Yr eitem nesaf felly yw eitem 6, a hwn yw'r datganiad gan Ddirprwy Weinidog y Celfyddydau a Chwaraeon, a'r Prif Chwip ar y blaenoriaethau sgiliau Cymru Greadigol ar gyfer y diwydiannau creadigol. Galw ar y Dirprwy Weinidog i wneud ei datganiad. Dawn Bowden. 

Diolch yn fawr, Llywydd. Mae pwysigrwydd y diwydiannau creadigol i ddiwylliant ac economi Cymru yn sylweddol ac, oherwydd hynny, mae'n rhaid eu meithrin a'u cefnogi. Cyn y pandemig, roedd gan y sector drosiant o £2.2 biliwn ac roedd yn cyflogi 56,000 o bobl. Nododd adroddiad diweddar yn y DU hefyd y potensial i'r sector wella'n gyflymach nag economi'r DU yn gyffredinol.

Effeithiodd y pandemig ar ein diwydiannau creadigol mewn gwahanol ffyrdd. Er bod y sector cerddoriaeth wedi cael ergyd drom gyda lleoliadau'n cael eu cau am gyfnodau estynedig, roedd sectorau eraill mewn gwell sefyllfa i addasu. Yn dilyn cyfnod segur cychwynnol, gweithiodd y diwydiant sgrin gyda'i gilydd i ddod o hyd i atebion i ailgychwyn cynhyrchu ac, ym mis Mehefin 2020, roedd Cymru'n gartref i'r ddrama deledu gyntaf o'r radd flaenaf i ailddechrau cynhyrchu yn y DU.

Mae'r awydd am gynnwys ar gyfer y sgrin wedi codi'n aruthrol ac nid yw'n dangos unrhyw arwydd o arafu. Mae hyn, ynghyd â nifer y cynyrchiadau sy'n ceisio ffilmio yng Nghymru, wedi gweld y cyfnod prysuraf o weithgarwch erioed, gyda dros 24 o gynyrchiadau'n ffilmio ledled Cymru rhwng mis Mai a mis Hydref. Mae'r cynnydd hwn mewn gweithgarwch cynhyrchu wedi gweld galw digynsail am weithlu medrus. Er bod hyn yn newyddion cadarnhaol iawn, mae wedi amlygu'r angen am weithredu i helpu i ymdrin â phrinder sgiliau enbyd a sicrhau bod gan ein gweithlu'r sgiliau cywir ar gyfer y dyfodol. Os yw Cymru eisiau cynnal ei safle fel canolfan gynhyrchu ddeniadol yn y DU, mae'n rhaid mynd i'r afael ag anghenion y sector sgrin yn gyflym ac mewn modd cydlynol.

Daeth y Dirprwy Lywydd i’r Gadair.

Pan wnaethom ni lansio Cymru Greadigol, cafodd cymorth sgiliau a thalent ei nodi'n flaenoriaeth allweddol, ac mae ein camau gweithredu hyd yma wedi cefnogi newid cadarnhaol. O fewn 18 mis o'i lansio, mae Cymru Greadigol wedi gweithio gyda'n holl bartneriaid yng Nghymru, ac ar lefel y DU, i gefnogi 12 prosiect sgiliau ledled y sectorau creadigol, pob un yn ymdrin ag un neu fwy o'n meysydd blaenoriaeth. Er bod camau gweithredu wedi'u cymryd ar draws pob sector, oherwydd y cynnydd yn y galw o ran cynhyrchu a'r angen dilynol am griwiau, mae'n anochel bod gweithgarwch wedi canolbwyntio'n drwm ar sgiliau sy'n gysylltiedig â'r sgrin.

Nawr, mae amrywiaeth a chynhwysiant, wrth gwrs, yn ganolbwynt allweddol i'n holl ymyriadau, ac rydym ni wedi ymrwymo i ymdrin â'r diffyg amrywiaeth mewn criwiau a'r gadwyn gyflenwi, a chefais i'r pleser yn ddiweddar o lansio Cyswllt Diwylliant Cymru, cynllun treialu 12 mis sy'n ceisio cynyddu cyfleoedd i gymunedau amrywiol ym maes ffilm a theledu yng Nghymru. Bydd y rhaglen yn datblygu rhwydwaith a chronfa ddata bwrpasol ar gyfer cymunedau ethnig amrywiol sy'n gweithio mewn ffilm, teledu ac ar draws sawl platfform. Bydd y cynllun treialu yn helpu pobl sydd eisiau newid gyrfa, a bydd yn cynorthwyo pobl ifanc a phobl nad ydyn nhw'n ymwybodol o'r cyfleoedd yn y sector. Daeth Cymru Greadigol â'r pedwar darlledwr daearol at ei gilydd i gefnogi'r prosiect hwn, a fydd gyda'i gilydd yn arwain at newid mewn arferion recriwtio o fewn y sector sgrin yng Nghymru.

Er mwyn deall anghenion sgiliau'r sector sgrin yn gyfredol ac yn y dyfodol yn well yma, mae Cymru Greadigol wedi ffurfio partneriaeth â Phrifysgol De Cymru i gynnal arolwg sgrin Cymru 2021, sef mapio'r sector sgrin, ei weithlu a'i ddarpariaeth hyfforddi ar draws Cymru gyfan. Bydd canlyniadau ac argymhellion yr arolwg yn cael eu cyflwyno yn ystod y misoedd nesaf a byddan nhw'n darparu'r sylfaen dystiolaeth ar gyfer gweithgarwch sgiliau sgrin yn y dyfodol. Byddwn ni'n sicrhau bod llais y diwydiant—a'r gweithlu, gyda chyfraniad undebau llafur—yn parhau i fod yn rhan greiddiol o unrhyw drafodaethau sgiliau yn y dyfodol. Rydym ni hefyd yn gweithio gyda Phrifysgol De Cymru i fapio'r sector cerddoriaeth yng Nghymru. Bydd hyn yn rhoi'r sail i ni ddatblygu cynllun sgiliau ar gyfer y sector hwn yn y dyfodol hefyd.

Dysgu ymarferol o brofiad yw'r math mwyaf effeithlon o hyfforddiant o fewn y sector sgrin, felly mae cynnal lefel y cynyrchiadau sy'n ffilmio yng Nghymru yn hanfodol i gynyddu cyfleoedd hyfforddi o flwyddyn i flwyddyn. Ac mae Cymru Greadigol yn parhau i weithio gyda chynyrchiadau wedi'u hariannu i warantu ymrwymiad i ddarparu cyfleoedd i hyfforddeion ar ffurf lleoliadau â thâl. Caiff y lleoliadau hyn eu monitro i helpu i sicrhau llwybrau gyrfaoedd i bob hyfforddai yn y dyfodol, ac, yn ystod y ddwy flynedd ddiwethaf, mae mwy na 120 o hyfforddeion wedi elwa ar leoliadau gwaith am dâl ar gynyrchiadau wedi'u cefnogi gan Cymru Greadigol. Mae'r rhain yn cynnwys y ddrama Netflix Havoc, gyda Tom Hardy a Forest Whitaker, cyfres tri His Dark Materials ar gyfer BBC One, a'r cynhyrchiad Lucasfilm newydd, Willow, a fydd yn darlledu ar Disney+.

Gan edrych ymlaen, bydd sefydlu corff sgiliau creadigol, fel un o brif ymrwymiadau rhaglen llywodraethu Llywodraeth Cymru, yn dwysáu ein pwyslais ar ddatblygu sgiliau a thalent ledled ein holl is-sectorau creadigol. Wedi'i gyflwyno'n fewnol drwy Cymru Greadigol, gyda swyddogaeth sgiliau a thalent well, bydd y dull hwn yn sicrhau bod yr holl adnoddau yn y dyfodol yn cael eu cydgysylltu a'u bod yn gallu cefnogi mentrau talent a sgiliau creadigol yng Nghymru yn uniongyrchol. 

Bydd y corff sgiliau yn parhau â'r dull partneriaeth a sefydlwyd eisoes drwy grŵp rhanddeiliaid sgiliau ffilm a theledu Cymru Greadigol. Mae'r grŵp, sydd nawr ag aelodaeth o dros 50, yn gweithredu fel seinfwrdd, gan ddod â phartneriaid at ei gilydd i hwyluso gwaith rhwydweithio a chydweithio. Felly, bydd gwaith y corff sgiliau yn cael ei oruchwylio gan grŵp llywio sgiliau craidd, a fydd yn adrodd yn ôl i fwrdd anweithredol Cymru Greadigol. Dirprwy Lywydd, rydym ni ar hyn o bryd yn gweithio ar y trefniadau manwl ar gyfer y corff sgiliau creadigol, a byddaf i'n darparu'r newyddion diweddaraf eto maes o law.

Yn olaf, byddwn ni'n sicrhau bod gweithgarwch sgiliau creadigol yn y dyfodol yn cefnogi ein hymrwymiad yn y rhaglen lywodraethu i gyflawni'r warant i bobl ifanc a 125,000 o brentisiaethau o bob oed. Mae Cymru Greadigol eisoes yn gweithio gyda chydweithwyr mewn sgiliau, addysg uwch a dysgu gydol oes ar gyflwyno CRIW, model prentisiaeth gynhyrchu newydd sydd newydd ei lansio yn y gogledd, yn dilyn dwy flynedd lwyddiannus iawn yn y de, ac rydym ni'n ystyried sut y mae modd efelychu'r model prentisiaeth hwn mewn sectorau creadigol eraill.

Mae ein hymyriadau hefyd wedi'u cydgysylltu a'u cynllunio ar gyfer y tymor hir. Mae cynnwys ffilm a chyfryngau digidol o fewn y cwricwlwm newydd o 2025 yn enghraifft allweddol o hyn. Mae'n gam mawr ymlaen o ran gwneud anghenion sector sy'n tyfu yn gydnaws â'r hyn sy'n cael ei addysgu yn ein hysgolion. Mae'r pwyslais hwn ar y tymor hir hefyd yn hanfodol i'n huchelgais i helpu pobl ifanc i ddatblygu gyrfaoedd cyffrous yng Nghymru, fel y nododd fy nghyd-Aelod Vaughan Gething yn uwchgynhadledd yr economi ddoe.

Rwy'n angerddol ynghylch sicrhau bod y genhedlaeth nesaf yn ystyried y diwydiannau creadigol yn ddewis gyrfa hygyrch a gwerthfawr, gan roi cyfleoedd gwaith gwych i'n pobl ifanc yng Nghymru mewn sector sy'n darparu cynnwys gwerthfawr, gan wasanaethu pob cynulleidfa, ac sy'n allweddol o ran cefnogi ein twf economaidd yn y dyfodol. Diolch yn fawr.

Llefarydd y Ceidwadwyr, Tom Giffard.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Diolch i chi, Dirprwy Weinidog, am eich datganiad ac yr wyf i wir yn croesawu rhai o'r mesurau ymarferol yr ydych chi wedi'u nodi y byddwch chi'n eu cymryd i wella'r sector creadigol yma yng Nghymru.

Rydych chi'n iawn wrth ddweud bod y diwydiant creadigol yma yng Nghymru wedi dioddef yn ystod y 18 mis diwethaf, ac er yr effeithiwyd yn arbennig ar ddiwydiannau fel cerddoriaeth fyw a sioeau ledled y DU, mae'n bwysig nodi, yng Nghymru, eu bod yn aml wedi gorfod ymdopi â chyfyngiadau COVID sydd wedi effeithio ar y sector hwn am gyfnod llawer hirach nag mewn rhai rhannau eraill o'r DU. Ac i ychwanegu at y gymysgedd nawr, bydd yn rhaid i rai o'r diwydiannau hyn hefyd ymdopi â phasys COVID hefyd—i gyd wrth i'r Prif Weinidog gadw'r posibilrwydd o gyfyngiadau symud yn y dyfodol ar y bwrdd. Felly, nid yn unig yw'r diwydiannau hyn wedi ei chael hi'n anoddach yma yng Nghymru yn ystod y 18 mis diwethaf, nid oes ganddyn nhw chwaith y sefydlogrwydd na'r sicrwydd i gynllunio ar gyfer y dyfodol. Felly, dechreuaf drwy ofyn yn union beth a wnewch chi o effaith y cyfyngiadau pandemig yng Nghymru yn benodol a sut y mae'n cymharu â chenhedloedd eraill y DU.

Nid yw'ch datganiad yn cyfeirio rhyw lawer chwaith at y diwydiant cerddoriaeth fyw. Er eich bod chi'n sôn am y problemau y mae'r diwydiant wedi'u hwynebu, ychydig iawn o weithredu sydd wedi bod i helpu'r sector cerddoriaeth fyw yn benodol. Rydym ni'n ymwybodol y bu diffyg cefnogaeth dymor hir i'r sector cerddoriaeth ac yn arbennig diffyg ymdrin â'r gwahaniaethau enfawr yn y sector hwnnw rhwng ardaloedd gwledig a threfol, ac ychydig iawn y mae'r datganiad hwn yn ei wneud i ymdrin â hynny hefyd.

Ac er fy mod i'n croesawu rhywfaint o'r camau gweithredu yn y datganiad heddiw i ymdrin â'r prinder sgiliau yn y diwydiannau creadigol, yr wyf i, yn anffodus, yn gwrthod eich awgrym, Dirprwy Weinidog, fod y galw am weithlu medrus,  ac rwy'n dyfynnu, yn 'ddigynsail'. Mae'r prinder sgiliau yn y diwydiant creadigol wedi bod yn broblem ers tro ac mae angen ymdrin ag ef. Soniodd Clwstwr, yn eu hadroddiad 'Gwaith Sgrin 2020', yn helaeth ynghylch y prinder sgiliau yn y sector hwn a rhybuddiodd Llywodraeth Cymru ei bod yn broblem, a galwodd arni i ymdrin â hi. Felly, roedd y Llywodraeth yn amlwg wedi'i rhybuddio ymlaen llaw ar y mater hwn, ac rwy'n credu y byddai'n anghywir dweud bod y sefyllfa bresennol yn ddigynsail. Dywedodd yr adroddiad hwnnw, ac rwy'n  dyfynnu:

'Rwy'n credu'n gyffredinol, mae llawer o gwmnïau allan yno, oni bai eu bod wedi ymwneud yn uniongyrchol â Llywodraeth Cymru o dan yr argraff nad oes strategaeth nac unrhyw feddwl cydgysylltiedig o ran datblygu sgiliau'.

Dirprwy Weinidog, mae dyfyniad o'r fath yn gyhuddiad damniol, onid ydych chi'n credu, o ddull gweithredu'r Llywodraeth tan nawr, ac felly rwy'n gofyn: pa gamau yr ydych chi'n eu cymryd i wella ffydd gweithwyr proffesiynol y diwydiant yn strategaeth eich Llywodraeth yn y maes hwn?

Mae mesurau Llywodraeth Cymru i gefnogi rhagor o ddysgu ymarferol o fewn y diwydiannau creadigol hefyd i'w croesawu, gan ein bod ni'n gwybod nad yw llawer o'r swyddi a'r sgiliau sydd eu hangen yn dod o ystafelloedd dosbarth a gwerslyfrau, ond yn hytrach o ddysgu ymarferol yn y gwaith. Felly, rwy'n falch o weld y mesurau eraill y mae'r Llywodraeth yn eu cymryd heddiw yn y maes hwn. Ond mae'n werth nodi hefyd fod cyflwyno'r cyrsiau lefel T yn Lloegr mewn meysydd fel cynhyrchu digidol, dylunio a datblygu, crefft a dylunio a darlledu a chynhyrchu wedi golygu bod y cyrsiau lefelau T hyn yn cynhyrchu gweithlu medrus iawn ar gyfer y dyfodol gyda sgiliau arbenigol mewn meysydd creadigol perthnasol. Felly, pa wersi ydych chi wedi'u dysgu o'r cynllun hwn yn Lloegr, a pha drafodaethau, os o gwbl, sy'n parhau i sicrhau parch cydradd rhwng unrhyw gymwysterau Cymreig a'r lefelau T hynny yn Lloegr?

Mae angen i ni hefyd annog fwy o ymwybyddiaeth o gyfleoedd gyrfa yn y diwydiannau creadigol ymhlith pobl ifanc fel nod cyraeddadwy yng Nghymru. Felly, mae angen strategaeth i ymgysylltu â phobl ifanc ynghylch gyrfaoedd mewn diwydiannau creadigol. Dylai Llywodraeth Cymru fod yn fwy rhagweithiol wrth siarad â rhanddeiliaid y diwydiant creadigol wrth sefydlu nodau mwy uchelgeisiol wedi'u targedu ar gyfer y strategaeth hon. Felly, a gaf i ofyn i chi, Dirprwy Weinidog: sut mae'r sectorau'n gweithio gydag ysgolion a cholegau i annog pobl ifanc i archwilio'r diwydiannau creadigol o ddifrif fel dewis gyrfa yn y dyfodol? A sut y gallwn ni wella cydweithio rhwng y sector hwn ac addysg uwch ac addysg bellach fel bod Cymru ar flaen y gad o ran sgiliau a datblygiadau newydd yn y sector hwnnw?

Gwnaethoch chi sôn hefyd, Dirprwy Weinidog, fod Llywodraeth Cymru ar hyn o bryd yn gweithio ar drefniadau manwl ar gyfer y corff sgiliau creadigol hwnnw y gwnaethoch chi sôn amdano, ond, yn anffodus, ni wnaethoch chi roi amserlen nac ymrwymiad ar gyfer hyn. Felly, a gaf i ofyn i chi am arwydd pendant ynghylch pryd y caiff hynny ei sefydlu?

Yn olaf, rwy'n nodi i chi sôn am y datganiad a gafodd ei amlinellu gan Weinidog yr Economi ddoe a'i gyflwyno i'r Senedd heddiw. Darllenais i'r adroddiad hwnnw, a theimlais ei fod yn siomedig iawn o safbwynt y diwydiannau creadigol. Fel y gwyddoch chi, mae'r celfyddydau a chwaraeon wedi'u hychwanegu at friff yr economi, yn rhannol o leiaf i gydnabod y cyfraniad hanfodol y maen nhw'n eu gwneud i'r economi yng Nghymru. Rydych chi wedi cael eich gwneud yn Ddirprwy Weinidog sy'n gyfrifol am y meysydd hyn, ac eto nid oedd sôn unwaith am y diwydiannau celfyddydol a chreadigol yn y datganiad hwnnw. Felly, a ydych chi'n cytuno bod hynny wir yn gyfle wedi'i golli i ddarparu sector bywiog yn y dyfodol, ac y dylai'r diwydiannau creadigol gymryd rhan amlycach ym mlaenoriaethau strategol y Llywodraeth hon?

A gaf i ddiolch i'r Aelod am y sylwadau a'r cwestiynau yna? Rwy'n credu bod sawl peth i ymdrin â nhw yna. Rwy'n credu, os dechreuwn ni gyda chyfyngiadau COVID a mater pasys COVID a'r cymorth y gwnaeth Llywodraeth Cymru ei roi i'r sector diwylliannol, rwy'n credu bod angen i ni gydnabod y cafodd £93 miliwn ei ryddhau i'r sector diwylliannol drwy'r gronfa adferiad diwylliannol, a bod hynny wedi helpu nifer di-rif o sefydliadau ac unigolion, gan gynnwys gweithwyr llawrydd—cymorth nad oedd ar gael yn Lloegr. Felly, rwy'n credu y dylem ni gydnabod hynny hefyd.

Oedd, roedd cyfyngiadau COVID yn wahanol yma yng Nghymru, ond dyna natur datganoli. Rydym wedi sôn droeon am hynny, o ran y gwahanol ddulliau sy'n cael eu defnyddio i ymdrin â COVID, a sut y byddem ni'n amddiffyn ein dinasyddion rhag COVID ym mhob un o'r pedair gwlad. Felly, nid wyf i'n credu bod angen i ni dreulio gormod o amser yn trafod hynny.

Lle y byddwn i'n anghytuno â chi yw nad ydym ni wedi cefnogi'r diwydiant cerddoriaeth yn ddigonol. Byddem ni bob amser wedi dymuno gwneud mwy; wrth gwrs, byddem ni bob amser wedi dymuno gwneud mwy. Ond, roedd cyfyngiadau COVID yn effeithio ar y diwydiant cerddoriaeth yn fwy i raddau, nag ar rai o'r diwydiannau eraill oherwydd natur chwarae offerynnau cerdd a chanu ac yn y blaen. Felly, unwaith eto, mae hynny'n gyfyngiad o fewn y diwydiant hwnnw sydd wedi'i grybwyll dro ar ôl tro. Rydym ni wedi ymgysylltu'n agos iawn â'r diwydiant cerddoriaeth drwy gydol y broses honno, gan weithio'n agos gyda'r diwydiant cerddoriaeth a lleoliadau fel eu bod yn deall y broses.

Ond, rwy'n credu ei bod yn werth tynnu sylw at y ffaith bod nifer o fentrau o ran sgiliau wedi bod ar gyfer diwydiant cerddoriaeth. Gwnaethom ni sefydlu £60,000 o gyllid ar gyfer y prosiect cerddoriaeth Bannau. Cawsom y Sesiynau Mêl, a oedd yn gyfres o sesiynau cefnogi'r diwydiant ar gyfer crewyr ifanc sy'n gweithio ym maes cerddoriaeth o dras du ledled Cymru. Cawsom ni Crwth, cylchgrawn newydd y diwydiant cerddoriaeth wedi'i gynllunio gan grewyr y diwydiant cerddoriaeth ifanc o bob cwr o Gymru. Cawsom ni'r hysbysfwrdd, sy'n rhoi cyhoeddusrwydd i gyfleoedd ledled Cymru ar gyfer personél ifanc y diwydiant cerddoriaeth. Mae gennym ni'r Future Disrupter, sy'n rhoi sylw i bersonél y diwydiant sy'n datblygu yng Nghymru. Mae Bannau hefyd wedi cytuno ar bartneriaethau newydd gyda Choleg Gŵyr, Coleg y Cymoedd a Phrifysgol De Cymru, ac wedi recriwtio dau leoliad Kickstart newydd, a fydd yn ymuno â'r Bannau am chwe mis i ddysgu am y diwydiant a helpu i ddarparu adnoddau ychwanegol. Felly, mae'n amlwg ein bod ni wedi gwneud gwaith ym mhob un o'r sectorau.

Ond, gwnaethoch chi  hefyd ofyn am y galw am sgiliau. Ydy, mae'r galw am sgiliau wedi bod yn hysbys ers tro, ond mae wedi cyflymu yn ystod y 18 mis diwethaf. Yr hyn yr ydym ni wedi'i weld yw bod gennym ni ddiwydiant sgiliau creadigol yng Nghymru—canolfan sgiliau creadigol, canolfan gynhyrchu—sef y drydedd fwyaf yn y DU y tu allan i Fanceinion a Llundain. Felly, mae'n amlwg iawn i mi fod hynny, ynddo'i hun, yn dangos bod y diwydiant sgiliau creadigol a'r diwydiant cynhyrchu, yn arbennig, yn hyderus iawn yng Nghymru—y ffaith ei fod wedi gwneud Cymru, fel y dywedais i, y ganolfan greadigol fwyaf ond dwy.

Felly, mae'n rhaid i ni ddatblygu ein sgiliau ein hunain, a dyna'r hyn yr ydym ni'n bwriadu ei wneud gyda'r bwrdd sgiliau creadigol. Rydym ni'n gweithio'n agos iawn gyda'r diwydiannau creadigol i sefydlu a nodi'r lefelau priodol o sgiliau sydd eu hangen i allu cefnogi'r cynyrchiadau a ddaw i Gymru. Byddwn ni'n parhau i wneud hynny.

O ran strategaethau i ymgysylltu ag ysgolion, wel, wrth gwrs, gwnes i amlinellu eisoes yn fy natganiad ein bod ni wedi cyflwyno hyn yn y cwricwlwm cenedlaethol. Rydym ni'n gweithio'n agos iawn eto gyda'n holl ysgolion a cholegau i gysylltu â sefydliadau creadigol sy'n gwneud llawer o waith mewn ysgolion ac sy'n treulio llawer o amser yn siarad â disgyblion mewn ysgolion, ac un o'r pethau yr ydym ni eisiau eu datblygu yw siarad â nhw am sut y gallan nhw ystyried sgiliau creadigol fel dewis gyrfa posibl iddyn nhw. Soniais i eisoes yn fy natganiad yn ogystal, am yr arolwg sgiliau yr ydym ni'n ei gynnal, yn y diwydiant cerddoriaeth ac yn y diwydiannau creadigol i nodi'r sgiliau datblygu sydd eu hangen arnom ni hefyd.

Felly, rwy'n credu, o ran yr economi, eich bod chi'n hollol gywir i dynnu sylw at y ffaith, o ran y tymor llywodraethu hwn, fod y celfyddydau, diwylliant a chwaraeon yn rhan o adran yr economi, yn ddatblygiad i'w groesawu'n fawr. Mae'n dangos yn glir iawn lle mae Llywodraeth Cymru yn gweld y celfyddydau, chwaraeon a diwylliant yn rhan o friff yr economi. Rydym ni'n ei weld yn rhan greiddiol o'r hyn y mae angen i ni ei wneud i ddatblygu ein hadferiad economaidd. A beth bynnag y gwnaeth Gweinidog yr Economi ei grybwyll ddoe, fe'i gwnaeth yn glir iawn bod sgiliau a phrentisiaethau yn rhan greiddiol o hynny, ac mae'r cynnig sgiliau yr wyf i wedi sôn amdano heddiw, a sut y mae hynny'n cysylltu â'r cynnig prentisiaeth, yn rhan fawr o'r ymrwymiad maniffesto hwnnw. Roedd yn y rhaglen lywodraethu y cyfeiriodd Gweinidog yr Economi ati ddoe.

Llefarydd Plaid Cymru, Heledd Fychan.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Dwi’n falch o glywed y Dirprwy Weinidog yn pwysleisio pwysigrwydd y diwydiannau creadigol, a’i hymrwymiad o ran sicrhau cefnogaeth i fwy o bobl yng Nghymru weithio yn y sectorau cysylltiedig.

Dwi hefyd yn croesawu yn fawr y datganiad penodol o ran amrywiaeth, a sicrhau bod mwy o gyfleoedd i bobl ddu, Asiaidd ac ethnig leiafrifol weithio yn sector ffilm a theledu yn benodol. Os ydym eisiau sicrhau bod y cynnwys yn adlewyrchu Cymru yn ei holl gyfanrwydd, yna mae’n angenrheidiol bod y gweithlu hefyd. Hoffwn ofyn felly sut y bydd hyn hefyd yn cael ei gefnogi o ran y diwydiannau creadigol eraill tu hwnt i deledu a ffilm, ac ai bwriad y peilot yw helpu i siapio cynllun mwy hirdymor o ran hyn.

O ystyried y diwydiannau creadigol yn eu cyfanrwydd, hoffwn hefyd godi’r cwestiwn o ran rhywedd a sicrhau bod y gweithlu yn gynrychioladol o’n cymdeithas o ran hynny hefyd. Os edrychwn, er enghraifft, ar y diwydiant gemau, mae ymchwil o Brifysgol Sheffield yn awgrymu bod 70 y cant o weithwyr yn y diwydiant gemau yn y Deyrnas Unedig yn ddynion. O gyplysu hyn â'r ffaith mai dim ond 12 y cant o fyfyrwyr mewn prifysgolion Cymru oedd yn astudio peirianneg a thechnoleg oedd yn ferched yn 2016, nid yw hyn yn debygol o newid heb strategaeth benodol. Oes gan Lywodraeth Cymru, drwy Cymru Greadigol, gynllun i sicrhau bod gweithlu’r diwydiannau creadigol yn llwyr gynrychioladol, gyda chyfleoedd ac anogaeth cyfartal i ddynion a merched?

Rhaid cofio hefyd, wrth gwrs, fod canran uchel iawn o’r bobl sydd yn gweithio yn y diwydiannau creadigol, ac yn benodol ffilm a theledu, yn llawrydd. Fel y dengys ymchwil, roedd 94 y cant o bobl lawrydd wedi colli gwaith yn sgil COVID, a gyda diwedd ffyrlo a diwedd yr ail gronfa adferiad diwylliannol, os edrychwn ar y diwydiannau creadigol yn eu cyfanrwydd, mae hi’n sefyllfa fregus dros ben i nifer ohonynt.

Gwn nad yw Cymru Greadigol yn ymwneud â theatrau ond, o ran Llywodraeth Cymru, mae angen edrych ar y sector creadigol a diwylliannol yn ei gyfanrwydd o ran sgiliau a swyddi a chefnogaeth, a hoffwn gymryd y cyfle felly i ofyn i’r Dirprwy Weinidog os oes bwriad i ddatblygu trydedd gronfa adferiad diwylliannol i gefnogi’r canolfannau celfyddydol sydd yn wynebu dyfodol ansicr dros ben.

Un o’r sgiliau sydd ddim yn cael eu crybwyll yn natganiad heddiw yw’r iaith Gymraeg, sydd, wrth gwrs, yn perthyn i bawb yng Nghymru. Sut bydd Cymru Greadigol yn sicrhau cyfleoedd i bobl weithio yn y diwydiannau hyn drwy’r Gymraeg, ac mewn cymunedau ledled Cymru? Ble mae’r Gymraeg yn y cynlluniau hyn a’r gefnogaeth i’r di-Gymraeg a dysgwyr hefyd i ddatblygu eu sgiliau yn y Gymraeg er mwyn eu defnyddio yn y diwydiannau creadigol?

Rydych hefyd yn pwysleisio yn eich datganiad y cynnydd mewn cynhyrchu o fewn y sector sgrin, sydd yn dda i’w glywed, ac fel sydd eisoes wedi’i nodi, o ran ail adroddiad Clwstwr ar y diwydiannau creadigol, de Cymru yw’r clwstwr cyfryngau sydd wedi bod yn perfformio orau y tu allan i Lundain. Ond serch hynny, o ran rhanbarth prifddinas Caerdydd, mae hyn yn dal yn is o ran cynhyrchiant na’r cyfartaledd ar draws y Deyrnas Unedig. Pa gynlluniau, felly, sydd gan Cymru Greadigol a Llywodraeth Cymru i sicrhau bod cynhyrchiant yn cynyddu dros y blynyddoedd nesaf, gan gynyddu'r nifer o swyddi ar gael ynghyd â helpu i ddatblygu economi Cymru?

Fel y soniodd Tom Giffard, yn olaf, o ran adroddiad 'Cyfrifiad Sgrin 2020' Clwstwr, fe nodwyd mai nid diffyg talent sydd yn dal y diwydiant sgrin yn ôl ond yn hytrach y diffyg strategaeth sgiliau clir a fyddai'n sicrhau ffrwd o dalent o Gymru. Tra bod y camau a amlinellir yn y datganiad yn gam ymlaen o ran y sector ffilm a theledu, a cherddoriaeth, oes bwriad creu strategaeth sgiliau ar gyfer yr holl ddiwydiannau creadigol, ac os felly, beth yw'r amserlen?

Mae cefnogaeth gan y Llywodraeth i'r diwydiannau creadigol, fel a amlinellir heddiw, heb os i'w chefnogi, ond rhaid hefyd cael strategaeth ac uchelgais os ydym am fanteisio yn llawn ar botensial y diwydiant hwn o ran ein heconomi, a sicrhau bod pawb yng Nghymru, o bob cefndir, pob rhyw, a lle bynnag y maent yn byw, yn cael y cyfle i fanteisio yn llawn ar y cyfleoedd a gynigir.

A gaf i ddiolch i Heledd Fychan am y sylwadau a'r cwestiynau yna? Ac rwy'n credu ei bod hi a fi'n cytuno'n llwyr. Gwnaethom ni nodi'r rhaglen lywodraethu, ac yr oedd ein rhaglen lywodraethu ni'n glir iawn bod cynhwysiant, amrywiaeth, cydraddoldeb—boed hynny'n rhywedd, boed hynny'n ein cymunedau BAME, boed hynny'n bobl ag anableddau, beth bynnag yw hynny, mae ein hagenda cynhwysiant yn cynnwys pob un ohonyn nhw, ac felly rydym ni wedi ymrwymo'n llwyr. Nid yw'n hagenda amrywiaeth yn ymwneud â chymunedau BAME yn unig; mae'n ymwneud â phob maes lle mae angen i ni wneud mwy o waith.

A'r pwynt yr ydych chi'n ei wneud ynghylch y diwydiant gemau hapchwarae, gwelwn ni lawer o feysydd lle mae dynion yn dal i'w gweld yn cael lle blaenllaw. Mae'n ymddangos yn rhywbeth yr ydym ni'n ei chael yn anodd, sef cael menywod i gymryd rhan mewn rhai meysydd, ac mae hynny'n cynnwys meysydd chwaraeon hefyd. Byddwch chi'n gwybod fy mod i'n gefnogwr pêl-droed brwd, a byddwn i wedi rhoi unrhyw beth pan oeddwn yn blentyn i fod wedi gallu cael chwarae pêl-droed, ond, yn anffodus, cefais fynd i wylio ar y terasau yn unig, oherwydd dynion oedd yn chwarae pêl-droed. Nawr, mae hynny wedi newid. Mae hynny wedi newid gymaint nawr. Hynny yw, mewn gwirionedd, merched yw'r nifer sy'n tyfu gyflymaf o ran y bobl sy'n ymwneud â phêl-droed yng Nghymru—menywod a merched. Felly, mae'n bosibl ei wneud, ac mae'n rhaid gwneud hynny, ac mae hynny'n sicr yn rhan o'n hamcan. Oherwydd, fel y dywedwch chi'n gwbl briodol, mae'n rhaid i'r amrywiaeth sydd gennym ni ym mhob un o'n sectorau, ym mhob un o'n sectorau diwylliannol ac ym mhob math o fywyd, adlewyrchu cymdeithas yng Nghymru ac nid dim ond y nodweddion amlycaf yn y diwydiannau penodol hynny.

Byddwn i'n dweud, o ran gweithwyr llawrydd, drwy broses COVID roeddem ni wedi nodi bod gweithwyr llawrydd yn faes a oedd wedi syrthio drwy'r rhwyd ar y cychwyn. Gwnaethom ni wneud yn iawn am hynny, gwnaethom ni sicrhau bod gweithwyr llawrydd yn cael eu cefnogi mewn ffordd nad oedden nhw'n cael eu cefnogi mewn rhannau eraill o'r DU. Ac rydym ni wedi gweld mentrau sgiliau gyda gweithwyr llawrydd hefyd. Mae gennym ni gynllun o'r enw Step Across, sy'n brosiect sgiliau trosglwyddadwy, sydd wedi'i gynllunio i baru gweithwyr llawrydd o theatrau a digwyddiadau â rolau yn y sector sgrin. Felly, rydym ni wedi ceisio gwneud gwaith gyda'r rheini. Mae gennym ni gynllun o'r enw Camu Fyny 2021, sy'n bartneriaeth â chorff ledled y DU, a dweud y gwir, ScreenSkills, i ddarparu cyfleoedd i weithwyr llawrydd sy'n barod i symud ymlaen i swydd neu swyddogaeth newydd. Mae gennym ni'r dychwelyd at weithio ar gyfer gweithwyr creadigol, a oedd yn gynllun hyfforddi dan arweiniad undebau. Cafodd ei arwain gan yr Undeb Darlledu, Adloniant, Cyfathrebu a Theatrau, a dweud y gwir, lle maen nhw'n darparu hyfforddiant i dros 200 o weithwyr llawrydd o sectorau cerddoriaeth, digidol a sgrin ledled Cymru, yr oedd llawer ohonyn nhw heb waith yn ystod y cyfyngiadau symud. Felly, na, ni chawsant eu hanghofio: maen nhw ymhell o gael eu hanghofio. Yn wir, mae gennym ni nawr yr addewid i weithwyr llawrydd y byddwch chi'n ymwybodol ohono hefyd.

O ran ble yr awn ni gyda chefnogaeth barhaus yn y sectorau creadigol, y gronfa adferiad COVID 3, mae hon yn rhywbeth yr wyf i'n parhau i gael sgyrsiau gyda fy nghyd-Aelod Vaughan Gething, Gweinidog yr Economi, amdani, o ran lefel gyffredinol y cymorth y gallwn barhau i'w gynnig i bob busnes yng ngoleuni'r sefyllfa barhaus o ran pandemig COVID. Felly, nid wyf i mewn sefyllfa i ddweud wrthych chi beth yw hynny heddiw, ond gallaf i eich sicrhau chi fod gennym ni drafodaeth barhaus ynghylch hynny.

Ac rwy'n cymryd eich pwynt chi o ran y Gymraeg. Unwaith eto, mae ymrwymiadau i'r Gymraeg a'i gofynion yn rhedeg drwy ein maniffesto ac maen nhw wedi'u nodi ym mhopeth yr ydym ni eisiau'i wneud. Rwy'n derbyn y sylwadau yr ydych wedi'u gwneud o ran gwneud hynny'n fwy eglur, efallai, yn rhai o'n cynlluniau nag y maen nhw fel arall, ond mae ganddyn nhw fwriadau da ac yn sicr byddan nhw yno. Rwy'n credu bod hynny'n cynnwys y rhan fwyaf o'r pethau yr oeddech chi wedi'u codi, Heledd. Diolch.

Ac yn olaf, Rhianon Passmore.

Diolch, Llywydd. Diolch, Dirprwy Weinidog, am eich datganiad, ac rwy'n croesawu hynny. Rwy'n sylwi eich bod chi wedi dweud yn deg fod y pandemig yn effeithio ar ein diwydiannau creadigol mewn gwahanol ffyrdd, gyda'r gwahanol sectorau cerddoriaeth yn cael ergyd drom iawn gyda lleoliadau wedi cau am gyfnodau estynedig, ymarferion cerddoriaeth wedi cau, corau, bandiau a cherddorfeydd yn segur, a rhai nad ydyn nhw gyda ni nawr oherwydd y pandemig ofnadwy hwn. Fel y mae Aelodau'n ymwybodol, rwy'n credu na allwn ni fel cenedl, fel gwlad, wahanu ein hunaniaeth o'n gorffennol diwylliannol, ein hetifeddiaeth ddiwylliannol a'r dyfodol diwylliannol bywiog hwnnw sy'n gysylltiedig yn gynhenid â'n cynnyrch domestig gros. Mae cerddoriaeth, ein system addysg gerddoriaeth a pherfformwyr cerddoriaeth o fewn ac ar draws amrywiaeth cymdeithas Cymru yn allweddol i'r hunaniaeth honno, ein henaid a'n lles. Felly, yr wyf i'n gwerthfawrogi'n fawr, Dirprwy Weinidog, ymrwymiad Llywodraeth Cymru i weithio gyda Phrifysgol De Cymru i fapio sectorau cerddoriaeth Cymru a chreu'r corff sgiliau creadigol, a'r eglurder pellach hynny, rwy'n ymwybodol, y bydd y Dirprwy Weinidog yn dod ag ef i'r lle hwn. Rwy'n teimlo bod y ffenics hwnnw, y ddraig—

A wnewch chi ddod at gwestiwn, os gwelwch yn dda?

—yn codi. Yn allweddol i hynny bydd addysg gerddoriaeth fywiog gyda seilwaith canolfannau dysgu ledled Cymru. Gweinidog, pryd y caiff cysyniad y gwasanaeth cerddoriaeth genedlaethol ei wireddu, yn unol â'n maniffesto ni? Pryd y bydd strategaeth gerddoriaeth genedlaethol yng Nghymru—rhan o'r strategaeth ddiwylliannol honno—yn cael ei mynegi o fewn Cymru Greadigol, a sut y byddwch chi'n defnyddio'r corff sgiliau creadigol i ddatblygu'r llwybr hwnnw o'r ystafell ddosbarth i'r lleoliadau cerddoriaeth hynny yng Nghymru, fel bod ein plant ni heddiw yn cyflawni eu potensial yn seiliedig ar allu i chwarae nid ar allu i dalu?

Diolch, Rhianon. Rydych chi wedi bod yn eiriolwr mor anhygoel dros y gwasanaethau cerddoriaeth drwy gydol eich amser yn y lle hwn, ac rwy'n diolch i chi am eich cefnogaeth barhaus i'r gwaith y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i geisio sefydlu gwasanaeth cerddoriaeth cenedlaethol. Gallaf i eich sicrhau chi bod y trafodaethau hynny wedi datblygu'n dda. Rwy'n cyfarfod â fy nghyd-Aelod y Gweinidog addysg yn rheolaidd. Dim ond yr wythnos diwethaf y gwnaethom ni gyfarfod i drafod y fersiynau diweddaraf o'n dewisiadau ynghylch sut y gallai'r gwasanaeth cerddoriaeth cenedlaethol edrych. Oherwydd yr ydych chi'n hollol gywir; gwnaethom ni osod ein maniffesto'n glir iawn—y ffaith na ddylai'r cyfle i fanteisio ar gerddoriaeth, boed hynny drwy chwarae offeryn, boed hynny mewn côr, boed yn gerddorfa neu'n fand, gael ei gyfyngu gan allu rhywun i dalu. Mae hynny'n flaenllaw iawn yn y trafodaethau sydd gennym ni o ran creu gwasanaeth addysg gerddoriaeth. Ar hyn o bryd, ni allaf i ddweud wrthych chi'n union pryd y bydd hynny'n cael ei gytuno a'i gymeradwyo, ond gallaf i ddweud wrthych chi ei fod wedi datblygu'n dda. Ac o gofio ein bod ni dal i fod yn chwe mis cyntaf tymor o bum mlynedd, rwy'n falch ein bod ni wedi gwneud cynnydd sylweddol tuag at hynny.

Yn yr un modd, gyda'r strategaeth ddiwylliannol—fe wn i eich bod chi wedi codi hyn o'r blaen, fel y gwnaeth Heledd Fychan—yr ydym ni wedi ymrwymo i strategaeth ddiwylliannol, a fydd yn cynnwys cerddoriaeth, yn cynnwys y diwydiannau creadigol ac yn cynnwys popeth sydd yn y briff diwylliannol. Bydd hynny'n dechrau ar ei waith o ddifrif yn y flwyddyn newydd, a byddwn ni'n chwilio am ddatblygu hynny a'i gyflwyno i'r Senedd hon. O fy safbwynt i, bydd yn fwy na dogfen gydag ychydig o linellau ynghylch beth allai ein huchelgeisiau fod. Bydd yn ddogfen y mae'n rhaid iddi fod yn ddogfen fyw, nid yn unig ar gyfer nawr ac nid yn unig ar gyfer y tymor hwn, ond sy'n mynd â ni ymlaen fel ei bod yn dod yn rhan fawr o'n bywyd yng Nghymru. Oherwydd, yng Nghymru, mae ein bywyd yn seiliedig ar ein diwylliant, a bydd hynny'n cael ei adlewyrchu mewn unrhyw strategaeth ddiwylliannol.

Diolch, Ddirprwy Weinidog.

Symud ymlaen. Yn unol â Rheol Sefydlog 12.24, oni bai bod Aelod yn gwrthwynebu, caiff y ddau gynnig o dan eitemau 7 ac 8—rheoliadau cytundebau treftadaeth (Cymru) 2021—eu grwpio i'w trafod ond gyda phleidleisiau ar wahân.

Does neb yn gwrthwynebu. Diolch yn fawr iawn.