Cwestiynau nawr gan arweinwyr y pleidiau. Arweinydd y Ceidwadwyr Cymreig, Andrew R.T. Davies.

Diolch, Llywydd. Arweinydd y tŷ, un o ganolbwyntiau'r rhaglen ddeddfwriaethol a oedd ym maniffesto eich plaid oedd Deddf aer glân. Trafodwyd hyn ers blynyddoedd lawer cyn yr etholiad diwethaf. Rydyn ni'n dal yn ansicr ynghylch pryd y gallai'r Ddeddf aer glân hon gyrraedd Senedd Cymru. A allwch chi roi'r wybodaeth ddiweddaraf i ni o ran pryd y gallem weld Bil yn dod i lawr y Cyfarfod Llawn yma fel y gallwn ni wneud cynnydd yn y maes hollbwysig hwn?

Gallaf, bydd yn ystod y flwyddyn hon.

Mae o gymorth mawr cael gwybod hynny, yn enwedig gyda 2,000 o farwolaethau cynamserol ac £1 biliwn o wariant gyda GIG Cymru. Dyna yw cost aer budr ar ysgyfaint pobl a chyflyrau iechyd cysylltiedig. Yn aml iawn, pan fyddwn ni'n siarad am ddeddfwriaeth, dywedir wrthym nad oes gan Lywodraeth Cymru gapasiti. Yr wythnos diwethaf, mewn datganiad, fe'i gwnaed yn hysbys gan Lywodraeth Cymru eu bod nhw eisiau gwneud cais am y pwerau cydnabod rhywedd fel y gallan nhw gyflwyno darn o ddeddfwriaeth yn y maes penodol hwnnw. Pam ar y ddaear nad yw holl ymdrechion Llywodraeth Cymru yn cael eu cyfeirio at gyflwyno'r darn hwn o ddeddfwriaeth—y Ddeddf aer glân—a fydd, gobeithio, yn dod eleni? Fe'i haddawyd i ni o'r blaen ac nid yw wedi cyrraedd. Pam ceisio mwy o bwerau pan nad yw'r pwerau presennol sydd gennych chi yn cael eu defnyddio i wella bywydau pobl yma yng Nghymru?

Fel y dywedais yn fy ateb cyntaf i chi, bydd yn digwydd eleni, rwy'n gwybod, oherwydd bod gen i gyfrifoldeb am lygredd sŵn bellach. Mae seinwedd yn amlwg yn rhan o'r Bil aer glân, a gwn fod gan y Gweinidog Newid Hinsawdd a minnau gyfarfod yfory gyda'n swyddogion, felly mae'n symud ymlaen yn y ffordd yr ydych chi'n dymuno, ac yr ydym ni'n dymuno hefyd. O ran deddfwriaeth arall, yn amlwg, ceir rhaglen ddeddfwriaethol y mae'r Prif Weinidog yn ei chyflwyno bob blwyddyn. Hyd y gwn i, ar hyn o bryd, nid yw'r darn hwnnw o ddeddfwriaeth y gwnaethoch chi gyfeirio ato yn y rhaglen ddeddfwriaeth.

A fydd y Ddeddf aer glân, fel rydych chi wedi bod yn ei drafod gyda'ch cyd-Weinidogion yn Llywodraeth Cymru, yn hollgwmpasog, oherwydd rydyn ni wedi cael ein harwain i gredu yn amlwg y bydd yn cwmpasu pob agwedd ar fywyd fel y gallwn weld gwelliant gwirioneddol i ansawdd yr aer yma yng Nghymru? Fel y dywedais, mae tua 2,000 o bobl yn marw'n gynamserol oherwydd aer budr yma yng Nghymru, ac ar gost o filiynau lawer os nad biliynau o bunnau i GIG Cymru. A fydd yn ddarn o ddeddfwriaeth a fydd yn cynnwys busnesau, cymdeithas ddinesig a chwmpas llawn bywyd yng Nghymru? Neu a ydych chi'n edrych ar ddarn mwy cynnil o ddeddfwriaeth a fydd yn fwy penodol i feysydd bywyd yma yng Nghymru? 

Na, mae'n eang iawn. Fel y dywedais, mae'r Gweinidog a minnau'n cyfarfod yfory i drafod agweddau penodol arni, ac yn amlwg byddwn yn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Siambr. Ond rwy'n credu eich bod chi'n codi pwynt pwysig iawn. Rydyn ni'n gwybod bod llawer gormod o bobl yn dioddef iechyd gwael oherwydd ein hansawdd aer gwael. Byddwch yn ymwybodol o'r prosiectau 50 mya a gawsom, sy'n dangos yn bendant, os byddwch chi'n lleihau eich cyflymder i 50 mya mewn ardaloedd penodol yng Nghymru—rwy'n credu bod pum cynllun treialu ar draws Cymru—bydd yn cael effaith gadarnhaol. Felly, mae'n ddarn o ddeddfwriaeth yr ydym yn edrych ymlaen yn fawr at ei gyflwyno i'r Siambr. 

Arweinydd Plaid Cymru, Adam Price. 

Diolch, Llywydd. Heddiw, bydd y Llywodraeth, trwy gyhoeddi'r adolygiad ffyrdd, yn datgan ei hymrwymiad i newid hanesyddol i bolisi a blaenoriaeth o ffyrdd i drafnidiaeth gyhoeddus. Felly, pam wnaethoch chi gyhoeddi'n hwyr ddydd Gwener mai'r cwbl yr oeddech chi'n ei wneud oedd oedi toriad trychinebus i gymorth ar gyfer gwasanaethau bysiau o ddiwedd mis Mawrth i ddiwedd mis Mehefin, a fydd yn anrheithio'n llythrennol yr hyn sydd i'r mwyafrif o bobl yn y rhan fwyaf o Gymru yr unig fath o drafnidiaeth gyhoeddus sydd ganddyn nhw?

Wel, roeddwn i'n meddwl y byddai'r rhan fwyaf o bobl yn croesawu tri mis o gyllid ychwanegol ar gyfer ein gwasanaethau bysiau. Rwy'n credu bod yn rhaid cael sgwrs llawer ehangach, ac rwy'n credu bod y Dirprwy Weinidog Newid Hinsawdd wedi cyfeirio at hyn. Nid ydym wedi gweld y dychweliad i ddefnydd o fysiau a oedd gennym ni cyn y pandemig. Nid wyf i'n gallu cofio ai 70 y cant neu 75 y cant oedd y ffigur, o ran yr hyn y mae wedi dychwelyd iddo. Felly, nid yw 25 y cant neu 20 y cant—sori, 30 y cant—wedi dod yn ôl. Nid yw'r cwsmeriaid hynny wedi dod yn ôl i'n gwasanaethau bysiau. Felly, bydd y sgyrsiau hynny yn amlwg yn parhau. Rwy'n sylweddoli bod llawer o bobl angen gwasanaeth bysiau a'u bod angen gwasanaeth bysiau dibynadwy, ac yn sicr, os ydym ni'n mynd i gael pobl oddi ar ein ffyrdd, rydyn ni'n derbyn yn llwyr fod yn rhaid i'n trafnidiaeth gyhoeddus fod yn dda a bod yn rhaid iddi fod yn hygyrch. Ond dychwelaf at yr hyn yr wyf i wedi bod yn ei ddweud mewn tri ateb bellach mae'n debyg: mae llawer ohono'n ymwneud â chyllid. Ni allwch chi wario cyllid nad yw gennych chi, ond byddwn yn dychmygu y byddai'r rhan fwyaf o bobl yn croesawu'r estyniad cyllid hwnnw am dri mis.

Mae'r corff diwydiant, Cymdeithas Bysiau Cymru wedi dweud bod y risg i wasanaethau a swyddi heb barhad cyllid dim ond wedi cael ei ohirio yn unig. Maen nhw'n rhagweld toriadau i wasanaethau bysiau yn amrywio o ddwy ran o dair i ddadgofrestru torfol o bob llwybr. Byddai hynny'n golygu bod pobl ledled Cymru yn sydyn yn methu â mynd i'r gwaith, i siopa, mynd i'r ysbyty, mynd i'r coleg ac i'r ysgol. Fel y mae prif weithredwr Cyngor Castell-nedd Port Talbot, Karen Jones, wedi ei ddweud, mae'n wrthnysig fod Llywodraeth Cymru yn ymdrechu i sicrhau teithio cynaliadwy, gyda'r cyhoedd yn cael eu hannog i ddibynnu llai ar drafnidiaeth breifat, ac eto y bydd penderfyniadau ariannol, fel y cynigir yma, yn gorfodi mwy o bobl i deithio mewn car, gan beryglu amcan y polisi. A allwch chi esbonio'r rhesymeg yn eich cynnig?

Mae'r Gweinidog wedi cael cyfres o gyfarfodydd gyda'r sefydliad yr ydych chi'n cyfeirio ato. Fel y mae arweinydd Plaid Cymru yn gwybod, rydyn ni wedi achub y diwydiant bysiau gyda'r cyllid brys hwnnw yn ystod y pandemig. Fel y dywedais, mae'r defnydd o fysiau wedi newid. Ceir cytundeb eang, rwy'n credu—ac rwy'n credu y byddai'r sefydliad hwnnw yn ei gyfarfodydd â'r Gweinidog yn derbyn hynny—bod gwir angen i ni gael golwg o'r newydd ar ein rhwydwaith bysiau. Rydyn ni mewn sefyllfa anodd iawn gyda'n cyllideb, fel y gwyddoch. Nid ydym wedi gallu cadarnhau pecyn ariannu'r diwydiant bysiau ar gyfer y flwyddyn ariannol nesaf eto. Mae'n gyfnod anodd iawn i bawb, rwy'n derbyn hynny'n llwyr, ond rydyn ni'n parhau i weithio'n agos gyda'r diwydiant, gyda'r awdurdodau lleol, a byddwn yn darparu diweddariadau pellach wrth i ni fynd drwy'r mis hwn.

Mae tri chwarter yr holl deithiau trafnidiaeth gyhoeddus yng Nghymru yn cael eu gwneud ar fws, ond mae bysiau dim ond yn cael mymryn o'r buddsoddiad sydd wedi'i glustnodi ar hyn o bryd gan y Llywodraeth ar gyfer rheilffyrdd. Bydd torri'r cyllid hwnnw ymhellach ar adeg pan fo nifer y teithwyr yn gostwng a chostau yn cynyddu yn anrheithio'r rhwydwaith bysiau; bydd yn rhoi menywod, plant a phobl ifanc, yr henoed, yr anabl, gweithwyr ar incwm isel a chymunedau gwledig a'r Cymoedd o dan anfantais anghymesur. Mae torri cymhorthdal i drafnidiaeth bysiau yng nghanol argyfwng costau byw ymhlith y gweithredoedd mwyaf atchweliadol yr ydych chi erioed wedi eu cynnig. A wnewch chi gyfarfod fel Llywodraeth gyda dirprwyaeth o fy nghyd-Aelodau Plaid Cymru—mae'n bosibl y bydd hyd yn oed y Llywydd eisiau gwisgo ei het etholaeth ar y mater hwn—i wrthdroi eich penderfyniad ac ymestyn y cynllun argyfwng bysiau am 12 mis fel y gallwn ni amddiffyn y rhwydwaith bysiau presennol tra byddwn yn cynllunio ac yn adeiladu rhwydwaith trafnidiaeth gwell, tecach, gwyrddach y mae hyd yn oed y Dirprwy Weinidog yn dweud eich bod chi eisiau ei weld?

Fel y mae'r Aelod yn gwybod, cafodd y gwasanaeth bysiau, yn anffodus, ei breifateiddio. Rydyn ni'n ystyried dadbreifateiddio, os mai dyna'r gair cywir. Mae gennym ni'r Bil bysiau, a fydd, mae'n debyg, y cynllun mwyaf pellgyrhaeddol ar draws y DU, ac rwy'n credu y bydd wir yn gam hanfodol i wyrdroi niwed dadreoleiddio. Mae'n rhaid i ni wneud yn siŵr bod gan bobl wasanaeth bysiau y gallan nhw ddibynnu arno sy'n hawdd ei ddefnyddio ac yn rhoi pobl cyn elw, ond, wrth gwrs, nid yw deddfwriaeth yn digwydd dros nos. Rydyn ni'n cymryd camau ar hyn o bryd i geisio mynd i'r afael â'r problemau a achoswyd gan y pandemig. Mae'r tri mis ychwanegol o gyllid brys wedi cael croeso mawr; mae'n rhoi rhywfaint o le i'r Dirprwy Weinidog anadlu. Ond rwy'n dychwelyd: y gyllideb yw'r gyllideb. Mae'n hawdd iawn i Aelodau'r gwrthbleidiau wario cyllid nad yw'n bodoli. Fel Llywodraeth, bu'n rhaid i ni edrych yn ofalus iawn. Yn rhan o'r cytundeb cydweithio, rydych chi'n gwybod yn union pa mor anodd yw ein cyllideb.

Mae cwestiwn 3 [OQ59147] wedi cael ei dynnu'n ôl, er bod Laura Jones yma ac y gellid bod wedi ei ofyn. Rwy'n siŵr y bydd hi eisiau esbonio hynny i mi y tu allan i'r Siambr. Cwestiwn 4, Heledd Fychan.