3. Pa asesiad y mae’r Cwnsler Cyffredinol wedi’i wneud ynghylch digonolrwydd y gyfraith i reoli ail gartrefi? OQ55731

Mae mesurau eisoes ar waith yng Nghymru—mesurau deddfwriaethol ac anneddfwriaethol—sy’n effeithio ar y defnydd o ail gartrefi. Byddai unrhyw gamau pellach yn golygu goblygiadau i gymunedau, y maes tai, twristiaeth, yr economi, Trysorlys Cymru a llywodraeth leol. Wrth edrych ar y materion yma, rhaid gwneud penderfyniadau ar sail tystiolaeth o ran a oes angen cael deddfwriaeth bellach ai peidio.

Ar hyn o bryd, does yna ddim mecanwaith cyfreithiol i atal tai rhag cael eu gwerthu am grocbris a'u defnyddio fel ail gartrefi. Mae Plaid Cymru wedi cyhoeddi cynllun gweithredu yn amlinellu'r newidiadau sydd eu hangen i'r gyfraith ym maes cynllunio ac ym maes cyllid i ddod â'r sefyllfa o dan reolaeth. Efallai byddwch chi wedi clywed am sefydlu ymgyrch Hawl i Fyw Adra gan griw o bobl ifanc yn Llŷn sydd yn methu prynu tai yn eu bro oherwydd y sefyllfa annheg. Gan chwarae ar eiriau Cynan am Aberdaron, y neges gafodd ei rhannu dros y penwythnos oedd, 'Cynan, does dim gobaith i brynu bwthyn unig nac unrhyw dŷ ger tonnau gwyllt y môr', gan gyfeirio'n reit glyfar, dwi'n credu, at gerdd enwog y bardd. Ydych chi'n credu, ac yn cytuno, fod angen newidiadau brys i'r gyfraith i roi'r hawl i bobl ifanc gael byw yn eu cymuned? Os felly, pa gynlluniau ydych chi'n gweithio arnyn nhw a phryd gawn ni eu gweld nhw?

Wel, a gaf i ddiolch i Siân Gwenllian? Does dim digon o gyfeiriadau at waith un o'n prifeirdd ni yma yn y Senedd, felly diolch iddi hi am ein hatgoffa ni o gerdd Cynan. Mae, wrth gwrs, cwestiynau ynglŷn â newid y system gynllunio yn y maes hwn yn gwestiynau cymhleth iawn; hynny yw, ar y cyfan, pwrpas cyfraith gynllunio yw rheoli defnydd yn hytrach na pherchnogaeth, felly mae hynny'n un o'r sialensau y mae'n rhaid edrych arnyn nhw. Fy marn i yw bod edrych ar y system gynllunio heb ddiwygiadau ehangach ddim yn debygol o allu cyrraedd y nod y mae'r Aelod yn sôn amdano.

O ran cyllid, wrth gwrs, mae mwy o bwerau cyllid ar gael i awdurdodau lleol yng Nghymru nag sydd ar hyn o bryd yn cael eu defnyddio. Rwy'n credu bod rhyw 25,000, fwy neu lai, o ail gartrefi yn dod o fewn regime y dreth gyngor yma yng Nghymru, a dim ond rhyw 14,000 o'r rheini sydd yn cael y premiwm uchaf yn cael ei godi arnyn nhw. Felly, mae mwy o sgôp o fewn y rheoliadau sydd gennym ni i ddefnyddio'r pwerau yna i allu rheoli hynny nag sy'n cael ei ddefnyddio ar hyn o bryd. Felly, o edrych ar y sialensau cyfreithiol penodol, mae amryw o gamau y mae'n rhaid eu cymryd cyn edrych ar blatfform ehangach o newid deddfwriaeth, buaswn i'n awgrymu.