4. Pa drafodaethau y mae’r Cwnsler Cyffredinol wedi’u cynnal gyda swyddogion eraill y gyfraith parthed hawliau dinasyddion Ewrop yng Nghymru? OAQ(5)0033(CG)[W]

Wel, ni fydd yr Aelod yn synnu clywed bod y cwestiwn hwn yn amodol ar gonfensiwn sefydledig swyddogion y gyfraith. Fodd bynnag, mae Llywodraeth Cymru wedi gwneud ei safbwynt yn glir iawn: rydym wedi galw am warantu hawliau mewnfudwyr yr UE sydd eisoes yn byw yng Nghymru ar unwaith.

Wel, diolch i’r Cwnsler Cyffredinol am gadarnhau safbwynt Llywodraeth Cymru, ac rwy’n siŵr, fel finnau, ei fod mewn cysylltiad yn aml, ac rwy’n golygu bob wythnos, os nad bob dydd, ag etholwyr sy’n bryderus iawn, naill ai eu bod hwy eu hunain yn ddinasyddion yr UE, neu’n benodol—yn yr achosion rwy’n ymdrin â hwy—fod eu rhieni’n ddinasyddion yr UE. Maent yn ddinasyddion Cymreig, gyda rhieni a ddaeth rywbryd yn y gorffennol, o Wlad Pwyl, neu’r Almaen, neu beth bynnag, ac nid ydynt wedi bod angen unioni eu dinasyddiaeth, oherwydd, yn syml iawn, eu bod yn byw yma, o fewn yr Undeb Ewropeaidd.

Rwy’n gwrthwynebu’r ffordd y mae Llywodraeth y DU wedi defnyddio’r dinasyddion hyn—ein dinasyddion ni, y bobl sy’n pleidleisio drosom yma, ac sydd â hawl i bleidleisio drosom fel Aelodau Cynulliad—yn y modd hwn, fel testun bargeinio. Mae angen iddynt gael eu gwneud i deimlo’n gartrefol yng Nghymru, ac mae angen neges glir oddi wrth Lywodraeth Cymru, o leiaf, fod eu rôl yn ein gwasanaethau cyhoeddus yng Nghymru, a’u rôl fel dinasyddion Cymreig, yn cael ei thrysori a’i gwella yma. Pa waith pellach y gall Llywodraeth Cymru ei wneud, o safbwynt cyfreithiol yn benodol, a chyda’i waith ef, er mwyn sicrhau bod pawb sy’n byw yng Nghymru yn cael eu parchu fel dinasyddion, ni waeth o ble y dônt, a bod hawliau penodol dinasyddion yr UE, yn arbennig, yn gallu cael eu hymgorffori yn y ffordd y gweithiwn fel Cynulliad, a’r ffordd y mae ef, fel cynrychiolydd Llywodraeth Cymru’n gweithio?

Wel, rwy’n credu mai’r peth cyntaf yw ei bod yn bwysig iawn fod Llywodraeth Cymru yn gwneud yr hyn y mae wedi’i wneud, mewn gwirionedd, sef siarad yn glir ar ran y dinasyddion Cymreig hynny, y rhai sydd wedi dod o wledydd eraill yn Ewrop efallai, sy’n byw yng Nghymru, sydd wedi gwneud bywyd iddynt eu hunain yma, sy’n gweithio yma, ac sy’n cyfrannu cymaint at ein heconomi a’n teulu. Ac mae hynny’n cael ei nodi’n glir iawn ym Mhapur Gwyn Llywodraeth Cymru a anfonwyd at Lywodraeth y DU, ac sy’n destun trafodaethau. Ac nid oes gennyf unrhyw amheuaeth o gwbl—mae’n fater y bydd y Prif Weinidog yn ei grybwyll yn gyson—ei fod yn nodi ein safbwynt yn glir iawn:

‘Dylid gwarantu ar unwaith hawliau mudwyr o’r UE sydd eisoes yn byw yng Nghymru i aros, a rhaid i bob un sy’n byw yma gael ei drin gyda’r un faint o barch. Rydym yn galw ar yr UE i roi gwarant cyfatebol i ddinasyddion Cymru a’r DU sy’n byw yn yr UE.’

A yw’r Cwnsler Cyffredinol wedi gweld y datganiad ar wefan Llywodraeth y DU, sy’n dweud,

Pan fyddwn yn gadael yr UE, rydym yn disgwyl y bydd statws cyfreithiol dinasyddion yr UE sy’n byw yn y DU, a dinasyddion y DU sy’n byw yn aelod-wladwriaethau’r UE, yn cael eu diogelu’n briodol.

Ac felly, mae’r ymgais gan Simon Thomas i greu ofn ym meddyliau’r rhai a ddisgrifiodd fel dioddefwyr yn gwbl ddiangen, ac mewn gwirionedd, mae’n rhan o’r broblem, nid yn rhan o’r ateb. A gaf fi hefyd ofyn i’r Cwnsler Cyffredinol am ei farn ar effaith Confensiwn Fienna ar Gyfraith Cytuniadau 1969 yn hyn o beth? Yn ôl yr hyn rwy’n ei ddeall, mae’n datgan bod unrhyw hawliau a gafwyd cyn i wlad dynnu’n ôl o gytuniad yn cael eu cadw wedi hynny, ac mai rhagweledol yn unig fydd unrhyw hawliau a rhwymedigaethau a gaiff eu heffeithio, ac nid ôl-weithredol.

Rwyf am ymdrin â’r pwynt olaf yn gyntaf, ynglŷn â chonfensiwn Fienna. A allwch gadarnhau mai at adran 70 o’r confensiwn y cyfeiriwch—neu efallai nad ydych yn gwybod?

Nid sesiwn graffu yw hon.

Wel, nid oes gennyf y—[Anghlywadwy.] [Chwerthin.]

Fe ddywedaf wrthych felly: adran 70 o’r confensiwn yw hi mewn gwirionedd. Mae wedi bod yn destun ystyriaeth gyfreithiol, ac wrth gwrs, mae’n gonfensiwn sy’n berthnasol i aelod-wladwriaethau. Nid yw’n cronni ac yn rhoi hawliau. Roedd yn rhan o’r fytholeg, mewn gwirionedd, a gododd yn ystod y ddadl ar Brexit na fyddai hyn, rywsut, yn broblem, ond y farn gyfreithiol flaenllaw ar hyn yw, nid yn unig mai mater i aelod-wladwriaethau ydyw, nid yw’n trosglwyddo’r hawliau hynny, ac ni fyddai modd ei orfodi drwy lysoedd y Deyrnas Unedig.

O ran y pwynt a godwyd mewn perthynas â safbwynt Llywodraeth y DU ei bod yn disgwyl i’r hawliau hynny gael eu hanrhydeddu, mae’n golygu bod Llywodraeth y DU yn creu posibilrwydd—ac mae hwn yn destun pryder i’r unigolion hynny—na chânt eu parchu, o bosibl. Os yw Llywodraeth y DU yn awyddus i hawlio’r tir uchel moesol, ac yn disgwyl i’r holl hawliau hyn gael eu hanrhydeddu, efallai mai’r hyn y dylem ei wneud yw arddel safbwynt ein dinasyddion a gwneud yr hyn sy’n iawn, yr hyn sy’n anrhydeddus a’r hyn sy’n foesol mewn perthynas â dinasyddion yr Undeb Ewropeaidd sy’n byw yng Nghymru, yn hytrach na’u defnyddio fel testun bargeinio.

Mae fy etholaeth yn cynnwys cynrychiolwyr o bob gwlad yn Ewrop, ac eithrio, o bosibl, Lwcsembwrg a Liechtenstein, a gallaf sicrhau’r Cwnsler Cyffredinol nad ffrwyth dychymyg yw hyn. Mae wedi arwain at gynnydd sydyn yn y sylwadau difrïol sy’n cael eu cyfeirio at bobl sy’n dod o wledydd eraill yn Ewrop. Rwy’n arbennig o bryderus am y rhai sydd wedi byw yn y wlad hon ers blynyddoedd lawer, sydd wedi magu plant yn y wlad hon, sy’n ddinasyddion Prydeinig, ac eto sy’n wynebu’r posibilrwydd, ar hyn o bryd, o gael eu gorfodi i adael y wlad hon er mai dyma ble y mae eu teuluoedd yn byw. A allech ddweud wrthym a oes gan blant unrhyw hawliau yn y sefyllfa hon a beth yw hawl eu rhieni i barhau i fyw yn yr un wlad â hwy?

A gaf fi ddweud, mewn ymateb i hynny, fy mod mewn gwirionedd yn cytuno’n llwyr â’r datganiad a wnaeth Marilyn Brown o UKIP ar ‘Sharp End’ ychydig wythnosau’n ôl, y dylid rhoi dinasyddiaeth lawn i ddinasyddion yr UE sy’n byw yng Nghymru yn awr, ac na ddylid eu defnyddio fel testun bargeinio, felly mae’n amlwg fod anghytundeb o ran y safbwynt y mae UKIP wedi’i gyflwyno?

A gaf fi hefyd ddweud, mewn perthynas â phlant—mai hynny, mewn sawl ffordd, yw un o’r pethau mwyaf annifyr a gofidus am yr holl beth? Rwyf fi, fel yr Aelodau, wedi derbyn sylwadau gan ddinasyddion yr UE sy’n disgrifio eu sefyllfa deuluol, eu hamgylchiadau teuluol. Roedd gennyf un yn arbennig a oedd yn poeni y gallai orfod gadael, gan adael ei fab, sydd yn ei arddegau, a’i wraig o Gymraes ar ôl, oherwydd, er eu bod wedi byw a gweithio yng Nghymru ers 40 mlynedd, byddai’n colli ei hawl i fod yn ddinesydd. Rwy’n gobeithio bod yr hawliau hynny’n cael eu gwarchod, ond i’r unigolion yr effeithir arnynt mae’r sefyllfa lawn cywilydd o gael eich ystyried yn rhywun nad oes gennych unrhyw hawliau dinasyddiaeth yn sydyn yn hollol anghywir ac anfoesol, ac mae Llywodraeth Cymru wedi annog Llywodraeth y Deyrnas Unedig i ystyried hyn eto. Carwn ailadrodd yr anogaeth honno, ac rwy’n siŵr mai dyna yw barn mwyafrif llethol Aelodau’r Cynulliad hwn.