7. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet amlinellu ei flaenoriaethau ar gyfer cryfhau cymunedau yng Nghymru? OAQ(5)0098(CC)

Diolch i’r Aelod dros Fynwy am ei gwestiwn. Mae fy mlaenoriaethau ar gyfer cryfhau cymunedau yn canolbwyntio ar dri maes allweddol: y blynyddoedd cynnar, cyflogaeth a grymuso. Ar hyn o bryd, rwy’n ystyried safbwyntiau o raglen ymgysylltu eang ar ddull newydd o adeiladu cymunedau cryf. Byddaf yn gwneud datganiad pellach maes o law.

Diolch i chi, Ysgrifennydd y Cabinet. Fel y gwyddoch, rwy’n siŵr, mae gennyf ddadl fer yn ddiweddarach heddiw ar fargen ddinesig prifddinas-ranbarth Caerdydd. Nid chi fydd yn ymateb; Ysgrifennydd y Cabinet dros gyllid fydd yn gwneud hynny. Yn y ddadl honno, byddaf yn nodi’r ffaith ei bod yn fargen sydd â llawer o botensial ar gyfer y dyfodol, ac yn amlwg, bydd yn ymwneud â thyfu cysylltiadau rhwng cymunedau a fydd yn cryfhau’r cymunedau hynny—cymunedau trefol a gwledig, hynny yw. Pa drafodaethau a gawsoch gydag Ysgrifennydd y Cabinet dros gyllid ynglŷn â defnyddio cyllid sylweddol y fargen ddinesig a ddaw, nid yn unig o’r lle hwn, ond hefyd o San Steffan i sicrhau bod y cyllid yn mynd tuag at gryfhau ein cymunedau gwledig a chryfhau prosiectau megis metro de Cymru, a fydd yn sicrhau bod pobl sy’n byw yn rhai o’r rhannau mwy pellennig o ranbarth Dwyrain De Cymru yn gallu cyrraedd ardaloedd fel Caerdydd a Chasnewydd mor gyflym ac mor hawdd â phosibl i sicrhau eu bod yn well eu byd yn economaidd?

Rwy’n credu bod yr Aelod yn hollol gywir i nodi’r mater hwn. Mae’r egwyddorion y mae’r Llywodraeth yn gweithio arnynt yn seiliedig ar Ddeddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015, ynglŷn â gwneud yn siŵr y gallwn adeiladu’r jig-so hwn gyda’n gilydd, a rhoi darlun arno hefyd er mwyn inni allu gwybod a deall beth sydd gan y dyfodol i’w gynnig i’n cymunedau a’n teuluoedd yn y mannau rydym yn eu cynrychioli. Un agwedd yn unig yw’r metro neu’r fargen ddinesig ar wneud yn siŵr fod gennym les unigolion yn flaenllaw yn ein prosesau gwneud penderfyniadau.

Ysgrifennydd y Cabinet, yn amlwg mae cymunedau cryf hefyd yn dibynnu, nid yn unig ar y tri ffactor a grybwyllwyd gennych, ond hefyd ar iechyd a lles y cymunedau hynny er mwyn sicrhau eu bod mewn sefyllfa i fanteisio ar yr holl agweddau eraill. I’r perwyl hwnnw, ar hyn o bryd mae gan Cymunedau yn Gyntaf elfen iechyd a lles o’i fewn, ac rydych wedi dweud mewn datganiad blaenorol eich bod yn bwriadu edrych ar y tri arall. Pa drafodaethau a gawsoch gydag Ysgrifennydd Cabinet dros Iechyd, Llesiant a Chwaraeon i sicrhau y gall y byrddau iechyd gymryd rhan yn y broses hon mewn gwirionedd ond hefyd, fod ganddynt ddigon o arian i wneud hynny, gan ei bod yn bwysig i ni sicrhau ein bod yn cryfhau iechyd a lles y cymunedau hynny?

Wrth gwrs, ac fe ddywedais yn gynharach wrth ateb cwestiwn blaenorol beth yw ein gweledigaeth o ran adeiladu cymunedau cryf, a beth sy’n ymwneud ag adfywio economaidd, swyddi a thwf, a beth sy’n ymwneud â lles. Rwyf eisoes wedi cael trafodaethau gydag Ysgrifennydd y Cabinet dros iechyd a Gweinidogion eraill ar draws yr adran ynglŷn â sut y byddwn yn edrych ar ein ffrydiau ariannu ac yn symud at broses atal ac ymyrraeth gynnar wrth wneud y gwaith bob dydd hefyd, oherwydd mae’n rhaid i ni gael cenedl iach, gwasanaeth llesiant yn hytrach na gwasanaeth iechyd, ac rwy’n siŵr fod fy nghyd-Aelodau ar draws y Cabinet yn ymateb i hynny yn y ffordd y datblygwn ein polisïau ar gyfer y dyfodol.

Diolch i’r Ysgrifennydd—esgusodwch fi. Simon Thomas.

I was slightly presumptuous. Simon Thomas.

Diolch, Lywydd. Diolch yn fawr iawn.

Cabinet Secretary, you talked about empowerment as one of your themes, and if that’s going to mean anything at all, it must include empowerment of the most marginalised people in our communities. I’d like to draw your attention to a project called the Unity Project in Monkton in Pembrokeshire, which is a project amongst the Gypsy and Traveller community there. I’ve been contacted by a member of that community who has used that project to develop her skills and to become trained to a degree level, but she is very concerned that the project is coming to an end now and that other people from the Gypsy and Traveller community similar to her won’t have that opportunity. I understand the project is being run by Save the Children, possibly, and Pembrokeshire County Council, but I ask you: are you aware of this project and what conversations are you having with Pembrokeshire County Council, because there are a number of Gypsy and Traveller communities in that area, regarding ensuring that there is empowerment of those communities as well?

Yn wir, ac mae’r Aelod yn gywir i grybwyll y mater. Nid yw grymuso’n ymwneud â’i gyfyngu i ddosbarth neu ddiwylliant; mae hyn yn hollgynhwysol. Yn ddiddorol, tynnodd yr Aelod, Julie Morgan, fy sylw at yr union fater hwn ddoe, ynglŷn â Phrosiect Undod. Rwy’n deall ei fod yn brosiect a ariennir gan y Gronfa Loteri Fawr. Rwy’n credu ei fod wedi dod i ben ddoe, os deallaf yn iawn, ond fe ofynnaf i fy swyddogion edrych ar fanylion hynny, gan fod y gymuned Sipsiwn/Teithwyr yn un o’r cymunedau mwyaf agored i niwed yn y DU. Mae cyfleoedd bywyd y gymuned hon yn wael iawn. Mae’n rhywbeth y dylem ysgwyddo cyfrifoldeb yn ei gylch.

Diolch i’r Ysgrifennydd Cabinet.