Yr eitem nesaf y prynhawn yma yw'r datganiad gan y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol, y wybodaeth ddiweddaraf am COVID-19. Galwaf ar y Gweinidog, Eluned Morgan.

Diolch yn fawr, Dirprwy Lywydd, a diolch am y cyfle hwn i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau am yr hyn sy'n parhau i fod yn sefyllfa iechyd y cyhoedd ddifrifol iawn. Ers i'r Senedd gael ei galw yn ôl cyn y Nadolig, mae'r sefyllfa yng Nghymru wedi newid. Mae'r don omicron wedi cyrraedd, fel y rhagwelwyd, ac mae'n achosi salwch i lawer iawn o bobl. Mae hyn yn amharu ar ein gwasanaethau cyhoeddus, yn enwedig y GIG, ar adeg brysuraf y flwyddyn.

Dirprwy Lywydd, byddaf yn dechrau trwy nodi'r sefyllfa iechyd y cyhoedd o ran y ffeithiau a'r ffigurau diweddaraf. Ychydig cyn y Nadolig, pan oedd delta y ffurf amlycaf o’r feirws, roedd y gyfradd achosion yn uchel ond yn sefydlog ar ryw 500 o achosion fesul 100,000 o bobl. Yn sgil dyfodiad omicron mae cyfraddau wedi cyflymu i lefelau nad ydym ni wedi eu gweld o'r blaen yn y pandemig. Roedd gennym ni gyfraddau o fwy na 2,300 o achosion fesul 100,000 o bobl yr wythnos diwethaf; ddoe, roedd 1,780. Ond dylem ni fod yn ofalus cyn tybio ein bod ni wedi cyrraedd uchafbwynt a bod y gwaethaf ar ben. Bydd y newidiadau yn y drefn brofi yn effeithio ar niferoedd achosion a'r ffaith nad ydym ni'n ei gwneud yn ofynnol i bawb sy'n profi'n bositif ar brawf llif unffordd gymryd prawf PCR i gadarnhau mwyach. Mae'r newid hwn i'r drefn brofi yn golygu bod yn rhaid i ni ddibynnu ar ystod ehangach o fesurau i ddeall natur y don.

Mae cyfran yr achosion sy'n profi'n bositif yn parhau i fod tua 50 y cant. Mae canlyniadau diweddaraf arolwg heintiau y Swyddfa Ystadegau Gwladol yn awgrymu bod un o bob 20 o bobl wedi eu heintio, ac mae ein data ein hunain ynghylch nifer y derbyniadau i ysbytai yn dangos bod nifer y derbyniadau COVID-19 yn parhau i godi, er bod y niferoedd yn llawer is nag mewn tonnau blaenorol. Mae cyfanswm y bobl yn yr ysbyty sydd â COVID-19 bellach ychydig dros 1,000—y lefel uchaf ers 11 Mawrth. Ond gallai fod yn wythnos arall cyn i ni weld achosion yn cyrraedd uchafbwynt.

Mae rhywfaint o dystiolaeth obeithiol bod omicron yn llai difrifol na delta, ond mae'r cynnydd yn nifer y derbyniadau i ysbytai a pha mor gyflym y mae'n teithio yn parhau i beri pryder. Roeddem ni'n gwybod y byddai niferoedd yr achosion yn codi'n gyflym iawn, roeddem ni'n gwybod y byddai hyn yn rhoi'r GIG dan bwysau, ac y byddai hefyd yn rhoi gwasanaethau cyhoeddus eraill dan bwysau ac yn rhoi pwysau ar staff mewn busnesau masnachol a manwerthu. Mae'r ffigurau diweddaraf yn dangos absenoldebau staff ar draws y GIG, o ganlyniad i COVID, hunanynysu ac afiechydon eraill, a oedd ychydig dros 8 y cant yr wythnos diwethaf, ond mewn rhai sefydliadau GIG mae'n fwy na dwywaith hyn. Yn anffodus, mae hyn yn golygu bod rhai apwyntiadau a thriniaethau yn cael eu gohirio a bod staff yn cael eu trosglwyddo i weithio mewn gwasanaethau brys ac argyfwng. Mae rhannau eraill o'r sector cyhoeddus wedi nodi lefelau tebyg ac yn cyflwyno cynlluniau wrth gefn sifil i symud staff i ddiogelu gwasanaethau hanfodol.

Dirprwy Lywydd, fe wnaethom ni gymryd camau cynnar i gyflwyno mesurau diogelu i gadw Cymru'n ddiogel ac i gadw Cymru ar agor, yn unol â chyngor gan ein grŵp cynghori technegol a Grŵp Cynghori Gwyddonol y DU ar Argyfyngau. Rydym ni ar lefel rhybudd 2 ac rydym ni wedi cryfhau canllawiau i gefnogi pobl i gadw'n ddiogel yn eu cartrefi eu hunain. Rydym ni'n adolygu'r sefyllfa a'r mesurau lefel rhybudd 2 yn gyson. Rydym ni wedi gwneud rhai newidiadau ychwanegol, yn gyntaf i'r rheolau hunanynysu, gan leihau'r cyfnod hunanynysu o 10 i saith diwrnod i'r bobl hynny sydd â dau brawf llif unffordd negatif yn olynol ar ddiwrnodau 6 a 7. Mae'r penderfyniad i newid y cyfnod hunanynysu yn adlewyrchu'r dystiolaeth ddiweddaraf o ran am ba mor hir y gall pobl drosglwyddo'r feirws ac mae'n cefnogi gwasanaethau cyhoeddus hanfodol a chadwyni cyflenwi yn ystod y gaeaf, wrth barhau i gyfyngu ar ledaeniad y feirws ar yr un pryd. Mae'r newid cyntaf i'r drefn brofi yn golygu y dylai pobl nad ydyn nhw wedi eu brechu, sydd wedi bod mewn cysylltiad ag achos positif ac sy'n hunanynysu am 10 diwrnod bellach wneud prawf llif unffordd ar ddiwrnod 2 a diwrnod 8, yn hytrach na phrawf PCR.

Ac, ynghyd â chenhedloedd eraill y DU, rydym ni wedi cytuno os yw person yn cael prawf llif unffordd positif, na fydd yn cael ei gynghori i gael prawf PCR dilynol i gadarnhau'r canlyniad mwyach, oni bai ei fod mewn grŵp sy'n agored i niwed yn glinigol neu ei fod wedi cael cyngor i wneud hynny yn rhan o raglen ymchwil neu wyliadwriaeth. Rydym ni'n credu y bydd y newid hwn yn lleihau'r galw am brofion PCR rhwng 5 y cant a 15 y cant.

Daeth y Llywydd i’r Gadair.

Heb brawf PCR dilynol, mae'n bwysicach byth fod pobl yn rhoi gwybod am ganlyniad pob prawf llif unffordd y maen nhw'n ei wneud ac yn hunan-ynysu cyn gynted ag y maen nhw'n cael prawf positif. Os na wneir hyn, fydd ddim modd olrhain cysylltiadau, felly fyddwn ni ddim yn gallu rhoi'r gefnogaeth sydd ei hangen ar rai pobl. Mae angen i bawb barhau i wneud eu rhan i dorri trosglwyddiad COVID-19 trwy gofnodi canlyniadau eu profion llif unffordd ar wefan gov.uk, neu drwy ffonio 119.

Yr wythnos diwethaf, fe wnes i gytuno yn anfoddog i ddileu'r gofynion i deithwyr sydd wedi'u brechu'n llawn a phobl ifanc dan 18 oed i gael prawf cyn ymadael am wlad dramor a phrawf PCR ar ddiwrnod 2 wrth gyrraedd y Deyrnas Unedig. Bydd angen i bob teithiwr sydd wedi'i frechu'n llawn gael prawf llif unffordd ar ddiwrnod 2. Os yw'r prawf yn bositif, bydd angen cael prawf PCR dilynol er mwyn i'r broses dilyniannu genomig gael ei chynnal. Mae'r gofyniad i hunan-ynysu nes bod prawf negatif wedi cael ei adolygu wedi dod i ben hefyd. Ond rŷn ni'n ystyried cyflwyno canllawiau y dylid parhau i hunan-ynysu tan eich bod wedi cael y prawf. Mae'r gofynion i deithwyr sydd heb eu brechu'n aros yr un fath.

Mae'r ffaith bod Llywodraeth y Deyrnas Unedig yn ail-agor teithio rhyngwladol mor gyflym yn peri pryder i ni o ystyried y pryderon am y risg o fewnforio amrywiolion newydd a fyddai'n rhoi pwysau ychwanegol ar ein gwasanaethau iechyd. Mae profion PCR ar ddiwrnod 2 yn gweithredu fel math o system wyliadwriaeth ar gyfer teithio rhyngwladol. Pe bai'r gofyniad i gael prawf PCR ar ddiwrnod 2 heb gael ei ddileu, efallai y byddem ni wedi cael gwybod am bresenoldeb omicron yn gynharach.

Llywydd, mae'r dadansoddiad diwethaf sydd wedi'i gyhoeddi gan Asiantaeth Diogelwch Iechyd y Deyrnas Unedig am omicron yn dangos bod gostyngiad sylweddol yn y risg o fynd i'r ysbyty ar ôl tri dos o'r brechlyn o'i gymharu â phobl sydd heb eu brechu. Yn anffodus, mae'r rhan fwyaf o gleifion COVID-19 sy'n derbyn gofal yn ein hunedau gofal critigol ar hyn o bryd yn bobl sydd heb gael eu brechu. Brechu yw'r amddiffyniad orau sydd ar gael ar hyn o bryd.

Mae'r cyfraddau ein rhaglen brechiadau atgyfnerthu'n drawiadol. Mae mwy na 1.7 miliwn o bobl yng Nghymru wedi cael eu brechiad atgyfnerthu. Fe gyrhaeddon ni ein nod o gynnig brechiad atgyfnerthu i bob oedolyn cymwys erbyn diwedd y flwyddyn, a diolch yn fawr i ymdrechion anhygoel ein holl staff a gwirfoddolwyr yn nhimau'r gwasanaeth iechyd. Bydd cannoedd o filoedd o bobl yn cael cynnig brechiad atgyfnerthu y mis yma hefyd, felly gwnewch yn siŵr bod hyn yn flaenoriaeth ichi.

Rŷn ni hefyd wedi gweld mwy o bobl yn dod i gael eu dos gyntaf a'u hail ddos dros y mis diwethaf, a dyw hi byth yn rhy hwyr i gael eich brechu yma yng Nghymru. Erbyn hyn, rŷn ni'n agosáu at yr hyn a fydd, yn ein barn ni, yn frig y don hon o achosion. Mae gan bob un ohonom ni ran i'w chwarae wrth fynd i'r afael â'r cam pryderus diweddaraf hwn yn y pandemig sydd wedi torri ar draws ein bywydau i'r fath graddau. Dwi'n annog pawb i gael y brechlyn pan gaiff ei gynnig, cadw at y cyfyngiadau sydd mewn grym, cymryd profion llif unffordd, a rhoi gwybod beth yw'r canlyniadau. Bydd y camau hyn, ynghyd â holl fesurau amddiffyn eraill sydd gyda ni yma yng Nghymru, yn helpu i arafu lledaeniad y feirws, i leihau'r niwed i bobl a chymunedau, ac i'n cadw ni i gyd yn ddiogel. Diolch yn fawr.

Russell George.

Diolch, Llywydd, ac a gaf i ddymuno blwyddyn newydd dda i chi, a'r Gweinidog a'r holl Aelodau hefyd? Gadewch i ni obeithio y bydd 2022 yn flwyddyn dda.

Diolch i chi am eich datganiad heddiw, Gweinidog. A gaf i ddiolch i chi hefyd am eich sesiynau briffio y gwnaethoch chi eu rhoi i mi a chyd-Aelodau eraill heddiw gyda'ch swyddogion? Rwy'n credu eu bod nhw'n arbennig o ddefnyddiol, felly rwy'n eu gwerthfawrogi'n fawr. Rwy'n sylwi bod ymchwil ddiweddar gan y Grŵp Cynghori Gwyddonol ar Argyfyngau yn awgrymu eich bod chi ddwywaith yn fwy tebygol o ddal COVID wrth siopa nag mewn sinema, ac mae'r un risg yn gysylltiedig â mynd i'r dafarn ag â mynd ar drafnidiaeth gyhoeddus. Felly, mae'n debyg fy mod i'n tynnu sylw at hynny yng nghyd-destun y gyfres bresennol o gyfyngiadau a'r ffaith bod effaith y cyfyngiadau'n cael llai o effaith o bosibl oherwydd nifer yr achosion o'r feirws mewn cymunedau. Felly, rwy'n gobeithio eich bod chi'n deall cyd-destun y pwynt yna. Ond a gaf i ofyn: ydych chi’n dal i gredu, Gweinidog, fod pasys COVID wedi bod yn llwyddiannus? Beth yw eich meini prawf ar gyfer dod â'r pasys i ben, a phryd y byddwch chi mewn sefyllfa i ddarparu'r dystiolaeth bod pasys COVID yng Nghymru wedi bod yn llwyddiannus neu'n aflwyddiannus, beth bynnag fo’r achos?

Mae'r bygythiad, wrth gwrs, Gweinidog, i'r economi a gwasanaethau cyhoeddus ddod i stop yr un mor ddifrifol â'r feirws ei hun, yn rhannol oherwydd y rheolau hunanynysu. Mae'r data diweddaraf yn dangos bod 1.4 y cant o staff y GIG yn hunanynysu—dyna'r lefel uchaf ers mis Ebrill y llynedd, ond eto'n weddol gyson â'r cyfraddau yr adeg hon y llynedd. Mae i’w groesawu’n fawr, Gweinidog, fel y gwnaethoch chi sôn yn eich datganiad eich hun, fod Cymru bellach wedi cyflwyno cyfnod hunanynysu is o saith diwrnod. Nawr, hoffwn i ofyn am eich barn ar leihau'r cyfnod hwn ymhellach. Rwy’n nodi bod Asiantaeth Diogelwch Iechyd y DU yn ystyried lleihau'r cyfnod o saith diwrnod, ac, wrth gwrs, rwy'n gofyn hyn yn y cyd-destun, ar ryw adeg, na fydd unrhyw gyfnod hunanysyu, fel sy'n wir bron am bob feirws. Rwy'n sylweddoli nad ydym ni ar y pwynt hwnnw eto, ond dyna'r pwynt y byddwn yn ei gyrraedd rywbryd; dyna gyd-destun y cwestiwn.

Fe wnaethoch chi ddweud yn eich datganiad, Gweinidog, fod rhai apwyntiadau a thriniaethau'n cael eu gohirio tra bod staff yn cael eu trosglwyddo i waith mewn mannau eraill. Rydym ni'n gwybod bod gennym ni ôl-groniadau mawr— mae un o bob pump o boblogaeth Cymru ar restrau aros, mae diagnosisau canser yn cael eu colli. Nawr, sylwais fod Gweinidog yr wrthblaid dros iechyd yn San Steffan a'ch cyd-Aelod Llafur chi wedi mynegi ei gefnogaeth i ddefnyddio ysbytai preifat i glirio'r ôl-groniad, ac rwy'n falch o glywed bod GIG Lloegr wedi ymrwymo i drefniadau gyda darparwyr preifat. Felly, a gaf i ofyn: a wnewch chi ddilyn barn eich cyd-Aelod yn San Steffan i wneud beth bynnag sydd ei angen i fynd i'r afael â'r ôl-groniad? A gaf i ofyn pa mor bell yr ydych chi wedi mynd o ran canolfannau llawfeddygol rhanbarthol ers eich cyhoeddiad y llynedd? I bob pwrpas, pryd ydym ni'n mynd i'w gweld, mae'n debyg?

Nawr, mae tystiolaeth yn casglu'n gyson i awgrymu bod y brechlynnau yn gweithio, wrth i 90 y cant yn llai o gleifion gael eu derbyn i ysbytai y DU oherwydd y pigiad atgyfnerthu, ac rwy'n falch wrth gwrs fod dwy ran o dair o boblogaeth Cymru wedi dod ymlaen i gael eu pigiadau atgyfnerthu. Rwy'n ymuno â chi i ddiolch i bawb a wnaeth i hyn ddigwydd, yn enwedig yn ystod cyfnod y Nadolig. Cyn COVID, roeddem ni wedi gweld tua 2,000 o farwolaethau, yn anffodus, o'r ffliw bob blwyddyn yng Nghymru, ac roedd GIG Cymru eisoes yn wynebu pwysau'r gaeaf bob blwyddyn hefyd. Mae eich datganiad yn dweud y byddwch chi'n parhau i adolygu'r cyfyngiadau, ond y bygythiad neu'r pryderon cyson ynghylch cyfyngiadau am flynyddoedd i ddod sy'n cyfyngu ar symudiadau pobl a bywyd bob dydd—rwy'n credu y gwnaethoch chi ddweud yn eich datganiad hefyd eu bod nhw'n tarfu ar ein bywydau—felly, mae'n rhaid i ni ddod i sefyllfa o wybod pryd y byddwn yn rhoi diwedd ar y cyfyngiadau. Felly, a gaf i ofyn i chi ddweud wrthym ni pryd y bydd Llywodraeth Cymru yn cyhoeddi'r meini prawf ar gyfer dychwelyd i fywyd heb gyfyngiadau, oherwydd rwy'n gobeithio y gallwch chi ddeall pam mae'r meini prawf hynny a'r cynllun hwnnw yn bwysig i bobl a busnesau fod yn ymwybodol ohonyn nhw? Diolch, Llywydd.

Diolch yn fawr, Russell, a blwyddyn newydd dda i chi, ac mae'n dda gweld pawb yn ôl, er yn amlwg rydym ni i gyd yn gobeithio bod gyda'n gilydd yn y Siambr pan fyddwn ni allan o'r don arbennig hon. Rydym ni i gyd yn gobeithio y bydd eleni yn well na'r llynedd ac yn sicr rydym ni'n gobeithio y byddwn yn gweld diwedd ar y don arbennig hon yn fuan iawn.

Cefais i fy nharo hefyd gan y datganiadau, yn adroddiad SAGE ac yn ein hadroddiad TAC ein hunain, a awgrymodd fod siopa, mewn gwirionedd, yn gyfrifol am gryn dipyn o ledaeniad y feirws. Rwy'n credu mai'r gwahaniaeth o ran y cyfyngiadau sydd gennym ar waith sy'n ei gwneud yn ofynnol, er enghraifft, i bobl ddangos pàs COVID i fynd i sinemâu o'i gymharu â siopa yw nad oes rhaid i chi fynd i sinema, ond, mewn gwirionedd, mae'n anodd iawn byw heb fwyd, ac mae angen i chi fynd i siopa ar gyfer hynny. Felly, dyna'r gwahaniaeth sylweddol o ran pam rydym ni wedi cyflwyno mesurau mewn rhai mannau ac nid mewn mannau eraill.

Rydym yn amlwg yn awyddus i weld pa fesurau y gallwn eu rhoi ar waith i sicrhau bod y brechlyn atgyfnerthu yn cael ei gydnabod ar y pàs COVID hefyd, os ydym ni am ddefnyddio hynny fel mesur yn y dyfodol. Yr hyn yr ydym ni yn ei wybod yw bod y brechlyn atgyfnerthu yn rhoi amddiffyniad i bobl a'i fod wedi atal niferoedd sylweddol rhag mynd i'r ysbyty, fel yr awgrymodd yr adroddiadau hynny. Wrth gwrs, mae'n gyffredin ar y cyfandir i bobl fod yn defnyddio'r pasys COVID hyn ac, wrth gwrs, mae wedi ei gyflwyno yn Lloegr hefyd bellach mewn rhai lleoliadau. Felly, rwy'n falch o weld Lloegr yn dilyn arweiniad Cymru unwaith eto.

O ran y GIG, rydych chi wedi clywed bod tua 8 y cant o staff y GIG yn hunanynysu. Mae angen i mi ei gwneud yn gwbl glir: nid ydym ar ddiwedd yr argyfwng COVID hwn eto. Rydym ni mewn sefyllfa lle'r ydym yn cyrraedd brig y don, felly mae yn fy synnu braidd ein bod ni'n dal i siarad am sut olwg fydd ar y dyfodol. Rydym ni yng nghanol y storm ar hyn o bryd; nid nawr yw'r amser i siarad am ddod i ben â'r mesurau amddiffyn yr ydym ni wedi eu rhoi ar waith.

Wedi dweud hynny, mae'n rhaid i ni gydnabod bod nifer y bobl sy'n dal y feirws ar hyn o bryd yn cael effaith enfawr ar ein gallu i sicrhau bod y gwasanaethau cyhoeddus hynny yn cael eu cynnal, a dyna pam y gwnaethom ni wrando ar y cyngor, a thrwy wrando ar gyngor arbenigol y cafodd ei awgrymu y gallem ni leihau'r cyfnod hunanynysu o 10 i saith diwrnod gyda PCR negyddol ar ddiwrnodau 6 a 7. Ond, yn sicr, mae'r cyngor yr wyf i wedi ei weld hyd yma gan Asiantaeth Diogelwch Iechyd y DU yn awgrymu y byddai'n wrthgynhyrchiol lleihau'r cyfnod yn fwy na saith diwrnod oherwydd, mewn gwirionedd, gallech chi fod yn anfon pobl yn ôl i'r gweithle a lledaenu'r feirws ymhellach. Felly, dyna oedd eu cyngor yn y gorffennol yn sicr; os byddan nhw'n newid eu meddyliau, yna mae'n amlwg y bydd angen i ni ystyried y cyngor hwnnw. Felly, byddwn yn cael ein harwain yn glinigol ar y penderfyniad hwn. Rwy'n credu ei bod hi'n werth nodi, yn yr Unol Daleithiau, er enghraifft, lle mae'r gofyniad i hunanynysu am bum diwrnod, eu bod nhw'n dechrau o bwynt gwahanol. Felly, maen nhw’n dechrau o'r adeg maen nhw’n gweld y symptomau'n dechrau, ond rydym ni’n dechrau ar y pwynt profi, ac mae gwahaniaeth sylweddol yn y fan yna. Felly, mae angen i ni ddeall hynny.

Rydych chi'n sôn am y GIG yn Lloegr yn defnyddio ysbytai preifat i helpu i glirio'r ôl-groniad; rydym ni'n gwneud hynny hefyd yma yng Nghymru, Russell, felly mae hynny eisoes yn digwydd yn y rhan fwyaf o fyrddau iechyd. Y broblem ar hyn o bryd yw nad oes llawer o gapasiti ar ôl yn yr ysbytai preifat hynny ychwaith. Felly, hyd yn oed pe byddem ni'n mynd ymhellach ar hyd y llwybr hwnnw, byddai'n anodd iawn dod o hyd i'r capasiti gan mai’r un bobl sy’n gwneud y swyddi hyn yn aml iawn—mae pobl sy'n gweithio yn y GIG yn gweithio yn y sector preifat hefyd weithiau. Ein dewis ni bob amser fyddai ceisio sicrhau bod y flaenoriaeth honno'n cael ei rhoi i'r GIG. Rydym ni wedi buddsoddi £0.25 biliwn i geisio helpu i glirio'r ôl-groniad. Yr hyn yr hoffwn i ei weld yw'r arian hwnnw yn cael ei fuddsoddi fel bod gennym ni rywbeth parhaol a hirdymor wedyn i'w roi ar waith ac i'w ddefnyddio ar gyfer y dyfodol, a dyna pam yr wyf i hefyd o blaid canolfannau llawfeddygol os yw'n bosibl, ac rwyf i wedi ei gwneud yn glir i fyrddau iechyd yng Nghymru, pan fyddan nhw'n llunio eu cynigion a'u cynlluniau fy mod i'n disgwyl gweld rhai atebion rhanbarthol yn eu hargymhellion. Felly, byddaf i'n edrych arnyn nhw yn ofalus iawn.

Rydym yn adolygu'r cyfyngiadau yn gyson, wrth gwrs. Dyna pam rydym ni wedi symud i adolygiad wythnosol ar hyn o bryd, ac wrth gwrs rydym ni i gyd yn awyddus iawn i weld bywyd yn dychwelyd i ryw fath o normalrwydd. Nid wyf i'n credu, Russ, mai nawr yw'r amser i nodi pryd y bydd hynny'n digwydd oherwydd ein bod ni yn wirioneddol yn llygad y storm ar hyn o bryd, ond wrth gwrs rydym ni i gyd yn awyddus iawn i fod allan o'r sefyllfa ac i lacio'r cyfyngiadau hynny cyn gynted ag y gallwn.

Diolch yn fawr iawn, Weinidog, am y datganiad. Ydyn, rydyn ni mewn sefyllfa ansicr. Mae niferoedd achosion positif yn uchel. Rydyn ni'n gwybod hynny—rydw i'n gwybod o brofiad fy nheulu cyfan i a'm mhrawf positif i ar Ddiwrnod y Nadolig cymaint o ledaenu cymunedol sydd wedi bod. Ond edrych ymlaen sy'n bwysig i'w wneud rŵan. Dwi'n gwybod bod y Gweinidog eisiau taro tôn ddifrifol efo'r datganiad hynny heddiw—ac mae hynny'n hollol iawn, wrth gwrs, mae'n sefyllfa anodd mewn sawl ffordd—ond mi fuaswn i, dwi'n meddwl, wedi leicio ychydig mwy o sylw ar yr arwyddion cadarnhaol sydd gennym ni rŵan achos ar y rheini y byddwn ni'n gallu adeiladu, gobeithio, a'r rheini, gobeithio, wrth iddyn nhw ddod yn fwy eglur, a'r golau ym mhen draw'r twnnel yma'n dod yn fwy llachar, sydd angen arwain penderfyniadau mewn dyddiau i ddod. 

Dwi'n ddiolchgar i'ch swyddogion chi sydd wedi rhoi dau briefing i fi dros y 24 awr diwethaf. Mae'n dda gweld yr arwyddion calonogol, y dystiolaeth reit glir ynglŷn â faint yn llai tebygol ydy unigolion o fynd yn sâl efo'r amrywiolyn yma o'i gymharu efo delta a'r newyddion da hyd yma o ran y pwysau ar adrannau gofal dwys yn benodol. Mae yna arwyddion clir hefyd, mae'n bwysig dweud, fod y rheoliadau sydd wedi bod mewn grym dros yr wythnosau diwethaf wedi bod yn effeithiol yn gyffredinol. Mi godaf i gwestiynau am ambell i elfen ohonyn nhw yn y man.

Wrth gwrs, oherwydd niferoedd uchel achosion positif—llawer mwy nag mewn unrhyw don arall—rydyn ni'n gwybod bod yna'n dal impact sylweddol ar wasanaethau iechyd. Mae hynny'n wir o ran niferoedd staff sy'n sâl, er bod llawer mwy yn colli gwaith am resymau eraill na sydd yna am resymau COVID—mae'n bwysig cofio hynny. Ac ar y pwynt hwnnw, a gaf i ofyn pam ddim gwneud y penderfyniad rŵan, fel mae'r RCN ac eraill yn gofyn, i roi gorchuddion wyneb FFP3 i staff i'w gwarchod nhw, i'w gwneud hi'n llai tebygol eu bod nhw'n cael eu taro gan y feirws?

Mae yna bwysau hefyd o ran faint sydd yn COVID positif yn yr ysbyty sydd angen cael eu trin yn wahanol o'r herwydd a'r pwysau sy'n dod yn sgil hynny. Mae'n bwysig cofio ei bod hi'n debyg iawn mai lleiafrif o gleifion COVID positif sydd yn yr ysbyty oherwydd problemau COVID; mae rhai yno wedi torri braich, ddywedwn ni, ond sydd yn digwydd bod yn COVID positif. Ac mae hi'n amlwg hefyd—rhaid cofio hyn—fod problemau eraill. Anghynaliadwyedd yr NHS—pwysau’r gaeaf, i roi enw arall arno fo—ydy prif sail yr heriau yn yr NHS ar hyn o bryd, a’r hyn mae sefyllfa COVID anodd yn ei wneud ydy gwaethygu hynny. Y canlyniad, wrth gwrs, ydy bod pwysau ar wasanaethau iechyd a gofal, oherwydd y don omicron, yn debyg o godi am sbel eto. Mae angen bod yn bwyllog, ond mae yna arwyddion ein bod ni’n cyrraedd pegwn y don ei hun o ran achosion. Efallai mai rhan o beth rydym ni’n ei weld, o ran achosion positif yn dechrau lefelu, ydy’r newid mewn rheolau profi—y ffaith bod llai o bobl yn cael prawf PCR erbyn hyn. Gaf i ofyn pa gamau mae’r Llywodraeth yn eu cymryd i sicrhau bod mwy o bobl yn cofnodi profion LFT positif? Mae hynny’n bwysig iawn.

Ond, fel mae’n edrych, mae yna arwyddion bod pethau yn dechrau gwella. Felly, fy nghwestiwn canolog i yn y fan hyn ydy: pa mor fuan, unwaith rydym ni yn hyderus ein bod ni wedi cyrraedd brig y don yna, fydd y Llywodraeth yn barod i ddechrau addasu’r rheoliadau diweddaraf? Dwi’n gwybod nad ydy’r Gweinidog ddim am roi amserlen i hynny. Dwi’n gwybod hefyd ei bod hi ddim eisiau unrhyw faint yn fwy o reoliadau na sydd angen eu cael. Ond tybed allwn ni ddisgwyl ymateb cyflym, o leiaf, ar rai o’r rheoliadau, ddywedwn ni. Yn gynharach heddiw, mi wnaeth Llyr Gruffydd roi’r achos dros ganiatáu mwy o bobl i fynd i wylio chwaraeon. Dwi’n nodi bod yr Alban, sydd fymryn ar y blaen i ni o ran y don—bosib wedi cyrraedd y pegwn erbyn hyn—wedi cyhoeddi heddiw eu bod nhw am groesawu torfeydd yn ôl i gemau chwaraeon eto. Gawn ni sicrwydd mai bwriad y Llywodraeth ydy gwneud hynny ar y cyfle cyntaf? Ac, wrth gwrs, efo gemau llai, ychydig gannoedd o dorf efallai, dwi’n gweld dim rheswm pam na ellid caniatáu y rheini yn syth, mewn difrif. Gaf i wahodd y Gweinidog i gymryd y cam hwn a chynnyddu faint sy’n cael dod at ei gilydd ar gyfer digwyddiadau awyr agored fel hynny?

Ac mae’r un peth yn wir, dwi’n meddwl, efo parkruns—rhywbeth sydd wedi cael ei godi gan Aelodau eraill hefyd. Mi liciwn i weld y rheini yn ailddechrau. Os ydy’r Llywodraeth ddim yn credu bod hynny’n ddiogel, efallai gallwn ni gael eglurhad pam gan y Gweinidog. Nid galw am godi pob un o’r rheoliadau ydw i yn fan hyn—dwi’n gwybod bod y Gweinidog yn sylweddoli hynny—ond, drwy’r amser, mae eisiau gweld lle mae modd mireinio a dwi yn credu bod yr arwyddion cadarnhaol sydd gennym ni rŵan yn rhai y dylid gweithredu arnyn nhw cyn gynted ag y bo modd.

Diolch yn fawr, Rhun, a dwi’n falch i weld eich bod chi’n well ar ôl eich profiad chi o COVID, ac mae cymaint o bobl sydd wedi bod yn yr un sefyllfa â chi dros yr ŵyl, felly dwi’n falch o weld eich bod chi’n ôl ac yn saff. Yn sicr, mae’n dda i weld bod yna arwyddion cadarnhaol o ran y cyfeiriad rŷn ni’n mynd ynddo, yn arbennig o ran y niferoedd yn ein hysbytai ni. Felly, mae hynny'n arwydd da.

O ran yr achosion, mae'n dda gweld bod y ffigurau'n dod i lawr, ond dwi yn meddwl bod yn rhaid inni fod yn rili ofalus gyda'r ffigurau ar hyn o bryd. Dwi ddim eisiau bod yn besimistaidd; dwi eisiau bod yn realist, ond mae yna ychydig o bethau sydd wedi newid yn ddiweddar sydd jest yn cynnig ein bod ni, efallai, yn cymryd tamaid bach mwy o amser cyn ein bod ni'n dechrau dathlu ein bod wedi cyrraedd y brig. Un o'r rhesymau am hynny, wrth gwrs, yw'r ffaith ein bod ni wedi stopio gofyn i bobl i fynd am PCR tests achos eu bod nhw'n gorfod cymryd lateral flow test a bod dim angen iddyn nhw wedyn gymryd PCR test. Mae hynny, efallai, wedi gostwng y niferoedd. Mae'r ysgolion wedi mynd yn ôl yr wythnos yma, ac felly dŷn ni ddim yn siŵr beth fydd yr effaith ar y niferoedd o ganlyniad i hynny. A hefyd mae’r sefyllfa o ran y gwastraff dŵr, ac rŷn ni’n monitro gwastraff dŵr, yn creu’r argraff bod achosion, os rhywbeth, yn mynd i fyny. Felly, rŷn ni jest eisiau bod yn rili ofalus cyn ein bod ni’n dechrau dathlu ein bod ni wedi cyrraedd y brig.

O ran gorchuddion wyneb FFP3, dwi’n gwybod bod lot o ymchwil wedi cael ei wneud ar hyn. Rŷn ni'n cadw hyn o dan ystyriaeth ac yn gofyn i’r arbenigwyr ynglŷn â beth yw'r peth gorau, byth a hefyd, ac os dylem ni fod yn cyflwyno hyn. Maen nhw'n dal i ddweud nad oes angen inni gyflwyno hyn achos mae yna pros a cons iddyn nhw hefyd, achos maen nhw'n lot mwy anghyfforddus, maen nhw'n fwy anodd i ddelio â nhw. Felly, mae yna resymau dros beidio â gwneud hynny. Dyna pam rŷn ni'n aros am gyngor oddi wrth yr arbenigwyr.

O ran anghynaliadwyedd yr NHS, un o'r pethau dwi'n awyddus iawn i'w wneud yw dysgu'r gwersi o COVID. Un o'r gwersi rŷn ni wedi'i weld yw bod COVID wedi taro pobl mewn cymunedau gwahanol mewn ffyrdd gwahanol. Felly, mae angen i ni fynd ati i wneud lot mwy pan fo'n dod i ffocysu ar prevention a gwneud yn siŵr bod yr anghyfartaledd yn ein cymunedau ni—ein bod ni'n gwneud rhywbeth i ddileu hynny. Wrth gwrs ein bod ni'n awyddus i weld lot mwy o bobl yn cofnodi eu LFTs, ac yn sicr roedd hwnna'n rhywbeth roeddwn i eisiau tanlinellu yn y gynhadledd i'r wasg heddiw.

Pa mor fuan ydyn ni'n gallu datgymalu rhai o'r rheoliadau? Wrth gwrs, rŷn ni'n awyddus iawn i wneud hynny cyn gynted ag sy'n bosibl. Rŷn ni'n ymwybodol dros ben bod y cyfyngiadau yma yn cael effaith niweidiol ar nifer fawr o bobl, busnesau ac unigolion. Byddwn ni'n newid hynny ar y cyfle cyntaf rŷn ni'n meddwl ei bod hi'n saff i wneud hynny. Mae'r Prif Weinidog eisoes wedi gofyn am gyngor ar yr opsiynau o ran sut i ysgafnhau'r rheoliadau cyn gynted â bo modd, a beth yw'r opsiynau i gael yn y sefyllfa yna. Mae'r gwaith yna eisoes yn cael ei wneud.

Diolch, Gweinidog, am eich datganiad heddiw. O fy mhrofiad i, rwyf i'n credu bod mwyafrif llethol y boblogaeth yng Nghymru yn cefnogi ymagwedd ofalus briodol Llywodraeth Cymru at COVID-19 yn fawr, ac maen nhw'n ddiolchgar iawn eu bod nhw'n byw yng Nghymru fel eu bod nhw wedi eu diogelu yn y ffordd honno. Rwy'n clywed yr hyn yr ydych chi'n ei ddweud, Gweinidog, am y cydbwysedd rhwng deall hynt bresennol y feirws a llacio'r amddiffyniadau cyn gynted ag y bydd yn ddiogel gwneud hynny. Yn y cyd-destun hwnnw, a chyd-destun yr adolygiad wythnosol—ac, rwy'n credu, adolygiad tair wythnos yr wythnos nesaf—tybed, Gweinidog, os oes unrhyw beth y gallwch chi ei ddweud am rai o'r ceisiadau am lacio ar hyn o bryd, er enghraifft chwaraeon gwylwyr ac yn wir y parkrun. Rwy'n credu bod gan parkruns yn arbennig achos cryf iawn, fel yr wyf i'n siŵr eich bod chi wedi ei gydnabod, oherwydd eu bod nhw'n fenter iechyd cyhoeddus eu hunain, ac wrth gwrs maen nhw yn yr awyr agored, ac maen nhw wedi eu trefnu'n dda iawn, ac mae ganddyn nhw hanes diogelwch da iawn. Yn ddealladwy, mae'r trefnwyr yn deall pwysigrwydd sicrhau bod pobl yn mynd i arferion da yn gynnar yn y flwyddyn, yn enwedig ym mis Ionawr, pan fydd pobl yn gwneud addunedau blwyddyn newydd, ac yn y blaen. Os byddan nhw'n penderfynu bod yn fwy egnïol yn gorfforol, gallai hynny fod o fudd i'w hiechyd nid yn unig yn y tymor byr, ond os byddan nhw'n parhau â'r arferion, ymhell i'r dyfodol am weddill eu bywydau. Felly, mae'n gydbwysedd pwysig iawn, ac rwy'n gwybod bod dadl gref iawn o'r ddwy ochr i rai o'r penderfyniadau y mae'n rhaid i chi a'ch cydweithwyr yn y Llywodraeth eu gwneud, Gweinidog. Ond tybed a oes unrhyw beth y gallwch ei ddweud o ran os bydd hynt y feirws yn caniatáu llacio rhai o'r cyfyngiadau, a fyddai parkruns a chwaraeon gwylwyr ar flaen y ciw, fel petai.

Diolch yn fawr iawn, John. Wrth gwrs, rydym ni wedi cael ceisiadau di-rif i lacio ein rheoliadau mewn cysylltiad â chwaraeon gwylwyr, ac rydym yn deall hynny'n llwyr. Rydym ni i gyd yn awyddus iawn i weld a oes modd dileu'r rhain cyn twrnamaint y chwe gwlad. Yn amlwg, rydym ni am adolygu pethau yn ofalus iawn, ac os yw'n bosibl, byddwn yn gwneud pob dim o fewn ein gallu i weld a allwn ni wireddu hynny. O ran chwaraeon gwylwyr, mae'n amlwg fy mod i'n credu ei bod yn gwneud gwahaniaeth p'un a yw pethau'n cael eu cynnal dan do neu yn yr awyr agored, felly rwy'n credu bod hynny'n rhywbeth y mae angen i ni ei ystyried. O ran parkruns, rwy'n credu ei bod hi'n werth nodi, mae'n debyg, fod digon o bobl yn gwneud parkruns. Mae hwn yn ddigwyddiad penodol, sy'n sefydliad rhyngwladol. Mae ganddyn nhw ffordd o wneud pethau. Rydym ni wedi awgrymu iddyn nhw, 'Pam na wnewch chi rannu'r bobl hyn yn grwpiau o 50? Yna gallech ei gynnal', ond nid yw'r trefnwyr wedi dymuno gwneud pethau yn y ffordd honno. Felly, rydym ni wedi rhoi'r opsiwn hwnnw iddyn nhw, ond nhw yw'r bobl sydd wedi penderfynu nad ydyn nhw'n dymuno gwneud hynny. Felly, rwy'n credu bod yn rhaid cael rhywfaint o gyfaddawdu yma, oherwydd bod yr hyblygrwydd ar gael, pe bydden nhw'n dymuno manteisio ar hynny. Rwy'n credu eich bod chi'n iawn, John, rydym ni i gyd wedi gwneud ein haddunedau blwyddyn newydd, rydym ni i gyd wedi dweud ein bod ni i gyd yn mynd i fod yn fwy heini, rydym ni'n mynd i fwyta'n well a'r holl bethau hynny yr ydym ni i gyd yn addo eu gwneud ar ddechrau'r flwyddyn. Rwyf yn siŵr, yn yr opsiynau hynny y mae'r Prif Weinidog wedi gofyn amdanyn nhw, fod y dewis i lacio cyfyngiadau ar ddigwyddiadau chwaraeon awyr agored yn debygol o fod yn un o'r cystadleuwyr cyntaf.

Diolch i chi am eich datganiad y prynhawn yma, Gweinidog, ac am annerch aelodau'r pwyllgor iechyd yn gynharach heddiw, amser cinio—a blwyddyn newydd dda, wrth gwrs. Diolch byth, wrth gwrs, yn ôl llawer o arbenigwyr, rydym ni mewn cyfnod o drawsnewid o bandemig i endemig. Wrth i ni ddysgu byw gyda'r clefyd hwn, mae'n rhaid i ni ddyblu ymdrechion i ddiogelu'r rhai mwyaf agored i niwed, y rhai sy'n byw yn ein cartrefi gofal. Diolch byth, mae'n ymddangos bod y brechlynnau yn dal eu tir yn erbyn yr amrywiolyn omicron, o leiaf o ran y derbyniadau i'r ysbyty a marwolaethau. Gweinidog, diolch i'r gwaith anhygoel gan bawb sy'n ymwneud â chyflwyno'r brechlyn, o Lywodraethau'r DU a Chymru i'r fyddin o wirfoddolwyr yn ein canolfannau brechu torfol, mae dros hanner poblogaeth y DU wedi cael brechlyn atgyfnerthu hyd yma. Fodd bynnag, mae gennym ni ganran fawr o staff cartrefi gofal nad ydyn nhw wedi cael y brechlyn atgyfnerthu—cymaint ag un o bob pedwar. Mae gennym ni hefyd un o bob 10 preswylydd cartref gofal nad ydyn nhw wedi derbyn eu trydydd pigiad. Gweinidog, pryd bydd holl staff a phreswylwyr cartrefi gofal yn cael brechlyn atgyfnerthu, ac a wnewch chi roi'r flaenoriaeth uchaf i hyn? A pha fesurau ychwanegol ydych chi'n eu cynnig i amddiffyn preswylwyr cartrefi gofal, wrth symud ymlaen? Yn olaf, Gweinidog, yn ogystal â brechlynnau, mae angen amddiffyniadau ychwanegol ar staff ein cartrefi gofal gan na allan nhw weithio gartref. A wnewch chi sicrhau bod holl staff cartrefi gofal yn cael y cyfarpar diogelu personol gorau posibl, fel masgiau FFP3? Diolch.

Diolch yn fawr iawn, Gareth. Yn amlwg, rydym yn awyddus iawn i sicrhau ein bod yn amddiffyn y rhai mwyaf agored i niwed, ond mae angen i ni sicrhau hefyd eu bod yn cael y cyfle, er enghraifft, i gwrdd â'u hanwyliaid. Rydym yn ceisio cael y cydbwysedd cywir rhwng eu diogelu ac, er enghraifft, caniatáu ymwelwyr i gartrefi gofal. Mae'n gydbwysedd anodd iawn, oherwydd rwy'n siŵr, Gareth, mai chi fyddai un o'r cyntaf i gwyno pe byddem ni'n gweld omicron yn cael ei gyflwyno i gartrefi gofal hefyd o ganlyniad i ymwelwyr. Felly, mae'n rhaid i ni gael y cydbwysedd hwnnw yn iawn, ac mae'n anodd ei gael yn iawn. Ond, mae'n rhaid i ni gofio bod y cartrefi gofal hyn yn bodoli yn ein cymunedau a bod ein cymunedau, ar hyn o bryd, yn ceisio ymdrin â chyfradd uchel iawn o COVID.

Yn sicr, o ran ffigurau brechu, mae 90 y cant o breswylwyr cartrefi gofal, rwy'n falch o ddweud, wedi cael brechlyn atgyfnerthu. Mae hynny'n fesur amddiffyn sylweddol iawn iddyn nhw. O ran y staff, rwy'n credu mai un o'r pethau y mae angen i chi ei ystyried a'i gofio yw, os ydych chi wedi cael COVID, na chaniateir i chi gael y brechiad am 28 diwrnod. Felly, efallai y bydd cyfnod pan na fydd pobl yn gallu cael y brechlyn atgyfnerthu. Byddwn yn gwneud yn siŵr ein bod ni'n mynd ar eu trywydd yn gyson. Rydym yn awyddus iawn, iawn, yn amlwg, i sicrhau bod y staff hynny mewn cartrefi gofal, gymaint â phosibl, yn cael eu cefnogi. Ac yn sicr, mae staff gofal iechyd, 92 y cant ohonyn nhw, yn gyffredinol, wedi cael ail ddos. Felly, rydym ar lefelau eithaf uchel o ddiogelwch. Mae'n rhaid i ni gofio hefyd, o ran staff cartrefi gofal, fod grŵp mwy dros dro o bobl sy'n gweithio yn y lleoliadau hynny. Bydd rhai pobl yn dod i mewn ac yn gadael, ac felly mae'n rhaid i ni gadw hynny mewn cof, y gallai olygu bod hynny ychydig yn wahanol i'r lefelau y gallech eu gweld mewn sectorau eraill.

O ran cyfarpar diogelu personol, byddwch chi'n ymwybodol ein bod ni wedi rhoi yn llythrennol miliynau ar filiynau o ddarnau o gyfarpar diogelu personol i gartrefi gofal. Rydym ni wedi eu helpu gyda'r amddiffyniad hwnnw drwy'r pandemig cyfan hwn. Ac, unwaith eto, os bydd y dystiolaeth yn awgrymu y dylem ni fod yn defnyddio mesurau mwy amddiffynnol, fel y masgiau FFP3 yr oeddech chi'n eu hawgrymu, yna mae'n amlwg y byddwn yn ystyried hynny. Ond, ar hyn o bryd, nid ydym yn cael ein cynghori i wneud hynny.

Mabon ap Gwynfor. 

Diolch yn fawr iawn, Llywydd, a blwyddyn newydd dda. Mi fyddwch chi, Lywydd, yn ymwybodol o'r dystiolaeth mae fy nghyfaill Liz Saville Roberts, Aelod Seneddol Dwyfor Meirionnydd yn San Steffan, ac yn wir ein cyfaill ni yma, Rhys ab Owen, wedi ei chyflwyno o'u profiadau nhw wrth sôn am eu hanwyliaid sydd efo dementia ac yn byw mewn cartref gofal yng nghanol coronafeirws. Mae pawb yn dallt yn iawn yr angen i reoli'r haint a diogelu ein hiechyd cyhoeddus. Fel y sonioch chi rŵan hyn wrth Gareth Davies, mae'n fater o gael balans, ond mae arnaf ofn yn yr achos yma fod y balans hwyrach yn anghywir. Mae grwpiau o bobl sydd ag anghenion arbennig efo gwahanol reolau pan fo'n dod i ymweliadau. Os gwnewch chi ystyried mamau a babanod newyddanedig, er enghraifft, mae lle iddyn nhw sicrhau fod partneriaid yn rhan o'r broses enedigaeth. Mae yna le felly i ddadlau y dylid cael yr un math o eithriadau ar gyfer cleifion efo nam ymenyddol, megis pobl sydd efo dementia. Mae amddifadu'r bobl yma o gariad eu hanwyliaid yn mynd yn groes i'r hawliau dynol mwyaf elfennol sydd ganddyn nhw. A wnewch chi felly ailedrych ar y canllawiau a sicrhau bod anwyliaid cleifion o'r fath yn cael mynediad i gartrefi, a threulio amser hanfodol yng nghwmni eu hanwyliaid? 

Diolch yn fawr, Mabon. Dwi'n ymwybodol iawn o'r sefyllfa a pha mor anodd yw hi i bobl sydd yn dioddef o dementia sydd ddim yn gallu deall beth yn union sy'n digwydd, a pham nad ydyn nhw'n gallu gweld eu hanwyliaid. Ond y ffaith yw bod ein canllawiau ni'n glir. Rŷm ni wedi ei gwneud hi'n hollol glir ein bod ni yn disgwyl i gartrefi gofal ganiatáu pobl i ymweld, yn arbennig os ydyn nhw'n berthynas agos. Mae'r canllawiau'n hollol glir. Y broblem sydd gyda ni yma yw bod rhai o'r cartrefi gofal sydd yn breifat, nhw sydd yn dweud nad ydyn nhw eisiau i'r canllawiau yma i ddigwydd, ac maen nhw ofn efallai mewn rhai achosion na fydd eu hyswiriant nhw, er enghraifft, yn eu diogelu nhw os bydd yna sefyllfa lle mae COVID wedyn yn cael ei gyflwyno i'r cartrefi gofal yna. Felly, mae'n canllawiau ni mor glir ag y gallan nhw fod: mi ddylai bod pobl yn gallu ymweld â'u hanwyliaid. Ond dyna lle mae'r broblem, achos mae'r rhan fwyaf o'r cartrefi gofal yn gartrefi preifat sydd gydag yswiriant preifat, a nhw sydd wedyn yn gwneud y penderfyniad yna.  

Mae sefyllfa iechyd y cyhoedd yng Nghymru heddiw yn dal yn fregus; amcangyfrifir bod un o bob 20 o ddinasyddion wedi eu heintio, mae achosion sy'n profi'n bositif tua 50 y cant ac, o ganlyniad uniongyrchol, mae absenoldebau staff ar draws GIG Cymru ychydig dros 8 y cant yr wythnos diwethaf, gyda rhai ymddiriedolaethau yn gweld dwywaith hyn. Felly, nid yw'n syndod bod bwrdd iechyd Aneurin Bevan yng Ngwent wedi dyfarnu ymweliadau hanfodol yn unig â chleifion mewn ysbytai. Gweinidog, nid yw byth yn rhy hwyr i gael eich brechu yng Nghymru. Yn wir, rydym ni'n gwybod bod brechu'n gwneud gwahaniaeth sylfaenol, a dyna pam mae 1.7 miliwn o drigolion Cymru eisoes wedi cael eu pigiadau atgyfnerthu. Beth all Llywodraeth Cymru ei wneud, Gweinidog, i hyrwyddo, rhoi cyhoeddusrwydd a sicrhau bod mwy o glinigau brechu galw i mewn ar gael, fel y rhai sy'n cael eu cynnal heddiw yng nghanolfan frechu torfol Pontllanfraith yn Islwyn, a beth arall all Llywodraeth Cymru ei wneud i gyrraedd y rhai nad ydyn nhw wedi eu brechu ar hyn o bryd i'w hargyhoeddi o'r manteision y mae brechlynnau'n eu cynnig iddyn nhw, eu teuluoedd ac i bob un ohonom? Diolch.

Diolch yn fawr iawn, Rhianon. Rydych chi'n llygad eich lle bod y pwysau sydd ar y GIG ar hyn o bryd yn wirioneddol ryfeddol, a dyna pam, wrth gwrs, rydym ni'n ceisio cyfeirio pobl i gael y cymorth iawn ar yr adeg iawn yn y lle iawn. Rydym yn cyfarwyddo pobl i ddefnyddio'r gwasanaeth 111. Mae gwasanaethau ar-lein y gall pobl eu defnyddio. Gallan nhw ddefnyddio eu fferyllfeydd lleol ar gyfer rhai anhwylderau. Ac felly, rydym ni'n ceisio tynnu cymaint o bwysau oddi ar staff y GIG ag y gallwn.

O ran canolfannau brechu, rydym ni wrth ein boddau gyda'r cyflawniad anhygoel dros y tair wythnos. Mae brechu, rhoi brechlyn atgyfnerthu i 1.3 miliwn o bobl mewn cyfnod mor fyr, yn rhywbeth na ddylem ei gymryd yn ganiataol. Mae'n gamp wirioneddol y dylem ni i gyd fod yn hynod falch ohoni. Nid wyf i'n siŵr a allai hynny ddigwydd yn unman arall yn y byd heb y math o GIG yr ydym ni wedi dysgu ei dyfu a'i garu. O ran y clinigau brechu, maen nhw bellach ar gael ym mhob bwrdd iechyd. Felly, mae cyfleuster, ac os yw pobl yn dymuno gwybod ble y gallan nhw fynd am eu brechlynnau, dylen nhw edrych ar y wefan ar gyfer eu bwrdd iechyd—a fydd yn eich cyfeirio i ble y gallwch chi fynd.

O ran y rhai nad ydyn nhw wedi eu brechu, y newyddion da yw, mewn gwirionedd, o ganlyniad i'r rhaglen atgyfnerthu a'r ymgyrch fawr a'r ymgyrch gyhoeddusrwydd ynghylch hynny, yr hyn yr ydym ni wedi ei weld mewn gwirionedd yw cynnydd yn nifer y bobl sy'n dod ymlaen ar gyfer eu dosau cyntaf a'u hail ddosau. Felly, rydym ni'n falch o weld y ffigur hwnnw yn codi'n gyson, oherwydd dyna'r amddiffyniad gorau y gallwn ni ei roi i bobl. Felly, rydym ni'n falch iawn o weld bod hynny'n digwydd, ond byddwn yn parhau i estyn allan hefyd, fel yr ydym ni wedi ei wneud drwy gydol y rhaglen frechu.

Sut ydych chi'n ymateb i bryder a godwyd gyda mi gan gynrychiolwyr y gymuned fyddar yn y gogledd am y diffyg gwybodaeth yn iaith arwyddion Prydain ar y wefan swyddogol ar sut i gymryd profion llif unffordd a phrofion PCR, ac, fel y maen nhw'n ei ddweud, os yw eu haelodau nhw'n cael trafferth, hyd yn oed gyda'u cymorth nhw, yna mae'n rhaid bod eraill hefyd?

Codwyd pryder hefyd gyda mi gan etholwyr ar ôl y cyhoeddiad 12 diwrnod yn ôl fod Llywodraeth Cymru wedi cytuno i fenthyg 4 miliwn o brofion llif unffordd i Lywodraeth y DU, sy'n delio â dosbarthu ar gyfer y DU gyfan, pan oedden nhw wedi ceisio heb lwyddiant i ddod o hyd i brofion llif unffordd mewn fferyllfeydd a chanolfannau dosbarthu sydd ar agor mewn pedair tref yn sir y Fflint a sir Ddinbych. Sut ydych chi felly'n ymateb i'w datganiad nad oedd y niferoedd nad oeddynt ar gael yn gydnaws â datganiad Mark Drakeford bod gennym fwy na digon o gyflenwad i ddiwallu ein hanghenion ni, ac i'r datganiad dilynol ddoe, er eu bod bellach wedi llwyddo i gael profion llif unffordd, bod staff a chwsmeriaid yn y fferyllfeydd yr aethon nhw iddyn nhw wrth chwilio am y rhain yr wythnos flaenorol wedi dweud wrthyn nhw ei fod yn cael ei ystyried yn lwc oes oeddech chi'n llwyddo i'w cael?

Diolch yn fawr iawn, Mark. Fe wnaf godi eich pwynt am y cyfleusterau ar gyfer pobl fyddar. Rwyf eisiau sicrhau bod y rheini'n cael sylw, felly fe fyddaf yn sicr yn nodi hyn a gweld a all ein swyddogion roi cyngor cliriach ar hynny.

O ran y profion llif unffordd, rwy'n credu ei bod yn bwysig, pan allwn ni—. Wyddoch chi, rydym yn blaid sy'n credu yn y Deyrnas Unedig, ac mae adegau pan fyddwn ni'n gofyn am gefnogaeth gan Lywodraeth y Deyrnas Unedig, a'r tro hwn, roedden nhw'n gofyn am ein cefnogaeth ni.

Mae gwahaniaeth enfawr, Mark, rhwng cyflenwi a dosbarthu. Felly, nid oes problem gyda chyflenwi—mae digon o gyflenwad—gyda dosbarthu y mae'r broblem wedi bod. Nawr, pan ddaw'n fater o fferyllfeydd, Llywodraeth y DU sy'n gyfrifol am ddosbarthu i'r fferyllfeydd. Felly, byddwn i'n awgrymu, Mark, eich bod yn cael gair gyda'ch cydweithwyr yn San Steffan a dweud wrthyn nhw i fynd ati i sicrhau y gallwn ni gael gafael ar y profion llif unffordd hynny yn ein fferyllfeydd. Rydym ni'n rhoi pwysau, ond byddai'n ddefnyddiol iawn, Mark, pe gallech chi siarad â'ch cymheiriaid yn eich plaid a gofyn iddyn nhw roi pwysau ar y Llywodraeth Dorïaidd i sicrhau bod yna system ddosbarthu well. Mae'r cyflenwad yng Nghymru yn iawn. Y dosbarthiad yw'r broblem, a phan ddaw'n fater o ddosbarthu i fferyllfeydd, Llywodraeth y DU sy'n gyfrifol am hynny.

Diolch, Llywydd, a diolch, Weinidog am y datganiad heddiw. Hoffwn ategu eich diolch i weithwyr a gwirfoddolwyr y gwasanaeth iechyd am eu gwaith arwrol, a hoffwn ymestyn hefyd fy niolch i ofalwyr a gofalwyr di-dâl am bopeth y maen nhw'n ei wneud ar y funud.

O ran profion llif unffordd am ddim, ydy hi'n bosib cael cadarnhad y byddan nhw'n parhau i fod ar gael ac am ddim yma yng Nghymru, beth bynnag fydd yn digwydd yn Lloegr? Mae hyn yn rhywbeth y mae gofalwyr di-dâl wedi codi gyda mi fel pryder, gan eu bod yn ddibynnol iawn arnynt o ran medru gwneud popeth o fewn eu gallu i warchod eu hanwyliaid rhag y feirws.

Hefyd, pwnc dwi wedi ei godi efo chi o'r blaen, sef pasys COVID ar gyfer unigolion sydd methu a chael eu brechu neu'n methu â chymryd prawf llif unffordd—oes modd cael diweddariad, os gwelwch yn dda, o ran pryd fydd y gwaith yma'n cael ei gwblhau, er mwyn rhoi sicrwydd i'r unigolion hynny sydd, ar y funud, methu byw bywydau llawn o fewn y cyfyngiadau gan nad ydynt yn gallu cael mynediad i bàs? 

Diolch yn fawr, Heledd. Rŷch chi'n eithaf reit: mae gwaith arwrol wedi cael ei wneud gan bob math o bobl yn ystod yr wythnosau diwethaf, yn sicr gan ofalwyr, gan bobl sy'n gweithio yn y gwasanaeth iechyd, ac yn sicr gan y gofalwyr di-dâl yna sydd yn gweithio drosom ni i gyd. Y ffaith yw, os nad ydyn nhw yna, fe fyddai angen inni fel Llywodraeth gamu i mewn, neu i lywodraeth leol gamu i mewn, i wneud y gwaith yna ar eu rhan nhw. Felly, rŷn ni wastad eisiau diolch i'r gofalwyr di-dâl yna.

O ran lateral flow tests, roeddwn i yn wirioneddol wedi synnu bod Llywodraeth Prydain wedi codi'r mater yma reit yng nghanol y pandemig mwyaf, pan oeddem ni ar frig y don. Os ydych chi eisiau creu sefyllfa lle mae pobl yn rhuthro allan i geisio cael cymaint o brofion llif ag sy'n bosibl, pan fo'n anodd cael hyd iddyn nhw—. Roedd e jest yn anhygoel eu bod nhw hyd yn oed wedi ystyried hyn ar yr adeg yma. Felly, na, does dim cynlluniau gyda ni ar hyn o bryd i godi tâl ar gyfer lateral flow tests.

O ran y pasys COVID, dwi'n meddwl y gwnes i ddweud cyn y Nadolig fod gwaith manwl yn cael ei wneud ar y mater yma. Fe ddywedais i yn y cyfnod yna mai'r un bobl sy'n gweithio ar y pethau yma ag sydd wedi bod yn gweithio ar faterion eraill fel y profion, felly ar hyn o bryd maen nhw dal yng nghanol y storm yna, felly fe fyddwn i'n gofyn ichi fod tamaid bach yn amyneddgar, jest fel ein bod ni'n gallu dod ar ddiwedd y pwsh yma i gael pobl wedi eu brechu. Ac yn sicr, fe wnaf fi ddilyn i fyny unwaith eto. Dwi'n gwybod, Heledd, fod hwn yn bwynt rili pwysig i chi, ac yn sicr, dŷn ni ddim wedi colli llygaid arno fe, ond jest ar hyn o bryd yr un bobl sy'n gwneud y gwaith.

Rwy'n ddiolchgar i chi, Gweinidog, am y datganiad a'ch atebion y prynhawn yma, sydd, yn fy marn i, wedi tawelu llawer o feddyliau. Wrth ateb cwestiwn gan Russell George ar ddechrau'r sesiwn, fe wnaethoch chi ddweud nad dyma'r amser i drafod datgymalu ein rheoliadau, os hoffech chi, pan fyddwch yn llygad y storm. Byddwn i'n dadlau mai dyna'r union amser cywir i drafod y ffordd ymlaen, fel mae'n digwydd, oherwydd pan fyddwn ni'n ceisio dwyn perswâd poblogaeth i gadw at reoliadau penodol, rwy'n credu bod yn rhaid i ni allu llunio map llwybr i bobl wrth i ni fynd drwy'r storm hon, wrth i ni fynd drwy'r rheoliadau hyn. Rwy'n credu bod y pwyntiau am fap llwybr wedi'u gwneud yn dda gan arweinydd yr wrthblaid, mewn gwirionedd, yn gynharach y prynhawn yma hefyd.

Felly, hoffwn ddeall gan y Llywodraeth lle'r ydych chi'n gweld hyn yn mynd ar hyn o bryd. Nawr, nid wyf yn gofyn i chi wneud rhagfynegiadau, ond rwy'n gofyn i chi fod ychydig yn fwy clir, os mynnwch chi. Pa fetrigau mae'r Llywodraeth yn eu defnyddio er mwyn llywio ei phenderfyniadau? Mae'n ymddangos mai nifer o dderbyniadau i'r ysbyty yn hytrach na lefelau heintiau yw hynny. Mae lefelau heintiau yn uchel iawn, iawn, ac felly hefyd cyfraddau positif. Ond nid ydym wedi gweld newidiadau i reoliadau o ganlyniad i hynny. Felly, rwy'n cymryd ein bod yn edrych ar nifer y derbyniadau i'r ysbyty o ganlyniad i hynny. Ydy hynny'n wir? Pryd fyddai nifer penodol y bobl sy'n cael eu derbyn i'r ysbyty yn sbarduno rheoliadau ychwanegol, neu ostyngiadau mewn derbyniadau i ysbytai yn arwain at ostyngiad mewn rheoliadau? Rwy'n credu y byddai'n ddefnyddiol i ni ddeall meddylfryd y Llywodraeth ar hynny.

Mae'r pwynt olaf, Llywydd, yr hoffwn i ei wneud, ar rôl y pasys COVID o ran lleihau'r rheoliadau sydd gennym ar hyn o bryd. Fel eraill, hoffwn i weld llawer mwy o ryddid o ran gweithgareddau awyr agored, a rhaid i mi ddweud nad wyf wedi fy argyhoeddi'n ormodol gan rai o ddadleuon y Llywodraeth ar rai o'r gweithgareddau awyr agored. Nid wyf yn siŵr a yw'r Llywodraeth wedi cyflwyno ei hachos ar hynny. Ond yn sicr, o ran galluogi pobl i gyfarfod a mynychu digwyddiadau a gweithgareddau, y pàs COVID cyn y Nadolig, yn yr hydref, pan gawsom ni ein dadleuon ar hyn, oedd y modd o alluogi pobl i wneud hynny gyda lefel o ddiogelwch. Rwy'n cytuno â'r ddadl honno. Rwy'n credu bod y pàs COVID yn fesur da er mwyn hyrwyddo a sicrhau diogelwch y cyhoedd gan hefyd alluogi pobl i fwynhau lefel o ryddid, a hoffwn i weld y pàs COVID yn cael ei ddefnyddio fel rhan o gam i lawr o reoliadau lle'r ydym ni heddiw, er mwyn sicrhau bod y nifer fwyaf o bobl yn gallu mwynhau'r rhyddid mwyaf, yn gymesur â'r gofyniad pennaf i gynnal blaenoriaeth iechyd y cyhoedd. Diolch.

Diolch yn fawr iawn, Alun. Yn amlwg, mae gennym ryw fath o fap llwybr allan o hyn yn yr ystyr bod gennym ni eisoes y lefelau sydd ar waith, felly nid oes rheswm pam na allem ni symud i lawr y lefelau'n eithaf cyflym. Nid oes angen i ni hyd yn oed symud i lefel 1; efallai y gallem ni symud yn uniongyrchol i lefel sero, neu efallai y byddem ni'n hoffi mynd hyd yn oed yn gyflymach, ac efallai y byddem ni eisiau cyflwyno rhywfaint o ymlacio'n gyflymach nag eraill. Felly, mae'r holl bethau hynny wedi bod yn bethau mae'r Prif Weinidog bellach wedi gofyn am rywfaint o gyngor arnyn nhw, fel y gallwn ni weld ffordd allan o hyn.

O ran pa fetrigau y byddwn ni'n eu defnyddio, wel, rydym ni bob amser wedi defnyddio'r pwysau ar y GIG fel metrig ac ni fyddem am weld y GIG yn cael ei llethu. Felly, yn amlwg derbyniadau i'r ysbyty—mae newyddion da am dderbyniadau i'r ysbyty, felly mae hynny'n rhyddhad. Rwyf yn dyfalu bod y pwysau ar y GIG ar hyn o bryd yn dod o absenoldeb, felly dyna lle mae'r pwysau ar hyn o bryd, ar amser, gadewch i ni gofio, pan fydd y GIG dan bwysau sylweddol, felly mae'r adeg hon o'r flwyddyn bob amser yn anodd, ond i geisio ymdopi â hyn ar adeg pan fydd gennych 8 y cant o'ch staff i ffwrdd—. A gadewch i ni beidio ag anghofio, nid yw wedi dod i ben eto, felly mae angen i ni sicrhau ein bod yn cael y ffigurau absenoldeb diweddaraf hynny. Felly, rwy'n credu y bydd y ddau beth hynny'n eithaf allweddol o ran gwneud ein penderfyniad.

A phan ddaw'n fater o'r pàs COVID, rwy'n credu bod y pàs COVID yn rhoi rhywfaint o hyder i bobl, mewn gwirionedd, ei bod ychydig yn fwy diogel i fynd allan. Rwy'n credu eu bod am wybod bod y bobl o'u cwmpas yn ei gymryd o ddifrif, a gwybod bod pobl eraill o'ch cwmpas wedi cael eu brechu neu wedi cael brechlyn atgyfnerthu—yn sicr o ran y negeseuon e-bost yr oeddwn i yn eu derbyn, roedd yn ddiddorol iawn gweld nifer y bobl yn dweud, 'Iawn, fe af i i'r sinema. Doeddwn i ddim yn hapus i fynd cyn hyn.' Ond roedd yn ddiddorol iawn, ac yn sicr, o'r ymateb a gefais i gan un sinema, yn dweud: 'Nid ydym ni erioed wedi ei gael cystal.' Roedd yn ddiddorol iawn; dyna oedd y gwahaniaeth. Nid wyf yn gwybod a yw hynny'n dal i fod yn wir, ond yn sicr, ar y pryd, delta oedd yr amrywiolyn amlycaf, ac yn sicr, dyna'r sefyllfa ar hyn o bryd.

Ac yn olaf, Laura Jones.

Diolch, Llywydd. Gweinidog, blwyddyn newydd dda. Mae fy nghyd-Aelodau Gareth, Russell a Mark wedi gofyn yn gynhwysfawr am y rhan fwyaf o'r hyn yr oeddwn i am ei gynnwys, a'n pryderon cyffredin, ac Alun Davies hefyd, nad wyf yn aml yn cytuno ag ef. Fodd bynnag, ar yr achos hwn, rwyf yn gwneud hynny, a hoffwn ailadrodd galwadau am y map llwybr hwnnw allan o'r cyfyngiadau. Mae angen map llwybr mwy cynhwysfawr allan ohonyn nhw, ac mae angen rhywbeth hefyd sy'n—. Mae dinasyddion Cymru bellach yn gweiddi am ryw fath o nod i weithio tuag ato, felly hoffwn i ailadrodd hynny.

Hefyd, yn gyflym ar parkruns, rwy'n credu o fy nhrafodaethau gyda nhw, rwy'n credu mai faint o wirfoddolwyr ychwanegol sydd eu hangen yw'r broblem. Dyna'r broblem pan fyddwch chi eisiau ceisio eu rhannu'n grwpiau o 50.

Rwyf eisiau gofyn ichi am fasgiau wyneb, os caf i, Gweinidog. Siaradais i â Dr Rob Orford, prif gynghorydd gwyddonol, y bore yma, am yr angen am fasgiau mewn ystafelloedd dosbarth drwy'r dydd—nid dim ond o amgylch ysgolion, mewn ystafelloedd dosbarth—a'r penderfyniad hwn, fel y gwyddom ni, a'r angen i gydbwyso'r niwed, cydbwysedd y niwed â'r penderfyniad hwn—. Fel y gwyddom ni, bydd llawer o benaethiaid a'n plant wedi dweud wrthych chi hefyd am y tarfu ar y dysgu mae'n ei achosi, yn ogystal â'r effaith amlwg ar iechyd meddwl, cyfathrebu, a pha mor anghyfforddus ydyw. A hefyd, fel y cododd Altaf, fy nghyd-Aelod, y bore yma, o ran gwisgo'r un masg drwy'r dydd; dydw i ddim yn siŵr pa mor dda yw hynny. Bydd yn ddiddorol gweld eich safbwynt ar faint o waith ac arweiniad sydd wedi'i wneud ar hynny, a sut y cânt eu gwaredu—sut yr ydym yn gwaredu masgiau mewn ysgolion. Roeddwn i'n credu ei fod yn bwynt dilys iawn a godwyd gan Altaf y bore yma. Cefais fy nghalonogi hefyd gan ymateb Dr Orford a chydnabyddiaeth o'r effaith andwyol mae masgiau mewn ystafelloedd dosbarth yn ei chael ar blant a'r angen i gael gwared arnyn nhw cyn gynted â phosibl.

Felly, Gweinidog, oherwydd y ffigurau yr ydym ni yn eu gweld, a'r dystiolaeth yr ydym ni wedi'i gweld o Dde Affrica a Llundain, ein bod yn agosáu at yr uchafbwynt hwnnw yma yn awr yng Nghymru, faint hirach ydych chi'n rhagweld y gallai fod yn rhaid i ni gael y cyfyngiad hwnnw o hyd yn y canllawiau, i gadw gwisgo masgiau mewn ysgolion drwy'r dydd? Ac a oes gennych ddyddiad yr hoffech ddod â'r cyfyngiad penodol hwnnw i ben? Rwy'n gwybod yn Lloegr, mai 26 Ionawr yw'r dyddiad. Roeddwn i'n meddwl tybed a oedd gennych chi ddyddiad penodol mewn golwg i bobl weithio tuag ato, a hefyd sut rydych chi'n cydbwyso gwisgo masgiau gydag awyru, addasiadau a phrofion yn ein hysgolion. Diolch.

Diolch yn fawr iawn, Laura, ac yn sicr, yr hyn a wyddom ni yw nad yw gorchuddio wyneb mewn ystafelloedd dosbarth yn rhywbeth yr ydym ni eisiau ei weld yn ddelfrydol. Rydym yn gwybod ei bod yn anghyfforddus, rydym yn gwybod bod y comisiynydd plant, er enghraifft, yn anhapus iawn ynglŷn â'r angen i wneud hynny, ond rydym ni hefyd yn cydnabod bod rhai amgylchiadau eithriadol, a bod hynny bellach yn amgylchiad eithriadol. Mae'r cyfraddau mor anhygoel o uchel fel bod angen i ni sicrhau ein bod yn deall hynny.

Y peth arall, wrth gwrs, i'w gadw mewn cof o ran ysgolion yw bod fframwaith rheoli penderfyniadau heintiau lleol, mae llawer o ysgolion wedi cyflwyno systemau unffordd a chynlluniau eistedd ar gyfer dysgwyr hŷn, maen nhw wedi gwasgaru adegau dechrau a diwedd y dydd a'n bod mewn gwirionedd wedi dosbarthu 30,000 o fonitorau carbon deuocsid i'n hysgolion ac wedi rhoi £3.3 miliwn ar gyfer rheolaethau awyru. Felly, rydym ni'n cymryd hyn o ddifrif. Rwy'n gwybod bod ysgolion yn ei gymryd o ddifrif.

Rwy'n credu bod eich pwyntiau am fasgiau wedi'u gwneud yn dda iawn, a dyna pam mae angen i ni feddwl nid yn unig am rai o'r pwyntiau a wnaethoch chi, ond hefyd am sicrhau eu bod yn ffitio'n dda, oherwydd mae hynny'n gwneud gwahaniaeth enfawr o ran lledaeniad hefyd. Nid oes gennym ddyddiad sy'n glir ar hyn o bryd. Rydym wedi dysgu o'r camgymeriadau a wnaed yn Lloegr, os byddwch yn pennu dyddiad ac yna bod yn rhaid i chi ei newid, rydych chi'n edrych braidd yn dwp. Felly, nid ydym am fod yn y sefyllfa honno. Felly, yr hyn y byddwn ni'n ei wneud yw parhau â'n dull gweithredu, sef yr adolygiadau tair wythnos, sydd bellach wedi'u gostwng i adolygiad wythnosol. Wrth gwrs, rydym eisiau cael gwared arnyn nhw cyn gynted ag y gallwn ni, cyn gynted ag y bydd yn ddiogel gwneud hynny. Rydym yn cydnabod nad yw hon yn sefyllfa gyfforddus i blant, ac yn amlwg byddwn yn ceisio datgymalu'r cyfyngiad penodol hwnnw cyn gynted ag y gallwn.

Diolch i'r Gweinidog.