We move on to the next item, which is a statement by the Cabinet Secretary for Health, Well-being and Sport on the new treatment fund, and I call Vaughan Gething.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Yn ein maniffesto, gwnaethom ymrwymiad i wella’r gwaith o gyflwyno triniaethau arloesol drwy sefydlu cronfa triniaethau newydd yng Nghymru. Roeddem hefyd yn cytuno â Phlaid Cymru, yn rhan o'r compact i symud Cymru ymlaen, y dylid cynnal adolygiad annibynnol o'r broses ceisiadau cyllido cleifion unigol, a adwaenir hefyd fel IPFR.

Yng Nghymru, rydym yn falch o weithredu dull sy’n seiliedig ar dystiolaeth o gyflwyno meddyginiaethau newydd yn y GIG. Mae triniaethau newydd yn cael eu darganfod, eu trwyddedu a’u cymeradwyo i'w defnyddio yn y GIG yn fisol bron, gan ddod â’r posibilrwydd o wellhad neu ansawdd bywyd gwell i bobl â chyflyrau gydol oes neu gyflyrau sy'n cyfyngu ar fywyd. Mae rhai o'r meddyginiaethau newydd hyn yn gostus iawn i’r GIG, gan roi cyfrifoldeb ar bob un ohonom i sicrhau bod ein hadnoddau yn cael eu buddsoddi lle mae prawf o’r manteision i gleifion yn cydbwyso â’r gost. Byddwn yn parhau i ddefnyddio dull sy’n seiliedig ar dystiolaeth i benderfynu pa driniaethau ddylai fod ar gael fel mater o drefn yn GIG Cymru.

Rydym yn dibynnu ar y cyngor arbenigol ac awdurdodol gan y Sefydliad Cenedlaethol dros Ragoriaeth mewn Iechyd a Gofal, a adwaenir hefyd fel NICE, a Grŵp Strategaeth Meddyginiaethau Cymru Gyfan, a adwaenir hefyd fel AWMSG. Mae'r ddau gorff hyn yn cynnal gwerthusiadau cadarn o feddyginiaethau trwyddedig newydd trwy asesu’r dystiolaeth o’r effeithiolrwydd clinigol i gleifion yn erbyn y gost a godir ar y GIG gan y gwneuthurwr.

Dros y pum mlynedd diwethaf, rydym wedi buddsoddi yn ein rhaglen ein hunain o werthuso meddyginiaethau er mwyn sicrhau y gall Cymru benderfynu pa feddyginiaethau newydd ddylai fod ar gael yn y GIG cyn gynted â phosibl. Mae hyn yn sicrhau bod y cleifion yn cael y meddyginiaethau newydd mwyaf effeithiol yn glinigol a’r mwyaf cost effeithiol.

Ers i'r AWMSG gael ei sefydlu yn 2002, mae wedi darparu cyngor ar 286 o feddyginiaethau newydd, gan argymell 84 y cant ar gyfer eu defnyddio yn GIG Cymru. Yn 2015-16, cafodd 45 o'r 47 meddyginiaeth a arfarnwyd eu cymeradwyo i'w defnyddio yng Nghymru. Er mwyn gwella’r tebygolrwydd o arfarniad cadarnhaol, cyflwynwyd cynllun mynediad cleifion Cymru yn 2012 i annog y diwydiant fferyllol i gynnig prisiau ar gyfer meddyginiaethau newydd sy’n cydbwyso’n well â'u manteision clinigol. Mae hyn wedi creu cyfleoedd newydd ar gyfer meddyginiaethau newydd i fod ar gael fel mater o drefn yng Nghymru. Hyd yma, sicrhawyd bod 21 o feddyginiaethau newydd ar gael gan ddefnyddio’r cynllun hwn.

Bydd y gronfa triniaethau newydd yn cefnogi cyflwyniad cynnar y meddyginiaethau cost uchel mwyaf newydd a mwyaf arloesol sydd wedi eu hargymell gan NICE neu AWMSG. Bydd £80 miliwn ar gael yn ystod oes y Llywodraeth hon i sicrhau bod meddyginiaethau newydd ar gael sy'n mynd i'r afael ag anghenion clinigol sydd heb eu diwallu, ac sy’n gam sylweddol ymlaen ar gyfer trin clefydau sy'n bygwth bywyd a chlefydau sy'n cyfyngu ar fywyd. Bydd hyn yn cael ei ddarparu yn gyson ar draws Cymru cyn gynted ag y bo modd yn dilyn argymhelliad cadarnhaol gan naill ai NICE neu AWMSG. Bydd y gronfa triniaethau newydd yn talu cost y meddyginiaethau newydd hyn am uchafswm o 12 mis, gan roi amser i fyrddau iechyd gynllunio a blaenoriaethu cyllid o’u cyllidebau.

Mae'r gronfa wedi datblygu o'n profiad ni o sicrhau bod triniaethau cost uchel newydd ar gael i bobl Cymru ar gyfer amrywiaeth o gyflyrau sy'n newid bywyd. Yr haf diwethaf, er enghraifft, darparodd Llywodraeth Cymru gyllid sylweddol o'i chronfeydd canolog i alluogi'r GIG i ariannu pedair triniaeth newydd ar gyfer hepatitis C a thriniaeth newydd ar gyfer clefyd genetig a phrin sy’n gwaethygu’n raddol o'r enw aHUS. Mae'r meddyginiaethau hyn yn gam mawr ymlaen o ran trin cleifion ac wedi sicrhau manteision iechyd a chymdeithasol sylweddol i gleifion.

Mae'n hanfodol bod y gronfa triniaethau newydd yn cael ei gweithredu yn dryloyw ac yn cael ei deall yn eang. Yn ystod yr haf, byddwn yn mireinio'r meini prawf a'r mecanweithiau sydd eu hangen i reoli'r gronfa yn effeithiol, ac rwy’n rhagweld y bydd y gronfa yn weithredol erbyn mis Rhagfyr. Yn bwysicaf oll, bydd yn sicrhau bod cleifion yng Nghymru yn cael mynediad cyflymach at driniaethau sy’n newid ac yn achub bywyd lle bynnag y maent yn byw.

Lle nad yw meddyginiaeth neu driniaeth wedi cael ei gwerthuso neu ei chymeradwyo i'w defnyddio yn GIG Cymru, gall clinigydd wneud cais, ar ran ei gleifion, iddi fod ar gael drwy'r broses ceisiadau cyllido cleifion unigol, a adwaenir yn gyffredin fel IPFR.

Mae'n iawn bod gennym broses yng Nghymru i alluogi mynediad at driniaethau a dyfeisiau nad ydynt ar gael fel arfer drwy'r GIG. Mae gan bob gwasanaeth iechyd yn y DU broses o'r fath, gyda meini prawf clinigol i bennu pa una fyddant ar gael ai peidio. Mae proses IPFR GIG Cymru wedi ei gwella yn dilyn adolygiad yn 2013-14. Cynhelir adolygiad pellach yn awr i sicrhau gwell cysondeb o ran penderfyniadau ledled Cymru ac i wneud argymhellion ynghylch pa feini prawf clinigol y dylid eu cymhwyso wrth benderfynu pwy sy'n gymwys.

Rwyf wedi trafod y cwmpas ar gyfer adolygiad annibynnol o'r broses IPFR gyda llefarwyr iechyd o bob un o'r pleidiau a gynrychiolir yn y Cynulliad Cenedlaethol, a hoffwn ddiolch iddynt am y ffordd adeiladol ac aeddfed y cynhaliwyd y trafodaethau hynny. Ceir cytundeb cyffredinol bod y panel adolygu i dynnu ar arbenigedd a phrofiad y system yng Nghymru ac i ddod â safbwynt newydd o'r tu allan i Gymru. Bydd safbwynt y claf hefyd yn elfen hanfodol o'r adolygiad. Bydd yr adolygiad yn ystyried yn benodol y meini prawf eithriadoldeb clinigol a'r posibilrwydd o un panel IPFR cenedlaethol.

Rwyf yn dymuno gweld adolygiad byr sy’n canolbwyntio'n benodol ar fynd i'r afael â'r materion hyn, a byddaf yn rhoi diweddariad pellach i'r Aelodau ym mis Medi. Byddwn yn parhau i wneud y broses werthuso yn rhan ganolog o’r dull ni o ymdrin â meddyginiaethau yng Nghymru, sy’n seiliedig ar dystiolaeth, gan sicrhau bod pobl yn cael mynediad at driniaeth effeithiol ar gyfer eu salwch neu glefyd.

Bydd y gronfa triniaethau newydd yn cefnogi'r dull hwn trwy ddarparu mynediad cynnar i feddyginiaethau cost uchel, arloesol, sy'n cynnig dewisiadau triniaeth newydd i bobl sydd â chyflyrau gydol oes a chyflyrau sy'n cyfyngu ar fywyd. Rydym hefyd wedi ymrwymo i adolygu'r broses IPFR er mwyn sicrhau ei bod yn deg ac yn gyson ledled Cymru. Gyda'i gilydd, bydd y mesurau hyn yn helpu i sicrhau bod cleifion yng Nghymru yn cael mynediad at driniaeth gyfartal lle bynnag y maent yn byw.

Yn gyntaf oll, a gaf i ddweud fy mod yn croesawu'r datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet heddiw? Gan ei rannu yn ddwy ran, o ran IPFR, yn syml iawn, rydym yn croesawu'r adolygiad annibynnol o IPFR ac, yn benodol, yr archwiliad o eithriadoldeb. Rydym ni, fel y mae Ysgrifennydd y Cabinet yn gwybod, yn meddwl fod hyn yn greiddiol i'r mater hwn. Mae hwn, wrth gwrs, yn adolygiad sydd wedi ei ennill gan Blaid Cymru i bobl Cymru o ganlyniad i'r compact ar ôl yr etholiad, ac rydym yn sicr yn edrych ymlaen at weld yr adolygiad yn mynd rhagddo.

Byddem yn annog pawb y mae materion IPFR wedi effeithio arnynt i gyfrannu at yr adolygiad hwn, a byddai'n ddiddorol gwybod pa gynlluniau sydd gan y Gweinidog i roi cyhoeddusrwydd i'r adolygiad pan fydd yn mynd rhagddo.

O ran annibyniaeth yr adolygiad, ydy, mae'n bwysig bod GIG Cymru yn rhoi mewnbwn i'r adolygiad, ond byddwn yn croesawu sicrwydd gan Ysgrifennydd y Cabinet y bydd y cadeirydd yn annibynnol ar GIG Cymru.

O ran y gronfa triniaethau newydd, rwy'n sicr—ac rydym ni ym Mhlaid Cymru yn sicr yn falch bod y Llywodraeth bellach yn cydnabod bod hon yn broblem y mae angen mynd i'r afael â hi. Fodd bynnag, mae'n bwysig cydnabod yma fod BILlau wedi bod dan rwymedigaeth gyfreithiol i sicrhau bod triniaethau NICE neu driniaethau a gymeradwywyd gan Grŵp Strategaeth Meddyginiaethau Cymru ar gael i gleifion sy'n gymwys am nifer o flynyddoedd, gyda chyfarwyddiadau gweinidogol i fyrddau yn nodi hyn yn benodol. A yw'r Gweinidog, felly, yn derbyn bod methiant y BILlau, mewn llawer o achosion, i gadw at y canllawiau hyn yn fethiant o ran llywodraethu iechyd ac yn fethiant o ran cyflawni?

Yn gysylltiedig â hyn, rwy’n ymwybodol o achosion lle mae cleifion wedi cael gwybod, yn anghywir, nad yw triniaeth wedi ei chymeradwyo at ddefnydd cyffredinol pan, mewn gwirionedd, mae wedi cael ei chymeradwyo, gan gynnwys un achos yn arbennig pan fu’n rhaid i glaf gyflwyno barn y NICE a'r cyfarwyddyd gweinidogol ar fynediad at driniaethau a gymeradwywyd i’w meddyg ymgynghorol er mwyn cael newid meddwl. Felly, pa gamau yr ydych chi’n mynd i'w cymryd i sicrhau bod clinigwyr yn cael yr wybodaeth ddiweddaraf am ganllawiau NICE oherwydd, yn eithaf amlwg, nid yw pob claf yn mynd i fod yn gallu bod yn bendant ac yn ddigon gwybodus am y system, a bydd pobl, efallai, ddim yn cael triniaethau o ganlyniad i hyn?

Yn olaf, rwy’n symud at arian. Rydych yn dweud y bydd £80 miliwn ar gael yn ystod oes y Llywodraeth hon i sicrhau bod meddyginiaethau newydd ar gael. I’w rannu i gyfnod o bum mlynedd, dyna £16 miliwn y flwyddyn. Rydym wedi bod yn awgrymu y dylai arian gael ei glustnodi o’r cynllun gostwng prisiau fferyllol—£55 miliwn y flwyddyn—ac, oedd, roedd hynny efallai yn fwy nag oedd yn angenrheidiol, ond mae £16 miliwn yn ymddangos yn fach. Pa mor hyderus y mae’r Gweinidog y bydd y gyllideb a ddyrannwyd yn caniatáu i'r Llywodraeth gyflawni ei deilliannau dymunol? Dywedasoch hefyd y bydd cronfa triniaethau newydd yn talu costau’r meddyginiaethau newydd hyn am uchafswm o 12 mis, gan roi amser i fyrddau iechyd gynllunio a blaenoriaethu cyllid o fewn eu cyllidebau wedi hynny. Sut allwn ni fod yn sicr y bydd costau’r meddyginiaethau newydd hyn yn cael eu dwyn o fewn y cyllidebau o fewn 12 mis, a beth yw'r mecanwaith gorfodi y byddwch yn ei gynnig os nad ydynt? Rydym yn croesawu’r cyhoeddiadau hyn, ond nid ydynt ond cystal â’r cyllidebau a ddyrannwyd a'r broses a'r prosesau a ddefnyddir i gyflwyno'r egwyddor.

A gaf i ddiolch ichi am y gyfres honno o gwestiynau? Byddaf yn dechrau gyda'r gronfa triniaethau newydd. Rydym yn disgwyl i'r amlen ariannol yr ydym wedi'i chyhoeddi ac wedi ei gosod i fod yn ddigonol i ymdrin â'r meddyginiaethau y byddem yn eu disgwyl. Mae hynny’n seiliedig ar ein profiad blaenorol a rhywfaint o sganio’r gorwel o ran y triniaethau tebygol a all ddod i’r amlwg a'r meddyginiaethau cost uchel yr ydym wedi ymdrin â hwy yn y gorffennol. Yn hyn i gyd, mae elfen o ragolwg ac mae bob amser elfen o edrych ar yr hyn sy'n digwydd os yw'r ffeithiau yn newid. Felly, os yw’r ffeithiau yn newid, mae angen i ni ddod yn ôl i'r Siambr, a byddwn yn dod yn ôl o ran y trafodaethau cyllidebol hynny. Pwynt o fod yn onest yw hynny, ond rwy’n meddwl ei fod yn ddigon i ymdrin â'r disgwyliadau a roddwn ar y gronfa.

O ran y pwynt a wnewch am glinigwyr yn cael yr wybodaeth ddiweddaraf am yr hyn sydd ar gael, wel, ni all clinigwyr gontractio allan o'u cyfrifoldeb proffesiynol unigol, ac nid wyf yn credu ei fod yn fater i’r Llywodraeth ddweud wrth glinigwyr yn barhaus, 'Dyma beth y mae NICE yn ei argymell ar hyn o bryd neu’n sicrhau sydd ar gael ar gyfer triniaeth'. Rwy'n gwybod o fy mywyd blaenorol, o fod yn weithiwr proffesiynol, mai fy nghyfrifoldeb unigol i oedd gwneud yn siŵr fod gen i’r wybodaeth ddiweddaraf a fy mod yn gyfarwydd â'r hyn yr oedd y gyfraith yn gofyn imi ei wneud, yn flaenorol. Ond rwyf yn meddwl bod y cyhoeddusrwydd cychwynnol y mae’r gronfa triniaethau newydd yn debygol o’i gael—.Ond gwaith parhaus y gronfa triniaethau newydd, byddwn yn disgwyl na fyddai clinigwyr yn edrych am esgusodion dros beidio â deall pa driniaeth sydd ar gael, neu'r cymorth sydd ar gael o fewn eu bwrdd iechyd ac ar lefel genedlaethol i sicrhau bod triniaethau newydd ac arloesol sydd wedi'u rhoi ar gael yno, ac ar gael ar gyfer y cleifion y mae ganddynt gyfrifoldebau amdanynt yn uniongyrchol. Rwy’n meddwl bod ein clinigwyr yn griw eithaf cydwybodol wrth wneud hynny, ond os yw e’n dymuno i mi ymdrin â’r mater unigol y cyfeiriodd ato, yna byddwn yn hapus i wneud hynny a deall sut y mae hynny wedi digwydd, oherwydd yn sicr nid yw’n rhywbeth y byddwn am ei weld yn cael ei ailadrodd.

O ran y cyllid ar gyfer hyn, soniasoch am y PPRS—y cynllun gostwng prisiau fferyllol. Mae incwm mewn gwirionedd yn gostwng ar y PPRS oherwydd newid yn y rheolau. Felly, mae'n her sylweddol ar gyfer yr holl weinyddiaethau datganoledig ac, yn wir, ar gyfer GIG Lloegr. Maent yn rhagweld twll sylweddol yn eu cyllideb o ganlyniad i'r cynllun yn gostwng, ac mae'n fater lle mae GIG Lloegr a swyddogion yr Adran Iechyd yn edrych eto ar y rheolau ar gyfer y cynllun i geisio edrych eto i wneud yn siŵr nad yw pobl yn osgoi eu cyfrifoldeb i dalu i mewn i'r cynllun. Felly, nid yw hynny ynddo'i hun yn swm sefydlog o incwm i geisio ei ddefnyddio mewn gwirionedd i ariannu unrhyw ymrwymiadau penodol. Felly, mae hynny'n dod â phwysau ychwanegol i ni ar draws y gyllideb iechyd. Felly, mae'n her i ni i’w reoli, a dim ond bod yn onest yw hynny. Mae hynny'n mynd yn ôl at y pwynt am ddisgyblaeth y gyllideb hefyd, oherwydd ein disgwyliad yw y dylai byrddau iechyd, ar ôl 12 mis, allu cynllunio yn iawn yr hyn y dylent ei wneud ar gyfer eu poblogaeth. Mae llawer o’r meddyginiaethau hyn ar gyfer grŵp cymharol fach o gleifion, ac rydym yn disgwyl gweld y pris ar gyfer y triniaethau hyn yn cael ei gynllunio’n iawn, ac yna eu cyflwyno ar ôl 12 mis o le ychwanegol i ganiatáu iddynt wneud hynny. Unwaith eto, mae hynny’n mynd â ni at ein profiad blaenorol o sut y mae'r system wedi ei rhedeg a'i rheoli. Os oes unrhyw fwrdd iechyd nad yw’n gallu byw o fewn ei fodd, wel mae gennym gynllun ar gyfer atebolrwydd unigol; mae gennym y broses uwchgyfeirio ac, wrth gwrs, y potensial i gymhwyso cyfrifon byrddau iechyd os nad ydynt yn gallu byw o fewn eu modd. Maen nhw'n gwneud yr holl wahanol bethau yr ydym wedi gofyn iddynt eu gwneud, yr ydym yn disgwyl iddynt ei wneud, ac yr ydym yn eu grymuso i’w gwneud hefyd. Felly, mae cryn dipyn o waith gan bob bwrdd iechyd i’w wneud. Ar y cyfan, rwy’n meddwl bod ein byrddau iechyd yn cyflawni'r cyfrifoldeb hwnnw mewn modd difrifol a synhwyrol.

O ran y pwyntiau a wnaethoch am groesawu'r adolygiad IPFR, rwy'n ddiolchgar i chi am y sylwadau a wnaed heddiw ond hefyd y drafodaeth a gawsom cyn yr amser hwn. Bydd yr adolygiad yn wirioneddol annibynnol. Bydd yr adolygiad yn cael ei hysbysebu drwy'r haf. Bydd yn agored i bobl gyflwyno tystiolaeth iddo, a byddwn hefyd yn disgwyl ceisio rheoli a grymuso rhywfaint o ymgysylltiad gan randdeiliaid o amgylch hynny hefyd, yn enwedig er mwyn sicrhau bod llais y claf yn cael ei wneud yn real, fel bod y panel adolygu ei hunan yn gallu deall llais a phrofiad y claf yn briodol, ar ôl mynd drwy'r broses fel claf. Felly, rwy’n ymwybodol o'r pwyntiau hynny wrth inni fynd ymlaen â'r mater hwn. Ond rwy’n disgwyl, pan fyddaf yn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau ym mis Medi, y byddwch yn gallu cael rhywfaint o hyder yng ngwaith y panel, ond hefyd yn gweld bod y math o bryderon yr oeddech chi eisiau eu codi a rhoi sylw iddynt yn gyffredinol wedi cael eu trin yn y ffordd honno. Hefyd, bydd yr adroddiad, wrth gwrs, ar gael heb unrhyw ddiwygio arno gan unrhyw un yn y Llywodraeth.

Weinidog, diolch i chi am y datganiad hwn. Rwy'n ymwybodol iawn, iawn bod fy nghyd-Aelod, Darren Millar wedi galw o'r blaen am adolygiad ar y gronfa cleifion annibynnol ac, wrth gwrs, mae'r Ceidwadwyr Cymreig wedi bod yn galw am ryw fath o gronfa triniaethau ers llawer o flynyddoedd.

Wrth fynd drwy eich datganiad, mae gen i un neu ddau o gwestiynau. Y cyntaf yw eich bod wedi cyfeirio at rai o'r meddyginiaethau newydd sy'n gostus iawn, a chredaf ein bod ni i gyd yn hollol ymwybodol ohonynt, ac rydych yn siarad am yr adnoddau a fuddsoddwyd lle mae prawf o’r manteision i gleifion yn cydbwyso â’r gost. Roeddwn i’n meddwl tybed efallai y gallech chi roi syniad i ni os byddai’r prawf hwnnw o’r manteision yn perthyn i gyflwr neu, mewn ystyr fwy cyfannol, lle gall y cyffur mewn gwirionedd atal sgîl-effaith neu gontinwwm—chi’n gwybod, rhywbeth a fyddai'n datblygu mewn amser fel olynydd, os mynnwch chi, i beth bynnag yw’r anhwylder sydd gan y person. Gofynnaf hynny oherwydd yn ddiweddar yn Lloegr roedd achos llys lle’r oedd barnwr yn siarad am sut mae'r eithriadoldeb, y ffordd y gallai cyffur ymddwyn ar berson, yn ei wneud yn ddilys p’un a yw'n ymddwyn ar y person oherwydd ei fod yn unigryw, neu fod ei gyflwr yn unigryw, neu a oedd yn syml oherwydd nad oedd y—ni allaf feddwl am y gair amdano—problemau parhaus a allai fod yn gysylltiedig â'r cyflwr yn unigryw ac yn dod yn nes ymlaen, ond gallech gyflwyno’r cyffur o hyd i atal hynny rhag digwydd—rhyw fath o sefyllfa nad oes modd ei hennill. Felly, roeddwn yn meddwl tybed a ydych yn mynd i ystyried hynny wrth benderfynu ar yr hyn sy’n driniaeth frys. Felly, mae hynny’n dod at fy nghwestiwn nesaf, sy’n ymwneud â’r rhanddeiliaid. Pa randdeiliaid ydych chi wedi ymgynghori â nhw i benderfynu beth a fydd? Ai dim ond NICE; ai dim ond grŵp meddyginiaethau Cymru gyfan; ydych chi'n siarad â meddygon ymgynghorol; ydych chi'n siarad â chwmnïau cyffuriau i benderfynu pa fath o gyffuriau fyddai'r rhai gorau i fynd i mewn i'ch cronfa triniaethau?

Gwn fod llefarydd Plaid Cymru wedi trafod gyda chi yr adnoddau sydd ar gael—yr £80 miliwn yr ydych yn mynd i’w gyflwyno. Ond nid dyna’r unig beth. Roeddwn yn meddwl tybed a allech amlinellu pa gynllunio strategol a modelu sydd wedi'i wneud gan Lywodraeth Cymru. Fe wnes i wrando ar eich atebion i Rhun ap Iorwerth am yr hyn sy'n digwydd pan fydd byrddau iechyd yn ystyried y cyffuriau, a beth sy'n digwydd ar ddiwedd y 12 mis, ond pe gallwn ddyfynnu enghraifft o hyn, oherwydd rydych yn cyfeirio yn eich datganiad at driniaeth ar gyfer hepatitis C. Yn anhygoel o lwyddiannus; cyfradd gwellhad o 90 y cant unwaith y bydd rhywun yn ei gael, ac eto mae'n dal i fod yn loteri cod post ledled Cymru. Er bod Llywodraeth Cymru wedi ariannu’r broses o’i chyflwyno, a bod hynny wedyn wedi mynd allan at y byrddau iechyd, nid yw pob bwrdd iechyd wedi manteisio arni oherwydd ei fod yn eithriadol o ddrud. Nid ydynt wedi ei chynnwys yn eu hamcangyfrif, ac nid yw pobl yn ei chael pan fydd ei hangen arnynt. Mae gennym dystiolaeth y gallwn ei gynnig i chi i brofi hyn. Byddai'n gas gennyf weld ymhen 12 mis, gyda phob un o'r triniaethau gwych eraill hyn yr ydych yn mynd i edrych arnynt, yr un math o bethau yn digwydd oherwydd bydd rhai ohonynt yn ddrud iawn, iawn. Felly, hoffwn i ddeall pa gynllunio strategol a modelu yr ydych chi wedi eu cymhwyso i hyn. Hoffwn gael mwy o eglurder ynghylch sut y mae rhai o'r penderfyniadau amodoldeb wedi cael eu gwneud, ar hyn o bryd. Hoffwn ddeall o ble mae'r arian ar gyfer hyn yn dod. Dwi ddim yn meddwl fy mod wedi llwyddo i ddeall hynny o’ch datganiad nac o’ch ateb i lefarydd Plaid Cymru. O ran y cais am gyllid i gleifion annibynnol, does dim gwybodaeth am y cais am gyllid ar gyfer cleifion unigol gan y bwrdd iechyd. Cyflwynais gwestiwn ysgrifenedig ichi, a daethoch yn ôl a dweud nad oedd unrhyw ddata canolog. Mae’r math hwnnw o beth yn fy ngwneud yn bryderus iawn, iawn os nad oes gennym y dystiolaeth, sut y gallwn ddangos llwyddiant IPFR? Sut allwn ni ddangos y fethodoleg? Sut allwn ni roi'r gorau i ariannu cod post? Sut allwn ni sicrhau'r tegwch a’r cydraddoldeb a drafodwyd yn gynharach?

Byddaf yn wir yn gweithio’n galed gyda chi i geisio cefnogi adolygiad o'r IPFR. Rwy'n credu ei bod yn hanfodol ein bod yn cael y tegwch hwn ar draws y bwrdd. Ond rwyf wedi canfod bod ceisio cael rhywfaint o'r dystiolaeth sydd ei hangen wedi bod yn eithriadol o anodd, a hoffwn i gael dealltwriaeth wirioneddol glir o sut yr ydych yn gweld y grŵp yn symud ymlaen ac yn gallu cael y data y bydd ei angen arno o’r byrddau iechyd er mwyn sicrhau bod yr adroddiad hwn nid yn unig yn amserol, ond ei fod yn gryno ac, mewn gwirionedd, ei fod hefyd yn seiliedig ar dystiolaeth dda iawn. Fel y trafodais gyda chi pan oeddwn yn ddigon ffodus i gwrdd â chi ddoe—ac rwy’n ddiolchgar ichi am y cyfarfod hwnnw—byddwn hefyd yn hoffi sicrhau, neu ofyn, y byddech yn gofyn i'r panel adolygu sy’n mynd i edrych ar y cais cyllido cleifion annibynnol i edrych, nid yn unig ar eu casgliadau strategol cyffredinol, ond hefyd sut y maent yn meddwl y gellid ei gyflwyno mewn ffordd effeithiol. Mae casgliadau yn un peth; mae eu cyflwyno yn rhywbeth hollol wahanol. Rwy'n credu y byddai'n wir yn werth yr ymdrech pe gallent roi rhywfaint o arwydd o lefel yr adnoddau—lefel yr adnoddau ariannol a’r adnoddau dynol ffisegol—y bydd yn rhaid i chi ei hymrwymo i wneud hwn yn arfer unffurf, cyson a theg ar draws y wlad gyfan. Yn olaf, Weinidog, hoffwn ofyn eto i chi ystyried y ffordd orau i ni gael eiriolwr dros y claf sy'n gallu eistedd ar y panel hwn ac sy’n gallu sicrhau mewn gwirionedd bod llais y claf yn cael ei glywed drwy hyn i gyd. Mae symiau yn un peth, ond pan fydd rhywun yn daer i gael y mymryn ychwanegol hwnnw o fywyd oherwydd bod ganddynt rywbeth pwysig iawn y maent am ei gyflawni—gweld priodas, gweld ŵyr neu wyres, neu beth bynnag y bo—neu dim ond oherwydd nad yw’r rhan fwyaf ohonom yn dymuno marw, yna mae'n rhaid i ni geisio cyfuno’r awydd hwnnw am fywyd a'r arian sydd gennych yn eich poced. Drwy wrando ar y cleifion, efallai y gallan nhw helpu i ddangos y ffordd i ni.

Diolch am y cwestiynau a’r sylwadau. Unwaith eto, rwy'n falch o weld y modd adeiladol yr ydych wedi cymryd rhan yn y sgwrs, a’ch croeso i’r adolygiad. Dyna’n union beth yw adolygiad IPFR: adolygiad. Dydw i ddim yn gofyn i bobl ymrwymo i’r hyn sy'n dod ohono. Bydd yr adroddiad yn gwneud argymhellion. Yn gyntaf, rwy’n mynd i ymdrin â'ch pwynt chi am gyflenwi ymarferol. Byddwn yn disgwyl i’r adroddiad ddod o hyd i opsiynau ac argymhellion, ac yna rhaid i ni benderfynu beth i'w wneud. Felly, bydd y cyflenwi ymarferol yn fater i'r Llywodraeth wneud dewisiadau yn ei gylch, ond hefyd mae’n rhaid i’r byrddau iechyd wedyn weithredu yn ymarferol. Bydd angen i ni fod yn agored am sut y mae hynny'n digwydd a'r canlyniadau a gaiff hynny. Yn yr un modd, o ran eich pwynt olaf, mae'n ymwneud â’r gydnabyddiaeth, pan fyddwch wedi gorffen, o'r holl ddewisiadau anodd sy'n cael eu gwneud a’r hyn y mae gwahanol gleifion yn ei ddisgwyl o'u triniaeth. Mae pobl wahanol yn gwneud dewisiadau gwahanol, ac mae problemau moesegol ym mhob un o'r dewisiadau y byddai claf yn dymuno eu gwneud, ynghyd â'r penderfyniadau ymarferol ond anodd iawn yn egwyddorol sydd gan y bobl hyn â’r cyfrifoldebau i’w gwneud o ran sut i ddyrannu adnoddau a blaenoriaethau. Ni fydd yr adolygiad hwn yn ateb perffaith a fydd yn gwneud popeth yn hawdd i ni. Ond dylai fod yn ffordd wrthrychol briodol o dawelu ein meddyliau ein hunain am y modd y mae’r system yn cael ei rhedeg—ei bod yn deg, ei bod yn rhesymol, ac y gall pobl ddeall y rheswm dros wneud y penderfyniadau blaenoriaethu hyn.

Os caf i ymdrin â'r pwynt ynglŷn â’r cyllid—na, mae'n flin gennyf, yr adroddiad blynyddol ar IPFR. Gofynasoch am hynny, ac rwyf am fod yn glir bod yr adroddiad hwnnw wedi ei gyhoeddi yn flaenorol gan Iechyd Cyhoeddus Cymru. Bydd adroddiad blynyddol yn awr yn cael ei gyhoeddi gan yr AWMSG. Dylai gael ei gyhoeddi erbyn tymor yr hydref fan bellaf—erbyn mis Medi fan bellaf—felly dylai fod gennych yr holl ddata sydd ar gael. Bydd y rheini ar gael i'r panel adolygu eu gweld hefyd, a fydd yn ddefnyddiol rwy’n gobeithio. Unwaith eto, i fod yn deg, rydych wedi crybwyll y pwynt am eiriolwr cleifion i sicrhau bod llais y claf yn cael ei glywed, ac mae hynny’n syml yn ffordd o gael ystyriaeth weithredol i sicrhau bod llais y claf yno, ac yn real, ac yn cael ystyriaeth briodol, p’un a yw hynny gan grŵp cyfeirio rhanddeiliaid, a sut y caiff y farn honno ei bwydo i mewn—ac, yn wir, sicrhau bod aelodau'r panel yn ystyried hynny’n briodol. Gallwch weld hynny yn amlwg yn y ffordd y mae'r adroddiad yn cael ei wneud. Felly, mae hwnnw’n bwynt teg sydd wedi cael ei ystyried.

O ran eich pwyntiau ehangach am y gronfa triniaethau newydd, gallaf gadarnhau bod yr £80 miliwn yn ychwanegol i'r gyllideb iechyd. Dyna £80 miliwn dros gyfnod y Llywodraeth. Gallaf hefyd gadarnhau, o ran sut y bydd y gronfa triniaethau newydd mewn gwirionedd yn cyflwyno triniaethau newydd, y bydd y rhain yn driniaethau a gymeradwyir, felly triniaethau a gymeradwyir gan NICE ac AWMSG yw’r hyn y bydd y gronfa triniaethau newydd yn eu cyflawni, er mwyn sicrhau eu bod yn cyflawni yn ymarferol ac yn gyflym.  Felly, roeddwn yn bryderus o glywed yr hyn a oedd gennych i'w ddweud am y feddyginiaeth hepatitis C a ariannwyd gennym yn ganolog. Os oes gennych enghreifftiau ymarferol o ble nad yw hynny wedi ei gyflwyno i etholwyr, yna byddai gennyf ddiddordeb mawr mewn clywed gennych, a byddwn yn eich annog i ysgrifennu ataf gyda’r enghreifftiau hynny fel y gallaf eu hystyried.

Ond o ran y pwynt ehangach a wnewch am y cyflwr, a'r gwahaniaeth rhwng trin cyflwr ac atal cyflwr yn y dyfodol, wel, mae hyn yn rhan o'r anhawster yn y broses gymeradwyo ar gyfer meddyginiaethau a thriniaethau a gymeradwyir. Dyna pam mae gennym broses werthuso briodol, wrthrychol nad yw'n cynnwys gwleidyddion. Felly mae'n ymwneud â’r dewis anodd rhwng y fantais i’r claf a chost y driniaeth, ac mae llawer o ystyriaethau moesegol ynddo, a llawer o anawsterau ymarferol o ran sut yr ydym yn gwerthfawrogi’r driniaeth hefyd. Dyna pam mae gennym y ddau gorff yr ydym yn dibynnu arnynt i roi'r cyngor awdurdodol hwnnw inni sy’n seiliedig ar dystiolaeth. Mae hyd yn oed hwnnw’n dal i gyflwyno dewisiadau anodd ar gyfer rhai sy'n gwneud penderfyniadau ar lefel bwrdd iechyd, ar lefel clinigwyr ac wrth gwrs i wleidyddion hefyd. Felly, fel y dywedaf, ni fydd yr adolygiadau yr ydym yn ymgymryd â nhw ar gyfer yr IPFR a'r gronfa triniaethau newydd yr ydym yn mynd i’w chyflwyno yn datrys yr holl broblemau anodd hyn, ond rwy’n meddwl y bydd yn helpu i sicrhau bod mynediad gwell a mwy cyfartal at driniaethau yn gyffredinol, a hefyd bod gennym rywfaint o sicrwydd ynghylch sail resymegol briodol i ni wneud y penderfyniadau hynny yn awr ac yn y dyfodol.

Diolch. Ac yn olaf, Caroline Jones.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Diolch i chi am eich datganiad, Ysgrifennydd y Cabinet. Hoffwn hefyd gofnodi fy niolch am y ffordd yr ydych yn ymdrin â'r adolygiad o broses yr IPFR.  Ar faterion fel y rhain, mae'n bwysig ein bod yn codi uwchlaw gwleidyddiaeth plaid ac yn gweithio’n adeiladol gyda'n gilydd i gyflenwi triniaethau achub bywyd i gleifion yng Nghymru. Er y bu llawer o feirniadaeth o'r gronfa triniaeth canser yn Lloegr, mae'n rhaid i ni dderbyn hefyd, ei bod mewn gwirionedd wedi achub bywydau rhai pobl. Rydym i gyd yn gwybod am bobl a symudodd i Loegr yn unig er mwyn iddynt gael mynediad at driniaeth nad oedd ar gael iddyn nhw gan ein GIG Cymru oherwydd anhyblygrwydd y broses IPFR. Rydym felly yn croesawu penderfyniad y Llywodraeth i adolygu'r broses IPFR a byddwn yn gweithio gyda chi i sicrhau bod gennym system symlach sy'n fwy ymatebol i anghenion y cleifion.

Roedd y gronfa driniaeth canser yn rhy gul. Ni ddylai pobl sydd â salwch sy'n bygwth bywyd ar wahân i ganser gael gwrthod mynediad at driniaethau newydd, ac rydym yn croesawu ymrwymiad Llywodraeth Cymru i gyflwyno cronfa triniaethau newydd. Fel gyda holl fentrau’r Llywodraeth, yn y manylion y ceir y problemau, ac rydym yn edrych ymlaen at weld sut y bydd y cynllun hwn yn gweithio'n ymarferol.

Ysgrifennydd y Cabinet, roedd y gronfa triniaethau newydd yn un o'ch addewidion allweddol i bobl Cymru. Felly mae'n bwysig eich bod yn cyflawni ar eich addewid y bydd y cyffuriau mwyaf datblygedig ar gyfer canser ac afiechydon eraill sy'n bygwth bywyd ar gael yng Nghymru yn gyntaf. Sut bydd y Grŵp Strategaeth Meddyginiaethau Cymru Gyfan yn cael ei gryfhau er mwyn cynnal gwerthusiadau cyflymach ar feddyginiaethau newydd?  Ysgrifennydd y Cabinet, a ydych chi'n gweithio gyda grwpiau megis Diwydiant Fferyllol Prydain a'r Gymdeithas Fferyllol Frenhinol er mwyn gwella sganio’r gorwel fel ein bod mewn sefyllfa well i ymdrin â thriniaethau newydd sy’n dod i’r amlwg? Mae darganfod triniaethau newydd yn gofyn am waith ymchwil a datblygu enfawr. Beth mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i sicrhau bod Cymru'n arwain y ffordd mewn ymchwil a datblygu meddygol? A pha ran fydd y ganolfan gwyddorau bywyd ardderchog ym Mhrifysgol Abertawe, sydd yn fy rhanbarth i, yn ei chwarae mewn darganfod a chyflwyno triniaethau newydd?

Nodaf y bydd y gronfa feddyginiaethau newydd ond yn ariannu 12 mis cyntaf y driniaeth. A fydd gofyn i fyrddau iechyd lleol barhau â thriniaethau? Gyda'r symudiad at ariannu tair blynedd ar gyfer Byrddau Iechyd Lleol, a fydd ganddynt yr hyblygrwydd i barhau i ariannu’r triniaethau hyn?

Yn olaf, Ysgrifennydd y Cabinet, rydym ni yn UKIP yn edrych ymlaen at weld eich cynlluniau manwl ar gyfer y gronfa newydd a gweithio gyda chi i sicrhau gwelliannau i'r broses IPFR a mynediad cleifion at driniaethau newydd. Byddwn yn gweithio gyda chi i sicrhau bod GIG Cymru yn darparu triniaethau sy'n achub bywyd i holl bobl Cymru. Diolch yn fawr iawn. Diolch.

Diolch, unwaith eto, am y cyfraniad adeiladol yna, a hefyd am y sgyrsiau yr ydym wedi’u cael gyda llefarwyr eraill yn arwain tuag at heddiw. Unwaith eto, rwy’n croesawu'r gydnabyddiaeth am yr adolygiad IPFR, a’i fod y peth iawn i ni ei wneud. Mae’r un pwynt o anghytundeb sydd gennyf yn ymwneud â'r gronfa cyffuriau canser yn achub bywydau. Nid oes gennym unrhyw dystiolaeth bod y gronfa cyffuriau canser wedi achub bywydau. Roedd rhywfaint o amodau ymestyn bywyd posibl. Mae llawer o dystiolaeth yr ydym yn ei thrafod yn y Siambr hon yn rheolaidd am amrywiaeth o wahanol bobl yn beirniadu'r gronfa cyffuriau canser, gan gynnwys Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus Tŷ'r Cyffredin a chyfarwyddwr meddygol GIG Lloegr. Ond rydym bellach mewn sefyllfa lle mae Llywodraeth y DU wedi cydnabod bod y gronfa yn rhy gul ac nad oedd sylfaen dystiolaeth briodol ar gyfer y meddyginiaethau ynddi. Bellach mae ganddynt broses NICE, mae'n debyg—mecanwaith cymeradwyo sy'n mynd i mewn iddo—ond rwy’n cytuno â chi bod y gronfa cyffuriau canser yn rhy gul. Dyna fu safbwynt Llywodraeth Cymru erioed, oherwydd nid ydym yn credu ei bod yn dderbyniol yn foesegol nac yn amddiffynadwy i werthfawrogi bywyd un claf ag un cyflwr dros glaf arall â chyflwr gwahanol a oedd yn cyfyngu ar fywyd. Dyna pam na wnaethom erioed gymryd yr agwedd honno. Dyna hefyd pam mae gennym bellach gronfa triniaethau newydd sy'n edrych ar yr holl gyflyrau sy'n cyfyngu ar fywydau. Felly, rydym yn cael tegwch a chyfiawnder gwirioneddol i bob claf yn gyffredinol. Rwy’n credu mai dyna’r agwedd gywir i'w chymryd.

Nid wyf yn ymwybodol fod problem gyda'r cyflymder y mae’r AWMSG wedi cyflawni ei werthusiadau. Yn aml mae problem ynghylch cael y math iawn o wybodaeth ac mewn gwirionedd mewn cael cwmnïau fferyllol i gytuno i gynllun mynediad i gleifion ar gyfer y cyflyrau a allai fod yn effeithiol, ond yn aml sy’n ofnadwy o ddrud. Felly, mae angen sgwrs onest ac aeddfed gyda'r cwmnïau hynny o hyd. Rwyf yn disgwyl y bydd Cymdeithas Diwydiant Fferyllol Prydain (ABPI) am siarad â ni am eu safbwynt ar hyn, ac rwy'n siŵr y byddant am roi tystiolaeth i'r adolygiad IPFR ac yn dymuno ymgysylltu â’r Llywodraeth hon ynghylch ystod eang o faterion am ymchwil, datblygu a gwyddorau bywyd. Mae angen inni gadw ein llygaid ar agor ac ymgysylltu â'r diwydiant. Ni allwn ddisgwyl y bydd gwaith ymchwil a datblygu newydd yn digwydd drwy feirniadu yn gyson y diwydiant sy'n ei gyflawni. Ond, ar yr un pryd, mae angen i ni wneud yn siŵr bod gwerth cyhoeddus gwirioneddol a bod gwerth cyhoeddus yn cael ei sbarduno drwy'r penderfyniadau a wnawn ar yr hyn yr ydym yn ei gaffael a pham.

Rwyf am orffen â phwynt am wyddorau bywyd a gwaith ymchwil. Rwy'n hynod falch o weld y bu symud ymlaen yn y sector gwyddorau bywyd yma yng Nghymru a bod y dull a gymerwyd dros nifer o flynyddoedd yn dwyn mwy o ffrwyth. Rydym yn gweld diddordeb gwirioneddol gan ystod o gyrff yn y sector preifat sydd am fod yn rhan o'r gymuned ymchwil yma yng Nghymru. Rwy'n edrych ymlaen at gael mwy o drafodaethau am hyn â'm cydweithiwr, y Gweinidog Sgiliau a Gwyddoniaeth, ond mae gennym stori dda i'w hadrodd ar ymchwil iechyd a gofal. Os byddwch yn siarad â'r gymuned ymchwil iechyd a gofal yng Nghymru, maent yn wirioneddol gadarnhaol am ein dull ni o weithredu ac mae hynny oherwydd ein bod yn gwrando arnynt. Gofynnwyd iddynt am yr hyn y gallem ei wneud yn well gyda'r adnoddau sydd gennym a gwnaethom wrando arnynt. Felly, mae ein dull yn seiliedig ar yr hyn y maent wedi'i ddweud wrthym y gallem ei wneud yn fwy effeithiol. Felly, rwy’n gobeithio y bydd Aelodau yn ymgysylltu fwyfwy gydag ymchwil iechyd a gofal yma yng Nghymru. Mae gennym stori dda i'w hadrodd ar ystod o feysydd, ond rwy'n bendant yn uchelgeisiol ar gyfer y dyfodol ac yn gobeithio y bydd Aelodau eraill yn cymryd rhan ac ymwneud â'r gymuned ymchwil.

Diolch yn fawr iawn, Ysgrifennydd y Cabinet.