar eu rhent, ac os nad yw eu tenant yn gallu ei dalu, maen nhw eu hunain yn cael trafferthion difrifol. Rydym ni'n gweithio'n galed i weld beth y gallwn ni ei roi ar waith i amddiffyn y sector, oherwydd fel yr ydych chi wedi fy nghlywed i'n dweud mewn nifer o ymddangosiadau blaenorol yn y Cyfarfod Llawn, rydym ni'n gwerthfawrogi ein sector rhentu preifat ac rydym yn awyddus iawn i weithio gyda nhw i'w wneud yn sector y mae tenantiaid yng Nghymru yn ei ddewis.

Diolch yn fawr iawn i chi. Wrth i awdurdodau lleol gynllunio eu gwasanaethau, maen nhw angen data, ac maen nhw'n dibynnu ar y Llywodraeth i rannu efo nhw mor amserol â phosib beth mae'r gwaith modelu diweddaraf yn ei ddweud. Yma ym Môn, mae'r awdurdod lleol yn teimlo bod y gwaith surge planning, os liciwch chi, yn edrych ymlaen dros yr wythnosau nesaf—mae'r gwaith yna maen nhw'n gorfod ei wneud yn cael ei ddal yn ôl gan arafwch yn rhannu'r modelu diweddaraf gan y Llywodraeth. A gaf i ofyn, felly, i'r Gweinidog am sicrwydd bod gan bob awdurdod lleol y wybodaeth maen nhw ei angen o ran modelu y pandemig, ac y bydd diweddariadau yn cael eu rhannu efo awdurdodau lleol fel Ynys Môn mor fuan â phosib, mor amserol â phosib, er mwyn iddyn nhw allu cynllunio ymlaen mor effeithiol ag y gallan nhw?

Rwy'n synnu o glywed hynny, Rhun, ac mae'n ddrwg gen i glywed hynny, oherwydd fel y dywedais, rwy'n cyfarfod â'r arweinwyr yn rheolaidd iawn ac mae Gweinidogion eraill, gan gynnwys y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol a'r Dirprwy Weinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol, yn ymuno â'r alwad honno yn rheolaidd iawn. Nid allaf gofio bod hynny wedi ei godi gyda mi. Ni allaf ddweud y gallaf i gofio pob un peth y maen nhw'n codi gyda mi oherwydd eu bod nhw'n niferus iawn ac yn amrywiol yn aml. Ond nid wyf i'n cofio hynny; yn sicr, byddaf yn gwirio hyn, ond rwy'n hapus iawn i roi'r sicrwydd hwnnw. Rydym ni'n awyddus iawn i weithio mewn partneriaeth, mewn cytgord â'r awdurdodau lleol. Mae'n amlwg bod angen iddyn nhw allu cynllunio'n briodol ar gyfer yr hyn sydd i ddod, ac rydym ni'n gweithio'n galed iawn i wneud yn siŵr bod y data yn eu cyrraedd. Nid yw wedi bod yn berffaith bob amser oherwydd bod hon wedi bod yn sefyllfa sy'n symud yn gyflym. Rydym ni i gyd mor gyfarwydd erbyn hyn â'r drefn arferol newydd hwn, rydym ni wedi anghofio pa mor gyflym yr ydym ni wedi rhoi'r prosesau hyn ar waith, ac nid ydyn nhw'n berffaith eto. Ond byddaf yn sicr yn mynd â hynny yn ôl ac yn edrych arno. Nid dyna'r bwriad. Y bwriad yw sicrhau bod awdurdodau lleol yn y sefyllfa orau bosibl i roi'r cynlluniau ar waith sydd eu hangen arnyn nhw i ddarparu'r gwasanaethau yr ydym ni'n dibynnu arnyn nhw.

[Anhyglyw.]—am weinyddu'r £10,000 o grant rhyddhad ardrethi i fusnesau bach, a oedd wedi ei fwriadu ar gyfer pob busnes sy'n talu ardrethi busnes. Rwyf i wedi cael llawer o gŵynion gan bobl ynglŷn â busnesau gosod eiddo gwyliau wedi'u dodrefnu yn Nwyfor Meirionydd fod cyngor sir Gwynedd yn atal taliadau oherwydd bod Llywodraeth Cymru wedi gosod meini prawf newydd nad ydyn nhw'n gymwys i unrhyw fath arall o fusnes, y mae'n rhaid i'r busnesau hyn eu bodloni er mwyn cael y grant. Rwy'n deall mai'r broblem yw atal pobl rhag defnyddio'r hyn sydd mewn gwirionedd yn ail gartrefi, ac nid yn fusnesau, a'u galw nhw'n fusnesau gosod eiddo gwyliau wedi'u dodrefnu, ac felly'n gymwys i gael y grant, ond mae'n ymddangos i mi fod Llywodraeth Cymru yma yn edrych ar y targed anghywir. Mae'r diffiniad o fusnes at ddibenion treth yn un cynhwysfawr iawn a ddarparwyd gan Gyllid a Thollau ei Mawrhydi, ac os ydy rhywun mewn gwirionedd yn defnyddio ail gartref fel ail gartref a dim ond am leiafrif bach iawn o'r amser at ddibenion gosod eiddo, ni ddylen nhw fod yn talu ardrethi busnes o gwbl. Felly, dylai cynghorau sir fod yn gweinyddu'r cynllun ardrethi busnes yn iawn yn hytrach nag amddifadu busnesau gwirioneddol o'r hyn y mae ganddyn nhw hawl iddo o dan y cynllun cenedlaethol hwn. Felly, tybed a fyddai'r Gweinidog yn edrych eto ar y meini prawf hyn ac yn edrych i weld a oes modd eu haddasu mewn rhyw ffordd. Er enghraifft, pam y dylai busnes bach yn y sector hwn orfod bod yn fwy na 50 y cant o incwm y perchennog?

Diolch am hynny. Rydym ni newydd addasu'r system mewn gwirionedd o ganlyniad i gael cais i wneud hynny gan nifer mawr o awdurdodau lleol yn y gogledd a'r gorllewin sydd â—ac mae nifer mawr iawn o'r rhain yng Ngwynedd yn arbennig. Fe wnaethom ni edrych unwaith eto ar y meini prawf yr oeddem ni'n eu gosod, ac rydym ni wedi newid y meini prawf fel bod yn rhaid i chi fod wedi rhentu eich cartref am 140 diwrnod erbyn hyn, nid 70 fel yr oedd yn flaenorol, a'i bod yn gorfod bod yn rhan sylweddol o'ch incwm—mae'n debyg 50 y cant fel rheol. Fodd bynnag, mae'n ddisgresiwn yr awdurdodau lleol. Felly, os nad yw busnes cyfreithlon, am ba bynnag reswm, wedi gallu bodloni'r meini prawf, mae gan yr awdurdod lleol ddisgresiwn o hyd i dalu'r grant. Yr hyn yr ydym ni wedi ei wneud yw newid y rhagdybiaeth i'r gwrthwyneb. Felly, yn wreiddiol y rhagdybiaeth oedd y byddai pawb yn ei gael oni bai y gallech chi brofi nad oedden nhw'n fusnes cyfreithlon; rydym ni wedi ei newid, felly nawr, nad ydyn nhw'n ei gael oni bai eu bod yn gallu profi eu bod nhw. Os gallan nhw brofi eu bod nhw, yna mae gan yr awdurdod y gallu i ddefnyddio ei ddisgresiwn i dalu'r grant. Rwyf i wedi ymateb i gais awdurdodau lleol i wneud hynny, ac rwy'n hapus iawn ein bod ni wedi gwneud hynny. Rwyf i, fy hun—. Rwy'n ymwybodol o un neu ddau o bobl sy'n cwyno amdano, ond, wyddoch chi, mae'r disgresiwn yn bodoli i'r awdurdod lleol, ac rydym wedi eu cyfeirio i'r awdurdod lleol i ofyn iddyn nhw ei arfer yn y ffordd honno.

Gweinidog, rwy'n siŵr na fyddwch chi'n synnu o glywed fy mod i wedi cael llawer o adborth cadarnhaol gan fusnesau Cwm Cynon am gyflymder ac effeithlonrwydd defnydd Rhondda Cynon Taf o'r elfen rhyddhad ardrethi o gymorth busnes Llywodraeth Cymru. Ond wedi dweud hynny, rwy'n poeni bod rhai busnesau yn cael—[Anhyglyw.]—cael gafael ar y cymorth hwnnw. Pa ddeialog sydd wedi digwydd gyda phartneriaid mewn llywodraeth leol ynghylch defnyddio eu pwerau i roi rhyddhad ardrethi caledi neu ddewisol ar waith yn fwy cyffredinol? Ac, yn ail, er bod argyfwng y coronafeirws wedi arwain at atal bywyd normal mewn llawer iawn o ffyrdd, mae'r bag llythyrau fy etholaeth i yn parhau i gynnwys elfen sylweddol o waith achos gan denantiaid landlordiaid cymdeithasol cofrestredig, yn union fel yr oedd bob amser cyn y pandemig. Rwy'n nodi eich sylwadau cynharach ynghylch gofal a thrwsio, ond ar wahân i hynny, a gyda llawer o landlordiaid cymdeithasol cofrestredig naill ai'n rhoi staff ar ffyrlo neu'n eu secondio i hybiau awdurdodau lleol, pa waith sy'n cael ei wneud i sicrhau bod gan landlordiaid cymdeithasol cofrestredig y gallu a'r capasiti i ddiwallu anghenion hanfodol eu tenantiaid o hyd?

Diolch, Vikki. Felly, gan fynd am yn ôl, rydym ni yn disgwyl i landlordiaid cymdeithasol cofrestredig barhau i ddiwallu holl anghenion eu tenantiaid. Rydym ni wedi bod yn glir iawn mai dim ond mewn sefyllfaoedd eithriadol y dylai landlordiaid cymdeithasol cofrestredig fod yn rhoi staff ar ffyrlo, er enghraifft, ac rydym ni wedi bod yn glir iawn ynghylch hynny, ac, a bod yn deg, mae Cartrefi Cymunedol Cymru wedi bod yn glir iawn ynghylch hynny hefyd. Felly, dylai landlordiaid cymdeithasol cofrestredig fod yn parhau i gyflawni'r holl atgyweiriadau ac ati y maen nhw'n ei wneud. Yr unig eithriadau i hynny fyddai pan nad yw'n ddiogel gwneud hynny—felly, pan fo rhywun yn y tŷ y maen nhw'n ceisio ei drwsio yn hunanynysu neu beth bynnag a bod hynny'n ei gwneud yn amhosibl. Ond, ar wahân i'r mathau hynny o eithriadau, dylen nhw fod yn parhau â gwaith cynnal a chadw ac atgyweirio hanfodol. Ac, fel y dywedais, rydym ni hefyd yn eu hannog i roi defnydd i unedau gwag unwaith eto mor gyflym â phosibl, fel y gallwn ni gael pobl allan o lety anaddas. Os hoffech chi dynnu sylw fy at unrhyw rai o'r achosion hynny er mwyn i mi allu eu codi gyda landlordiaid cymdeithasol cofrestredig penodol, rwy'n hapus iawn i wneud hynny.

O ran y cronfeydd caledi a'r cronfeydd rhyddhad ardrethi dewisol, nid oes unrhyw un wedi tynnu fy sylw at broblem benodol, felly, unwaith eto, os hoffech chi dynnu sylw at unrhyw faterion penodol, rwy'n hapus iawn i godi hynny gyda'r awdurdod lleol penodol a gweld a ydym ni'n gallu eu cynorthwyo yn y ffordd y maen nhw'n defnyddio eu disgresiwn. Ac, os yw'n rhywbeth nad yw'n cael sylw ar hyn o bryd, yna—. Yn amlwg, rydym ni wedi rhoi'r holl bethau hyn yn ar waith yn gyflym iawn; rwy'n hapus iawn gyda'r awdurdodau lleol ac yn ddiolchgar iawn i'w staff am y gwaith caled y maen nhw wedi ei wneud, ond mae eisoes yn drefn arferol newydd, ac mae'n bwysig cofio bob amser pa mor gyflym yr ydym ni wedi mynd o'r fan lle'r oeddem ni ychydig wythnosau yn ôl i'r fan hon. Felly, nid yw'n berffaith ac rwy'n hapus iawn i edrych ar unrhyw enghreifftiau gan bob Aelod i weld sut y gallwn ni ei mireinio a'i gwella wrth i ni symud ymlaen.

Diolch yn fawr, Gweinidog.

Yn unol â Rheolau Sefydlog 12.24 a 12.40, oni bai bod Aelod yn gwrthwynebu, caiff y cynigion ar gyfer Rheoliadau Diogelu Iechyd (Cyfyngiadau Coronafeirws) (Cymru) 2020 a Rheoliadau Diogelu Iechyd (Cyfyngiadau Coronafeirws) (Cymru) (Diwygio) 2020 eu grwpio i'w trafod ac i bleidleisio arnyn nhw. Gwelaf nad oes unrhyw wrthwynebiad.