<p>Perthynas Cymru â’r Undeb Ewropeaidd</p>

1. 1. Cwestiynau i’r Prif Weinidog – Senedd Cymru ar 17 Ionawr 2017.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Lord Dafydd Elis-Thomas Lord Dafydd Elis-Thomas Independent

5. Pa bryd y gwnaeth y Prif Weinidog gyfarfod ddiwethaf â Phrif Weinidog y Deyrnas Unedig i drafod perthynas Cymru â'r Undeb Ewropeaidd? OAQ(5)0372(FM)[W]

Photo of Carwyn Jones Carwyn Jones Labour 2:07, 17 Ionawr 2017

Wel, fe gwrddais â hi ym mis Hydref ac fe siaradais â hi'r bore yma cyn yr araith a wnaeth hi'r bore yma. Ni ddywedodd hi lot ynglŷn â beth roedd hi’n mynd i’w ddweud, heblaw am ddweud y byddai hi’n moyn sicrhau y byddai Prydain Fawr yn edrych mas i wledydd eraill y byd ac, wrth gwrs, yn cynnal perthynas dda gyda gwledydd Ewrop.

Photo of Lord Dafydd Elis-Thomas Lord Dafydd Elis-Thomas Independent

Tra fy mod yn falch o glywed bod y Prif Weinidog wedi siarad gyda Phrif Weinidog y Deyrnas y bore yma, nid wyf yn synnu nad oedd e wedi cael llawer o oleuni. Ond o ddeall beth y mae hi wedi ei ddweud yn yr araith, a ydy hi yn deall na fyddai’n briodol iddi hi, fel Prif Weinidog y Deyrnas Unedig, geisio negodi ynghyd â gweddill yr Undeb Ewropeaidd ar faterion sydd wedi’u datganoli i’r fan yma?

Photo of Carwyn Jones Carwyn Jones Labour

Wel, sylwais ei bod hi wedi dweud na fyddai newid ynghylch pwerau datganoledig ac y byddai cyfreithiau yn cael eu gwneud yn y Seneddau dros y Deyrnas Unedig. Dywedodd hi hefyd bod eisiau cryfhau’r undeb rhwng gwledydd y Deyrnas Unedig. Nid wyf yn gwybod yn gwmws beth mae hynny’n ei feddwl. Os yw hynny’n meddwl, felly, y cawn ni system lle mae yna beirianwaith o sicrhau cytundeb rhwng Cymru, Lloegr, yr Alban a Gogledd Iwerddon ynglŷn â rhai pethau sy’n gyffredin rhyngom ni, wel, rwyf yn croesawu hynny. Os yw hynny’n rhyw fath o neges i ddweud y byddai rhai pethau’n cael eu penderfynu gan Lywodraeth y Deyrnas Unedig dros Gymru, yr Alban a Gogledd Iwerddon mewn mannau datganoledig—na, ni fyddwn i’n croesawu hynny.

Photo of Dawn Bowden Dawn Bowden Labour 2:08, 17 Ionawr 2017

(Cyfieithwyd)

Brif Weinidog, mae'n siŵr eich bod wedi eich brawychu cymaint â minnau yr wythnos diwethaf pan siaradodd ASau Torïaidd yn San Steffan am bedair awr i atal y Bil Aelod preifat gan Melanie Onn AS, a fyddai wedi diogelu pob agwedd ar ddeddfwriaeth gyflogaeth a ddiogelir ar hyn o bryd o dan gyfraith yr UE ar ôl i ni adael yr Undeb Ewropeaidd. A nodaf, mewn gwrthgyferbyniad llwyr â gweithredoedd ei ASau yr wythnos diwethaf, bod Prif Weinidog y DU wedi rhoi sicrwydd penodol ar hawliau gweithwyr yn ei datganiad y bore yma. Ond a yw’r Prif Weinidog yn cytuno â mi bod hyn yn dangos bod rhaniad eglur yn y blaid Dorïaidd ar y mater hollbwysig hwn o hawliau gweithwyr, sy'n golygu ei bod yn mynd i fod yn anoddach nag erioed i sicrhau bod gweithwyr yn cael eu hamddiffyn ym Mhrydain ar ôl Brexit, ac a yw'n cytuno hefyd â'r TUC y bydd angen i ni wybod yn union beth fydd y fframwaith ar gyfer hawliau a swyddi gweithwyr?

Photo of Carwyn Jones Carwyn Jones Labour 2:09, 17 Ionawr 2017

(Cyfieithwyd)

Wel, nodais yr hyn a ddywedodd hi. Croesewais yr hyn a ddywedodd. Yn wir, dywedodd nid yn unig y byddai hawliau yn cael eu diogelu ond y byddent yn cael eu hymestyn yn y dyfodol, nad oeddwn i’n ei ddisgwyl, ond sy’n rhywbeth rwy’n ei groesawu. Tanseiliwyd hyn, wrth gwrs, gan arweinydd y Ceidwadwyr Cymreig y prynhawn yma, a saethodd fwled fawr iawn drwy’r ddadl honno. Gobeithio fod hyn yn arwydd ei bod hi’n barod i frwydro’r asgell dde rhonc yn ei phlaid ei hun ac i gyflawni'r addewidion a wnaeth heddiw, oherwydd gwyddom fod rhai yn y Blaid Geidwadol sydd o’r farn mai’r ffordd orau ymlaen yw gwneud y DU yn fodel o ddadreoli, mewn ffordd debyg i rai gwledydd yn y byd lle nad oes unrhyw hawliau i weithwyr, lle mae pobl yn byw mewn ofn o ran diogelwch eu swyddi ac y mae eu hansawdd bywyd yn llawer is na’r hyn sy’n bodoli yn y DU ar hyn o bryd hyd yn oed.

Photo of Steffan Lewis Steffan Lewis Plaid Cymru 2:10, 17 Ionawr 2017

(Cyfieithwyd)

Roedd gennyf ddiddordeb yn sylwadau cynharach y Prif Weinidog ynghylch ein perthynas â’r UE yn y dyfodol, yn enwedig y goblygiadau i borthladdoedd Cymru. Awgrymodd y byddai'n annerbyniol i Ogledd Iwerddon gael trefniadau tollau mwy ffafriol na Chymru. Felly, yn y cyd-destun hwnnw, yn y sefyllfa honno, a fyddai'n dadlau yn erbyn telerau o’r fath i Ogledd Iwerddon, neu a fyddai'n ceisio dull gwahaniaethol tebyg i Gymru er mwyn amddiffyn ein porthladdoedd a'n heconomi?

Photo of Carwyn Jones Carwyn Jones Labour

(Cyfieithwyd)

Ni fyddwn eisiau gweld tollau o gwbl rhwng unrhyw fan yn y DU ac unrhyw fan yng Ngweriniaeth Iwerddon. Yr hyn yr wyf i’n ei ofni yw y bydd bargen yn cael ei tharo lle na fydd unrhyw safleoedd tollau o gwbl ar y ffin rhwng Gogledd Iwerddon a'r weriniaeth, ond eto bydd rhai ym mhorthladdoedd Cymru. Pe byddech chi’n weithredwr, y peth olaf y byddech chi ei eisiau fyddai gorfod mynd drwy'r tollau yn gorfforol, ac yn hytrach na mynd trwy Gaergybi, rydych chi’n mynd trwy Cairnryan i Larne ac i mewn i Ogledd Iwerddon, sy'n rhoi mantais gystadleuol sylweddol i Ogledd Iwerddon dros borthladdoedd Cymru. Byddai hynny'n cynrychioli, i mi, canlyniad annheg.

Photo of David Melding David Melding Conservative 2:11, 17 Ionawr 2017

(Cyfieithwyd)

Brif Weinidog, rwy’n credu mai Brexit eglur oedd y canlyniad mwyaf tebygol erioed, o ystyried yr hyn y pleidleisiodd pobl drosto yn y refferendwm, ond mae’n rhaid i ni ganolbwyntio’n bennaf ar yr hyn sy’n digwydd wedyn. A ydych chi’n cytuno â mi y dylem ni geisio cael trefniadau sy'n seiliedig ar barch at ein cymdogion yn yr UE? Ni ddylai fod unrhyw elfen o ddymuno i’r UE fethu; bydd hynny’n achosi problemau enfawr i ni yn uniongyrchol. Cryfhau swyddogaeth Sefydliad Masnach y Byd—rwy’n bryderus iawn y gallai polisi America newid ar y mater hwn nawr, er fy mod i’n credu mai llawer o'r hyn y seiliodd pobl a oedd yn dadlau dros Brexit eu barn arno oedd y byddem ni’n symud i reolau Sefydliad Masnach y Byd, os mai dyna fyddai’n ofynnol. Yn olaf, mae swyddogaeth NATO—rydym ni’n cofio yr uwchgynhadledd hynod lwyddiannus honno yma yng Nghasnewydd—yn ffordd o ddangos i'r byd bod Prydain yn dal i geisio bodloni ei rhwymedigaethau rhyngwladol, a bod yn gymydog da.

Photo of Carwyn Jones Carwyn Jones Labour 2:12, 17 Ionawr 2017

(Cyfieithwyd)

Mae hynny'n hollol wir. Mae Brexit yn debyg i sefyll mewn bwyty a rhywun yn dweud yr hyn nad ydyn nhw ei eisiau oddi ar y fwydlen, yna’n ceisio dyfalu beth maen nhw ei eisiau heb iddyn nhw fynegi barn ar y mater o reidrwydd. Fel gwleidyddion, rydym ni i gyd wedi bod yn ceisio dyfalu beth maen nhw ei eisiau. Mae cymaint o wahanol fodelau. I mi, y bwriad o’r cychwyn fu gwneud yn siŵr ein bod ni’n gwarchod, amddiffyn a gwella economi Cymru—mae hynny’n gwbl sylfaenol yn fy marn i—ac mae'n ymwneud â bod yn gymydog da. Nid yw Ewrop yn ymdrin ag anghydfod yn dda iawn; mae hanes yn dweud hynny wrthym. Rydym ni wedi bod yn llawer cryfach erioed pan ein bod ni wedi gweithio gyda'n gilydd. Yr Undeb Ewropeaidd oedd y fframwaith ar gyfer heddwch—y fframwaith ar gyfer heddwch yng Ngogledd Iwerddon, o ran hynny—ac mae'n hynod bwysig nad yw'r ewyllys da a’r cydweithrediad a ddatblygwyd dros gymaint o flynyddoedd ers diwedd y rhyfel yn cael eu colli wrth i ni geisio sefydlu perthynas newydd gyda'r UE yn y dyfodol.