Yr eitem nesaf yw’r datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a Llywodraeth Leol ar y Mesur Treth Trafodiadau Tir a Gwrthweithio Osgoi Trethi Datganoledig (Cymru). Rwy’n galw ar Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a Llywodraeth Leol, Mark Drakeford.

Diolch yn fawr, Lywydd. Ddoe gosodais y Bil Treth Trafodiadau Tir a Gwrthweithio Osgoi Trethi Datganoledig (Cymru) ynghyd â’r memorandwm esboniadol gerbron Cynulliad Cenedlaethol Cymru.

Daeth y Dirprwy Lywydd (Ann Jones) i’r Gadair.

Mae cyflwyno’r Bil hwn yn nodi cam pwysig yn ein taith i ddatganoli trethi, ac mae’n arwydd o gynnydd wrth inni baratoi ar gyfer y trethi Cymreig cyntaf ers bron 800 o flynyddoedd. Mae’r Bil yn dilyn Deddf Casglu a Rheoli Trethi (Cymru) 2016, a gafodd Gydsyniad Brenhinol ym mis Ebrill. Roedd y Ddeddf hon yn darparu fframwaith cyfreithiol ar gyfer casglu a rheoli trethi datganoledig, gan gynnwys sefydlu Awdurdod Cyllid Cymru—awdurdod a fydd yn ymgymryd â’r swyddogaethau casglu a rheoli mewn perthynas â’r dreth trafodiadau tir.

Rydym wedi ymgynghori’n helaeth â’n rhanddeiliaid ar gynnwys y Bil ac ar ffurf y dreth trafodiadau tir. Hoffwn fanteisio ar y cyfle i ddiolch yn ffurfiol i bob un sydd wedi chwarae rhan i’w ddatblygu. Rwy’n gwerthfawrogi eu bod yn parhau i gyfrannu at lywio’r gwaith manwl sydd eto i’w ddatblygu o dan y Bil hwn.

So, it is, Dirprwy Lywydd, that this Bill will establish a new tax on land transactions in Wales, which will replace stamp duty land tax from April 2018.

In particular, the Bill sets out in Part 2 the key principles of LTT, including which types of transaction will incur an LTT charge and who will have to pay that charge. In Part 3 the Bill sets out how the tax will be calculated and what reliefs will apply. Part 4 deals with the application of the Bill in relation to leases and licences, while Part 5 sets out the special rules applicable to a variety of persons and bodies, such as partnerships or companies. Part 6 of the Bill includes the rules on making a land transaction return and paying the tax, while Part 7 sets out specific measures to tackle devolved tax avoidance.

To guide us in developing our policies and procedures, the Welsh Government has learned from the experience of both HM Revenue and Customs and Revenue Scotland. The Bill retains key elements of stamp duty land tax, including the approach to partnerships, trusts and companies, and to reliefs and exemptions. This is in order to ensure consistency and stability, which businesses have asked for, and which will enable a smooth transition for the property market.

There are, however, some areas in which land transaction tax is different. Those areas are designed to improve efficiency, effectiveness and to ensure a focus on uniquely Welsh needs and priorities. For example, the Bill introduces a simpler general anti-avoidance rule, which will apply to all Welsh taxes, and a single, overarching and robust anti-avoidance rule, which will apply to all reliefs within the land transaction tax itself. This approach will extend, simplify and strengthen existing stamp duty land tax legislation.

Dirprwy Lywydd, taxes fund the Welsh public services on which we all rely. This Government will take a robust approach whenever we believe that democratically sanctioned taxes are being deliberately avoided in Wales.

The Bill will establish a framework for setting the rates and bands for land transaction tax. We will adopt a marginal tax structure in Wales because this is both fairer and more progressive and is also consistent with the approach taken in Scotland, and more recently across the UK. The legislation before Members this afternoon includes specific provision that commits us to adopt a progressive approach to rates and bands—a key benefit of devolving stamp duty land tax being the opportunity to embed fairness in our legislation.

Rates and bands for land transaction tax will be set through secondary legislation closer to April 2018, in order to reflect the economic conditions and state of the property market at that time. A research paper providing a wider context about existing stamp duty land tax rates and bands in England and Wales, and land building transaction tax in Scotland, together with the economic context, will be published shortly. I plan to make it available in advance of the Finance Committee’s Stage 1 proceedings in the hope that that will assist the committee with its consideration of the Bill. Both the UK and Scottish Governments have made changes to their respective land transaction taxes recently, in particular in relation to the rate on additional residential properties. The UK changes were consulted upon in Wales, England and Northern Ireland earlier this year, and the legislation is currently in the later stages of progression through the UK Parliament. The Welsh Government published a Treasury paper seeking views about a higher rate for additional residential properties over the summer. The responses received are currently being considered. This is a matter, amongst a range of others, on which I look forward to studying the views of the Finance Committee when it comes to completing its Stage 1 report.

Dirprwy Lywydd, land transaction tax is the first of two taxes to be devolved to Wales. Later this year, I will introduce a second Bill to the National Assembly to establish a landfill disposals tax. Devolving taxes to Wales enables the Welsh Government to develop a tax system that is simpler, fairer and that supports our ambitions for public services, jobs and growth. For the first time in almost 800 years, we will take the first steps today towards developing and implementing a tax regime that is more directly suited to the circumstances and people of Wales. We intend to do so in a way that works closely with those most directly involved in the relevant fields, which remains conscious of the need to provide a smooth transition between long-established regimes and new arrangements, while at the same time putting in place a law that is sufficiently flexible to accommodate the development of further distinctiveness in the future. In this way, I believe the Bill can make a real difference to people’s lives. I look forward now to the scrutiny process that will follow, and to the engagement of the many organisations and individuals within this Siambr and beyond, who I know will have an interest in making this Bill a success. Diolch yn fawr.

Yn gyntaf, hoffwn ddiolch i’r Ysgrifennydd cyllid am ei ddatganiad ac am ei rannu â ni o flaen llaw. Mae llawer o sôn wedi bod dros y dyddiau diwethaf—cyffro hyd yn oed, rwy’n credu, o leiaf ymhlith rhai—am natur hanesyddol y Bil hwn, a fydd, ynghyd â Deddf Casglu a Rheoli Trethi (Cymru) 2016 a’r Mesur treth tirlenwi, fel a ddywedwyd, yn golygu y bydd Cymru’n codi peth o’i threthi am y tro cyntaf ers Dafydd ap Gruffydd, wrth gwrs, sef y gwir lyw olaf, yn 1283.

Wrth gwrs, rydym yn croesawu’r Mesur hwn ac yn ymfalchïo yn yr arwyddocâd hanesyddol hwn, ond darganfyddwn wir arwyddocâd y pwerau hyn wrth eu defnyddio—wrth eu saernïo, fel yr oedd yr Ysgrifennydd yn ei ddweud, at anghenion penodol Cymru. Felly, mae’n ddyletswydd bwysig ar y lle hwn, wrth gwrs, i sicrhau ein bod yn gwneud defnydd llawn ohonynt, a’r man cychwyn ar gyfer hynny ydy’r craffu y byddwn yn gyfrifol amdano, er mwyn dangos i bobl Cymru, a dweud y gwir, y medrant ymddiried yn y Cynulliad hwn i ddiogelu eu buddiannau pan ddaw at y mater o drethiant.

Mae hwn yn Fesur technegol iawn, ac felly rydym yn croesawu, wrth gwrs, y ffaith ein bod wedi cael Mesur drafft. Roedd hynny’n rhoi cyfle i gyrff gwahanol ar draws Cymru ymateb, ac rwy’n falch i weld bod y Llywodraeth wedi ceisio cyfuno yn y Mesur llawer o ofynion yr ymatebion a gafwyd i’r ymgynghoriad. Ar y cwestiwn yma o’r balans ynddo fe rhwng yr angen, efallai, am gysondeb a sefydlogrwydd wrth symud i fframwaith Cymreig, ac wrth gwrs wedyn i greu platfform ar gyfer efallai creu polisïau sydd wedi’u creu yn benodol i ymateb i anghenion Cymru, a pholisïau radical o bryd i gilydd, mae cyfeiriad yn y datganiad i’r driniaeth o ail dai, a dyna un enghraifft o hynny, ac, wrth gwrs, mae yna ymgynghoriad yn mynd ymlaen yn Lloegr ar hyn o bryd.

Ond i ba raddau dylid sicrhau bod y Mesur yma yn rhoi digon o ryddid i Lywodraethau’r dyfodol ddefnyddio’r gallu yna i fod yn wahaniaethol—er enghraifft, edrych ar y posibilrwydd o fandiau rhanbarthol i adlewyrchu gwahaniaethau mewn marchnadoedd tai yn lleol, sydd yn gallu bod yn ffactor; yn sicr, mae’n un o’r rhesymau, siŵr o fod, dros yr awgrym yma o ran tai ‘buy to let’, yn bennaf oherwydd problemau yn Llundain? I ba raddau y gallai’r dreth yma gael ei defnyddio i gwrdd â nodau polisïau eraill, er enghraifft, adlewyrchu ansawdd tai o ran effeithlonrwydd ynni neu safon ei adeiladwaith, ac yn y blaen? Hynny, gofyn y cwestiwn ydw i: i ba raddau ydy galluogi Llywodraethau’r dyfodol, nid o reidrwydd yn meddwl ein bod ni’n mynd i weithredu hynny yn syth trwy ddeddfwriaeth eilradd, ond creu cymaint o benrhyddid trwy’r Mesur ar gyfer Llywodraethau’r dyfodol i sicrhau bod gyda ni ystod o bwerau ar gael?

O ran trafodaethau gyda’r Trysorlys, wrth gwrs mae cwestiwn y fframwaith cyllidol yn fater o bwys mawr sydd yn codi drafodaeth ehangach ar bwerau trethiannol a fydd yn cyd-redeg, wrth gwrs, gyda chraffu’r Bil hwn. Os gall yr Ysgrifennydd efallai yn ein hysbysu ni ynglŷn â ble mae’r trafodaethau hynny, byddai hynny yn fuddiol iawn, ac yn benodol os gallai fe ymateb i adroddiad Canolfan Llywodraethiant Cymru yn benodol ar y Mesur yma yn edrych ar y cwestiwn a ddylid eithrio de-ddwyrain Lloegr a Llundain cyn belled ag y mae asesu'r newidiadau i’r bloc wrth amcangyfrif yr effaith ar y bloc gydag unrhyw newidiadau yn y dreth yma.

Yn fwy eang byth, a gaf i demptio’r Ysgrifennydd efallai i dir perig? Achos mae’r rhan fwyaf o’r economegwyr sy’n edrych ar y dreth yma a’r dreth stamp yn Lloegr wedi dod i’r casgliad mae’n dreth hynod, hynod aneffeithlon. A dweud y gwir, mae’n anodd iawn i’w chyfiawnhau hi. Wrth gwrs, mae yn wir hefyd bod yr ystod o drethi sydd ymwneud rhywsut ag eiddo neu dir rydym wedi’u hetifeddu—y trethi busnes a hefyd, wrth gwrs, y dreth gyngor—i gyd yn llai na foddhaol am ryw rheswm neu gilydd. A yw hi’n amser, efallai, yn ystod y tymor hwn, i ni gael ymchwiliad mwy eang mewn i’r holl gwestiwn o fframwaith trethiant tir ac eiddo i Gymru? Achos byddai hyn yn gyfle i ddod lan ag atebion Cymreig go iawn, rwy’n credu, a fyddai yn sicr yn creu fframwaith mwy buddiol i’r tymor hir.

Wel, diolch yn fawr, Dirprwy Lywydd, i’r Aelod am y cwestiynau a sylwadau yna.

I’ll try and respond to three of the big questions that were being raised. I entirely agree with what Adam Price said, that we are trying to strike a balance in the Bill between immediate continuity—because there is a system that people are very familiar with, it’s a system that has a lot of cross-border components to it as well, and the replies to consultation on the draft Bill were unambiguous from practitioners in asking for us to design a system that would be recognisable to them on the day that it was introduced. But we have to go beyond that to create a Bill that allows for policy departure beyond its introduction. That is what we have aimed to do in the way that the Bill is constructed. It will be of interest, I’m sure, to both the Finance Committee, but also to the constitutional affairs committee, to look at the way some of those regulation-making powers have been constructed in the Bill to try and make sure that, whenever a regulation-making power is used in a way that could alter the tax burden on individuals, that would require an affirmative debate on the floor of this Assembly.

But, at the same time, I believe that it creates a framework of flexibility in which, when new ideas and new possibilities want to be attempted, the Bill, if it becomes an Act, is constructed to allow that to happen.

Again, the Member’s quite right to say that the Bill has a direct line to the fiscal framework negotiations, because it will form part of the block grant adjustment mechanism that we are discussing with the Treasury. I’m very happy to say to Members that I’ve met the Chief Secretary to the Treasury once already, earlier in the summer, and I’m due to meet him again before the end of this month. That will be the start of detailed negotiations that will go on around the fiscal framework and the block grant adjustment mechanisms that will be necessary for this Bill and more generally in relation to the way in which devolved taxes and their interface with the block grant are negotiated for the future. I’m looking forward to meeting members of the Welsh Governance Centre—the authors of the report—tomorrow, to hear directly from them some of those ideas about how we might have a comparator that takes out London and the south east of England, with its distorting effect on comparisons with the rest of the United Kingdom.

Finally, on to the dangerous territory that I was invited onto in the final question—it’s the nature of the powers that this Assembly was provided with through the Government of Wales Act 2014 that we have the powers to replace stamp duty land tax. That’s what we are entitled to do immediately and that’s what this Bill therefore sets out to do. Does that mean that we should avoid a debate on bigger questions about different ways of approaching how we raise revenue, what should be taxed, how these taxes interplay with one another? I don’t think we should avoid that at all. I think this Assembly term may well be the right one to look at those questions, not in the abstract, but looking at how those ideas would, in a practical way, be applied if they were to be operated in Wales, and then to allow those with the responsibility to make informed decisions about them.

Rwy'n croesawu'n fawr y datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a Llywodraeth Leol ar y dreth trafodiadau tir. Rydym yn gwybod fod y dreth trafodiadau tir yn dreth gyfnewidiol a chylchol. Rydym yn gwybod hefyd ei bod wedi gostwng £110 miliwn rhwng 2007-08 a 2009-10. Rydym yn gwybod hefyd fod y gyfradd o gynyddu refeniw yn ne-ddwyrain Lloegr, yn enwedig Llundain, yn fwy nag yng ngweddill y Deyrnas Unedig. Rydym yn gwybod hefyd fod y cynnydd yn Llundain o leiaf yn rhannol o ganlyniad i bryniannau tramor—mae Llundain yn ddinas ryngwladol. Gan fod gwerth y bunt wedi gostwng yn sylweddol yn erbyn yr ewro a'r ddoler, mae prisiau eiddo yn yr arian hynny wedi gostwng yn sylweddol hefyd.

A gaf i ddweud, mae'r Bil yn nodi datblygiad sylweddol o ran datganoli trethi? Rwy'n credu bod hynny'n rhywbeth y mae gwir angen i ni ei ystyried. Croesawaf yn fawr gyflwyniad y rheol gyffredinol ar atal osgoi. Yn y Cynulliad diwethaf, roedd rhai ohonom a oedd ar y Pwyllgor Cyllid yn trafod yr angen am reol gyffredinol ar atal osgoi ac rwy'n falch iawn o weld bod hynny wedi digwydd.

Mae gennyf i ddau gwestiwn mewn gwirionedd. Mae un yn ymwneud ag eiddo ar y ffin. Mae'n nodi yn y Bil:

'Yn unol â hynny, mae trafodiad Cymru i'w drin fel trafodiad tir o fewn ystyr y Ddeddf hon (sef caffael buddiant trethadwy sy'n ymwneud â'r tir yng Nghymru).'

Os oes tir yng Nghymru a Lloegr, ac os yw'r gyfradd yr un fath yng Nghymru a Lloegr, a fydd yr un swm yn cael ei gasglu ar ôl cyflwyno'r Ddeddf hon, ac wedyn yn cael ei rannu rhwng Cymru a Lloegr fel sy'n digwydd ar hyn o bryd? H.y., a fydd cyfle i bobl dalu llai o dreth drwy gael gwerth yn Lloegr a gwerth yng Nghymru sy'n golygu eu bod o dan drothwy, a fyddai'n lleihau faint o arian sy'n rhaid iddynt ei dalu?

Mae'r ail bwynt mewn gwirionedd-neu'r ddau bwynt nesaf, mewn gwirionedd, yn ychwanegu at bwyntiau Adam Price; mae’n drueni fy mod heb siarad o'i flaen i ddweud y gwir. Mae'r un cyntaf yn ymwneud â'r rheol dim niwed: a yw honno am gael ei chymhwyso? Os ydym ni’n mynd i weld Llundain a de-ddwyrain Lloegr, yn enwedig Llundain, yn cynyddu mewn gwerth-ac mae yna dai yn Llundain sydd werth £50 miliwn a £60 miliwn; mae gennyf i strydoedd yn fy etholaeth am y prisiau hynny—rwyf wir yn credu bod y sefyllfa hynny'n bodoli, o ran y gwerth sy'n bodoli, sef ein bod yn mynd i golli allan dros gyfnod o amser, oni chyflwynir y rheol dim niwed. Mae hynny naill ai'n golygu, fel y dywedodd Adam Price, eithrio Llundain a de-ddwyrain Lloegr a’n cymharu ni â rhannau cymharol o Loegr, neu feddwl am ryw ffordd arall o'i wneud fel nad yw cyllideb Cymru ar ei cholled.

Y trydydd pwynt—ac rwyf am fod hyd yn oed yn fwy direidus nag Adam Price wrth geisio eich temtio, Weinidog—yw hyn: ai nawr yw’r amser i ddechrau trafod perthnasedd treth gwerth tir, yn hytrach na'r trethi eiddo hyn, lle caiff pobl eu trethu yn ôl gwerth eu tir? Gwn ein bod wedi siarad am y peth o'r blaen, cyn i chi ddechrau yn eich swydd bresennol. A yw hi bellach yn amser o leiaf i ddechrau dadl ar y pwnc hwnnw?

Rwy’n diolch i Mike Hedges am yr holl gwestiynau hynny. Rwy'n ddiolchgar am yr hyn a ddywedodd am y rheol gyffredinol ar atal osgoi, a bydd y rhai a fydd yn edrych yn fanwl ar y Bil yn gweld ein bod wedi dilyn strwythur prawf yr Alban ar gyfer y Rheol Gyffredinol ar Atal Osgoi, sef y bydd trefniadau treth sy'n artiffisial yn cael eu dal gan y Rheol Gyffredinol ar Atal Osgoi, ond o ran treth dir y dreth stamp, mae'n rhaid iddynt fod yn gamdriniol cyn bod y Rheol Gyffredinol ar Atal Osgoi yn berthnasol. Felly, rydym wedi gostwng y trothwy ar gyfer gweithredu’r rheol gyffredinol ar atal osgoi.

Rwy'n siŵr bod y mater sy’n ymwneud ag eiddo ar y ffin yn un y bydd y pwyllgor yn awyddus i dynnu sylw ato yn ystod y gwaith craffu. Rydym wedi gweithio'n agos iawn gyda'r awdurdod gwerth tir. Rydym yn credu bod yna tua 450 o eiddo—gallwn fwy neu lai eu henwi—ac mae tua 30 o'r rhai hynny yn newid perchennog mewn unrhyw flwyddyn benodol. Bydd i ba raddau y bydd eiddo yn dod o dan y drefn newydd yng Nghymru a'r drefn a fydd yn cael ei gweithredu yn Lloegr, yn dibynnu ar y graddau y bydd yr eiddo mewn un wlad neu'r llall. Felly, os bydd chwarter y tir yng Nghymru, bydd chwarter o'i rwymedigaeth yn cael ei phennu gan ein cyfraith ni, ac os bydd tri chwarter o'r tir yn Lloegr, bydd tri chwarter ohoni yn cael ei phennu gan y gyfraith sy'n gymwys yn Lloegr. Dyma pam yr ydym falch nad yw’n berthnasol dim ond i 30 o eiddo, ac mewn gwirionedd, nid yw llawer ohonynt wedi'u rhannu'n chwarter a thri chwarter; maent yn eu hanfod mewn un wlad a chanddynt ddarn ymylol o dir sydd yr ochr arall i'r ffin.

Mae'r egwyddor dim niwed yn hollbwysig o ran addasu grantiau bloc. Beth yw diben addasu grantiau bloc? Ei ddiben yw adlewyrchu'r ffaith na fydd Llywodraeth y DU bellach yn derbyn refeniw gan drethdalwyr yng Nghymru ar gyfer trethi sydd wedi'u datganoli. Felly, os yw'r Cynulliad hwn yn gwneud penderfyniadau sy'n golygu ein bod yn gallu codi trethi, mae angen i ni wneud yn siŵr ein bod yn elwa ar hynny; os ydym yn gwneud penderfyniadau i’r gwrthwyneb, mae'n rhaid i ni fod yn glir y byddwn ni'n wynebu canlyniadau hynny. Ond mae'n rhaid i gymaryddion felly fod yn rhai teg, a dyna'r pwynt yr oedd Canolfan Llywodraethiant Cymru yn ei wneud am effaith Llundain.

Yn olaf, o ran trethiant gwerth tir, wel, yn bersonol, yr wyf i bob amser wedi gweld manteision yn hynny.  Yr hyn yr wyf i am i ni ei wneud, os gallwn ni, yn ystod tymor y Cynulliad hwn, yw symud ymlaen o ymarferion cymharol ddamcaniaethol o ran manteision ac anfanteision gwahanol ffyrdd o drefnu trethi. Ceir adroddiad da iawn, a gyhoeddwyd gan Lywodraeth yr Alban ym mis Rhagfyr y llynedd, ar y cyd â Chonfensiwn Awdurdodau Lleol yr Alban a Llywodraeth yr Alban, sy'n gwneud yr union beth hynny: mae'n ymarfer manteision damcaniaethol sy’n ymwneud â threth gwerth tir, treth incwm leol, diwygio’r dreth gyngor, er enghraifft. Nid wyf yn credu bod angen i ni fynd dros hynny eto. Rydym yn gwybod yn awr yn ddamcaniaethol beth yw'r pwyntiau cadarnhaol a'r pwyntiau negyddol sylfaenol. Mae angen i ni wneud ychydig o waith cymhwysol i weld, fel y dywedais wrth Adam, pe byddem yn penderfynu dilyn unrhyw un o'r ffyrdd hynny yng Nghymru, beth y byddai hynny'n ei olygu mewn gwirionedd ar gyfer cymhwyso trethi yng Nghymru. Wedyn, byddwn mewn gwell sefyllfa i weld pa un o'r modelau hyn a allai fod yn well ar ein cyfer ni.

Diolch i chi, Ysgrifennydd y Cabinet, am eich datganiad. Byddwch yn falch o gael gwybod fy mod i am ofyn i chi am y dreth trafodiadau tir ac nid am yr amrywiaeth o drethi damcaniaethol eraill, boed hynny'r dreth dir neu'n dreth gyfoeth neu beth bynnag. Rwy'n credu bod gennym ddigon ar ein plât wrth fynd i'r afael â'r darn hwn o ddeddfwriaeth. Gwnaethoch chi sôn fod hon yn foment hanesyddol: y dreth Gymreig gyntaf mewn cannoedd—credaf mai 800 o flynyddoedd oedd y rhif. Roeddwn yn teimlo fel pe bai wedi cymryd 800 o flynyddoedd i mi ddarllen y ddogfen. A dweud y gwir, mae’n ddogfen go swmpus, Ysgrifennydd y Cabinet, ac mae llawer ynddi i ni ei ystyried cyn y bydd hwn yn y pen draw yn fodel ar gyfer treth trafodiadau tir a fydd yn cael ei weithredu ar draws Cymru. Er fy mod yn cydnabod y cyfarwyddyd mwy eithafol a nodwyd gan Adam Price a Phlaid Cymru yn gynharach, rwy'n falch eich bod wedi dilyn egwyddor y Gweinidog Cyllid blaenorol o ran cadw pethau yr un fath ag y maent ar draws y ffin, a dim ond gwyro lle mae hynny'n gwbl angenrheidiol. Yn sicr, i ddechrau, ym mlynyddoedd cyntaf gweithrediad y dreth hon, rwy'n credu bod hynny'n benderfyniad call.

Rydych chi'n sôn am beidio â newid er mwyn newid. Gallwn ddweud fod hynny'n ddull Ceidwadol dda o weithio, Ysgrifennydd y Cabinet, ond byddai hynny'n debygol o fod yn elyniaethus, felly byddaf yn peidio â sôn dim mwy am hynny. Gwnaethoch chi sôn am gysondeb—a gofynnwyd i chi gan Mike Hedges ac Adam Price am gysondeb—rwy'n siŵr eich bod yn cydnabod ei bod yn hawdd siarad am gysondeb, ond a allaf ofyn i chi sut yr ydych chi'n sicrhau bod y cysondeb hwn yn cael ei gynnal a sut y bydd yn cael ei gynnal yn ymarferol? Ai mater syml ydyw ar y naill law o gopïo cyfraith Lloegr lle y bo'n briodol, neu wrando ar arbenigwyr yn y maes a allai fod â'u barn eu hunain ynglŷn â'r gyfraith ar draws y ffin a meysydd y maent o'r farn y gallent fod yn well yma a lle, yn wir, y gallai fod yn waeth dros y ffin? Sut ydych chi'n cydbwyso'r cysondeb hwnnw? Ac—rydych chi wedi crybwyll hyn—sut yr ydych chi'n cynnwys rhanddeiliaid mewn proses barhaus wrth i'r dreth gael ei datblygu ac, yn wir, wrth iddi ymwreiddio?

Rydym yn gwybod y bu pryderon a gofidion yn y byd trethi ynghylch sefyllfa lle ceir cyfundrefn dreth wahanol yma. Mae'r dreth trafodiadau tir, fel y dywedasoch, yn arbennig o agored i'r feirniadaeth hon oherwydd y ffordd y mae pobl yn prynu a gwerthu tai ar hyd y ffin. Rwy'n gwerthfawrogi efallai mai dim ond ychydig o eiddo a geir lle mae'r tir ar y ffin, ond mae llawer iawn, iawn o eiddo yn agos at y ffin ac a fydd yn rhan o'r ystyriaeth wrth i bobl benderfynu a ydynt yn mynd i brynu tai yma neu yn Lloegr. Felly, sut rydych chi'n bwriadu mynd i'r afael â phryderon yr arbenigwyr treth hynny? Bydd angen bod â dealltwriaeth o'r gwahaniaethau; sut rydych chi'n hybu'r ddealltwriaeth hon? Rwy'n credu o'm cyfarfod gyda chi yr wythnos diwethaf, fod arbenigwyr treth a rhanddeiliaid sydd eisoes wedi gweld y ddeddfwriaeth, wedi’u sicrhau i ryw raddau, ac rwy'n credu bod hynny i raddau helaeth o ganlyniad i lawer iawn o waith caled gan eich aelodau staff wrth geisio sicrhau, yn y lle cyntaf, fod hyn mor ymarferol â phosibl. Sut rydych chi'n mynd i barhau i roi sicrwydd iddynt yn ystod y misoedd a'r blynyddoedd sydd i ddod fel nad ydynt yn colli hyder yn y broses?

Yn ystod yr haf, rydym wedi gweld newidiadau i dreth stamp y DU o ran mynd i'r afael ag osgoi talu treth. Gwnaethoch chi sôn am y rheol gyffredinol ar atal osgoi. Fel y gwnaethom drafod yn ein cyfarfod yr wythnos diwethaf, yn Lloegr, bydd cynghorwyr treth hefyd yn atebol am achosion o osgoi, nid dim ond y bobl hynny sydd â'u henwau ar y ffurflenni treth. Bydd yn cynnwys felly gynghorwyr a phobl sy'n llenwi eu ffurflenni treth ac yn talu treth yn y lle cyntaf. Rwy'n credu ei bod yn bwysig bod y ddeddfwriaeth newydd yng Nghymru yn cynnwys y newidiadau hyn. Sut y mae hyn yn mynd i gael ei gyflawni yn awr? Nid wyf yn credu ei fod yn y ddogfen honno ar hyn o bryd. Sut rydych chi'n sicrhau bod y ddeddfwriaeth, yn gyntaf, yn addas ar gyfer y dyfodol, ac yn ail, am gael ei diweddaru'n rheolaidd ag unrhyw newidiadau y mae'r Cynulliad yn eu hystyried yn angenrheidiol dros y blynyddoedd sydd i ddod? Nid wyf yn credu bod diweddaru awtomatig am ddigwydd mwyach wrth i'r dreth hon a threthi eraill yng Nghymru wahaniaethu o drethi Lloegr, felly mae'n bwysig ein bod yn gwybod bod modd sicrhau bod y ddeddfwriaeth hon a deddfwriaeth arall sy'n ymwneud â threthi yn addas ar gyfer y dyfodol.

Dau beth i gloi, Ysgrifennydd y Cabinet: a ydych chi’n cytuno â mi mai'r bwriad yma, y greal sanctaidd os mynnwch chi, yw profi'r beirniaid yn anghywir a gwneud rhywbeth gwell yma yng Nghymru, rhywbeth y byddai trethdalwyr yng Nghymru mewn gwirionedd yn ei ystyried yn well na'r hyn sydd wedi bod o'r blaen, yn hytrach na dim ond creu treth trafodiadau tir boddhaol yn lle treth y DU? Mae'n haws dweud na gwneud, rwy'n gwybod—a’r gwir amdani yw nad talu trethi fydd dewis cyntaf unrhyw un, ond mae'n un o ffeithiau bywyd, ac mae'n rhywbeth yr wyf yn siŵr y byddech chi a'ch Llywodraeth yn awyddus i'w wneud mor hawdd â phosib i bobl yma yng Nghymru.

Yn olaf, Ddirprwy Lywydd, o ran y mater a godwyd gan Blaid Cymru a Mike Hedges ynglŷn â'r fframwaith cyllidol, ydw, rwy'n credu na allwch chi weld y dreth trafodiadau tir a'r fframwaith cyllidol ar wahân. Mae’n wir, ac yn anochel, ac rydym ni i gyd yn deall y bydd, wrth gwrs, ostyngiad yn y grant bloc i Gymru pan fydd y trethi hyn yn dod i rym, ond yr hyn nad ydym am ei weld—neb ohonom yn y Siambr hon—yw gostyngiad annheg yn y grant bloc. I ddechrau, efallai na fydd hynny'n digwydd, ond wrth i'r blynyddoedd fynd heibio ac wrth i chi wynebu materion megis chwyddiant a newid yn y boblogaeth, mae perygl, oni bai bod y fframwaith cyllidol yn gweithredu'n briodol, y gallai Cymru fod ar ei cholled yn y dyfodol. Pa drafodaethau a gawsoch chi gyda'r Trysorlys, a pha drafodaethau yr ydych chi wedi'u cael â Phrif Ysgrifennydd y Trysorlys, i wneud yn siŵr eu bod yn deall ein pryderon yma ac yn eu gwerthfawrogi’n llawn, er mwyn gwneud yn siŵr y bydd y trethi hyn yn gweithio cystal ag sy'n bosibl pan fyddant yn dod i rym?

Diolch i chi, Ddirprwy Lywydd. Rwyf bob amser yn falch o glywed Nick Ramsay yn dweud y pethau hynny am y fframwaith cyllidol; gwnes i ei ddyfynnu yn fy nghyfarfod â Phrif Ysgrifennydd y Trysorlys er mwyn rhoi gwybod i Brif Ysgrifennydd y Trysorlys y fath bwysau oedd arnaf i gan feinciau'r Ceidwadwyr yma yn y Cynulliad i sicrhau bod y fframwaith cyllidol yn cael ei drafod yn briodol o safbwynt Cymru. Felly, byddaf yn falch o allu dweud wrtho fod y buddiannau hynny'n parhau yn gadarn iawn.

Gan weithio tuag yn ôl, mewn ffordd, trwy'r cwestiynau, wrth gwrs ei bod yn uchelgais gennym ni nid yn unig i gymryd lle'r dreth bresennol ond i wella'r ffordd y mae'r math arbennig hwn o drethiant yn cael ei weithredu yma yng Nghymru. A ydym ni'n gwneud dim ond copïo cyfraith Lloegr? Nac ydym. Un o nodweddion treth dir y dreth stamp yw'r ffordd, fel y mae deddfwriaeth yn tueddu i wneud, y mae wedi aeddfedu dros y blynyddoedd gan fod darnau yn cael eu hychwanegu ati a darnau'n derbyn pleidlais yn rhan o Fil arall sy'n golygu ei bod yn eithaf anodd cael gwybod popeth y mae arnoch angen ei wybod. Felly, rydym mewn sefyllfa ffodus, sef ein bod ni’n gallu gwneud yr holl newidiadau hynny mewn un lle, gan wneud y gyfraith yn fwy hygyrch a dealladwy. Ac rydym yn sicr wedi dysgu llawer iawn gan arbenigwyr yma yng Nghymru—arbenigwyr ar drethi, ond hefyd arbenigwyr ym maes trafodiadau tir—ac rwy'n credu bod budd y cyngor y maent wedi'i roi o’u gwirfodd i’w weld yn y Bil. Rydym yn sicr yn dymuno, yn y modd y gofynnodd Nick Ramsay, barhau i elwa ar hynny yn ystod hynt yn Bil. Mae'r strwythurau cynghori a roddwyd ar waith i raddau helaeth gan fy rhagflaenydd, Jane Hutt, am barhau i gael eu gweithredu drwy gydol taith y Bil hwn drwy'r Cynulliad Cenedlaethol.

Mae Nick Ramsay yn gwbl gywir i ddweud, er na cheir llawer o eiddo mewn gwirionedd sydd ar y ddwy ochr i’r ffin, mae yna lawer mwy o drafodiadau o eiddo ar hyd y ffin, ac felly mae'n rhaid i ni wneud yn siŵr bod gan ymarferwyr ar ochr arall y ffin wybodaeth dda am y rheolau y byddant yn ddarostyngedig iddynt os ydynt yn gweithio yng nghyd-destun Cymru. Mae llawer o waith wedi'i wneud eisoes o fewn y meysydd proffesiynol gan ddefnyddio rhwydweithiau proffesiynol a chyhoeddiadau proffesiynol, ac yn y blaen, i hyrwyddo dealltwriaeth, a byddwn yn gwneud popeth o fewn ein gallu i sicrhau bod yr wybodaeth honno ar gael yn rhwydd i bobl sydd angen paratoi eu hunain i allu rhoi cyngor da.

Credaf fod cyhoeddi fersiwn ddrafft o'r Bil yn syth cyn y toriad, gyda chytundeb swyddfa'r Llywydd, wedi bod yn llwyddiannus o ran caniatáu i’r rhai hynny a fydd yn gorfod gwneud y gwaith ymarferol o dan y llyfr rheolau newydd hwn—o ran rhoi sicrwydd iddynt ein bod, yn y lle cyntaf, yn bwriadu cynnal cysondeb a'n bod ni wedyn yn caniatáu ar gyfer dargyfeirio wrth i bethau ddatblygu.

Yn olaf, o ran cosbau ac osgoi trethi, mae Nick Ramsay'n cyfeirio at ddogfen ymgynghori a gyhoeddodd y Trysorlys yn ystod mis Awst, sy'n nodi ei fod yn cynllunio cyfundrefn ataliol newydd ar gyfer y rhai hynny sy'n rhoi cyngor sy'n amlwg wedi'i roi at ddibenion osgoi trethi sydd i'w casglu'n gyfreithlon. Mae'r ymgynghoriad hwnnw'n dod i ben ar 12 Hydref, felly nid ydym yn gwybod yn sicr mewn gwirionedd beth fydd y Trysorlys yn ei wneud. Bu rhywfaint o ymatebion eithaf gelyniaethus i rai o'r syniadau a gynigwyd gan y Trysorlys. Rwy'n awyddus iawn i gadw llygad barcud ar y sefyllfa a gweld faint y byddwn ni'n dymuno ei ail-greu yn ein Bil ni, o ran y mesurau ataliol sy'n cael eu hystyried yn Llundain.

Yn olaf, Mark Reckless.

Diolch. Derbyniodd fy mhlaid gytundeb Dydd Gŵyl Dewi a gwnaethom ddweud y byddem ni'n gweithio gyda hynny, yn bennaf rwy'n credu gan ein bod ni'n dymuno canolbwyntio ar ddarparu gwell gwasanaethau cyhoeddus yng Nghymru, yn hytrach na pharhau i fogailsyllu ar yr elfen gyfansoddiadol. Nid ydym yn derbyn y newid i ddatganoli pwerau treth incwm heb refferendwm, sy'n wyriad oddi wrth y cytundeb Dydd Gŵyl Dewi hwnnw, ond rydym yn nodi bod y ddwy dreth hyn wedi’u cynnwys o fewn y cytundeb, ac felly, rydym yn ymgysylltu'n adeiladol â hynny.

Tybed, fodd bynnag, a allai Ysgrifennydd y Cabinet esbonio'r rhesymeg ynglŷn â pham y cafodd y ddwy dreth hon—y dreth stamp neu'r dreth trafodiadau tir a'r dreth dirlenwi—eu dewis ac a gafwyd consensws ar y rhai hynny, er budd yr Aelodau newydd neu'r rhai hynny nad oedd wedi cymryd rhan yn y cytundeb Dydd Gŵyl Dewi?

Yn ail, rydym yn gweld, rwy'n credu, ar feinciau Plaid Cymru rywfaint o ddathlu dealladwy o ran yr egwyddor o ddatganoli treth i Gymru, ac er fy mod yn edrych ymlaen at eistedd ar y Pwyllgor Cyllid dan gadeiryddiaeth Simon Thomas, nid wyf o reidrwydd yn rhannu'r ymdeimlad hwnnw o ddathlu, ond byddai'n anfoesgar i ni beidio â chydnabod pwysigrwydd hyn i rai Aelodau yn y Siambr hon. Fodd bynnag, a fyddai Ysgrifennydd y Cabinet yn cytuno y byddai'r ddwy dreth hyn y rhai cyntaf o nifer i gael eu datganoli ac a ydyw'n gweld y dreth hon yn gyfle i weithredu cyfundrefn dreth i Gymru ar wahân i weddill y Deyrnas Unedig ar gyfer tir ac eiddo yn gyffredinol, yn hytrach na dim ond ar gyfer y dreth gul hon?

Soniodd am ganolbwyntio ar anghenion a blaenoriaethau sy’n unigryw i Gymru, ac rwyf innau, fel Nick Ramsay, wedi mwynhau darllen yn ystod yr haf; rwy'n deall mai hon yw’r gyfraith hiraf y mae Cynulliad Cymru wedi'i hystyried hyd yn hyn. Yn sicr, o'i darllen, ymddengys y dyblygir ychydig yn fwy o ddeddfwriaeth a chyfundrefn y DU—mewn llawer iawn o fanylder technegol mewn rhai mannau—ac ychydig yn llai, o leiaf cyn belled ag yr wyf i wedi'i ddirnad hyd yn hyn, o ychwanegiadau newydd wedi'u bwriadu ar gyfer anghenion a blaenoriaethau unigryw i Gymru. Meddwl oeddwn i tybed a allai roi rhai enghreifftiau o'r anghenion a'r blaenoriaethau unigryw hynny i Gymru y mae'n credu y bydd y ddeddfwriaeth hon yn mynd i'r afael â nhw.

Yn drydydd, fel cyfreithiwr, a allaf eich rhybuddio, ynglŷn â'r awydd a'r uchelgais i ehangu, symleiddio a chryfhau'r system bresennol. Mae’n bosibl y bydd yn sylweddoli bod rhywfaint o densiwn yn bodoli rhwng yr ehangu a'r cryfhau a'r symleiddio. Hyd yn oed pan ymddengys bod codeiddio’n symleiddio arferion presennol neu flaenorol, bydd yn aml yn arwain at—ac mae’n bosibl y bydd yn sylweddoli ar hyn yng nghyd-destun y rheol gyffredinol ar atal osgoi, waeth ba mor syml yr ymddengys—at gyfraith achos a fydd yn datblygu ac yn cynnwys ei chymhlethdodau ei hun, efallai, mewn ffyrdd y mae’n anos eu rhagweld na phe byddai’n digwydd pe bai'r ddeddfwriaeth heb ei newid. I'r graddau y ceir gwahaniaeth rhwng y system yng Nghymru—ac rwy'n cydnabod yr hyn y mae'n ei ddweud mai'r flaenoriaeth gyntaf yw ei gwneud yn gyfarwydd a ydyw'n disgwyl i gwmnïau o gyfreithwyr ar ochr Lloegr i'r ffin sydd, efallai, yn trawsgludo eiddo o Gymru yn achlysurol yn unig—. A yw'n gweld y byddai llawer o'r rhai hynny'n gadael y farchnad ar gyfer darparu gwasanaethau trawsgludo i Gymru, ac a fyddai'n gweld hynny yn rhywbeth cadarnhaol, a fyddai’n golygu bod mwy o wasanaethau cyfreithiol yn cael eu darparu yn y cartref yng Nghymru, neu'n rhywbeth negyddol a fyddai’n golygu lleihau cystadleuaeth yn yr ardal?

Yn olaf, y mater a godwyd yn fedrus gan Mike Hedges ynglŷn ag eiddo trawsffiniol—rwy'n deall nad oes cymaint â hynny o ran nifer, ond pwynt o ryw ddiddordeb neu egwyddor i'r Aelodau. A ydyw wir yn ddoeth cael trefn lle mae gennych ddwy dreth sy'n berthnasol i’r un eiddo? Soniodd Mike am y posibilrwydd y byddai hynny'n arwain at dreth is ac efallai at awydd gan bobl i adeiladu tai ar y ffin, oherwydd gyda threth gynyddol, byddwch yn ei gwahanu i ddwy ran a gallai'r swm cyffredinol a delir fod yn is. A yw hynny wir yn rhywbeth yr ydym am ei weld yn digwydd? Dywedodd Ysgrifennydd y Cabinet bryd hynny, 'Wel, mewn gwirionedd, gyda'r rhan fwyaf ohonynt, dim ond cyfran fach a fydd yn mynd i’r naill ochr neu'r llall'. Os felly, onid yw'n dilyn—? Oni fyddai'n gallach ac yn haws i ymarferwyr, yn ogystal â ni ein hunain, pe byddem yn dweud efallai, pa bynnag ochr i'r ffin y ceir y rhan fwyaf o'r tir, y gallai system dreth y genedl honno fod yn gyfrifol am y dreth yn ymwneud â’r trafodiad penodol hwnnw?

Gan droi at y cwestiwn olaf yn gyntaf: nodir y rheolau ar gyfer ymdrin ag eiddo trawsffiniol wrth lunio'r strategaeth dreth newydd yn Neddf 2014. Nid ydynt yn rhywbeth y mae gennym y rhyddid i'w had—drefnu, hyd yn oed pan geir awgrymiadau call am sut y gellid ei wneud yn wahanol. Mae gennym lyfr rheolau; rydym yn ceisio’i defnyddio i lunio'r system orau bosibl. A ydw i'n disgwyl y bydd ymarferwyr ar ochr yr arall i’r ffin yn gwneud llai o fusnes yng Nghymru o ganlyniad i'r Bil? Nid dyna fwriad y Bil, ond gallaf weld, yn y ffordd yr ydym wedi disgrifio dyfodol y Bil, sut y gall aros yn gymharol agos at ffyrdd hysbys o wneud pethau i ddechrau—. Mwy o wahaniaethu— nid dim ond ar ein hochr ni, ond mae'r gyfraith o ran treth dir y dreth stamp wedi newid yn gymharol gyflym ar sail Cymru a Lloegr, felly fe fydd yna newid yr ochr arall i'r ffin hefyd, a fydd yn pwysleisio’r gwahaniaeth dros amser, ac fe allai hynny newid y ffordd y mae pobl yn cyflawni eu busnes.

Roedd gennyf ddiddordeb yn yr hyn a oedd gan yr Aelod i'w ddweud am densiynau rhwng gwahanol uchelgeisiau ar gyfer symlrwydd ac eglurder ac yn y blaen. Os oes tensiynau yn bodoli nad ydym wedi sylwi arnynt ein hunain, neu a fydd yn dod yn fwy amlwg yn ystod y broses graffu—credaf y bydd hynny'n ddefnyddiol iawn, a byddaf yn sicr yn edrych yn ofalus iawn ar unrhyw enghreifftiau a fydd yn dod i'r amlwg. Gofynnodd yr Aelod am ble yn y Bil y ceir ychwanegiadau newydd, ac er mai ein huchelgais, fel y dywedais, yw caniatáu trosglwyddiad didrafferth, ceir enghreifftiau drwy'r Bil cyfan lle yr ydym wedi addasu trefniadau i ystyried anghenion a blaenoriaethau Cymru. O ran prydlesi, er enghraifft, sydd bob amser wedi bod yn bwnc o ddiddordeb yng nghyd-destun Cymru, byddwch yn gweld na fwriedir i elfen rent y prydlesi preswyl gael ei threthu dan y dreth trafodiadau tir, er eu bod yn cael eu trethu o dan dreth dir y dreth stamp. Rydym yn gwella'r rheolau ar gyfer prydlesi sy'n parhau ar ôl cyfnod prydlesu penodol ac amhenodol, sy'n bwysig mewn cyd-destun Cymreig, a hefyd rydym yn gwneud newidiadau i sut y mae'r rheolau yn gweithredu pan gaiff prydles newydd ei chaniatáu, ond bod y dyddiad y mae i fod i gychwyn wedi'i ôl-ddyddio. Bwriedir yr holl bethau hyn i fod yn gyson â'n huchelgeisiau ar gyfer sicrhau mwy o symlrwydd, cysondeb a thegwch, ond maent yn deillio'n uniongyrchol o'n profiad ni o brydlesi a lesddaliadau yma yng Nghymru.

O ble y daethant, y ddwy dreth benodol hyn? Wel, o'r comisiwn Silk, ac o'r gwaith a wnaeth y comisiwn a'i archwiliad trylwyr iawn o'r holl wahanol bosibiliadau o ran y trethi y gellid eu datganoli i Gymru. Yr egwyddor yr ydym yn ei sefydlu, Ddirprwy Lywydd, i gloi, wrth gwrs yw'r egwyddor ein bod yn gallu cymryd cyfrifoldeb am drethi sy'n effeithio ar bobl yng Nghymru yn uniongyrchol drwy'r Cynulliad Cenedlaethol. Ond mae'n egwyddor ehangach na hynny, a dyna pam ei bod yn iawn ein bod ni’n canolbwyntio arni ac yn ei dathlu i raddau. A honno yw'r egwyddor—sef y dylai corff sy'n gwario refeniw gymryd peth cyfrifoldeb am godi'r refeniw y mae'n ei wario. Nid ydym ni erioed wedi bod yn y sefyllfa honno yng Nghynulliad Cenedlaethol Cymru o’r blaen. Fe fyddwn ni yn y sefyllfa honno unwaith y bydd y gyfraith hon a'r dreth gwarediadau tirlenwi yn dod i rym, a dyna'r daith yr ydym yn cychwyn arni y prynhawn yma.

Diolch yn fawr iawn, Ysgrifennydd y Cabinet.