Symudwn ymlaen at y datganiad nesaf, sy'n ddatganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg ar hunanwella’r system addysg. Galwaf ar Kirsty Williams.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Gydweithwyr, rydym yn cychwyn ar agenda ddiwygio fawr, y diwygio mwyaf ar addysg yr ydym wedi'i weld yng Nghymru ers y 1940au. Rydym wedi dechrau datblygu'r cwricwlwm newydd mewn cydweithrediad â'r sector, rydym yn gwneud gwelliannau mawr i hyfforddiant cychwynnol athrawon ac yn gweithio i gefnogi datblygiad y gweithlu addysg drwy'r fargen newydd ar hyn o bryd.

Mae'r rhaglenni diwygio hyn yn seiliedig ar ein dull o weithio mewn system hunanwella. Mae hynny'n cael ei ddiffinio yn aml fel model lle mae'r chwaraewyr allweddol yn y system addysg yn cymryd cyfrifoldeb ar y cyd am wella eu hunain ac am wella pobl eraill. Fy her i yw adeiladu ar y momentwm o welliant a welwyd trwy barhau i weithio'n gyflym gyda'r sector mewn ffordd gydweithredol, gyda phwyslais clir ar ansawdd yr addysgu.

Yr effaith fwyaf ar ddeilliannau dysgwyr yw addysgu ac arweinyddiaeth, ac mae angen i hyn gael ei leoli yn erbyn cefndir ein system hunanwella. Felly, rwy’n bwriadu datblygu strategaeth gweithlu ac arweinyddiaeth i nodi'n bendant darlun clir a chydlynol o'r ffordd ymlaen ar gyfer y gweithlu a sut y bydd hynny'n cael ei ddatblygu a'i gefnogi drwy'r broses o newid. Bydd y strategaeth hon yn adeiladu ar y cynlluniau presennol a gafodd eu datblygu yn rhan o'r fargen newydd ar gyfer y gweithlu addysg, megis y defnydd o ysgolion arloesol i gefnogi dysgu proffesiynol cymheiriaid i gyymheiriaid, cyflwyno pasbort dysgu proffesiynol gwell a chryfhau cynlluniau datblygu ysgolion i gefnogi cynllunio a dewis mwy effeithiol o ddysgu proffesiynol. Bydd yn parhau i weithredu'r diwygiadau addysg gychwynnol i athrawon a gynigiwyd gan yr Athro John Furlong. Bydd y strategaeth hefyd yn cryfhau'r pwyslais mewn meysydd fel datblygu ar safonau addysgu proffesiynol newydd, datblygu arweinyddiaeth, datblygu staff cymorth dysgu a dechrau ar y cyfnod pontio i broffesiwn addysgu holl-Feistr. Rwyf hefyd yn bwriadu sefydlu academi arweinyddiaeth yng Nghymru. Bydd hyn yn cael ei ddatblygu mewn partneriaeth â chonsortia, awdurdodau lleol, darparwyr addysg uwch, ac arweinwyr addysg o Gymru a mannau eraill.

Nawr, mae maint dosbarthiadau yn parhau i fod yn bryder mawr i rieni ac athrawon. Mae Llywodraeth Cymru wedi gwrando ar y pryderon hynny, a dyna pam yr wyf wedi gofyn i swyddogion bennu cwmpas yr opsiynau i leihau maint dosbarthiadau, gan ddechrau gyda'r dosbarthiadau mwyaf yn gyntaf. Fodd bynnag, nid yw lleihau maint dosbarthiadau yn ymwneud â brics a morter yn unig, mae hefyd yn ymwneud â chreu'r lle i athrawon addysgu, gan leihau biwrocratiaeth ddiangen a sicrhau eu bod yn cael eu cefnogi gan gynorthwywyr addysgu lefel uwch ardderchog. Felly, bydd y strategaeth gweithlu ac arweinyddiaeth yr wyf eisoes wedi’i chrybwyll hefyd yn canolbwyntio ar ddatblygu staff cymorth dysgu. Bydd hyn yn darparu ystod o lwybrau datblygu gyrfa ac yn mynd i'r afael â'r angen am set fwy cydlynol o safonau proffesiynol, cymwysterau a chyfleoedd dysgu proffesiynol. Rwyf hefyd yn awyddus i feithrin gallu'r staff cymorth dysgu i gael statws cynorthwy-ydd addysgu lefel uwch a byddaf yn buddsoddi arian mewn cyfres gydlynol o raglenni datblygu sy'n arwain at statws cynorthwy-ydd addysgu lefel uwch.

Er mwyn i addysg wella, mae hefyd angen i ni ddyfnhau ac ymestyn gweithio ysgol i ysgol ymhellach. Caiff hyn ei wneud drwy annog gwaith cydweithredol drwy gyfeirio a chefnogi ysgolion i ddatblygu modelau partneriaeth o lywodraethu, modelau newydd o arweinyddiaeth ysgolion a llwybrau newydd i mewn i arweinyddiaeth a fydd yn cefnogi'r agenda hon ac yn mynd i'r afael â'r problemau sylfaenol gyda recriwtio arweinyddiaeth. Nawr, y mwyaf ffurfiol o’r cydweithio hwnnw fydd ffederasiynau, gan ddwyn ynghyd nifer o ysgolion dan un corff llywodraethu.

Gall gwahanol bartneriaid gynnig atebion gwahanol. Fodd bynnag, gall ffederasiynau ddod â chryfderau i feysydd lle ceir gwendidau, sicrhau atebolrwydd effeithiol ar gyfer perfformiad, lledaenu arweinyddiaeth effeithiol a helpu i feithrin gallu athrawon. Mae ffederasiwn yn yrrwr strwythurol effeithiol y gellir ei ddefnyddio i gryfhau gwella ysgolion. Lle mae addysgu a / neu arweinyddiaeth o fewn ysgol yn wan, gall ffederasiwn gydag ysgol sy’n perfformio'n dda a all fewnblannu ei harweinyddiaeth, ei systemau, ei harferion a’i harbenigedd sicrhau'r newid sydd ei angen i wella perfformiad yr ysgol. Gall hefyd gynorthwyo gyda recriwtio a chadw penaethiaid da trwy ddefnyddio ymarferwyr profiadol mewn swyddogaethau gweithredol gyda phenaethiaid ysgolion sy'n gweithio iddynt. Mae angen datblygu rhaglen arweinyddiaeth effeithiol i gefnogi'r symudiad hwn at ffederasiynau, a bydd hynny’n ffurfio rhan o fy strategaeth gweithlu ac arweinyddiaeth newydd. Nawr, ar gyfer ysgolion llai, gall ffederasiynau recriwtio yn fwy effeithiol na phan fydd pob ysgol annibynnol yn recriwtio ei phennaeth ei hun. Yn ogystal â hyn, ar draws nifer o ysgolion llai, gall ffederasiwn sicrhau bod arbenigedd perthnasol ar gyfer pob maes o'r cwricwlwm. Mae hyn yn hanfodol, gan fod yn rhaid i bob disgybl yng Nghymru elwa'n llawn ar 'Dyfodol Llwyddiannus'. Felly, byddai’r dull Cymru gyfan hwn o weithredu ffederasiwn hefyd yn cynnwys strategaeth genedlaethol benodol ar gyfer ysgolion bach a gwledig.

Er fy mod yn falch bod canlyniadau TGAU yr haf diwethaf yn dangos cynnydd o ran cau'r bwlch cyrhaeddiad styfnig rhwng y disgyblion hynny sy'n gymwys i gael prydau ysgol am ddim a’u cyfoedion, nid yw'n mynd yn ddigon pell. Mae'r grant amddifadedd disgyblion, a gyflwynwyd yn 2012 yn rhan o gytundeb cyllideb rhwng Democratiaid Rhyddfrydol Cymru a Llywodraeth Cymru, yn amlwg yn gwneud gwahaniaeth yn ein hysgolion. Fy mlaenoriaeth i yw sicrhau bod y grant amddifadedd disgyblion yn parhau i fod yn egwyddor allweddol ar gyfer gwella safonau i’n disgyblion tlotaf.

Yn olaf, rwyf hefyd yn bwriadu targedu adnoddau mewn nifer o feysydd penodol sy'n ymwneud ag â'r Gymraeg ac anghenion dysgu ychwanegol. Rwyf wedi ymrwymo'n llawn i ddatblygiad parhaus addysg cyfrwng Cymraeg o'r blynyddoedd cynnar i addysg uwch. Mae sicrhau bod y sector cyfrwng Cymraeg yn cael ei ystyried wrth wraidd yr holl ddatblygiadau, yn flaenoriaeth allweddol i mi. Rwy’n bwriadu datblygu cynigion i sicrhau ein bod yn cryfhau’r gwaith o addysgu’r Gymraeg trwy gynyddu nifer yr ymarferwyr sy'n meddu ar sgiliau Cymraeg o safon uchel.

Bydd deddfwriaeth ADY arfaethedig yn ein galluogi i wella'r broses o gynllunio a chyflwyno darpariaeth dysgu ychwanegol, gan roi llawer mwy o bwyslais ar anghenion unigol a sicrhau bod anghenion dysgwyr yn cael eu nodi yn gynnar, a bod ymyraethau effeithiol yn cael eu rhoi ar waith, yn cael eu monitro ac yn cael eu haddasu er mwyn sicrhau eu bod yn cyflawni'r deilliannau a ddymunir. Ond dim ond un rhan o'r diwygiad sydd ei angen yw deddfwriaeth; mae ymarferwyr wedi nodi eu bod angen datblygiad sgiliau sylweddol a mynediad haws at gefnogaeth arbenigol os ydynt am roi cymorth effeithiol i ddysgwyr ag ADY yn y dosbarth. Rwy'n cynnig ymateb ar dair lefel.

Dylai pob ymarferydd gael y datblygiad sgiliau craidd i gefnogi ystod eang o gymhlethdod isel, ond nifer uchel o ADY o fewn lleoliadau, a mynediad at ddatblygiad proffesiynol parhaus. Dylai pob lleoliad ysgol gael mynediad ar unwaith at un unigolyn â sgiliau uwch. Rwyf eisiau datblygu'r swydd cydlynwyr anghenion dysgu ychwanegol, a fydd yn disodli'r SENCOs cyfredol. A dylai pob lleoliad addysg gael mynediad at unigolion â sgiliau arbenigol, er enghraifft, seicolegwyr addysgol, athrawon sy’n arbenigo ar y rhai â nam ar eu golwg neu eu clyw, a therapi lleferydd. Byddaf yn dweud rhagor am bob un o'r datblygiadau hyn yn y misoedd nesaf ac rwy'n ymrwymo i roi’r wybodaeth ddiweddaraf i’r Siambr. Diolch.

Diolch i chi, Ysgrifennydd y Cabinet, am eich datganiad. Mae'n debyg y dylwn ddatgan buddiant fel llywodraethwr ysgol ar y dechrau fel hyn. Mae'n ddatganiad eang iawn a byddaf yn ceisio bod yn fanwl, ac rwy'n siŵr y bydd y Dirprwy Lywydd yn dweud wrthyf os nad wyf.

Rydych yn gwneud cyfeiriad cynnar at ysgolion arloesi yn eich datganiad. Mae nifer o athrawon ac ysgolion sy'n rhan o'r prosiectau ysgolion arloesi yn dweud, mewn gwirionedd, nad oedd rhai ohonynt yn ymwybodol o'u cyfraniad eu hunain. Nawr, hoffwn i ofyn i Ysgrifennydd y Cabinet pa waith y mae hi'n ei wneud i sicrhau bod pawb sydd â’r dasg o ddatblygu trefniadau newydd yn cael eu hymgysylltu a'u cefnogi drwy'r broses hon. Ni fydd y ffrâm amser, wrth gwrs, o'r pryd y mae ysgolion arloesi yn adrodd yn ôl ar eu gwaith datblygu i'r pwynt lle bydd y cwricwlwm newydd yn statudol yng Nghymru, yn gadael llawer o le ar gyfer trafodaeth. Felly, pa ymrwymiad fydd Ysgrifennydd y Cabinet yn ei roi i sicrhau bod ymgynghoriad llawn â'r proffesiwn addysgu ehangach er mwyn sicrhau nad yw'r broses hon yn cael ei rhuthro drwodd, oherwydd fy mod yn credu bod rhai pobl yn teimlo'r pwysau yn hynny o beth?

Ar hyfforddiant athrawon, roedd traean o leoedd hyfforddi athrawon uwchradd heb eu llenwi yn 2015-16. Mewn gwirionedd, nid yw'r targed recriwtio wedi cael ei fodloni ar gyfer unrhyw un o'r chwe blynedd diwethaf, gyda’r diffyg yn cynyddu dros y cyfnod hwnnw. Er na fydd hyn yn cael effaith ar unwaith nac yn broblem ar gyfer swyddi gwag, mae’r duedd yn awgrymu'n glir ei fod yn rhywbeth sy'n haeddu sylw. Felly, pa asesiad y mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi’i wneud o pam mae’r methiant hwn i recriwtio yn digwydd, a beth y gellir ei wneud i fynd i'r afael â hyn yn y dyfodol?  Oherwydd, yn fy marn i, un o'r meysydd sy’n rhan o'r broblem yw llwyth gwaith, a'r effaith y mae hynny’n ei chael o bosibl ar ganfyddiad pobl o apêl addysgu fel proffesiwn. Rhoddodd maniffesto’r Democratiaid Rhyddfrydol ymrwymiad, wrth gwrs, i sefydlu arolwg o lwyth gwaith blynyddol athrawon. Does dim cyfeiriad at hynny yma, ond efallai y gallai Ysgrifennydd y Cabinet wneud sylwadau ar a ydych yn bwriadu cyflwyno hyn yn ystod tymor y Cynulliad hwn.

Mae rôl y Cyngor Gweithlu Addysg yn allweddol. Byddwn i'n dychmygu bod llawer o agweddau ar y datganiad hwn lle mae eu rôl yn berthnasol, er nad oes dim cyfeiriad atynt yn benodol yn y datganiad hwn. Cynigiodd Plaid Cymru a'r Democratiaid Rhyddfrydol, i raddau amrywiol, ymestyn ac ehangu eu cylch gwaith. Roeddwn i'n meddwl tybed ai dyna yw eich bwriad chi, a pha rôl yr ydych chi’n eu gweld nhw’n chwarae yn rhai o'r mentrau yr ydych wedi'u crybwyll.

Mae perygl wrth gwrs— cyfrais, rwy’n meddwl, ddwy strategaeth ac o leiaf un academi newydd yn eich datganiad—y gellid ystyried hyn fel mwy o fentrau, yn yr hyn rwy'n siwr y byddwch yn gwybod sy’n sector gorlawn o fentrau eisoes, o bosibl. Felly, pa sicrwydd y gallwch chi ei roi i’r sector na fydd hyn mewn gwirionedd yn ychwanegu at y baich, a’i fod i gyd yn rhan o ymdrech i leihau'r baich sydd, i rai pobl, ar y proffesiwn addysgu ar hyn o bryd?

I warmly welcome the fact that the Government is to seek to develop a national strategy on small and rural schools, and I do agree with the Minister that federation does offer a model and an alternative option in many contexts in order to tackle some of the challenges facing many of our schools. But, may I ask in the context of that strategy on small and rural schools whether the strategy will change the emphasis, which was excessive to the minds of some, that has been given to surplus school places? Or, will surplus school places still be a central tenet of the new strategy? That will be of interest to many, I’m sure.

Finally, you mention targeting resources at Welsh-medium education—again, something that I would warmly welcome—but will you also expect progress in terms of the targets set in your Government’s Welsh language education strategy? Will you actually strengthen and amend that in light of your intention to target resources at Welsh-medium education? Indeed, what intention does the Government have to work with local authorities to move to a more proactive approach in terms of developing Welsh-medium education, and perhaps learning lessons from the work happening in Gwynedd, and more recently in places such as Carmarthenshire?

Daeth y Llywydd i’r Gadair.

A gaf i ddiolch i Llyr am ei gwestiynau? Siomedig yw clywed nad yw ysgolion sydd i fod yn rhan o'r rhaglen arloesi yn cydnabod hynny.  Mae ysgolion arloesi yn rhan bwysig o ddatblygu nifer o feysydd polisi addysg, o ran datblygu'r gweithlu yn ogystal â datblygu'r cwricwlwm, ac mae angen inni ailddyblu ein hymdrechion.

Rwy’n rhannu pryderon yr Aelod ynglŷn â sut y gallwn ymgysylltu pob ysgol yn y cynnydd hwn a'r broses hon o newid. Rwyf wedi canfod ers imi ddechrau yn y swydd hon fod perygl bod rhai ysgolion sy'n ymgysylltu’n llawn yn y broses hon, ac yna mae ysgolion eraill sydd yn eistedd yn ôl ac, i bob golwg efallai, fydd yn cael sioc gas yn 2021 pan fydd y cwricwlwm newydd yn disgyn arnynt. Felly, rwy’n edrych am ffyrdd y gallwn fynd i'r afael â hynny er mwyn sicrhau bod pawb yn rhan o'r broses hon o newid, yn enwedig o ran y cwricwlwm.

Ond rhaid i mi ddweud nad yw pethau'n ddu i gyd. Bydd yr Aelod yn ymwybodol fod cymhwysedd digidol yn un o'r tri llinyn allweddol sy'n rhedeg ar draws y cwricwlwm ochr yn ochr â llythrennedd a rhifedd—. Bydd y fframwaith cymhwysedd digidol ar gael ar gyfer ysgolion ym mis Medi eleni. Felly, er nad ydym yn disgwyl iddo gael ei addysgu'n ffurfiol tan 2021, bydd y rhan honno o'n cwricwlwm newydd ni ar gael i’r ysgolion i ddechrau ei defnyddio a'i hymgorffori yn eu haddysgu o’r mis Medi hwn. A byddwn yn gwneud hynny gyda phob rhan o'r cwricwlwm—adeiladu i fyny. Dydw i ddim eisiau gweld y newid yn digwydd yn sydyn, bron fel gwasgu’r botwm yn 2021, pan fyddwn yn symud yn sydyn o un system i system newydd; mae'n rhaid i ni fod yn gallu gwneud hynny yn rhan o'r broses.

Gofynnodd yr Aelod a fyddwn i'n gwneud—. Roedd maniffesto'r Democratiaid Rhyddfrydol yn dweud y byddai arolwg o’r gweithlu, a gofynnodd yr Aelod a fyddwn i’n gwneud hynny erbyn diwedd y tymor hwn. Gallaf ei sicrhau y byddaf yn gwneud hynny cyn diwedd y flwyddyn hon, mewn gwirionedd, a bwriadaf gael yr arolwg cyntaf erioed o'r gweithlu addysgu, ac yn bwysig iawn, y gweithlu staff cymorth hefyd. Rwyf am glywed barn yr holl bobl hynny sy’n gysylltiedig â’n system addysg a bydd yr arolwg hwnnw’n digwydd yn ddiweddarach eleni; nid oes rhaid iddo aros tan ddiwedd tymor y Cynulliad amdano.

O ran y gweithlu, ni fyddwn yn anghytuno â'i ddadansoddiad efallai, ar gyfer pobl ifanc sy’n edrych am yrfaoedd yn y dyfodol, bod y mater sy’n ymwneud â biwrocratiaeth a chydbwysedd rhwng bywyd a gwaith, a fydd mewn gwirionedd yn rhan o'n harolwg, efallai yn bethau sy'n digalonni pobl. Rydym yn ymwneud yn weithredol â'r sector i edrych ar fiwrocratiaeth a phrofi mewn gwirionedd a yw'r hyn yr ydym yn gofyn iddynt ei wneud yn ychwanegu gwerth at y system. Byddaf yn edrych i wneud yr hyn a allaf o ganlyniad i'r gwaith hwnnw sy’n dechrau yn awr, i dynnu allan cymaint ag y gallaf, os oes modd. Ac, fel y dywedais, mae swyddogion eisoes mewn cysylltiad er mwyn sefydlu’r darn hwnnw o waith. Nid oes amheuaeth fod hwn yn gyfnod heriol i'r system addysg yng Nghymru ac mae cydbwysedd i'w daro rhwng symud ymlaen gyda chynlluniau sydd eisoes wedi’u cyhoeddi, a hefyd, ar yr un pryd, fy mod yn dymuno rhoi fy stamp fy hun ar bethau a myfyrio ar rai blaenoriaethau nad ydynt o bosibl wedi cael eu hystyried yn y gorffennol. Rwyf am gefnogi ymarferwyr addysg yn eu gwaith a gwella’r parch tuag atynt. Credaf fod hynny yn aml yn rhan o'r broblem a dyna pam efallai nad yw pobl yn dymuno addysgu, neu efallai eu bod yn gadael y proffesiwn. Bu amser pan oedd athrawon yn cael parch mawr iawn o fewn y gymuned, a chredaf fod hynny wedi newid. Rwyf am ein gweld yn mynd i fan lle, unwaith eto, mae athrawon ac arweinwyr ysgolion yn cael y parch mwyaf yn ein gwlad. Felly, rydym yn edrych ar welliant ym mhob agwedd ar y system addysg, ond nid yw'n ymwneud â chreu mwy o fiwrocratiaeth. Yn wir, rydym yn ceisio cael gwared ar fiwrocratiaeth.

O ran ysgolion gwledig, dyma fydd y tro cyntaf i Lywodraeth Cymru gael polisi ysgolion gwledig. Mae un yn bodoli yn yr Alban, mae un yn bodoli yn Lloegr, a dyna pam yr wyf yn awyddus i wneud cynnydd yn y maes hwn. Dwi'n falch ei fod yn croesawu hynny. Bydd, fe fydd yn edrych ar fater y lleoedd gwag mewn ysgolion gwledig. Bydd yn ymwybodol o'r ddogfen y cytunwyd arni rhyngof i a'r Prif Weinidog sy'n dweud y byddwn yn adolygu polisi presennol sy’n ymwneud â lleoedd gwag, ac yn enwedig sut mae hynny'n effeithio ar ardaloedd gwledig. Felly, byddwn yn edrych ar hynny i weld a yw'n briodol.

Gadewch i mi hefyd ddweud nad yw’r mater o leoedd gwag yn un ar gyfer awdurdodau gwledig yn unig. Mae'r awydd i dynnu lleoedd gwag ben allan wedi cael canlyniadau anfwriadol mewn rhai o'n hardaloedd mwyaf trefol. Felly, nid yw ar ei ben ei hun yn fater gwledig. Ond, y broblem o ran yr ysgolion gwledig yw edrych i weld beth y gallwn ei wneud i gryfhau addysg mewn ardaloedd gwledig. Gall fod yn lle hynod o heriol i addysgu ynddo. Os ydych yn bennaeth mewn ysgol fach iawn gyda llwyth gwaith uchel, yn ogystal â'ch holl gyfrifoldebau sy’n mynd law yn llaw â phrifathrawiaeth, gwneud yn siŵr bod y cwricwlwm yn eang, gwneud yn siŵr eich bod yn gallu cefnogi staff, mae'n rôl heriol iawn, iawn ar gyfer athrawon unigol, ar gyfer arweinwyr ac ar gyfer awdurdodau lleol mewn ardaloedd gwledig. Felly, byddwn yn edrych i weld beth y gallwn ei wneud i'w cefnogi ac i gefnogi’r darpariaethau addysgol hynny. Rwy’n credu bod ffederasiwn yn un ffordd y gallwn gadw plant o fewn eu cymunedau, ond hefyd sicrhau bod ansawdd yr addysg y maent yn ei derbyn ac arweinyddiaeth yr ysgol gystal ag y gallant fod. Felly, rwy’n bwriadu datblygu hynny ymhellach.

Mae Cyngor y Gweithlu Addysg yn gwbl hanfodol, a byddaf yn trafod â’r Cyngor y ffyrdd y gallwn ei gefnogi a'r rôl y bydd yn ei chwarae. Bydd ganddo rôl hanfodol wrth fy helpu i sefydlu'r academi arweinyddiaeth. Bu diffyg cefnogaeth a diffyg ffocws ar arweinyddiaeth, ac rwyf am iddo fy helpu i fynd i'r afael â'r materion hynny.

O ran yr iaith Gymraeg, mae dau fater yma. Mae mater darparu addysg cyfrwng Cymraeg, ond hefyd yr hyn y gallwn ei wneud i ddatblygu addysgu Cymraeg fel ail iaith yn ein hysgolion, ac nid yw lle y dylai fod ac nid yw cystal ag y dylai fod. Os ydym am gyrraedd targed y Llywodraeth o 1 filiwn o siaradwyr Cymraeg ychwanegol, rwy’n credu bod hynny erbyn 2050, yna mae’n rhaid i addysg fod yn rhan o hynny. Ond, i wneud hynny, nid yn unig y mae angen i ni gael y rhieni i wneud y dewis cadarnhaol, mae angen i ni gael y gweithlu yn eu lle i wneud hynny. Dyna pam y soniais yn fy natganiad y bydd angen i ni ddarparu adnoddau i athrawon ychwanegol sy’n mynd i raglenni fel bod ganddynt y sgiliau i gyflawni hynny. Byddaf yn adolygu yn gyson a yw'r pwerau sydd gennyf yn ddigonol i gyflawni'r newid yr wyf am ei gyflawni. Diolch.

Diolch i chi, Weinidog, am eich datganiad. Rwy’n cael fy nghalonogi, mewn gwirionedd, gan lawer o'r hyn yr wyf wedi’i glywed, yn enwedig o ran eich gweledigaeth ar gyfer mwy o ffederasiynau ysgolion ac, yn ôl pob tebyg, nid yn unig mewn ardaloedd gwledig, ond mewn ardaloedd trefol hefyd. Rwy’n credu bod hynny yn gyfle i athrawon ddatblygu arbenigeddau sy'n fwy cyffrous iddynt wrth iddynt gychwyn ar eu gyrfaoedd proffesiynol, ac yn rhoi cyfleoedd ychwanegol iddynt ymestyn a datblygu’r arbenigeddau hynny. Gallai hynny, wrth gwrs, gynnwys arbenigedd yn yr iaith Gymraeg, y gellir wedyn ei rannu ar draws ysgolion, ac enghreifftiau eraill o arfer da hefyd.

Wrth gwrs, mae'n rhoi cyfle i sicrhau rhai arbedion maint ar draws nifer o safleoedd gyda chostau gweinyddol o bosibl yn cael eu rhannu, a hefyd mae’n cynyddu capasiti’r ysgolion unigol hynny, pan fyddant yn gweithio ar y cyd, i allu darparu gwasanaethau drostynt eu hunain, yn hytrach nag o bosibl cael eu gorfodi i gael mynediad atynt drwy'r awdurdodau lleol, sydd, wrth gwrs, yn wir yn achos gormod o ysgolion ar hyn o bryd.

Un peth na wnaethoch chi sôn amdano, fodd bynnag, Ysgrifennydd y Cabinet, oedd y cyfleoedd a allai fod yn cael eu cyflwyno o ganlyniad i ysgolion ar gyfer pob oedran, sydd, wrth gwrs, yn nodwedd sy'n tyfu yn y maes addysg yng Nghymru a hefyd yn rhoi cyfleoedd i leihau'r pellteroedd sy’n cael eu teithio, yn enwedig i ysgolion uwchradd mewn ardaloedd gwledig. Tybed a fydd eich polisïau gwledig, wrth iddynt barhau i ddatblygu a dod i'r amlwg, yn ystyried yr angen i gefnogi datblygiad mwy o ysgolion ar gyfer pob oedran.

Rwy'n falch iawn hefyd o’ch clywed yn cyfeirio at adolygiad o'r polisi lleoedd gwag, yr ydym wedi’i gael yng Nghymru ers peth amser. Mae hynny wedi arwain at gau nifer o ysgolion yn fy etholaeth i. Gellid bod wedi osgoi rhai ohonynt, rwy’n credu, pe byddai polisi gwell ar hynny—felly, rwy’n meddwl, unwaith eto, bod hwn yn rhywbeth i’w groesawu yn fawr iawn.

Gwrandewais â diddordeb ar eich cyfeiriadau at sefydlu academi arweinyddiaeth Cymru ac, yn hollol, mae'r cyfan yn ymwneud ag arweinyddiaeth yn ein hysgolion, ac mae'n rhaid i ni gael yr arweinwyr o’r ansawdd gorau posibl fel penaethiaid yn gyffredinol. Ond rwy’n meddwl tybed beth fydd yr amserlen ar gyfer sefydlu’r academi a hefyd a fydd yn cael ei glymu i leoliad penodol yng Nghymru neu a yw'n rhywbeth y bydd pobl yn gallu cymryd rhan ynddo ym mhob rhanbarth o Gymru. Yn amlwg, fe wyddoch, mae heriau, dyweder, o ran cael mynediad at rai o'r rhaglenni sydd ar gael ar hyn o bryd, ac rwy’n meddwl fod gwneud yn siŵr bod cyfle i gael mynediad—p’un a ydych chi'n dod o’r gogledd, o’r de, o’r gorllewin neu o’r canolbarth—yn bwysig iawn, iawn yn wir.

Rydych hefyd braidd yn amwys yn eich disgrifiad o sut yr ydych yn mynd i gyrraedd eich polisi o leihau maint dosbarthiadau i 25. Mae’n ymddangos eich bod yn cyfeirio yn fwy at gymarebau disgybl i athro, neu gymarebau disgyblion i staff, yn hytrach na phenolau ar seddi yn y stafelloedd dosbarth, ac rwy’n meddwl tybed a allwch chi ddweud wrthym yn glir iawn beth yw eich nod o ran hynny. Ai ymwneud â chymarebau staff y mae - nid yr argraff, rwy’n credu, a gafodd llawer ohonom pan gyhoeddwyd y polisi hwn yn rhan o'ch cytundeb clymblaid gyda'r Blaid Lafur, neu a yw'n mynd i fod am y penolau hynny ar seddau, sef yr argraff a gafodd bob un ohonom? Hefyd, o ran maint y dosbarthiadau, os yw'n ymwneud â phenolau ar seddau, beth mae hynny'n ei wneud i hyfywedd rhai o'n hysgolion llai, yn benodol, y mae angen capasiti ychwanegol arnynt, fel petai, er mwyn sicrhau bod ganddynt adnoddau digonol o fewn yr ysgolion hynny er mwyn gallu eu cadw ar agor?

Roeddwn yn falch, hefyd, o glywed y cyfeiriad at y grant amddifadedd disgyblion yn parhau. Nid ydych wedi dweud yn union ar ba lefel y bydd yn parhau, p’un a fydd ar y lefel gyllido bresennol, p’un a fydd hynny’n cynyddu, neu a allai fod yn cael ei ymestyn ymhellach—efallai y gallwch roi ychydig mwy o wybodaeth i ni am hynny. A yw'n mynd i fod yr un fath â'r llynedd? A ydych yn disgwyl mwy o arian? Does gen i ddim syniad ac rwyf am roi'r cyfle i chi i ymateb.

Rwy'n falch o weld y cyfeiriadau at fwy o ffocws ar yr iaith Gymraeg ac, wrth gwrs, anghenion addysgol arbennig. Ond rwyf wedi dychryn braidd eich bod am weld cydlynwyr anghenion dysgu ychwanegol yn cymryd lle’r cydlynwyr anghenion addysgol arbennig. Gallai hynny, wrth gwrs, olygu bod y disgyblion mwy galluog a thalentog yn ein hysgolion ar eu colled, oherwydd, wrth gwrs, mae rôl y cydlynwyr anghenion addysgol arbennig ar hyn o bryd yn cynnwys darparu ar gyfer y plant mwy galluog a thalentog yn ogystal â’r plant hynny sydd ag anghenion dysgu ychwanegol. Tybed, Weinidog, a allech chi ddweud wrthym sut y gallai’r cyfleoedd hynny i blant mwy galluog a thalentog fod yn rhan o'ch agenda chi.

Ac yn olaf, nid oedd unrhyw gyfeiriad at blant sy'n derbyn gofal yn eich datganiad. Mae pawb yn y Siambr hon, rwy’n gwybod, yn rhannu ymrwymiad i fod eisiau gwella cyfleoedd bywyd plant sy'n derbyn gofal a gwella eu cyrhaeddiad mewn ysgolion yng Nghymru. Tybed, Weinidog, a allwch chi ddweud wrthym eto sut yr ydych yn disgwyl i blant sy'n derbyn gofal fod yn rhan o hyn, ac a oes mwy o le o bosibl i ragor o drafodaethau rhwng ein pleidiau ac eraill yn y Siambr hon i ddatblygu agenda sy'n arwain at well deilliannau ar eu cyfer nhw.

A gaf i ddiolch i Darren Miller am ei gwestiynau a'i groeso i lawer o'r mentrau o fewn y datganiad? Mae'n hollol gywir pan ddywed nad yw ffederasiwn yn berthnasol i ysgolion gwledig yn unig. A dweud y gwir, mae'n ffynhonnell o siom i mi, er bod y rheoliadau sy'n caniatáu ffederasiwn wedi bod o gwmpas ers nifer o flynyddoedd, nid ydym wedi gweld llawer o ddatblygu ar hyn. Os yw rhywun yn edrych ar ddatblygiadau mewn gwledydd eraill ar agweddau allweddol ar hunanwella system addysg —oherwydd gadewch i ni ei wynebu, nid eistedd ar y brig, ar bumed llawr yr adeilad hwn yw'r ffordd yr ydym yn mynd i wella ein system addysg; mae'n rhaid iddo fod yn fater i'r rhai sy'n gweithio ar y cyd: rhieni, cymunedau, athrawon unigol, arweinwyr ysgolion, consortia, awdurdodau addysg lleol a Llywodraeth Cymru. Mae gennym i gyd rôl i'w chwarae. Mae ffederasiwn a mwy o weithio o ysgol i ysgol mewn gwirionedd yn berthnasol yn gyffredinol, a hoffwn weld mwy o ddefnydd o ffederasiwn, nid yn unig mewn ardaloedd gwledig ond mewn gwirionedd mewn rhannau eraill o Gymru hefyd.

Rwy’n falch ei fod wedi fy atgoffa i o'r cyfleoedd a gynigir gan ysgolion pob oedran. Mae gennyf ddiddordeb mawr mewn edrych ar sut y mae’r modelau hynny yn datblygu. Mae rhywfaint o brofiad o hyn yng Ngheredigion, lle mae rhai ysgolion pob oedran wedi bodoli ers ychydig o amser bellach. Rwy'n clywed pethau da am y system, manteision y system honno. Unwaith eto, y gallu: rydym yn gwybod o edrych ar ymchwil bod, i lawer o blant, y pontio hwnnw o'r ysgol gynradd i'r uwchradd yn adeg pan mae perfformiad yn disgyn, yn enwedig yn achos bechgyn. Os gallwn hwyluso'r pontio hwnnw drwy gael ysgolion pob oedran rwy’n meddwl bod llawer o rinwedd mewn edrych i weld a allwn ni ddatblygu hynny mewn gwahanol rannau o Gymru.

Yr academi arweinyddiaeth: rwy’n gobeithio cael yr awdurdod cysgodol ar waith erbyn tymor yr hydref eleni, a byddwn yn gobeithio cael newydd-ddyfodiaid i'r system erbyn haf y flwyddyn nesaf. Nid y coleg ei hun fydd y darparwr gwasanaethau, oherwydd ni allwn ddisgwyl i athrawon unigol deithio i un lle penodol i dderbyn y math hwnnw o gefnogaeth. Felly, er y bydd yn cydlynu ac yn trefnu, cyflenwi lleol fydd yn digwydd mewn gwirionedd, oherwydd rydym yn dymuno gweld arweinwyr, lle bynnag y maent yng Nghymru, yn cael y cyfle i gael budd ohono. Ond, fel y dywedais, rwy’n gobeithio cael awdurdod cysgodol yn weithredol erbyn yr hydref, a newydd-ddyfodiaid erbyn haf 2017.

Y grant amddifadedd disgyblion: a gaf i ddweud, mae’r grant amddifadedd disgyblion, yn ôl nifer o gyrff annibynnol sydd wedi edrych arno, yn gwneud gwahaniaeth i'n plant tlotaf. Y llynedd gwelsom, am y tro cyntaf erioed, ganlyniadau TGAU y plant hynny yn dechrau dal i fyny â'u cyfoedion. Mae hynny'n rhywbeth y dylem i gyd ei ddathlu. Y broblem yw bod angen i ni gynyddu’r cyflymder hwnnw. Mae angen i’r plant hynny i ddal i fyny hyd yn oed yn gynt. Felly, mae’r grant amddifadedd disgyblion, fel y dywedais, yn rhan bwysig, wrth symud ymlaen. Rwyf i a'r Gweinidog cyllid, sy'n cydnabod llwyddiannau’r grant amddifadedd disgyblion hyd yn hyn, yn parhau i gael y trafodaethau hynny. Bydd yr Aelod yn gwybod, yn fy ngohebiaeth gyda'r Prif Weinidog, y byddaf yn edrych i ehangu’r grant amddifadedd disgyblion lle rwy'n meddwl y gallwn gael yr effaith fwyaf. Ar ôl ymweld â'r anhygoel Ysgol Feithrin Tremorfa y bore yma, rwy’n meddwl o bosibl bod lle i edrych ar addysg blynyddoedd cynnar a chynyddu’r grant amddifadedd disgyblion sy'n mynd i’r blynyddoedd cynnar. Felly, byddwn yn edrych ar opsiynau yno.

Anghenion dysgu ychwanegol: a gaf i ddatgan yn hollol mai diben y ddeddfwriaeth a diben y diwygiadau yw bod pob plentyn yn cael ei drin fel unigolyn a bod eu hanghenion unigol yn cael sylw, yn hytrach nag o bosibl system yn y gorffennol nad yw wedi ceisio unigoli pecynnau cymorth ar gyfer yr unigolion hynny? Felly, nid yw hyn yn ymwneud â chael llai o gyfleoedd ar gyfer plant mwy galluog. Mae hyn mewn gwirionedd yn ymwneud â gallu cael system a all fod yn ymatebol i anghenion unigol pob plentyn unigol mewn ffordd, rwy’n meddwl, sydd ddim ar gael ar hyn o bryd.

Gan droi yn ôl at y mater ynghylch plant sy'n derbyn gofal, bydd yr Aelod yn ymwybodol bod Estyn wedi adrodd yn ddiweddar ar hyn, ac nid yr adroddiad hwnnw yn y lle y byddwn i am i ni fod—ddim lle y byddwn i am i ni fod. Mae rhai arferion da, ond, fel bob amser gyda'r system addysg yng Nghymru, nid yw’r arfer da hwnnw yn cael ei gymhwyso yn gyffredinol. Dyna fy mhwrpas wrth wneud y swydd hon: mae angen cael gwared ar yr anghysondebau o fewn ysgolion a'r anghysondebau rhwng ysgolion ac awdurdodau lleol unigol, a'r anghysondebau ar gyfer deilliannau i'n holl blant, pa un a oes ganddynt anghenion dysgu ychwanegol, pa un a oes ganddynt hawl i brydau ysgol am ddim, pa un a ydynt yn derbyn gofal. Sefydlodd y weinyddiaeth flaenorol strategaeth. Byddwn yn edrych i weld a yw deilliannau adroddiad Estyn yn cyd-fynd â deilliannau a chamau'r strategaeth a gyhoeddwyd gan y Gweinidog blaenorol. Byddaf eisiau gweld a fydd y strategaeth yn mynd i'r afael â'r gwendidau a nodwyd yn Estyn ac, os nad ydynt yn gwneud hynny, ac nid wyf yn fodlon eu bod, yna bydd yn rhaid i mi edrych eto ar y strategaeth honno. Ond rwy'n benderfynol o gael system addysg sy'n gweithio ar gyfer ein holl blant.

Hoffwn, Ysgrifennydd y Cabinet, siarad am yr adroddiad hwnnw gan Estyn a gofyn cwestiwn penodol. Fel y dywedasoch, mae’r ymarfer yn anghyson ac mae'r adroddiad yn dod i'r casgliad bod plant sy'n derbyn gofal yn dal i wynebu gormod o rwystrau i wneud yn dda yn yr ysgol, ac yn amlwg mae'n rhaid i ni gael gwared ar y rhwystrau hynny. Ond roedd yn dangos bod plant sy'n derbyn gofal yn gwneud orau mewn ysgolion sydd â chefnogaeth fugeiliol gref, gyda mwy o olrhain ar ddisgyblion, a’r uwch staff yn gwrando’n dda. Nawr, rwy’n meddwl bod y sylwadau hynny’n rhagorol. Mae'n gynllun da, mewn gwirionedd, i’w weithredu’n gyffredinol. Mae cynnydd yn bosibl. Mae'n aml yn wir ein bod, yn briodol iawn, yn gresynu at safonau cyrhaeddiad addysgol plant sy'n derbyn gofal ac yn meddwl, 'Sut y gallwn wella arnynt?' Wel, gellir gwneud hynny, ac mae hyn wedi cael ei weld yn arbennig yn y grŵp 11 i 14 oed lle mae 48 y cant yn cyrraedd y dangosydd pwnc craidd erbyn hyn, o'i gymharu â dim ond 25 y cant yn 2011. Nawr, nid yw hynny’n golygu y dylem orffen fan hyn. Dylem yrru’r safonau hyd at lefel TGAU, lle maent yn cyd-fynd—fwy neu lai—â’r boblogaeth yn gyffredinol. Rwy'n hoffi’r syniad hwn o wytnwch mewn ysgol, o raglenni gwella ysgolion ac, yn ei hanfod, y syniad o alluogi ysgolion i archwilio'n feirniadol eu perfformiad eu hunain. Dyna lle mae'r rhan fwyaf o welliannau mewn ysgolion yn methu, oherwydd na allant mewn gwirionedd asesu gwir werth y gwasanaethau y maent yn eu darparu ar hyn o bryd. Felly, credaf fod hwn yn gysyniad da, a gallai yn wir gyflawni gwelliannau mawr i gyrhaeddiad addysgol plant sy’n derbyn gofal, os mai dyna yw un o'r meysydd craidd ar gyfer gwella ysgolion.

Ac i orffen, a ydych yn ymwybodol, Ysgrifennydd y Cabinet, o'r arfer da yn ysgol gyfun Brynteg, yn etholaeth y Prif Weinidog, lle maent wedi gwneud rhai datblygiadau rhagorol o ran lefel y gwasanaeth y maent yn ei ddarparu i blant sy'n derbyn gofal? Rydym yn awr yn gweld yn yr ysgol bod rhai canlyniadau gwych yn digwydd. Mae'n beth da dangos yr ysgolion hyn sydd angen eu gwella, a lle mae pethau mewn gwirionedd yn gweithio'n dda iawn.

Hoffwn ddiolch i David Melding am ei gyfraniad a'i ymgyrchu parhaus yn y maes hwn? David, rydych chi a minnau yn ddau o ddim ond naw o ddosbarth gwreiddiol '99, ac rydych yn gyson, drwy gydol yr 17 mlynedd diwethaf, wedi hyrwyddo hawliau plant sy'n derbyn gofal, ac rwy’n eich canmol. Mae llawer o'r newid a welsom wedi bod o ganlyniad i bobl fel chi yn parhau i wthio’r materion hyn—a’m cydweithiwr Cabinet Ken Skates, gyda’i ddiddordeb yn hawliau plant sy'n derbyn gofal. Y sylw a roddwyd i'r mater hwn o fewn y Siambr hon sydd wedi caniatáu'r gofod i ni allu gwthio pethau ymlaen. Rwy’n eich cymeradwyo unwaith eto am eich gwaith cryf yn y maes hwn.

Nawr, mae adroddiad diweddar Estyn ar arfer da mewn gwasanaethau addysg i gefnogi plant sy'n derbyn gofal yn dderbyniol iawn i mi. Byddaf yn cyhoeddi ymateb yn ffurfiol cyn bo hir. Fel y dywedais wrth Darren Millar, mae gan bob plentyn unigol yng Nghymru, gan gynnwys y rhai sy'n derbyn gofal, yr hawl i ddisgwyl addysg ardderchog. Mae angen i ni ddysgu oddi wrth y gorau, fel Brynteg. Dyna pam mae system hunanwella mor bwysig, nid yn unig ar gyfer plant sy'n derbyn gofal, ond ar gyfer gwelliant yn gyffredinol. Mae’n caniatáu i athrawon unigol, arweinwyr ysgolion ac ysgolion allu gweld rhagoriaeth drostynt eu hunain, yn uniongyrchol, a defnyddio hynny i ysbrydoli eu haddysgu eu hunain a myfyrio ar eu harferion eu hunain a'u sefydliadau eu hunain. Gan ganolbwyntio’n gryf ar system hunanwella—safonau proffesiynol a datblygiad proffesiynol parhaus—byddwn yn gallu gyrru pethau ymlaen.

Lywydd, roedd yn esgeulus ar fy rhan i, ac nid wyf am gael fy nghyhuddo o geisio osgoi'r pwnc—holodd Darren Millar gwestiynau am faint dosbarthiadau, ac rwy'n siŵr ei fod yn credu fy mod yn fwriadol wedi peidio ag ymateb iddynt. A gaf i ddweud nad oes un dull penodol, Darren, i fynd i'r afael â'r mater hwn? Rwyf wedi gofyn i swyddogion bennu cwmpas yr hyn y gallwn ei wneud, gan ddechrau gyda'n dosbarthiadau mwyaf yn gyntaf; ceir dosbarthiadau â mwy na 30 o blant. Beth sydd ei angen arnom i sicrhau bod niferoedd y dosbarthiadau hynny yn gostwng? Rwyf hefyd yn cydnabod, mewn rhai ysgolion, y gall fod cyfyngiadau corfforol neu gall fod cyfyngiadau cynaliadwyedd, felly, gan hynny, bydd angen i ni fynd i'r afael â'r broblem o gyfeiriad gwahanol. Yr hyn yr wyf yn benderfynol o’i wneud yw mynd i'r afael â'r broblem, a byddaf yn edrych ar ystod luosog o ymyraethau a fydd yn ein galluogi i wneud yr hyn yr ydym i gyd ei eisiau—hynny yw, rhoi’r amser sydd ei angen arnynt i athrawon allu rhoi sylw i'r plant hynny. Bydd yn rhaid inni wneud hynny mewn amrywiaeth o ffyrdd a bod yn greadigol yn y ffordd yr ydym yn ei wneud.

Ac, yn olaf, Jenny Rathbone.

Diolch. Diolch i chi am eich datganiad. Wrth gwrs, mae’r pethau y mae David Melding yn eu dyfynnu fel pethau da iawn ar gyfer plant sy’n derbyn gofal—gofal bugeiliol, olrhain da ar gynnydd disgyblion, ac ysgolion sy’n gwrando —yn bethau sydd eu hangen arnom ni ar gyfer ein holl ddisgyblion. Yn amlwg, un o'r materion yw sut yr ydym yn mynd i’r afael ag ysgolion sy’n hwylio mynd yn eu blaenau, nad ydynt yn wynebu'r heriau y mae addysgu mewn ardaloedd anodd yn eu hwynebu. Felly, rwy’n meddwl tybed pa bwyslais sy’n mynd i gael ei roi ar y gwerth a ychwanegir gan ysgolion wrth i ni olrhain pa mor dda y mae disgybl yn ei wneud o adeg cael ei dderbyn hyd nes iddo adael yr ysgol.

Un o'r pwyntiau yr wyf yn meddwl eich bod wedi’i godi ynghylch y strategaeth arweinyddiaeth sydd ei hangen i sicrhau bod system addysg Cymru yn barod ar gyfer diwygiadau cwricwlwm Donaldson yw sicrhau bod pawb yn gytûn. Bûm yn cadeirio fforwm polisi ar Donaldson ychydig fisoedd yn ôl ac roeddwn yn synnu braidd fod diffyg cwestiynau a brwdfrydedd dros ddysgu o arfer gorau ar draws yr OECD neu gan ysgolion neu ardaloedd penodol o'r wlad. Ymddengys i mi mai’r her fwyaf yw sut mae cael athrawon i ailystyried beth yw eu swyddogaeth, drwy ddefnyddio eu haddysgeg eu hunain yn ogystal â’u dychymyg, i ddysgu rhifedd a llythrennedd digidol ar draws y cwricwlwm cyfan. Fel arall, nid yw’n mynd i weithio, oni bai eu bod yn teimlo'n frwdfrydig am y peth. Felly, edrychaf ymlaen at glywed ychydig mwy am hynny. Roeddwn yn meddwl tybed pa ran y mae clystyrau o ysgolion yn ei chwarae wrth alluogi ysgolion o faint tebyg a’r nifer tebyg o brydau ysgol am ddim i archwilio eu harferion eu hunain, a’u bod yn edrych ar arfer da mewn ysgolion eraill yn y clwstwr, ac yn edrych ar yr ysgol yn y clwstwr sy'n cael y canlyniadau mathemateg gorau er mwyn deall hynny, ac yna mabwysiadu rhai o'r arferion hynny yn eu hysgol eu hunain. Ymddengys bod hynny'n un o'r ffyrdd ychydig llai bygythiol o ymdrin ag ysgolion sy'n cael anhawster i fynd i'r afael â'u cynlluniau gwella eu hunain.

A gaf i ddiolch i Jenny Rathbone am y cwestiynau manwl yna? O ran olrhain disgyblion, mae angen i ni wneud yn siŵr bod hynny'n digwydd yn gyson ar draws ein gwlad. Ceir gwir lwyddiant yn y system addysg trwy sicrhau bod ein holl blant yn cyrraedd eu potensial, ac mae'n rhaid i ni gydnabod bod potensial pob plentyn yn wahanol. Nid yw rhai o'r ffyrdd yr ydym, o bosibl, wedi barnu perfformiad o'r blaen wedi ystyried olrhain disgyblion unigol mewn gwirionedd. Felly byddwn yn dymuno gwneud yn siŵr bod hynny'n digwydd yn gyson. Rydym am sicrhau bod gwerthuso gwaith disgyblion gan athrawon yn digwydd yn fwy cyson ac yn adlewyrchu safon y gwaith hwnnw. Byddwn yn ceisio gwneud popeth o fewn ein gallu i wneud y system brofi, er enghraifft, yn fwy cadarn ac yn fwy cyfrifol drwy gyflwyno, os gallaf, brofion addasol ar-lein sydd mewn gwirionedd wedyn yn caniatáu i blant sy'n fwy galluog a thalentog gael eu gwthio ymhellach, eu gwthio nhw i weld yn union ble y maent yn y system, er mwyn gallu rhoi profion mwy heriol iddynt yn hytrach na'r profion safonol y mae pob plentyn yn eu sefyll. Felly, mae ffyrdd y gallwn ni wneud hynny. Yn achos ysgolion sy’n hwylio mynd yn eu blaenau, mae hynny’n rhan o'r perygl, ac mae angen i ni wneud yn siŵr bod yr ysgolion hynny sydd eisoes yn cyflawni'r hyn y byddem yn dymuno iddynt ei gyflawni yn cael eu gwthio i ddatblygu’n gryfach. Ond rwy'n edrych ar sut y gallwn greu system o asesu a system o atebolrwydd ar gyfer ein hysgolion, ac mae'r rheini'n ddau gysyniad gwahanol, asesu ac atebolrwydd. Sut gallwn ni wneud hynny mewn ffordd sy'n rhoi addysg i ni y gwyddom sy’n gwneud daioni, yn hytrach na dim ond edrych yn dda? Dyna pam mae angen ffordd gall arnom i edrych ar asesiad ac atebolrwydd.

Mae clystyrau yn hanfodol i'r syniad o gydweithio rhwng ysgolion mewn system hunanwella. Buom yn siarad yn gynharach am ffederasiwn; mae’r rheini yn gydweithrediadau ac yn bartneriaethau pendant iawn, ond mewn rhai ardaloedd mae clystyru, a dull mwy anffurfiol o rannu arferion da, o bosibl yn fwy priodol, ac mae'n rhaid i ni wneud yn siŵr bod ysgolion yn gweithio gyda'i gilydd yn y ffordd honno. Fel y dywedais yn fy atebion i David Melding, drwy weld rhagoriaeth, myfyrio ar hynny yn eich arferion eich hun, a mynd ag ef yn ôl at eich sefydliadau eich hun, y byddwn yn cael gwared ar yr anghysondebau o’n systemau. Mae addysg ragorol yn digwydd yng Nghymru, ond nid yw'n rhagorol drwy'r amser ym mhob man.  Gall amrywio o fewn ysgol, gall amrywio o fewn dalgylch, gall amrywio o fewn dinas, ac yn sicr gall amrywio o fewn awdurdod addysg lleol. Yr anghysondeb hwnnw yn gyffredinol sydd angen i ni ganolbwyntio arno a’i yrru allan o'r system.

Diolch, Ysgrifennydd y Cabinet.