Eitem 5, dadl Aelodau o dan Reol Sefydlog 11.21(iv) ar fusnesau bach a thwristiaeth. Galwaf ar Hefin David i wneud y cynnig. 

Cynnig NDM7744 Hefin David, John Griffiths, Delyth Jewell

Cefnogwyd gan Carolyn Thomas, Paul Davies, Peredur Owen Griffiths, Rhun ap Iorwerth, Sarah Murphy, Vikki Howells

Cynnig bod y Senedd:

1. Yn nodi'r rôl sylweddol y mae busnesau bach yn ei chwarae o ran cynnal economïau lleol drwy gydol pandemig y coronafeirws drwy addasu i amgylchiadau na welwyd eu tebyg o'r blaen.

2. Yn nodi pwysigrwydd busnesau bach lleol, yn enwedig rhai yn y sector twristiaeth a'r sectorau cysylltiedig, wrth i ni adfer o'r pandemig a dechrau ail-adeiladu ein cymunedau a'n heconomïau lleol.

3. Yn nodi ymhellach yr anogaeth gref gan Lywodraeth Cymru i bobl fynd ar wyliau yng Nghymru eleni a mwynhau ei hatyniadau a'i safleoedd o harddwch naturiol eithriadol niferus.

4. Yn galw ar Lywodraeth Cymru i weithio gyda chynrychiolwyr y gymuned busnesau bach a thwristiaeth i hyrwyddo Cymru fel cyrchfan twristiaeth gynaliadwy drwy gydol y flwyddyn. 

5. Yn galw ar Lywodraeth Cymru i weithio gyda'r un rhanddeiliaid er mwyn integreiddio'r ddau sector i'w strategaeth economaidd a chynlluniau adfer COVID-19 yn nhymor y chweched Senedd er mwyn sicrhau bod y ddau yn cael eu cefnogi'n ddigonol a bod ganddynt y gwydnwch angenrheidiol i gynnal unrhyw ergydion yn y dyfodol. 

Cynigiwyd y cynnig.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Cymraeg ardderchog, by the way.

A chithau hefyd.

Nid wyf yn gwybod a wyf fi wrth fy modd neu'n siomedig fy mod yn gweld, o'r cyngor pleidleisio gan y chwipiaid, fod Llywodraeth Cymru yn pleidleisio o blaid ein cynnig heddiw. Rwy'n credu y byddwn yn poeni braidd, mae'n debyg, pe baent yn newid eu meddyliau ar ddiwedd y ddadl. Nod y ddadl heddiw yw clywed barn yr Aelodau. Rwyf eisiau ceisio agor hyn a chlywed barn yr Aelodau ar y mater allweddol hwn wrth inni sôn am ailadeiladu ac adfer ar ôl y pandemig. Byddai gennyf ddiddordeb mewn clywed barn yr Aelodau o bob rhan o'r Siambr, felly nid wyf wedi ysgrifennu araith i gloi; rwyf am geisio crynhoi'r pethau allweddol sy'n cael eu dweud drwy'r ddadl.

Yr hyn yr hoffwn ganolbwyntio arno wrth agor, serch hynny, yw rôl arbennig busnesau bach mewn cadwyni cyflenwi, a'r rôl y gallant ei chwarae yn yr adferiad. Hoffwn edrych ar rôl a natur y sector twristiaeth sylfaenol, ac yn enwedig y rhannau ohono a gaiff eu hanghofio amlaf. Gallwch ddychmygu lle maent, o gofio mai fi a gyflwynodd y ddadl hon. Hoffwn ddiolch i bawb sydd wedi ei chefnogi  hefyd. Hoffwn edrych ar ganlyniadau llacio cyfyngiadau symud, sy'n amserol yn fy marn i o ystyried yr hyn sydd wedi digwydd yr wythnos hon yn y DU, a'r hyn a fydd yn digwydd yr wythnos nesaf pan fydd Llywodraeth Cymru yn cyhoeddi ddydd Mercher, a goblygiadau ardoll dwristiaeth yr hoffwn ei hystyried.

O ran natur a rôl y busnes bach, credaf ein bod yn aml yn camddeall rôl busnesau bach. Nid peiriannau cyflogaeth mohonynt. Yn wir, mae nifer y busnesau bach o'i gymharu â maint y boblogaeth yn weddol sefydlog dros amser. Rwy'n credu bod gennym rywbeth tebyg i 6 miliwn o fusnesau bach yn y DU ar hyn o bryd—bron i 6 miliwn—ac o'r rheini, mae'r mwyafrif llethol ohonynt, dros eu hanner, yn cyflogi llai na 10 o bobl. Felly, ni allwn ddisgwyl i fusnesau bach fod yn beiriannau cyflogaeth. Clywaf bobl yn dweud mai busnesau bach yw anadl einioes yr economi, ond mewn gwirionedd, maent yn rhan eithaf sylfaenol o'r economi. Maent yn bodoli, ond nid ydynt yn beiriannau twf cyflym. Maent yn darparu sefydlogrwydd. Roeddent yn arfer dweud yn y 1970au y byddai problem diweithdra wedi ei datrys pe bai pob busnes bach yn cyflogi un gweithiwr ychwanegol. Wel, pe bai hynny'n wir, byddai wedi digwydd erbyn hyn, ac nid yw'n mynd i ddigwydd. Ond nid cyflogaeth yw'r unig amcan ychwaith, oherwydd gwyddom am dlodi mewn gwaith hefyd. 

Credaf mai un o'r pethau allweddol sydd gan fusnesau bach yw cyfalaf cymdeithasol. Mae'n un o'r opsiynau allweddol sydd ganddynt fel elfen amgen yn lle cyflogaeth. Mae cyfalaf cymdeithasol yn allweddol oherwydd dyna lle mae'r wreichionen greadigol yn digwydd, pan fydd pobl yn rhyngweithio. Dyna lle mae busnesau cynaliadwy yn cael eu creu. Pan fydd pobl yn rhyngweithio â'u teulu a'u ffrindiau, gelwir hynny'n fondio cyfalaf cymdeithasol. Dyna pryd y mae busnesau bach yn dod o hyd i'w traed ac yn darganfod eu sylfaen. Ond mae twf busnesau bach yn digwydd drwy bontio cyfalaf cymdeithasol, pan fyddwn yn siarad â busnesau bach eraill, rhwydweithiau eraill. Fy mhryder ynglŷn â'r pandemig yw ei fod wedi crebachu rhwydweithiau mewn ffordd a fydd yn cymryd amser hir i'w hailadeiladu. Felly, mae ailadeiladu'r rhwydweithiau busnes hynny dros amser yn wirioneddol bwysig. Hoffwn weld hynny'n rhan allweddol o strategaeth economaidd Llywodraeth Cymru, nid yn unig creu busnes ond creu rhwydweithiau busnes. Os yw busnesau'n mynd i dyfu a llwyddo, credaf y bydd hynny'n gwbl allweddol.

Ni fydd y BBaChau ar eu pen eu hunain yn y sector twristiaeth yn ein galluogi i adfer; nid ydym yn ddigon naïf i gredu y bydd hynny'n ddigon. Mae'n rhaid i'r sector twristiaeth chwarae rhan yn yr adferiad, a mwy o ran nag a chwaraeai cyn y pandemig. Credaf fod hynny'n bwysig. Rydym yn aml yn meddwl mai twristiaeth yw ardaloedd glan y môr yng Nghymru, Bannau Brycheiniog, Yr Wyddfa, Eryri. Ystyriwn y rheini yn ardaloedd twristiaeth allweddol. Ond fe fyddwch yn gwybod bod gan Gymoedd de Cymru—a gallaf weld y Gweinidog, Dawn Bowden, yn cytuno—lawer iawn i'w gynnig. Mae gan ein cymuned ym mwrdeistref Caerffili lawer iawn i'w gynnig, ac rwy'n credu nad oes digon o bwyslais wedi bod arno fel lleoliad twristiaeth. Rydym yn sôn am deithiau dydd i gastell Caerffili, ond mae'n gymaint mwy na hynny. Mae gan Gaerffili gymaint mwy i'w gynnig. Cyfarfûm â'r Gweinidog yng nghastell Caerffili—pryd oedd hyn, dair wythnos yn ôl—ac roeddem yn croesawu'r ffaith bod Llywodraeth Cymru wedi buddsoddi £5 miliwn er mwyn i Cadw drawsnewid castell Caerffili fel lleoliad y flwyddyn nesaf. Ond yr hyn rydym hefyd eisiau ei wneud yw gwella'r strydluniau, rydym eisiau gwella'r llwybr twristiaeth, oherwydd mae'r rhwydweithiau cymdeithasol hynny y mae busnesau bach yn dibynnu arnynt hefyd yn dibynnu ar y gymdeithas y maent yn gweithredu ynddi. Felly, nid yw'n ymwneud â gwella un lleoliad yn unig, ond yn hytrach, â gwella'r amgylchedd yn ei gyfanrwydd. 

Mae gennym hefyd faenordy Llancaiach Fawr o'r ail ganrif ar bymtheg. Mewn gwirionedd, fy nhad a wnaeth hwnnw'n weithredol pan oedd yn gadeirydd pwyllgor cynllunio Cyngor Dosbarth Cwm Rhymni ym 1982, a gallaf brofi hynny i chi. Os nad ydych yn fy nghredu—gwelaf fod y fainc flaen yn edrych yn amheus—gallaf brofi hynny i chi, oherwydd mae plac yno gyda'i enw arno. Ac os yw'r Dirprwy Weinidog eisiau dod i ymweld â'r lle, gallaf ddangos y plac iddi hithau hefyd, er bod angen ei lanhau os oes gan Lywodraeth Cymru rywfaint o arian ar gyfer hynny. Mae gennym barc Penallta hefyd ac mae gennym Barc Cwm Darran. Mae gennym gofeb genedlaethol glowyr Cymru a'r gerddi yn Senghennydd. Mae'n werth ymweld â'r rheini, ac rwy'n gwybod bod Tywysog Cymru wedi ymweld â'r lleoliad hwnnw yn y gorffennol; rwyf wedi gweld y llofnod yn y llyfr ymwelwyr. Mae gennym rodfa goedwig Cwm Carn; mae honno yn etholaeth Rhianon Passmore, ond ni fyddai'n maddau i mi pe na bawn i'n sôn amdani. Mae gennym gyrsiau golff fel Bryn Meadows a Bargoed. Mae gennym westai fel Neuadd Llechwen. Mae tafarn Murray's ym Margoed yn eithaf anhygoel, ac mae Aber Hotel bellach yn gweini bwyd. Mae'n rhaid i mi ddweud y pethau hyn oherwydd fy mod wedi'u gweld, maent yn bodoli ac maent yn anhygoel. A hefyd, gyda llaw, os ydych chi awydd mynd i sba, gallwch fynd i sba Captiva ym Mhwll-y-pant, cael triniaeth adweitheg gan Emma Burns Complementary Therapies, neu fynd at Lisa Morgan Beauty yng Nghanolfan Glowyr Caerffili.

Felly, rydym yn edrych ar yr heriau—[Torri ar draws.] Mae hyn i gyd yn mynd ar Facebook; rydych yn gywir. Rydym yn meddwl am yr heriau rydym yn eu hwynebu yn ein cymunedau o ganlyniad i COVID. Un o'r pethau a ddywedodd rhywun wrthyf ar fy nhudalen Facebook, pan ddywedais wrthynt nad oedd y cyhoeddiad yn Lloegr nad berthnasol i Gymru, oedd, 'Mae gennyf grwpiau mawr iawn o ffrindiau sydd bellach yn archebu gwestai ac yn teithio i Loegr. Mae gennyf ddigon o ffrindiau yn Llundain hefyd sydd bellach yn mynd ar wyliau i Ddyfnaint a Chernyw. Ni fydd twristiaeth Cymru yn cael unrhyw archebion o dan y cyfyngiadau presennol. Bydd swyddi'n cael eu colli yn anffodus'. Wel, fe wnes chwiliad i hyn. Mewn gwirionedd, mae'n anodd iawn dod o hyd i rywle i aros yng Nghymru yr haf hwn. Mae pobl yn mynd ar wyliau yn y wlad hon, ac nid wyf yn credu bod yn rhaid i ni boeni nad yw'r sector twristiaeth yn cael ymwelwyr eleni.

Hoffwn ddweud rhywbeth am lacio rheolau hefyd. Mae arolygon barn yn dangos nad yw'r rhan fwyaf ohonom eisiau i'r rheolau gael eu llacio'n rhy helaeth, yn enwedig mewn perthynas â masgiau. Mae perygl gwirioneddol y bydd y rhan fwyaf ohonom yn cadw draw o leoliadau lletygarwch pan nad yw gwisgo masg yn orfodol mwyach. Byddai hyn yn effeithio'n niweidiol ar y sector twristiaeth. Byddai gennyf ddiddordeb mewn clywed beth fyddai'r Ceidwadwyr yn ei ddweud am hynny. Ond rwy'n credu bod canlyniadau, a hoffwn i'r Llywodraeth ystyried hynny fel rhan o'u hadolygiad yr wythnos nesaf. Rwy'n gwybod ei fod yn ymwneud â thystiolaeth glinigol ac rwy'n gwybod ei fod yn ymwneud yn llwyr â'r hyn y mae'r swyddog meddygol yn ei ddweud, ond fe allai fod canlyniadau anfwriadol os yw'r Prif Weinidog yn dweud nad oes gorfodaeth i wisgo masgiau mwyach.

Yn olaf, hoffwn sôn am yr ardoll dwristiaeth, oherwydd rwy'n siŵr nad oes amheuaeth y bydd y Ceidwadwyr yn sôn amdani, a hoffwn glywed beth sydd gan Blaid Cymru i'w ddweud am hyn hefyd. Mewn gwirionedd, rwy'n cefnogi ardoll dwristiaeth yn y ffordd y mae'n cael ei chynnig drwy awdurdodau lleol gan Lywodraeth Cymru. Ond mae angen mwy o eglurder arnom, Weinidog, ynglŷn â diben yr ardoll, oherwydd dywedir na fydd yn cael ei neilltuo. Felly, sut y bydd hynny'n gweithio? Sut y bydd yr ardoll arfaethedig yn gweithio? Mae'r Ffederasiwn Busnesau Bach wedi dweud wrthym fod angen i Lywodraeth Cymru gydnabod rhagofal a phryderon llawer yn y sector ynghylch y cynnig. Ni fyddem eisiau iddo fygwth hyfywedd, ond ar yr un pryd, rwyf eisoes wedi sôn am olwg y stryd yng Nghaerffili. Pe bai gan gyngor Caerffili ffynhonnell ychwanegol o gyllid i ddatrys rhai o'r materion hynny y gellir eu targedu'n uniongyrchol mewn perthynas â thwristiaeth, credaf y byddai'n rhywbeth y dylem ei groesawu. O ganlyniad, credaf na fydd ardoll dwristiaeth, os caiff ei gwneud yn iawn, yn niweidio twristiaeth. Gallai wella twristiaeth yn yr ystyr honno mewn gwirionedd. Ond rwy'n credu mai'r hyn rydym ei eisiau'n wirioneddol yw mwy o fanylion am hynny. Credaf fod angen inni glywed sut y bydd hynny'n cael ei wneud. Sylwaf fod Adam Price wedi dweud yn 2017 ei fod yn syniad a haeddai gael ei archwilio. Felly, hoffwn wybod beth yw safbwynt Plaid Cymru, ac rwy'n fwy na pharod i glywed mwy gan y Ceidwadwyr ynglŷn â pham na ddylid ei wneud. Efallai y dof yn ôl ato, felly, wrth grynhoi ar y diwedd.

Yn olaf, mae rhan allweddol o'n cynnig yn ymwneud â rhanddeiliaid, ac os yw adferiad yn mynd i weithio, credaf fod angen i leisiau busnesau bach chwarae rhan yn yr hyn sy'n dod nesaf. Mae gan y sector twristiaeth lais enfawr yn yr hyn y maent eisiau ei weld. Byddwn yn pryderu pe byddem yn gweld ffyniant eleni a bod hwnnw'n cael ei ddilyn gan fethiant y flwyddyn nesaf, pan fydd pawb yn penderfynu mynd dramor eto. Rwy'n credu bod yn rhaid i leoliadau twristiaeth fod yn ofalus, oherwydd os byddant yn codi crocbris eleni bydd hynny'n atal pobl y flwyddyn nesaf, ond ar yr un pryd mae angen i ni hefyd edrych ar ganlyniadau marchnad chwyddedig eleni a fydd yn llai wedyn y flwyddyn nesaf. Tybed beth yw strategaeth Llywodraeth Cymru i fynd i'r afael â hynny. Sut y maent yn cynllunio ymlaen llaw, nid ar gyfer 2021, ond ar gyfer 2022, a pha randdeiliaid y byddant siarad â hwy er mwyn datrys y mater hwnnw a chynllunio ar gyfer y sefyllfa gylchol honno?

Felly, drosodd atoch chi—at yr Aelodau. Rwyf eisiau clywed yr hyn a fydd yn cael ei ddweud heddiw. Rwyf am wneud nodiadau fel lladd nadroedd, a gobeithio y byddaf yn gwneud cyfiawnder â'r hyn a fydd wedi'i ddweud ar ddiwedd y ddadl.

Rwy'n croesawu'r ddadl hon heddiw a'r cyfle i siarad am rôl busnesau bach yn cynnal economïau lleol. Fel y dywedodd yr Aelod dros Gaerffili, mae busnesau bach yn ganolog i'n pentrefi a'n trefi, ac mewn ardaloedd fel fy etholaeth i, mae'r busnesau bach hynny'n rhan o sector twristiaeth a lletygarwch blaenllaw. Yn anffodus, tarodd y pandemig lawer o'r busnesau hynny'n galed, ac er bod rhai wedi gallu goroesi'r storm, nid oedd eraill mor ffodus. Rwy'n sylweddoli bod Llywodraeth Cymru wedi rhoi cymorth i fusnesau, ac mae busnesau yn sir Benfro wedi bod yn ddiolchgar am y cymorth hwnnw. Fodd bynnag, i lawer, nid aeth yr arian hwn yn ddigon pell i wneud iawn am golli refeniw drwy gydol y pandemig. Rwyf hefyd yn ymwybodol fod llawer o fusnesau wedi syrthio drwy'r rhwyd ac nad oeddent yn gallu cael cymorth yn gyflym, gan fygwth cynaliadwyedd eu busnesau. 

Yn ystod y pandemig, cynhaliais gyfres o fforymau twristiaeth lleol rhithwir, gyda fy Aelod Seneddol lleol, i glywed gan fusnesau am yr heriau roeddent yn eu hwynebu, ac fe'i gwnaethant yn glir iawn mai'r hyn roeddent ei angen fwyaf gan Lywodraeth Cymru oedd cefnogaeth, ac eglurder yn wir. Roedd llawer yn teimlo nad oedd Llywodraeth Cymru yn gwrando arnynt a bod polisïau a rheoliadau Llywodraeth yn cael eu gwneud heb ystyried yr effaith y byddent yn ei chael ar fusnesau llai.

Nawr, mae'r cynnig heddiw yn galw ar Lywodraeth Cymru i weithio gyda'r sector busnesau bach a'r sector twristiaeth er mwyn integreiddio'r ddau sector i'w strategaeth economaidd a chynlluniau adfer COVID-19, ac mae'n hanfodol fod Llywodraeth Cymru yn gwneud hynny. Mae angen i'n strategaeth economaidd ganolbwyntio ar gynnal a datblygu ein diwydiant twristiaeth fel un o sylfeini ein heconomi sydd o bwys cenedlaethol. Mae gennym gyfoeth o ran treftadaeth, iaith, morweddau, cefn gwlad, chwaraeon a chestyll, ac ni ddylem byth danbrisio pa mor bwysig yw twristiaeth i ni yng Nghymru gyda chymaint o fusnesau'n dibynnu arni. Mae'r busnesau sy'n rhan o'n sector twristiaeth yn dibynnu'n fawr ar ddiwydiannau eraill megis lletygarwch, ffermio a chynhyrchu bwyd yn ogystal â datblygu canol trefi, yn enwedig mewn ardaloedd gwledig ac arfordirol. Ni allwn danbrisio pwysigrwydd datblygiadau ffyrdd, cysylltiadau trafnidiaeth gyhoeddus a buddsoddiad yng nghanol y trefi hynny i'w cynnal a'u cadw'n ddeniadol i ymwelwyr.

Cytunaf â rhanddeiliaid fel y Ffederasiwn Busnesau Bach fod angen i Weinidogion weithio gyda'r diwydiant i sefydlu sut y byddwn yn ymadfer ar ôl y pandemig a sut ddyfodol sydd o'n blaenau, nid yn unig fel ymateb i COVID, ond oherwydd bod dyfodol pob un ohonom yn dibynnu ar economi gref wedi'i chynnal gan fusnesau bach fel anadl einioes ein cymunedau. 

Nawr, mae'r cynnig yn cydnabod ymgyrch Llywodraeth Cymru i annog pobl i fynd ar wyliau yng Nghymru eleni a chefnogi ein sector twristiaeth yn y wlad hon. Wrth i Lywodraeth Cymru ganolbwyntio ar hyrwyddo gwyliau yng Nghymru, mae'n hanfodol fod Gweinidogion yn gweithio gyda chynrychiolwyr y gymuned busnesau bach a thwristiaeth i hyrwyddo Cymru fel cyrchfan twristiaeth cynaliadwy drwy gydol y flwyddyn. Er mwyn cydnabod potensial ein cynnig twristiaeth yn llawn, mae'n rhaid cydweithio â'r sector. Yn anffodus, yn hytrach na hynny, amlinellodd rhaglen lywodraethu Llywodraeth Cymru gynlluniau i ymgynghori ar ddeddfwriaeth i ganiatáu i awdurdodau lleol godi ardoll dwristiaeth, er gwaethaf yr effaith andwyol y bydd y dreth honno'n ei chael ar y sector. Nawr, gofynnodd yr Aelod dros Gaerffili, ar ddechrau'r ddadl hon, inni fynegi barn ar dreth dwristiaeth bosibl. Wel, mae'n debyg na fydd yn synnu clywed fy mod yn gwrthwynebu treth dwristiaeth; mae'n rhywbeth y mae busnesau yn sir Benfro yn ei erbyn ac rwy'n cytuno â hwy y gallai gael effaith ddinistriol ar y sector ar adeg pan fo'n ceisio sefydlogi yn dilyn y pandemig.

Nawr, mae gennym gyfle, ar ôl y pandemig, i fod yn arloesol yn y ffordd y cefnogwn fusnesau bach, a busnesau newydd yn enwedig, ac efallai y bydd y Gweinidog yn dweud wrthym wrth ymateb i'r ddadl hon beth yw cynlluniau Llywodraeth Cymru mewn perthynas â busnesau newydd mewn sectorau sy'n bodoli eisoes fel twristiaeth a lletygarwch, sy'n hanfodol i ni fel gwlad.

Yn gynharach eleni, dywedodd yr Athro Dylan Jones-Evans

'ar ôl y pandemig, bydd cyfle i adeiladu Cymru newydd sy'n cael ei gyrru gan fusnesau arloesol ac entrepreneuraidd yn y wlad hon sydd â delfrydau cymdeithasol ac amgylcheddol wrth wraidd popeth a wnânt.'

Wrth gwrs, mae'n llygad ei le: mae'n rhaid i Lywodraeth Cymru fanteisio ar y cynnydd mewn gweithgarwch entrepreneuraidd ac annog busnesau newydd fel ffordd o ysgogi adferiad economaidd. Mae Cymru angen strategaethau a syniadau newydd i gefnogi busnesau newydd ac mae arni angen strategaeth sy'n ceisio tyfu ein heconomi drwy gydnabod pwysigrwydd busnesau bach ac mae'n rhaid i Lywodraeth Cymru greu'r meddylfryd newydd hwnnw yn awr.

Ddirprwy Lywydd, mae'r economi dwristiaeth yn cefnogi tua 16,000 o swyddi llawn amser ac yn dod â £585 miliwn i sir Benfro yn unig, ac mae'n sector rhyng-gysylltiedig sy'n cefnogi ein diwydiannau ffermio, lletygarwch a chreadigol. Ac wrth wraidd y ffigurau hynny mae busnesau bach, felly mae'n rhaid inni atgoffa ein hunain pa mor bwysig yw busnesau bach i'n heconomïau lleol o ran darparu swyddi hanfodol a datblygu cadwyni cyflenwi lleol ac rwy'n annog yr Aelodau i gefnogi'r cynnig hwn. 

Mae'r pwynt wedi cael ei wneud yn barod yn y ddadl: pan dŷn ni'n meddwl am y diwydiant twristiaeth, dŷn ni'n tueddu canolbwyntio'n bennaf ar ein harfordiroedd, ein mynyddoedd, a'n parciau cenedlaethol. Ond mae Cymru yn disgleirio gyda chymaint o lefydd hardd sydd yn gudd, efallai; gemau disglair o dan yr wyneb sy'n haeddu denu mwy o ymwelwyr.

Dŷn ni eisoes hefyd wedi clywed yn y ddadl am ba mor angenrheidiol yw hi i helpu'r diwydiant twristiaeth—sector sydd yn wynebu tri gaeaf, fel mae'r Ffederasiwn Busnesau Bach wedi'n hatgoffa. Collodd chwarter y busnesau yn y sector yng Nghymru dros 80 y cant o’u refeniw arferol yn 2020, felly mae’n amlwg bod angen strategaeth i helpu adferiad y busnesau hyn.

Ond, hoffwn i weld rhan o’r strategaeth honno yn canolbwyntio ar helpu busnesau bach mewn rhanbarthau fel y de ddwyrain, sy’n ceisio denu ymwelwyr i’r cymunedau yma, sydd yn hyfryd ac sydd yn fywiog—strategaeth sydd yn helpu hosteli sy’n gwasanaethu’r rhai sy’n cerdded neu sydd yn beicio ar lwybr y Taf; sy’n cynorthwyo bwytai a tea rooms sy’n edrych mas dros ein cestyll a’n golygfeydd gogoneddus; sy’n cefnogi grwpiau sydd yn dathlu ein treftadaeth ddiwydiannol—mae'r pwynt yma wedi cael ei sôn amdano fe ychydig yn beth yr oedd Hefin yn ei ddweud—gyda phennau’r pyllau, y traphontydd neu'r viaducts, a'r gwaith maen mawreddog a oedd unwaith mor ogoneddus.

Hoffwn i weld y strategaeth yma yn egluro sut y bydd yn gweithio gyda grwpiau lleol hefyd, drwy weithio gyda busnesau bach sydd wedi’u hymgorffori yn eu cymunedau; sydd yn hybu ymwybyddiaeth o draddodiadau Cymraeg; ac sydd yn defnyddio cadwyni cyflenwi a chynnyrch lleol. Mae gennym gyfle yma i arddangos mwy o gynnyrch lleol ac i gefnogi cymaint o gadwyni cyflenwi bychain sydd wedi dioddef cymaint gyda Brexit a’r pandemig.

Dylai unrhyw drafodaeth am adferiad ar ôl COVID ffeindio ffyrdd o rymuso ein cymunedau—ie, efallai trwy levy; mae'n rhaid i ni ystyried hynny—a meithrin twristiaeth sydd yn foesegol, ethical tourism, sydd ddim yn defnyddio’r golygfeydd fel cefndir yn unig ar gyfer digwyddiadau a allai fod yn digwydd yn unrhyw le. Dyma dwristiaeth sydd ddim yn ychwanegu at yr argyfyngau hinsawdd neu natur.

Er budd cyflogwyr a’n cymunedau ni hefyd, rwy’n mawr obeithio y bydd y strategaeth sy’n deillio o hyn oll yn adlewyrchu’r pwyntiau dwi wedi eu codi heddiw. Bydd mwy o bobl yn mynd ar wyliau yn nes at gartref eleni, ac maent yn debygol o ddod ar draws agweddau godidocaf ein cenedl o’r newydd. Gadewch i ni ddod o hyd i ffyrdd o sicrhau bod pobl wastad yn gallu teimlo'r un rhyfeddod hwnnw pan fyddent yn ymweld â Chymru, a’u bod yn dysgu ein hanesion difyr.

Diolch am gynnig y ddadl hon, Hefin. Wedi fy ysbrydoli gennych chi, hoffwn ddweud wrthych am y rhyfeddodau sydd ar gael yng Nghanol Caerdydd; er enghraifft, y trysorau sydd ar gael am ddim yn ein hamgueddfa genedlaethol ym Mharc Cathays, gyda llawer ohono yno diolch i ddyfeisgarwch, cariad at gelfyddyd ac agwedd entrepreneuraidd y chwiorydd Davies. Mae eu casgliad eithriadol o baentiadau argraffiadol, a adawyd ganddynt i'r genedl, yn un o'r casgliadau pwysicaf o waith gan argraffiadwyr y tu allan i Lundain.

Mae mynediad am ddim i gastell Caerdydd i drigolion Caerdydd. Mae parc Bute yn cynnwys borderi llysieuol bendigedig, yn ogystal â llwybr beicio a cherdded gwych ar hyd afon Taf, yr holl ffordd i gastell Caerffili.

Felly, mae'n anffodus iawn fod llawer o deuluoedd sydd ond yn byw pellter taith fws yn unig o'r atyniadau gwych hyn byth yn ymweld â hwy. Un o'r diffiniadau o dlodi yw nad yw pobl byth yn gadael cyffiniau eu cymunedau eu hunain. Gwn fod yr amgueddfa genedlaethol yn gwneud llawer o waith i ehangu nifer ac amrywiaeth eu hymwelwyr â'r amgueddfa genedlaethol a Sain Ffagan, lleoliad sydd wedi ennill gwobrau, yn ogystal â'i hasedau eraill. Ond mae yna lawer o bobl nad ydynt yn gwybod o hyd sut i gyrraedd yno, ac mae'n rhaid inni gydnabod bod pobl sy'n byw mewn tlodi wedi eu cyfyngu gan gost trafnidiaeth gyhoeddus am ddiwrnod allan i'r teulu.

Yn ôl ffigurau diweddaraf y Swyddfa Ystadegau Gwladol, ni all oddeutu chwarter yr holl aelwydydd ledled Prydain fforddio wythnos o wyliau blynyddol, ac mae'r ffigur ar gyfer Cymru'n unig yn debygol o fod yn uwch oherwydd bod lefel yr amddifadedd yn uwch yng Nghymru. Felly, mae angen inni gadw hynny mewn cof, eleni o bob blwyddyn, pan fo cymaint o gyfleoedd i fusnes twristiaeth Cymru, er mwyn sicrhau ein bod yn ceisio gwneud cymaint â phosibl, fel bod pawb yn cael rhyw fath o wyliau ar ôl yr 16 mis mwyaf heriol a brofodd unrhyw un ohonom erioed.

Cytunaf yn llwyr: mae arnom angen twristiaeth gynaliadwy drwy'r amser fel y gall mwy o bobl nad ydynt wedi'u cyfyngu i wyliau ysgol fwynhau safleoedd niferus Cymru o harddwch naturiol eithriadol, sydd gyda ni drwy gydol y flwyddyn. Mae Edwards Coaches, rwy'n gwybod, yn gwneud gwaith gwych yn cael pobl nad oes ganddynt ffordd o deithio i fynd i lefydd ar eu pen eu hunain, ac mae hwnnw'n wasanaeth gwerthfawr iawn sy'n cael ei werthfawrogi gan lawer, yn enwedig pobl hŷn nad ydynt yn dymuno mynd i leoedd yn y car. Ond os awn ni i gyd i Ynys y Barri pan fydd yr haul yn gwenu, y cyfan a gawn yw tagfa draffig. Felly, mae'n bwysig iawn ein bod yn cefnogi pobl fel Cyfoeth Naturiol Cymru, Parc Cenedlaethol Eryri a Pharc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog i sicrhau ein bod yn annog pobl i fynd i'r lleoedd llai cyfarwydd ac nad yw pawb yn ceisio mynd i fyny'r Wyddfa, ac rydym wedi gweld rhai o'r golygfeydd gwarthus a ddigwyddodd dros y Pasg y llynedd.

Felly, o ystyried yr anogaeth gref gan Lywodraeth Cymru i bobl fynd ar wyliau yng Nghymru eleni, hoffwn holi pa fenthyciadau sydd ar gael i ehangu'r capasiti i ddarparu llety ar gyfer pobl yng Nghymru, o ystyried bod ceisio archebu gwely a brecwast neu westy y tu hwnt i'r hyn sy'n bosibl i'r rhan fwyaf o bobl, pa fenthyciadau a allai fod ar gael. Er enghraifft, i ffermwyr a allai fod eisiau adeiladu toiledau a chawodydd i'w galluogi i gynnig darpariaethau gwersylla i deuluoedd sy'n byw yn ein dinasoedd, neu fusnesau eraill a allai fod eisiau ehangu eu darpariaeth garafanio ac sydd angen sicrhau ei bod yn bodloni gofynion y cyfyngiadau iechyd y cyhoedd. Felly, rwy'n credu ei bod yn ddadl bwysig iawn, ond rwy'n meddwl bod gwir angen inni sylweddoli bod gwyliau'n rhan mor bwysig o lesiant pobl, ac i chwarter ein teuluoedd yn ôl pob tebyg, mae'n rhywbeth sydd y tu hwnt i'w cyrraedd yn llwyr.

Diolch am gyflwyno'r ddadl heddiw, Mr Hefin David. Fel y gwyddom i gyd, ac fel sydd wedi'i amlinellu eisoes, mae'r diwydiant twristiaeth yn hanfodol i ffyniant economaidd Cymru. I mi yng ngogledd Cymru ac i'r rhanbarth rwy'n ei gynrychioli, mae'n cyflogi tua 40,000 o bobl, yn cyfrannu tua £3.5 biliwn y flwyddyn i'r economi leol ac fel y cyfryw, mae'r ffocws trawsbleidiol a'r gefnogaeth i'r sector yma y prynhawn yma i'w groesawu'n fawr.

Mae'n werth ystyried nad yw'r pwysau yn y sector hwn yn sgil y pandemig COVID-19 wedi diflannu a'i fod yno o hyd. Hynny yw, yr adeg hon y llynedd roedd pwysau gwirioneddol yn y sector. Ac rydym yn sôn am bron i 100 y cant o fusnesau yn y sector twristiaeth a lletygarwch yn gorfod cau am gyfnod estynedig, gydag oddeutu 80 y cant o staff wedi eu gosod ar ffyrlo. Felly, er ei fod wedi'i grybwyll, daw'r pethau cadarnhaol ynghylch gweld ffyniant yma yr haf hwn ar ôl cyfnod anodd tu hwnt i'r sector, ac ni ellir diystyru hynny ar chwarae bach. Ac fel y dywed y cynnig, dyma'r adeg i Lywodraeth Cymru weithio gyda chynrychiolwyr o'r gymuned fusnesau bach a thwristiaeth i hyrwyddo Cymru fel cyrchfan twristiaeth drwy gydol y flwyddyn. Oherwydd mae gwyliau tramor, fel y gwyddom, yn aneglur ar hyn o bryd ac nid yw'n hawdd ei wneud, mae'n debyg. Mae'n gyfle mawr yn awr i wneud Cymru'n gyrchfan, ac fel y gwyddom, pan ewch chi i rywle ar wyliau, rydych yn debygol iawn o ddychwelyd yno. Felly, mae denu cynulleidfa newydd, grŵp newydd o gwsmeriaid i Gymru, yn gyfle enfawr dros yr haf hwn a'r blynyddoedd i ddod.

Ar y pwynt ynglŷn â bod yn gyrchfan twristiaeth drwy gydol y flwyddyn—a diolch i'r Aelod am gynnwys hwnnw yn y cynnig heddiw—oherwydd credaf mai dyna un o'r pethau strategol allweddol y dylid ei archwilio gan mai dyna sy'n mynd i wneud y sector a'r diwydiant yn fwy cynaliadwy ledled Cymru. Ac yn wir, mae'r Aelodau wedi manteisio ar y cyfle i sôn am rai o'r busnesau twristiaeth yn eu hardal, ac fe soniaf am un neu ddau yr euthum iddynt yn ddiweddar. Roedd yn dda iawn gweld distyllfa wisgi Penderyn yn agor yn Llandudno, ac rwy'n siŵr y byddai'r Aelodau'n gwerthfawrogi ymweliad â hi o bryd i'w gilydd, ond atyniad dan do mewn cyrchfan glan môr yw hwnnw, sy'n atyniad i ymwelwyr drwy gydol y flwyddyn mewn gwirionedd. Yn yr un modd, Surf Snowdonia neu Barc Antur Eryri yn nyffryn Conwy—cefais y fraint o agor eu gwesty newydd yno, gwesty Hilton, ochr yn ochr â'u gweithgareddau adrenalin dan do. Mae'n brofiad drwy gydol y flwyddyn a fydd yn gwneud y busnes hwnnw a'r sector cyfan yn fwy cynaliadwy. Felly, rwy'n credu bod hwnnw'n bwynt allweddol iawn a gyflwynwyd gan yr Aelod heddiw, ac rwy'n croesawu ac yn gwerthfawrogi cefnogaeth y Llywodraeth i'r busnesau hynny hefyd.

Y rhan arall sy'n werth ei nodi—ac rwy'n sicr yn croesawu cefnogaeth Llywodraeth Cymru iddi, mewn cydweithrediad â Llywodraeth y DU—yw gwaith ar y bwrdd uchelgais economaidd yng ngogledd Cymru, oherwydd, o'i fewn, er enghraifft, cynigir adeiladu academi dwristiaeth. Mae'r sgiliau sydd eu hangen yn y sector twristiaeth yn bwysig iawn, oherwydd, os gallwn uwchsgilio'r sector hwnnw, byddwn yn creu gwell swyddi ac atyniadau twristiaeth o ansawdd gwell, sydd wedyn, yn eu tro, yn creu economi gryfach ar gyfer y sector hwnnw. Felly, rwy'n credu mai dyna'r ddau faes strategol mawr y byddwn yn gofyn i'r Aelod, eu rhoi o dan yr adran strategol, wrth iddo fynd ati fel lladd nadroedd i wneud nodiadau.

O dan y meysydd uniongyrchol, nid wyf yn mynd i roi sylwadau ar dreth dwristiaeth, oherwydd rwy'n siŵr eich bod yn eithaf clir ynglŷn â'r safbwynt ar yr ochr hon i'r Siambr, ond rwy'n credu bod tri phwynt cyflym yr hoffwn eu gwneud a fyddai'n cael effaith uniongyrchol ar y sector. Y cyntaf yw cynllun clir iawn drwy'r haf a thu hwnt i'r busnesau hynny, oherwydd maent angen cynllunio cyn belled ag y bo modd i'r dyfodol. Yr ail yw adolygiad o'r mesurau cadw pellter cymdeithasol, oherwydd mewn gwirionedd mae'r rheoliad penodol hwnnw yng Nghymru yn gwneud pethau'n llai cystadleuol o gymharu â gwledydd eraill o fewn y Deyrnas Unedig. A'r trydydd yw bod angen dybryd am gymorth i recriwtio i'r diwydiant ar hyn o bryd. Mae llawer o'r busnesau hynny'n ei chael hi'n anodd recriwtio staff, ac os oes camau y gallai Llywodraeth Cymru eu cymryd i gefnogi hynny, byddai hynny i'w groesawu.

Felly, i gloi, mae'n sector hollbwysig i ni yma yng Nghymru. Rwy'n falch iawn, wrth gwrs—hysbyseb cyflym yma—i gynnal cyfarfod cyntaf y grŵp trawsbleidiol ar dwristiaeth yfory. Felly, yr holl Aelodau hynny, rwy'n siŵr ei fod yn eich dyddiadur; edrychaf ymlaen at eich gweld yno brynhawn yfory. Mae cyfleoedd enfawr inni fanteisio arnynt dros y misoedd nesaf i gefnogi'r sector twristiaeth, i weld twf, ond hefyd i weld twf cynaliadwy hefyd drwy'r pethau strategol allweddol y soniais amdanynt yn ogystal. Diolch yn fawr iawn.

A gaf fi ddechrau drwy ddiolch i Hefin David am ddod â'r ddadl bwysig hon i'r Senedd heddiw? A gwn fod nifer o Aelodau wedi'i defnyddio i dynnu sylw at gyrchfannau twristiaeth gwych yn eu hetholaethau a'u rhanbarthau; fe fyddwch yn falch o wybod na fyddaf yn gwneud hynny. Nid wyf am sôn am lan y môr Aberafan mewn ymgais i ennill ffafriaeth y Dirprwy Lywydd yn fy rhanbarth. [Chwerthin.] Ni fyddwn yn breuddwydio gwneud hynny.

Y diwydiant twristiaeth a lletygarwch yn benodol yw un o'r sectorau sydd wedi dioddef waethaf ers i'r pandemig daro, a hoffwn groesawu'r lefelau digynsail o gefnogaeth a roddwyd i'r diwydiant gan Lywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU. Gellid dadlau mai twristiaeth a lletygarwch yw'r sectorau yn ein heconomi sydd wedi dioddef fwyaf dros y 18 mis diwethaf, drwy wahaniaethau difrifol neu'r addasiadau a osodwyd ar y sector, neu drwy gael eu gorfodi i gau'n gyfan gwbl. Mae'r ffaith bod rhai ohonynt yn dal i sefyll a gweithredu heddiw yn dyst i wydnwch y perchnogion busnesau bach hynny, eu staff a'r sector cyfan, ac fel y trafodwyd eisoes, gwyddom pa mor bwysig yw'r sector lletygarwch i economi Cymru.

Cyn y pandemig, cyflogai'r sector oddeutu 174,000 o bobl, naill ai'n uniongyrchol neu'n anuniongyrchol, ac ychwanegai oddeutu £3.6 biliwn at werth ychwanegol gros Cymru. Mae hyn yn gwneud lletygarwch yn un o'r cyflogwyr mwyaf yng Nghymru, gydag oddeutu 10 y cant o'r gweithlu cenedlaethol. Gwyddom hefyd fod hwn yn sector sydd wedi elwa'n anghymesur o gynllun ffyrlo Llywodraeth y DU. Ond tynnodd baromedr twristiaeth diweddaraf Cymru sylw at y newyddion calonogol fod tua 69 y cant o weithredwyr mewn rhyw ffordd yn hyderus y gallant redeg eu busnes yn broffidiol am weddill y flwyddyn, ond nid yw'r hyder hwnnw'n gyson ar draws y sector. Felly, er bod yr economi'n dechrau ailagor, mae rhai busnesau'n dal i gael trafferth o ganlyniad i gyfyngiadau parhaus. Er enghraifft, mae'r mwyafrif—62 y cant—o fusnesau yn y sector twristiaeth yn gweithredu ar lai na chapasiti llawn, maent wedi cael llai o ymwelwyr nag arfer, ac er bod gan oddeutu 40 y cant o'r busnesau a oedd wedi derbyn archebion ymlaen llaw i mewn i 2021 fwy na'r arfer ar yr adeg hon o'r flwyddyn, nid yw'r addewid hwnnw wedi ei rannu ym mhob sector. Felly, yn y sector llety â gwasanaeth, dim ond 60 y cant o'r capasiti sydd ar gael sydd wedi'i archebu, o'i gymharu â 90 y cant yn y sector hunanarlwyo.

Felly, yn fwy nag unrhyw haf arall, yr haf hwn a ddylai fod yn haf i fynd ar wyliau yn y DU ac yng Nghymru, ac er fy mod yn rhannu optimistiaeth Hefin David ar gyfer y sector yn 2021, mae'n haf o gyfle a heriau i'r sector, oherwydd mae yna sectorau sy'n dal i gael trafferth gyda niferoedd ymwelwyr. Roedd tafarndai a chaffis yn gweithredu gyda 63 y cant yn llai o ymwelwyr nag arfer yn ystod hanner tymor mis Mai, ac roedd darparwyr gweithgareddau yn gweithredu ar 82 y cant yn llai o ymwelwyr nag arfer.

Mae'r pandemig wedi pwysleisio ymhellach y ddibyniaeth ar dwristiaeth a'r sector lletygarwch yn ogystal â busnesau bach eraill i gefnogi swyddi ac economïau lleol yng nghymunedau Cymru. Fodd bynnag, mae llawer o'r swyddi hyn yn parhau i fod mewn perygl, er bod yr economi'n dechrau ailagor. Canfu ymchwil a wnaed gan y Sefydliad Dysgu a Gwaith fod bron i un o bob pum swydd yng Nghymru mewn sectorau a gaewyd, sef, yn fwyaf aml, teithio, twristiaeth, lletygarwch a manwerthu nad yw'n hanfodol, sef y rhai y mae cyfyngiadau COVID-19 wedi effeithio fwyaf arnynt. Yn ôl Banc Datblygu Cymru, roedd tua 21 y cant o BBaChau yng Nghymru wedi cau neu oedi masnachu dros dro yn ystod y pandemig, gyda'r rhan fwyaf o'r rhain, unwaith eto, yn y sector hamdden a lletygarwch, ac nid oedd gan draean o BBaChau unrhyw gronfeydd arian wrth gefn, neu lif arian ar ôl ar gyfer mwy na thri mis.

Felly, gyda hyn i gyd mewn golwg, erys y cwestiwn: beth y gallwn ei wneud i gefnogi'r sector sydd mor hanfodol i economi Cymru fel y gwyddom, ond sydd hefyd wedi wynebu aflonyddwch sylweddol ar yr un pryd? Er bod grantiau a phecynnau cymorth y Llywodraeth gan y ddwy Lywodraeth wedi cael croeso mawr iawn, nid yw'r rhan fwyaf o fusnesau yn y maes hwn rwyf wedi siarad â hwy eisiau dibynnu ar y grantiau hyn am byth. Felly, un o'r pethau y gallai Llywodraeth Cymru ei ystyried yn ei hadolygiad nesaf yw gweld a oes lle ganddynt i allu edrych ar ostwng y gofyniad i gadw pellter cymdeithasol o 2m i'r rheol 1m a mwy, fel sy'n digwydd eisoes yn Lloegr a'r Alban. Mae'n debyg y byddai hyn yn mynd ymhellach nag unrhyw fesurau ariannol a gynigir i fusnesau ac yn caniatáu iddynt allu gweithredu'n ddiogel, ond hefyd mor agos at normalrwydd â phosibl. Oherwydd, wrth i'n hymgyrch frechu yng Nghymru a ledled y DU barhau, mae angen inni ofyn i ni'n hunain, 'Wel, os nad nawr, pryd?' Byddai newid bach fel hyn yn gwneud gwahaniaeth enfawr i sector sydd wedi cael trafferth dros y 18 mis diwethaf.

Er fy mod yn ymwybodol fod diwydiannau eraill wedi'u heffeithio gan y pandemig COVID, twristiaeth a lletygarwch yn aml yw'r rhai sydd wedi gweld yr effeithiau mwyaf difrifol, ac rwy'n gobeithio bod cynllun adfer allweddol ar gael i helpu'r diwydiant i ffynnu, nid yn unig yr haf hwn, ond yn 2022 a thu hwnt.

Galwaf ar Weinidog yr Economi, Vaughan Gething.

Diolch, Ddirprwy Lywydd, a hoffwn ddiolch i'r Aelodau am eu cyfraniadau ac am y cyfle i ymateb, a diolch i Hefin David am gyflwyno'r pwnc heddiw, a chredaf y dylai deimlo'n falch ac yn gadarnhaol y bydd y Llywodraeth yn pleidleisio o blaid y cynnig. [Torri ar draws.] Rwy'n gwybod. [Chwerthin.]

Ers dechrau'r pandemig, ein nod o'r cychwyn oedd cefnogi unigolion, busnesau a chymunedau, ac mae hynny wedi llywio ein hymateb i'r argyfwng, ond hefyd ein dull o adfer yr economi. Mae Llywodraeth Cymru wedi cydnabod rôl sylfaenol busnesau bach a chanolig eu maint yng Nghymru a'r economi sylfaenol a'i heffaith ar lesiant y genedl ymhell cyn argyfwng COVID. Mae rhannau helaeth o'r sector hwn na ellid eu cau, gan eu bod yn darparu seilwaith i fywyd bob dydd ac yn diwallu anghenion hanfodol aelwydydd o ddydd i ddydd.

Mae'r rhaglen lywodraethu newydd yn ein hymrwymo i adeiladu ar ein dull o wella a chefnogi'r economi sylfaenol, felly byddwn yn parhau i ddarparu cymorth i fusnesau drwy Busnes Cymru ac i ddatblygu cronfa cefnogi cwmnïau lleol i helpu i gefnogi busnesau lleol, ac i weld hynny'n cael ei gyflawni mewn gwahanol feysydd o weithgarwch y Llywodraeth—yn enwedig y ffordd y ceisiwn gyflawni gwariant caffael.

Nawr, rwyf bob amser wedi deall bod busnesau bach a chanolig eu maint yn sector eithriadol o bwysig yn economi Cymru, ac rwy'n cydnabod sylw rheolaidd Hefin David na ddylem gyfeirio atynt fel anadl einioes economi Cymru, a'r ffigurau y mae wedi'u dyfynnu'n rheolaidd dros gyfnod o amser, a bydd yr Aelodau mwy newydd yn dod i arfer â hynny. Ond nid o ran eu nifer yn unig y maent yn bwysig, maent hefyd yn hanfodol i'r ffordd y mae ein heconomi a'n cymunedau lleol yn gweithredu, a dylwn ddweud bod llawer o sgwrsio yma wedi bod am fusnesau bach a chanolig mewn pentrefi a threfi. Mae hynny'n bwysig, ond gallaf ddweud, fel rhywun sy'n cynrychioli rhan fawr o'r brifddinas, maent yn rhan hynod bwysig o fywyd ein dinasoedd hefyd. Mae'n rhan berthnasol o fywyd bob dydd.

Nawr, rydym wedi siarad yn rheolaidd am y ffaith bod Llywodraeth Cymru, ers dechrau'r pandemig, wedi darparu mwy na £2.5 biliwn o gymorth i fusnesau, ac mae hynny wedi'i gynllunio'n fwriadol i ategu'r gefnogaeth a ddarperir gan Lywodraeth y DU. Gyda'r gefnogaeth honno, rydym wedi gallu diogelu cannoedd o filoedd o swyddi ar draws ein heconomi, ac rwy'n falch o'r hyn y mae Llywodraeth Cymru wedi'i wneud dros gyfnod datganoli, ond yn enwedig pan fyddwn wedi cael ein profi'n fwy nag ar unrhyw adeg arall o'r blaen dros y 18 mis diwethaf.

Nawr, wrth inni edrych tuag at adferiad economaidd, rhaid inni ystyried yn awr sut rydym yn gwneud ein gwasanaethau, gan gynnwys y cymorth a ddarparwn drwy Busnes Cymru, yn fwy effeithiol ac wedi'u teilwra'n well i anghenion cwmnïau a busnesau ar hyd a lled Cymru. Ac yn sicr mae angen inni wneud yn siŵr fod ein busnesau'n barod ac wedi eu cefnogi wrth inni barhau ar y daith o fod wedi gadael yr Undeb Ewropeaidd a chefnu ar y pandemig COVID. Mae angen edrych yn arbennig ar fusnesau, gan gynnwys busnesau bach a chanolig eu maint, sy'n mewnforio ac yn allforio a sut rydym yn eu cefnogi gyda'r heriau gwirioneddol sy'n codi o'r gwrthdaro mewn masnach a gyflwynwyd bellach. 

Mae ein perthynas â'r gymuned fusnes drwy gydol y pandemig wedi bod yn allweddol, ynghyd ag undebau llafur, a'r ddarpariaeth o bartneriaeth gymdeithasol gref. Ac rwy'n falch o'r ffaith y byddwn yn adeiladu ar hynny, wrth symud ymlaen, o fewn y tymor hwn. Ac fel fy rhagflaenydd, rwy'n gwerthfawrogi'r cyfle i ymgysylltu'n rheolaidd â'n partneriaid cymdeithasol, ac rydym yn gwrando ar y pryderon ac yn rhannu meddylfryd cynnar Llywodraeth Cymru. Rydym yn clywed o bryd i'w gilydd nad yw pobl yn cael gwrandawiad neu eu bod yn cael eu hanwybyddu, ac eto rydym yn cysylltu ac yn ymgysylltu'n rheolaidd â grwpiau cynrychioliadol o fewn y sectorau hynny. Ond wrth gwrs, mae hynny'n golygu na allwn siarad â phob busnes unigol. Ond pan fyddaf yn siarad â sefydliadau busnes, maent hwy eu hunain yn dweud nad yw'r berthynas â'r Llywodraeth a phartneriaid ehangach erioed wedi bod cystal, oherwydd y ffordd y mae'r pandemig wedi ein gorfodi at ein gilydd. Nawr, credaf fod hynny, ynghyd ag agenda gwaith teg rhagweithiol y Llywodraeth hon, yn dangos pa mor bell o flaen y gweddill rydym ni yn ein meddylfryd partneriaeth. 

Nawr, mae'n amlwg fod llawer o'r ddadl hon wedi canolbwyntio ar fusnesau twristiaeth a lletygarwch a'r rôl y maent yn ei chwarae yn ein darlun economaidd presennol ac yn y dyfodol. Ac nid ydym yn bychanu pa mor heriol y bu'r pandemig i'r sector hwn a sut y mae'n parhau i fod yn her wirioneddol, hyd yn oed yn awr. Dyna pam y mae dros £54 miliwn o gymorth wedi'i ddarparu hyd yma i helpu cwmnïau i oroesi. Dyna pam yn ogystal, gyda chymorth y sector, y mae Llywodraeth Cymru, gyda Croeso Cymru, wedi datblygu cynllun adfer twristiaeth a lletygarwch.

Nawr, rwy'n cydnabod bod llawer o bobl, fel y dywedwyd heddiw, yn edrych ymlaen at wyliau ar ôl y flwyddyn ddiwethaf ac—o gofio'r hyn y mae Jenny Rathbone wedi'i ddweud—mae llawer o bobl yn methu fforddio mynd ar wyliau. Gyda'r ansicrwydd parhaus y soniwyd amdano mewn perthynas â theithio tramor, rydym wedi dweud ac wedi gwneud yn glir mai dyma'r flwyddyn i gael gwyliau gartref a mwynhau'r hyn sydd gan Gymru i'w gynnig—ar yr arfordir, yn y wlad ac yn ein trefi a'n dinasoedd hefyd. 

Nawr, rydym yn cydnabod ac rydym wedi siarad yn aml am y gofal sydd ei angen o hyd gydag amrywiolyn Delta er gwaethaf ein rhaglen frechu lwyddiannus, ond rydym bellach wedi symud oddi wrth yr hyn roeddem yn sôn amdano o'r blaen, am 'Hwyl fawr. Am y tro.'; bellach mae gennym ddull rhagweithiol o fod eisiau i bobl ddod ar wyliau yng Nghymru, ond i wneud hynny'n ddiogel. Dyna pam ein bod wedi gofyn i bobl gymryd rhan yn ymgyrch Addo, i fod yn dwristiaid cyfrifol mewn unrhyw ran o Gymru y maent yn ymweld â hi. A byddwn yn annog pobl unwaith eto i gefnogi busnesau lleol sydd wedi cael eu taro'n galed gan y pandemig ac i feddwl am y dewisiadau y mae pob un ohonom yn eu gwneud. 

Nawr, unwaith eto, clywsom gan lawer o bobl yn y ddadl hon am y cyfan sydd gan Gymru i'w gynnig, ac rwy'n croesawu'r hyn a oedd gan Hefin David i'w ddweud wrth geisio cystadlu ag ymdrech flaenorol Huw Irranca i sôn am lawer o wahanol weithredwyr yn ei etholaeth ac ar draws bwrdeistref sirol ehangach Caerffili. Ac rwyf hefyd yn cydnabod y ffaith bod llawer o atyniadau ar agor o fewn trefi a dinasoedd hefyd. A rhoddodd Jenny Rathbone enghreifftiau o rai o'r rheini o fewn y brifddinas. Rwyf hefyd yn cydnabod yr her o weld pobl y tu allan i'r cyffiniau lle maent yn byw. Mae'n rhywbeth rwy'n ei gydnabod fel Aelod etholaeth. Pan af i ddwyrain Caerdydd, rwy'n cwrdd â llawer o deuluoedd nad ydynt yn dod i ganol Caerdydd neu'n wir, i Fae Caerdydd ac felly nid ydynt yn manteisio ar yr hyn sydd gennym i'w gynnig yn lleol. 

Er hynny, rwyf wedi cael y pleser yn y swydd hon o ymweld ag amrywiaeth o atyniadau, gan gynnwys Zip World—efallai eich bod wedi gweld y lluniau—ond hefyd yn y gwyliau a gefais yn barod eleni ar benrhyn Llŷn a'r llynedd pan euthum i Gricieth hefyd. Nawr, mae'n dangos o ddifrif fod yna atyniadau i ymwelwyr sy'n agored ac yn ddiogel—perchnogion cyfrifol, ond mae angen i ni fod yn gyfrifol hefyd yn y ffordd rydym yn eu defnyddio. 

Nawr, rwyf am ganolbwyntio ar y daith ailadeiladu honno, a dyna pam ein bod yn datblygu'r cynllun adfer ar gyfer y dyfodol yn 'Dewch i Lunio'r Dyfodol', a gyhoeddwyd ym mis Mawrth. Mae llawer o'r ymyriadau a drafodir yn y cynllun eisoes yn cael eu cyflawni, ond wrth gwrs rwy'n ymwybodol fod newid gwirioneddol wedi bod hyd yn oed ers hynny. Ond rydym yn glir iawn, fel y noda'r cynnig, ynglŷn â thri pheth: natur dymhorol y cynnig—y cynnig drwy gydol y flwyddyn—a chynyddu gwariant pobl sy'n dod i Gymru, ond hefyd ehangder yr hyn sy'n cael ei gynnig. Ac mae'r cynllun hwnnw'n cael ei adolygu i sicrhau ei fod yn parhau i gyd-fynd â'r rhaglen lywodraethu newydd. 

A bydd hynny'n cynnwys bwrw ymlaen â chynigion y rhaglen lywodraethu a'r ymrwymiadau maniffesto i archwilio ardoll dwristiaeth. Bydd ymgynghoriad arni i ddeall sut y gellid ei defnyddio'n hyblyg i gefnogi buddsoddiad gan awdurdodau lleol yn eu seilwaith twristiaeth lleol.

Dylwn ddweud wrth orffen fy mod yn ddiolchgar iawn am gyfraniadau amhrisiadwy ein rhanddeiliaid allweddol yn y sector ehangach a helpodd i lunio'r cynllun adfer pwysig hwn wrth symud ymlaen, ac edrychaf ymlaen at barhau i weithio gyda hwy. Ein huchelgais o hyd yw creu economi sy'n gweithio i bawb, wedi'i gwreiddio yn ein gwerthoedd sy'n seiliedig ar newid blaengar, er mwyn symud ymlaen mewn ysbryd o gydweithrediad a'n budd cyffredin.

Nid oes unrhyw rai o'r Aelodau wedi dweud eu bod yn dymuno siarad, felly galwaf ar Hefin David i ymateb i'r ddadl.

Mae'n dda fy mod yn adnabod y Gweinidog yn ddigon da i beidio â chael fy nhramgwyddo gan beth o'r pryfocio a wnaeth yn ei araith. Dof at y pethau a ddywedodd mewn eiliad, ond roeddwn am wneud sylw am gyfraniad Delyth Jewell, oherwydd rwy'n credu ein bod wedi cael ein geni yn yr un ysbyty, wedi mynd i'r ysgol yn yr un dref ac rwy'n byw yn awr yn y man lle cafodd hi ei magu, a hefyd, efallai eich bod wedi sylwi, fe wnaethom ymladd am yr un sedd yn etholiad y Senedd. Felly, gallwch ddeall pam fod gennym yr un farn ar dwristiaeth yn ein cymuned yma mewn perthynas â Dwyrain De Cymru—Dwyrain De Cymru, ond Caerffili hefyd—ac fe siaradodd am golli 80 y cant o refeniw arferol yn ystod y pandemig. Y pryder sydd gennyf, rwy'n meddwl, gan adlewyrchu'r hyn a ddywedais, yw bod perygl fod y gost honno'n cael ei throsglwyddo i'r defnyddiwr yn y cyfnod uniongyrchol i ddod ac y gallai hynny gael effaith andwyol pan soniwn am ddarpariaeth trwy gydol y flwyddyn. Felly, mae hwnnw'n bryder. Ac nid wyf yn beio neb, gyda llaw; mae'n fecanwaith marchnad naturiol y byddech yn disgwyl iddo ddigwydd, ac fel democrat cymdeithasol, rwy'n credu y byddwn yn disgwyl i'r Llywodraeth ymyrryd pan nad yw'r mecanwaith marchnad hwnnw'n gweithio, a chredaf mai dyna'r her. Nid wyf yn credu bod y Gweinidog wedi cyrraedd hynny'n llwyr yn ei araith, ond credaf mai dyna'r her, y gallem weld canlyniad niweidiol yn hydref 2021 a 2022, a chredaf fod Delyth Jewell wedi cydnabod hynny.

Wedyn, os dof at y datganiadau a wnaed gan y tri Cheidwadwr, Paul Davies, Sam Rowlands a Tom Giffard, roedd yn dda iawn clywed, a byddwn yn dweud wrth Sam a Tom hefyd pa mor rhagorol yw'r cyfraniadau rydych yn eu gwneud fel Aelodau newydd, a gwn o brofiad pa mor anodd yw hi, yn enwedig y tro cyntaf, i godi a siarad. Mae'n dod yn haws gydag amser, ond gallaf weld eich bod wedi cael hwyl arni.

Un o'r pethau nad wyf yn credu y cafodd ei ateb gan y Ceidwadwyr, serch hynny, oedd pam y mae'r gwrthwynebiad i ardoll dwristiaeth mor gryf. Felly, dywedodd Paul Davies yn ei gyfraniad ei fod yn credu y gallai gael effaith ddinistriol, ond nid wyf yn credu iddo egluro pam, oherwydd ceir modelau ym mhob rhan o'r byd lle mae ardoll dwristiaeth yn gweithio, a chredaf fod y Llywodraeth a byddwn yn dweud bod ymateb y Gweinidog yn weddol ysgafn—rwy'n credu y byddai'n cytuno ei hun—yn eithaf ysgafn yn ei ymateb, ac efallai mai'r rheswm am hynny oedd i chi ddweud bod ymgynghoriad yn mynd rhagddo ac fe gaiff ei gyflwyno mewn modd hyblyg. Felly, rwy'n credu bod hwnnw'n dal i gael ei lunio, ac rwy'n tybio felly fod pont i'w hadeiladu o hyd rhwng gwrthwynebiad llwyr a'i gyflwyno, a hoffwn weld sut yr adeiladir y bont honno a datrys yr anghytundeb.

Ac i ddod at sylwadau Sam Rowlands. Dywedodd dri pheth: cynllun ar gyfer yr haf—rwy'n deall hynny'n iawn; adolygu mesurau cadw pellter cymdeithasol, a chefnogi recriwtio. Efallai un diwrnod y clywn ychydig mwy, yn fuan, am gefnogi recriwtio, ond yn enwedig am adolygu mesurau cadw pellter cymdeithasol, fe dynnais sylw yn fy araith at y gwrth-ganlyniadau posibl nad ydym wedi'u deall yn iawn eto, os cewch wared yn llwyr ar fesurau cadw pellter cymdeithasol yn gyfan gwbl heb fod pobl yn teimlo'n ddiogel yn y lleoliadau hynny, maent yr un mor debygol o gadw oddi yno. Felly, rwy'n credu bod yn rhaid i ni ddod o hyd i gydbwysedd yno rhwng y cyngor clinigol a diogelwch a'r sefyllfa economaidd a byw gyda COVID. Ac fe fyddaf yn onest gyda chi, nid wyf yn credu bod Llywodraeth y DU wedi gwneud pethau'n iawn, a bydd Llywodraeth Cymru yn darganfod yr wythnos nesaf a ydynt yn gwneud pethau'n iawn ai peidio, a chredaf fod y cyhoeddiad ddydd Mercher nesaf yn bwysig.

A Jenny Rathbone, roedd eich cyfraniad yn deimladwy iawn mewn gwirionedd. Pan soniwch am deuluoedd—chwarter y teuluoedd, rwy'n credu ichi ddweud—nid yw eu chwarter yn gallu fforddio gwyliau mewn cyrchfannau, a hynny oherwydd bod y lleoliadau mor ddrud, ond hefyd oherwydd trafnidiaeth gyhoeddus, a hefyd am fod tlodi'n caethiwo pobl yn eu cymunedau. Rwy'n credu ei bod hefyd yn broblem ddiwylliannol a chymdeithasol, nad ydych yn edrych y tu hwnt i'ch cymunedau. Rwyf wedi'i weld fy hun, nad ydych yn edrych y tu hwnt i'ch cymunedau a'ch bod yn treulio eich holl amser bron yn eich cymuned. Credaf y byddai'n rhyddhad seicolegol gwych i allu nodi'r pethau hynny sy'n gymharol hawdd i'w cyrraedd a gallu ymweld â hwy, ond hefyd y syniad o gefnogi amrywio a darparu lleoliadau cost isel i bobl a fyddai'n gallu eu fforddio felly—byddai hwnnw'n syniad da iawn. Byddai Bluestone yn rhy ddrud i'r bobl rydych chi'n sôn amdanynt, ond mae cyfleoedd i ddatblygu fersiynau cost is nad ydynt wedi'u datblygu eto. Rwy'n credu bod hwnnw'n bwynt pwysig iawn. Un o'r pethau rwyf wedi sylwi arnynt yw mai dim ond mynd ar Facebook sydd angen ichi ei wneud a gallwch weld pobl yn fy nghymuned yn defnyddio'r gymuned o'r newydd, a'r pethau sydd i'w cael am ddim o gwmpas y lle: parc gwledig Penallta, ymweld â Llancaiach Fawr—mae'n anhygoel, Llancaiach Fawr, gyda llaw, mae'n werth ymweld â'r lle—ac mae cyfleoedd yno i wneud hynny.

Felly, credaf fod rhaniadau clir yn y Siambr, yn enwedig ar y dreth dwristiaeth ac ar lacio mesurau cadw pellter cymdeithasol. Credaf fod gan y Llywodraeth fwy i'w ddweud o hyd, mi gredaf, am 2021, hydref 2021 a 2022. Rwy'n dal i gredu bod mwy i'w ddweud, a chredaf fod y Llywodraeth yn dal i weithio ar yr ateb i rai o'r ymatebion tenau a roddodd y Gweinidog, ac yn enwedig gyda'r ardoll dwristiaeth. Ond serch hynny, gadewch inni ddefnyddio hyn fel cyfle cadarnhaol yn awr i geisio dod o hyd i dir cyffredin, a dod o hyd i'r atebion i'r cwestiynau rydym wedi'u codi yn y ddadl hon, gobeithio.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn y cynnig? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? Na, felly derbynnir y cynnig yn unol â Rheol Sefydlog 12.36.

Derbyniwyd y cynnig yn unol â Rheol Sefydlog 12.36.

Byddwn nawr yn atal y trafodion dros dro er mwyn caniatáu newidiadau yn y Siambr. Os ydych chi'n gadael y Siambr, gwnewch hynny'n brydlon. Bydd y gloch yn cael ei chanu dwy funud cyn i'r trafodion ailgychwyn. Dylai unrhyw Aelodau sy'n cyrraedd ar ôl y newid aros tan hynny cyn mynd i mewn i'r Siambr.

Ataliwyd y Cyfarfod Llawn am 16:36.

Ailymgynullodd y Senedd am 16:48, gyda'r Llywydd yn y Gadair.