Eitem 3 ar yr agenda yw’r ddadl ar egwyddorion cyffredinol Bil Undebau Llafur (Cymru) ac rwy’n galw ar Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a Llywodraeth Leol i gynnig y cynnig—Mark Drakeford.

Cynnig NDM6298 Mark Drakeford

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru, yn unol â Rheol Sefydlog 26.11:

Yn cytuno i egwyddorion cyffredinol Bil yr Undebau Llafur (Cymru).

Cynigiwyd y cynnig.

Thank you very much, Deputy Presiding Officer. First of all, I would like to thank the Chairs of the, Equality, Local Government and Communities Committee and the Constitutional and Legislative Affairs Committee for their work in carrying out detailed scrutiny of the Bill throughout Stage 1. I would also like to thank the Chair and members of the Finance Committee. I would also like to thank stakeholders and social partners who have participated in the scrutiny process, providing written and oral evidence to the committee and contributing to our consultation on using agency workers during industrial action.

Dirprwy Lywydd, nodais ddibenion y Bil hwn wrth ei gyflwyno ym mis Ionawr, ac nid wyf yn bwriadu mynd dros yr un tir y prynhawn yma. I grynhoi, bydd y Bil yn datgymhwyso nifer o ddarpariaethau yn Neddf yr Undebau Llafur 2016 Llywodraeth y DU, gan sicrhau nad ydynt yn gymwys i wasanaethau cyhoeddus datganoledig. Mae'r darpariaethau hyn yn cynnwys didynnu taliadau tanysgrifio i undebau drwy’r gyflogres, amser cyfleuster a throthwyon pleidleisio. Rydym yn gwneud hynny er mwyn amddiffyn a hyrwyddo model llwyddiannus o bartneriaeth gymdeithasol yng Nghymru, a ddatblygwyd yn ofalus ac yn gyson gan Lywodraethau olynol Cymru, sy'n cynnwys tair plaid wleidyddol wahanol a etholwyd i'r Cynulliad Cenedlaethol ers 1999.

Er mwyn osgoi amheuaeth, gadewch i mi hefyd gofnodi eto nad effeithir ar y Bil hwn gan gychwyn Deddf Cymru 2017 y flwyddyn nesaf. Mae'r Bil wedi'i gyflwyno a bydd yn cael ei ddeddfu dan y setliad datganoli presennol. Ar yr amod bod y Bil wedi cyrraedd diwedd Cyfnod 1 erbyn i Ddeddf Cymru gychwyn, gall symud ymlaen drwy'r Cynulliad hwn. Dan yr amserlen bresennol, ni fydd y Bil hwn, os yw’n llwyddo, wedi cyrraedd diwedd Cyfnod 1, ond bydd wedi cael Cydsyniad Brenhinol cyn i Ddeddf Cymru ddod i rym.

Dirprwy Lywydd, ddiwedd mis Mawrth, ysgrifennais at y pwyllgorau gyda fy mhenderfyniad i gyflwyno gwelliant i'r Bil yng Nghyfnod 2 i wahardd y defnydd o weithwyr asiantaeth i gyflenwi yn ystod gweithredu diwydiannol gan wasanaethau cyhoeddus yn dilyn ymgynghoriad yn hwyr y llynedd. Bwriad yr wybodaeth ychwanegol oedd cynorthwyo'r pwyllgorau perthnasol i graffu ar yr opsiynau deddfwriaethol yn eu trafodaethau, ac rwy’n gobeithio y bydd ein proses ymgynghori, gan dynnu sylw at weithredu arfaethedig yn y maes, yn gallu rhoi iddynt y cwmpas am drafodaethau cytbwys gyda phartneriaid cymdeithasol ar y cynigion. Edrychaf ymlaen at graffu ar agwedd polisi'r Bil yn ystod gweddill proses y Cynulliad.

Dirprwy Lywydd, dim ond nifer fach o argymhellion sydd gan y ddau bwyllgor, ac rwy'n hapus felly i ddarparu ymateb cryno iddynt yn y ddadl hon, ar ôl ysgrifennu atynt i fynd i'r afael â rhai o'r materion mwy technegol a godwyd yn eu hadroddiadau. Yn gyntaf oll, a gaf i ddweud fy mod yn ddiolchgar am y gefnogaeth aruthrol gan bartneriaid cymdeithasol, a chefnogaeth y pwyllgor Cydraddoldeb, Llywodraeth Leol a Chymunedau wrth ddwyn y Bil hwn yn ei flaen? Roedd adroddiad y pwyllgor hwnnw yn cynnwys un argymhelliad ffurfiol: bod y Cynulliad hwn yn cefnogi egwyddorion cyffredinol y Bil y prynhawn yma. Hefyd, roedd y pwyllgor yn croesawu’r ymrwymiad i gyflwyno gwelliant Cyfnod 2, gan nodi’r gred y byddai'n cryfhau'r Bil ac y byddai'n gwbl gyson â'i ddiben penodedig a'r effaith a fwriedir. Mae’r argymhelliad hwnnw yn adlewyrchu'r dystiolaeth lethol, rwy’n credu, a gafodd y pwyllgor, a chroesawaf ei adroddiad yn fawr.

Gwnaed tri argymhelliad gan y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol. Roedd yr argymhelliad cyntaf yn gofyn imi esbonio yn y ddadl hon pam nad wyf wedi cynnwys y gwelliant arfaethedig i'r Bil yn gynharach, ac rwy'n hapus i wneud hynny, wrth gwrs. Mae'r ateb yn gorwedd yn natur ac amseriad y broses gwneud penderfyniadau yn San Steffan. Pasiodd y Llywodraeth etholedig yno ym mis Mai 2015 Ddeddf yn erbyn cyngor ei swyddogion cyfraith ei hun, o Lywodraeth Cymru a’r Cynulliad Cenedlaethol, a oedd yn gosod trefniadau ar wasanaethau cyhoeddus a ddatganolwyd i Gymru. Ar bob cam yn y broses honno, gwnaed ein gwrthwynebiad yn hysbys. Cafodd fy mhlaid i, ac eraill a etholwyd yma, ei hethol gydag ymrwymiad maniffesto i ddod â deddfwriaeth gerbron y Cynulliad i wyrdroi’r newidiadau hynny.

Ochr yn ochr â'u cynigion ar gyfer y Bil, yn ystod haf 2015, ymgynghorodd Llywodraeth y DU hefyd ar wahân ar gynigion i ddiddymu rheoliad 7 o'r rheoliadau asiantaethau cyflogaeth, sy'n gwahardd asiantaethau cyflogi sy'n cyflenwi gweithwyr asiantaeth i gyflenwi yn ystod gweithredu diwydiannol. Ar adeg etholiadau'r Cynulliad Cenedlaethol ym mis Mai y llynedd, nid adroddwyd ar ganlyniad yr ymgynghoriad hwnnw. Gan nad oedd y Cynulliad Cenedlaethol, felly, wedi mynegi barn yn flaenorol ar y mater, ac am nad oedd wedi ei nodi mewn unrhyw faniffesto, penderfynais y byddai angen ymgynghoriad ar wahân ar y mater hwn. Mae’r ymgynghori hwnnw wedi dod i ben a gwnaed fy mhenderfyniad i yn hysbys i'r pwyllgorau. Bydd y ddwy agwedd yn dod at ei gilydd, os bydd gwelliant y Llywodraeth yng Nghyfnod 2 lwyddo. Ac, fel y nodais yn gynharach, roedd y pwyllgor Cydraddoldeb, Llywodraeth Leol a Chymunedau yn cefnogi’r dull hwnnw o weithredu.

Mae argymhellion 2 a 3 adroddiad y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol yn ymwneud â'r pŵer yn adran 2 (2) o'r Bil i wneud darpariaethau trosiannol ac arbed. Cafodd y pŵer hwn ei gynnwys ar adeg ei gyhoeddi, oherwydd, ar y pwynt hwnnw, nid oedd yn hysbys sut y byddai Llywodraeth y DU yn mynd ati i gychwyn Deddf yr Undebau Llafur 2016, a oedd yn cynnwys pwerau tebyg. Yn fy marn i, adlewyrchwyd y pwerau hynny yn synhwyrol yn ein drafft ni ein hunain. Dywedais wrth y pwyllgor pan ymddangosais ger ei fron na fydd angen i ni wneud darpariaethau trosiannol fwy na thebyg. Nawr bod y darpariaethau perthnasol yn Neddf y DU mewn grym, gallwn weld, mewn gwirionedd, na fydd angen y pwerau hynny. Gan ei fod yn bŵer sydd bellach heb bwrpas, rwy’n hapus i ddweud y prynhawn yma y byddaf yn cyflwyno gwelliant yng Nghyfnod 2 i’w ddileu, ac felly yn rhoi sylw i’r argymhellion yn adroddiad y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol.

Deputy Presiding Officer, there is far more in the committee reports, and I have responded to these in my letters to the committee Chairs. I would like to thank them once again for giving detailed consideration to the Bill during Stage 1, and for doing so in such a constructive spirit. Although I expect the Bill to cause some dispute between the parties here in the Chamber, what is clear from the evidence gathered from stakeholders and social partners is that there is an overwhelming consensus in favour of the Bill.

My response this afternoon is made in the spirit of that consensus, and I have also dealt with the committees’ recommendations before Members. As is recommended by the Communities, Equality and Local Government Committee, I would ask Members to approve the Bill this afternoon. In this way, we can continue to tackle any issues relating to the workforce, by working on a social partnership basis, providing better public services to the citizens of Wales. Thank you.

Diolch yn fawr iawn. Galwaf ar Gadeirydd y Pwyllgor Cydraddoldeb, Llywodraeth Leol a Chymunedau, John Griffiths.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Rwy'n falch o allu cyfrannu at y ddadl heddiw fel Cadeirydd y Pwyllgor Cydraddoldeb, Llywodraeth Leol a Chymunedau. Hoffwn ddiolch i bawb a roddodd dystiolaeth i'r pwyllgor er mwyn helpu i lywio ei waith, gan gynnwys y rhai a roddodd o’u hamser i fynd i’n trafodaethau grŵp ffocws.

Fe achosodd Bil Undebau Llafur Llywodraeth y DU, a gyflwynwyd yn San Steffan yn 2015, gryn drafodaeth a dadlau brwd. Wrth gynnal ein gwaith craffu ar Fil yr Undebau Llafur Llywodraeth Cymru (Cymru), ymgynghorwyd yn eang â rhanddeiliaid a gofyn am amrywiaeth o safbwyntiau, gan gynnwys rhai gan sefydliadau oedd yn cefnogi deddfwriaeth Llywodraeth y DU yn gyhoeddus. Roedd ein hymdrechion yn canolbwyntio ar brofi honiad Llywodraeth Cymru y byddai'r darpariaethau yn Neddf yr Undebau Llafur y mae’r Bil yn ceisio eu datgymhwyso yn cael effaith andwyol ar y bartneriaeth gymdeithasol yng Nghymru, ac ar ddarparu gwasanaethau cyhoeddus datganoledig yn effeithiol.

Rydym yn cael ein hunain yn y sefyllfa anarferol heddiw o gyflwyno adroddiad sy'n cynnwys un argymhelliad—bod y Cynulliad yn cytuno ar egwyddorion cyffredinol y Bil. Mae’r argymhelliad hwn, a gefnogir gan saith o bob wyth o aelodau’r pwyllgor, yn seiliedig ar y gefnogaeth lethol i'r Bil yn y dystiolaeth a gawsom. Mae'n anarferol i bwyllgor beidio â bod yn argymell gwelliannau yn ystod proses graffu Cyfnod 1, ond dyna fel y mae hi.

Gan siarad yn dechnegol, Dirprwy Lywydd, mae'r Bil yn syml. Mae'n datgymhwyso darpariaethau penodol o Ddeddf 2016 i awdurdodau datganoledig Cymru. Mae'n gwneud yr hyn y mae angen iddo ei wneud yn syml ac, yn ein barn ni, yn effeithiol.  Mae'r Bil ei hun yn Fil byr o dair adran. Ond rydym yn gwybod nad yw hyd y Bil yn unrhyw arwydd o’i bwysigrwydd, ac nid yw’r Bil hwn yn eithriad. I'r gwrthwyneb, heb y Bil hwn, clywsom y byddai’r trothwy pleidleisio o 40 y cant, sydd eisoes mewn grym yng Nghymru, ynghyd â'r newidiadau yn y dyfodol i ddidynnu taliadau tanysgrifio i undebau drwy’r gyflogres ac amser cyfleuster, yn fygythiad gwirioneddol all ddigwydd yn fuan i bartneriaeth gymdeithasol.

Y bartneriaeth gymdeithasol hon, meddai’r ymatebwyr wrthym, sy’n hanfodol i reoli a darparu gwasanaethau cyhoeddus yng Nghymru, yn enwedig yn wyneb heriau ariannol parhaus a newid gweddnewidiol parhaus. Y bartneriaeth gymdeithasol hon, meddai’r GIG yng Nghymru wrthym, oedd wedi cefnogi datblygiad atebion effeithiol ac o fudd i'r ddwy ochr i heriau sylweddol yr oedd y gwasanaeth wedi mynd i'r afael â nhw. Y bartneriaeth gymdeithasol hon meddai llywodraeth leol wrthym, oedd wedi chwarae rhan bwysig wrth sicrhau bod parhad y gwasanaeth wedi bod wrth wraidd rhai penderfyniadau anodd yn y blynyddoedd diwethaf. Nid yw'n syndod, felly, bod y sefydliadau hynny sy'n uniongyrchol gyfrifol am ddarparu gwasanaethau i'n cymunedau yn awyddus i’r bartneriaeth gymdeithasol gael ei chadw. Maent yn credu'n gryf bod angen y Bil i sicrhau hyn.

Dirprwy Lywydd, byddaf yn siarad yn fyr am ddarpariaethau sylweddol y Bil. Roedd cefnogaeth eang yn y dystiolaeth ar gyfer datgymhwyso'r cyfyngiadau yn Neddf 2016 ar ddidynnu taliadau tanysgrifio i undebau drwy'r gyflogres . Adroddodd ymatebwyr fod y trefniadau didynnu taliadau tanysgrifio i undebau drwy'r gyflogres wedi'u hen sefydlu, yn effeithlon, o fudd i bob parti ac ar gost isel i gyflogwyr. Ar y gorau, mae cyfyngiadau yn debygol o fod yn anghyfleus i undebau llafur a chyflogwyr. Ar y gwaethaf, gallent arwain at dynnu'n ôl didynnu taliadau tanysgrifio i undebau drwy'r gyflogres, a allai yn y pen draw wanhau dwysedd aelodaeth undebau a llesteirio gallu'r undebau i weithredu'n effeithiol fel partneriaid cymdeithasol. Mae'r cyfyngiadau yn dethol tanysgrifiadau undeb llafur o daliadau eraill a wneir gan gyflogwyr ar ran y gweithwyr. Maent yn ddiangen, yn ddiwarant ac ni welwn unrhyw reswm dilys i'w cymhwyso i awdurdodau datganoledig yng Nghymru.

Clywsom fod mynediad at amser cyfleuster yn hanfodol i sicrhau bod cynrychiolwyr undebau llafur nid yn unig yn gallu cyflawni eu dyletswyddau o ran cynrychiolaeth unigol a bargeinio ar y cyd, ond i gymryd rhan yn yr agenda gwella gwasanaethau cyhoeddus ehangach. Clywsom hefyd dystiolaeth gymhellol am fanteision amser cyfleuster a'r arbedion cost posibl cysylltiedig. Mae hyn yn ein gadael heb unrhyw amheuaeth bod amser cyfleuster yn fuddsoddiad doeth mewn gwasanaethau cyhoeddus a dylid ei ystyried fel y cyfryw. Os yw undebau llafur i barhau i weithredu'n effeithiol fel partneriaid cymdeithasol a chyfrannu at yr agenda wella, yna mae'n rhaid diogelu’r trefniadau presennol ar gyfer amser cyfleuster.

Mae'n amlwg fod cydbwysedd rhwng partneriaid yn dyngedfennol i unrhyw bartneriaeth lwyddiannus rhwng partneriaid. Bydd trothwy pleidleisio o 40 y cant yn ddi-os yn tanseilio gallu'r undebau llafur i ymgysylltu â chyflogwyr fel partneriaid cyfartal. Mae’r hawl i ymgymryd â gweithredu diwydiannol yn elfen bwysig yn yr egwyddor o fargeinio ar y cyd. Heb yr hawl hon, neu, yn achos Deddf 2016, lle mae’r hawl hon yn cael ei llesteirio gan gyfrwng y trothwy pleidleisio ychwanegol, bydd yn llawer mwy anodd i undebau negodi ar ran eu haelodau. Nid ydym yn credu bod hyn er budd gorau gweithio mewn partneriaeth. Clywsom am y perygl gwirioneddol y bydd y trothwy ychwanegol yn arwain at densiynau diwydiannol uwch a gallai gynyddu'r tebygolrwydd a hyd y gweithredu diwydiannol yn anfwriadol.

Gan symud ymlaen at weithwyr asiantaeth, Dirprwy Lywydd, clywsom y byddai symudiad gan Lywodraeth y DU i godi'r gwaharddiad presennol ar ddefnyddio gweithwyr asiantaeth i gyflenwi yn ystod gweithredu diwydiannol yn cael effaith debyg ar y bartneriaeth gymdeithasol i’r gofyniad trothwy pleidleisio 40 y cant. Ac felly, rydym yn croesawu ymrwymiad Ysgrifennydd y Cabinet i ddiwygio'r Bil i sicrhau bod y gwaharddiad yn parhau, waeth beth yw canlyniad ystyriaethau Llywodraeth y DU ar y mater hwn.

I gloi, nid ydym mewn unrhyw amheuaeth y bydd y darpariaethau perthnasol yn Neddf 2016, i gyd, i raddau amrywiol, yn effeithio’n andwyol ar y bartneriaeth gymdeithasol ac, yn ei dro, ar ddarpariaeth barhaus a gwella gwasanaethau cyhoeddus datganoledig. I gydnabod hyn, rydym yn cefnogi egwyddorion cyffredinol y Bil ac rydym yn argymell bod yr Aelodau yma heddiw yn gwneud yr un peth.

Diolch yn fawr iawn. Galwaf ar Gadeirydd y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol, Huw Irranca-Davies.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Rwy'n ddiolchgar hefyd fy mod yn dilyn fy nghyd-Aelod, John Griffiths, sydd wedi ymdrin yn fanwl â’r cyd-destun polisi a ystyriwyd gan ei bwyllgor.  Mae gan y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol gylch gwaith llawer mwy cul wrth edrych ar y Bil hwn ac rwy'n mynd i siarad am y cylch gorchwyl penodol hwnnw. A gaf i, wrth wneud hynny, ddiolch, fel bob amser, i fy nghyd-aelodau o’r pwyllgor am eu gwaith craffu cadarn a diwyd iawn ar y Bil bach hwn, wrth iddo fynd yn ei flaen, ond Bil pwysig iawn o ran y materion yr ydym yn eu hystyried. Rwyf hefyd yn diolch i Ysgrifennydd y Cabinet am sicrhau ei fod ar gael i’w holi yn eithaf trwyadl a hefyd am ei atebion cadarn ac ystyriol?

Adroddwyd ar y Bil hwn ar 7 Ebrill, ac mae'r adroddiad ar gael ar ffurf copi caled ac ar-lein. Rwy’n ei argymell, nid yn unig i gydweithwyr sy’n Aelodau Cynulliad ond hefyd i aelodau o'r cyhoedd sydd â diddordeb ac arsyllwyr eraill â diddordeb yng nghynnydd y Bil penodol hwn.

Pan adroddwyd ar y Bil ar 7 Ebrill, gwnaed tri argymhelliad i Ysgrifennydd y Cabinet.  Byddaf yn ymdrin â’r rheini yn fanwl ond, cyn gwneud hynny, os caf i wneud rhai sylwadau cyffredinol yn gyflym, sy'n bwysig er mwyn egluro ein hystyriaeth o’r Bil penodol. Fel yn achos gwaith craffu ar yr holl Filiau, rydym yn ystyried materion sy'n ymwneud â chymhwysedd y Cynulliad Cenedlaethol.  Fodd bynnag, wrth wneud hynny, ac fel yr ydym yn nodi yn ein hadroddiad, nid ein swyddogaeth ni yw mynegi barn ynghylch a yw’r Bil o fewn neu y tu allan i gymhwysedd deddfwriaethol y Cynulliad Cenedlaethol. Yn hytrach, ein swyddogaeth ni yw tynnu sylw at unrhyw faterion y gall Aelodau'r Cynulliad ddymuno eu hystyried wrth benderfynu a ddylid cytuno ag egwyddorion cyffredinol y Bil, neu gynnig neu gefnogi gwelliannau yn ystod camau diweddarach craffu.

Felly, o ran y Bil hwn, archwiliwyd datganiad y Llywydd ar gymhwysedd, y mae'n rhaid iddi ei roi, gydag Ysgrifennydd y Cabinet. Yn rhan o'i datganiad, dywedodd y Llywydd, er bod y Bil, yn ei barn hi, o fewn cymhwysedd y Cynulliad, nododd nad oedd y materion hyn yn syml a bod ei hystyriaeth, yn ei geiriau hi, yn un gytbwys.

Yn awr, mae ein hadroddiad yn tynnu sylw at y dystiolaeth a gymerwyd gennym ni oddi wrth Ysgrifennydd y Cabinet a'r cwestiynu a'r dystiolaeth a glywsom, ac rwy’n gobeithio y bydd hynny o gymorth i Aelodau'r Cynulliad wrth wneud eu penderfyniadau ar y Bil hwn. Ond yn y pen draw, gallai unrhyw gwestiwn ynghylch a yw Bil o'r fath yn dod o fewn cymhwysedd deddfwriaethol y Cynulliad Cenedlaethol hwn fod yn fater i’r Llys Goruchaf benderfynu arno o safbwynt a yw'r cymhwysedd yn cael ei herio’n briodol.

Felly, trof yn awr at ein tri argymhelliad. Mae ein hargymhelliad cyntaf yn ymwneud â phenderfyniad Ysgrifennydd y Cabinet i gyflwyno gwelliant i'r Bil yng Nghyfnod 2 i wahardd y defnydd o weithwyr asiantaeth yn ystod streic ar awdurdodau cyhoeddus yng Nghymru. Yn awr, ein dewis ni fel pwyllgor, fel yr ydym yn datgan yn yr adroddiad, yw y dylai darpariaeth o arwyddocâd polisi o'r fath yn ddelfrydol gael ei chynnwys yn y Bil wrth ei gyflwyno. Byddai cynnwys y ddarpariaeth wrth gyflwyno’r Bil wedi caniatáu i Ysgrifennydd y Cabinet ystyried adroddiad pwyllgor sy'n archwilio ac yn ystyried barn rhanddeiliaid ar y defnydd o weithwyr asiantaeth yn ystod streic. Er ein bod yn cydnabod bod Llywodraeth Cymru wedi cynnal ei hymgynghoriad ei hun ar y cynnig penodol hwn, fel yr amlinellodd Ysgrifennydd y Cabinet heddiw, mae ymgynghoriad o'r fath yn broses wahanol i un o bwyllgorau'r Cynulliad Cenedlaethol yn ymwneud â'r egwyddorion ac union eiriad Bil fel rhan 1 o'r broses graffu ddeddfwriaethol Cyfnod 1.

Felly, roedd ein hargymhelliad cyntaf yn gofyn am eglurhad gan Ysgrifennydd y Cabinet ynghylch pam nad oedd y Bil yn cynnwys darpariaeth wrth ei gyflwyno am y defnydd o weithwyr asiantaeth yn ystod streic, ac, yn yr un un modd, gofynnwyd pam na ellid fod wedi gohirio'r Bil am ychydig, o bosibl, ar gyfer sefyllfa o'r fath. Ond rwy’n ddiolchgar iawn heddiw am ymateb manwl ac esboniad pellach a chyfiawnhad Ysgrifennydd y Cabinet. Nodaf, fel yr ydym newydd glywed, fod y Pwyllgor Cydraddoldeb, Llywodraeth Leol a Chymunedau—boed hynny drwy hap neu, fel arall, gynllunio perffaith, nid wyf yn gwybod—wedi gallu, yn wir, cymryd tystiolaeth ar y mater hwn yn ystod ei graffu Cyfnod 1 ei hun a’i ymgorffori o fewn hynny, gan gynnwys ymgysylltu eang â rhanddeiliaid, ac mae hynny’n galonogol o ran ein hargymhelliad cyntaf.

Ac mae’r ail a'r trydydd argymhelliad a wnaethom yn ymwneud â'r un pŵer a geir yn adran 2 y Bil i wneud is-ddeddfwriaeth. Ac, fel yr ydym wedi clywed yn ystod sylwadau Ysgrifennydd y Cabinet y prynhawn yma, cafwyd sicrwydd mawr ar hynny, a chroesawaf y newidiadau arfaethedig i'r Bil a amlinellwyd gan Ysgrifennydd y Cabinet y prynhawn yma pan oedd ar ei draed. Mae ein dadansoddiad o’r Bil hwn yn dechnegol iawn ac yn fanwl iawn ac yn gul o ran ei gylch gwaith, ond rwy’n argymell yr adroddiad i Aelodau'r Cynulliad os yw hynny’n eu helpu yn eu hystyriaeth.

Mae braidd yn anffodus fy mod yn teimlo'r angen i sefyll ac yn sylfaenol wrthwynebu egwyddorion cyffredinol cyflwyno'r Bil hwn drwy Gynulliad Cenedlaethol Cymru. Rwy’n gwneud hynny ar ran grŵp Ceidwadwyr Cymreig y Cynulliad, ond hefyd ar ran ein trethdalwyr yng Nghymru. Y llynedd, cafodd Deddf yr Undebau Llafur Llywodraeth y DU 2016 ei phasio gan Gydsyniad Brenhinol ar ôl ymgynghori sylweddol ac ymgysylltu â'n gweithwyr rheng flaen, undebau llafur a chafwyd mandad clir gan bleidleiswyr ein gwlad. [Torri ar draws.] Roedd yn y maniffesto. Mae Deddf y Deyrnas Unedig yn nodi darpariaethau ar sail nifer y pleidleiswyr a’r gefnogaeth i streic, proses dryloyw am danysgrifiadau, a'r gofyniad bod didyniadau cyflogres ar gyfer tanysgrifiadau yn cael eu gweinyddu yn unig lle nad yw'r gost yn cael ei hariannu gan y cyhoedd. Yn awr, mae Bil yr Undebau Llafur (Cymru) yn ceisio datgymhwyso rhannau o'r Ddeddf honno yma yng Nghymru.

Yn awr, fel y darn cyntaf o ddeddfwriaeth a gyflwynwyd gan Lywodraeth Lafur Cymru eleni, ystyrir y Bil hwn yn ddiangen, yn feichus ac yn gostus. Rwy'n credu y bydd y trethdalwyr yn cael siom o gael gwybod am yr amser a'r egni a dreuliwyd ar hyn, a’r gost, a allai fod wedi talu am ddatblygu Bil awtistiaeth i Gymru, neu ddeddfu i fynd i'r afael â methiannau niferus a sylweddol Llywodraeth Lafur Cymru.

Mae bod yn agored a thryloyw ynghylch cost wirioneddol undebau llafur a gweithwyr gwasanaeth cyhoeddus sy'n ymgymryd â gweithgareddau undeb yn hanfodol.

Member of the Senedd:

A wnewch chi dderbyn ymyriad?

Na

Yn y pen draw, mae cyllid ar gyfer y gweithgarwch hwn yn dod allan o bwrs y wlad. Canfu Cynghrair y Trethdalwyr, yn 2014, fod undebau wedi cael dros 273,000 troedfedd sgwâr o ofod swyddfa gan sefydliadau yn y sector cyhoeddus yn y DU. Byddai gwerth gofod swyddfa o'r fath yng Nghaerdydd ar y farchnad yn fwy na £6.2 miliwn, ac eto dim ond £307,000 a godwyd ar yr undebau, sy'n golygu bod y trethdalwr mewn gwirionedd yn rhoi cymhorthdal ​​o filiynau o bunnoedd i weithgareddau’r undebau llafur. Roedd angen mwy o dryloywder ar Ddeddf y DU o ran yr wybodaeth yn ymwneud ag amser cyfleuster, gan ymestyn y gofynion hynny sydd eisoes yn berthnasol i'r gwasanaeth sifil. Credaf ei bod yn iawn fod y Llywodraeth yn monitro hyn er mwyn sicrhau ei fod yn ddefnydd synhwyrol o arian trethdalwyr, a bod lefelau o amser cyfleuster yn parhau i fod yn briodol ac yn angenrheidiol. Yn amlwg, y bwriad yw y bydd arbedion effeithlonrwydd yn cael eu gwneud yn rhinwedd gofyniad i gyhoeddi'r wybodaeth hon. Mae’r cyfnod perthnasol cyntaf yn dechrau ar 1 Ebrill. Felly, bydd yr adroddiadau cyntaf yn barod erbyn 31 Gorffennaf. Mae'n achos pryder nad yw Llywodraeth Lafur Cymru yn credu y byddai'n ddoeth aros i weld canlyniadau cychwynnol yr elfen hon o Ddeddf y DU. Yn hytrach, yma mae’n ymddangos bod Llywodraeth Lafur Cymru yn gwthio ymlaen heb fawr o dystiolaeth ystadegol. Mae Ysgrifennydd y Cabinet yn pryderu bod y trothwy 40 y cant yn creu'r potensial ar gyfer streiciau gwyllt—

Member of the Senedd:

A wnewch chi dderbyn ymyriad?

Nid wyf yn gallu.

[Yn parhau.]—ac eto, ni chynigiwyd unrhyw dystiolaeth gadarn i gefnogi'r honiad hwn. Ymhellach at hynny, mae'n bryderus nodi, er bod y rhai a oedd yn rhoi tystiolaeth yn y pwyllgor yn siarad am y gost isel ymddangosiadol o brosesu didyniadau cyflogres, na allai neb roi ffigur gwirioneddol ar gyfer hyn. Cyn Deddf y DU, dim ond 22 y cant o sefydliadau yn y sector cyhoeddus yn y DU sy’n codi tâl ar undebau am y gwasanaeth hwn er gwaethaf cost arall i bwrs y wlad. Mewn llywodraeth leol yn unig yng Nghymru, rydym yn gwybod bod dros 30,570 o weithwyr yn talu tanysgrifiadau drwy ddidyniadau cyflogres. Ni all cost gyfunol hynny fod yn ddi-nod. Felly, rydym yn croesawu camau gweithredu Llywodraeth y DU i sicrhau bod y costau’r undebau yn cael eu talu gan yr undebau.

Mae deddfwriaeth Llywodraeth y DU hefyd yn cydnabod bod sectorau lle mae gweithredu diwydiannol yn cael effaith ehangach ar aelodau o'r cyhoedd ac mae hynny’n anghymesur ac annheg. Bydd caniatáu i weithwyr asiantaeth gyflenwi yn lle gweithwyr sy’n streicio yn sicrhau y bydd busnesau a llawer o'n gwasanaethau hanfodol yn gallu parhau i weithredu i ryw raddau. Felly, mae'n bryderus nodi bod Ysgrifennydd y Cabinet yn bwriadu cynnwys darpariaeth yn y Bil hwn i wahardd y defnydd o weithwyr asiantaeth i gyflenwi yn ystod gweithredu diwydiannol yn ymwneud ag awdurdodau datganoledig Cymru.

Llywydd—Dirprwy—mae’r Llywodraeth a arweinir gan Geidwadwyr y DU wedi ymrwymo i ddeddfwriaeth Llywodraeth dryloyw a chlir nad yw'n achosi gormod o faich gweinyddol nac yn creu dryswch cyfreithiol i gyflogwyr. Rydym yn deall na fydd rheoliadau sy’n gysylltiedig â didynnu taliadau tanysgrifio i undebau drwy'r gyflogres ac amser cyfleuster yn cynnwys cyrff cyhoeddus datganoledig yng Nghymru o fewn eu cwmpas nes y bydd Deddf Cymru 2017 yn dod i rym, a gwyddom y bydd Deddf Cymru yn egluro bod cysylltiadau diwydiannol yn fater a gedwir yn ôl. Bydd Llywodraeth y DU, rwy’n ffyddiog, yn gweithredu ar y cyfle cynharaf posibl ar ôl cychwyn Deddf Cymru i sicrhau bod ein gwasanaethau cyhoeddus yn cael eu diogelu. Mae cyflwyno'r Bil hwn yn sarhad ar bobl Cymru, sy'n wynebu problemau llawer mwy: diffyg meddygon teulu, cludiant gwael, llai o gefnogaeth yn y dosbarth i athrawon, diffyg hygyrchedd i gyffuriau gwarchod bywyd a chynnydd yn y dreth gyngor.

A ydych yn dirwyn i ben os gwelwch yn dda?

Ydw.

Mae’r Ceidwadwyr Cymreig yn sylfaenol yn gwrthwynebu egwyddorion cyffredinol y Bil hwn, a byddwn yn pleidleisio yn erbyn y cynnig hwn heddiw. Gofynnaf i Aelodau eraill sydd ag unrhyw gydwybod gefnogi'r nod hwnnw.

Diolch. Hannah Blythyn.

Diolch i chi am fy ngalw i siarad yn y ddadl hon, Dirprwy Lywydd. Rwy’n siarad yn y ddadl hon fel rhywun sy'n falch o fod wedi gwasanaethu pobl sy'n gweithio yn fy swyddogaeth flaenorol, yn gweithio i undeb lafur, ac sydd wedi ymrwymo i barhau i wneud hynny yn fy swyddogaeth fel Aelod o'r Cynulliad. Mae hefyd yn golygu fy mod yn gallu cyfrannu at y ddadl hon gydag ychydig mwy o ddealltwriaeth efallai na rhai eraill, o'r modd y mae egwyddorion ac arferion partneriaeth gymdeithasol yn gweithio o fewn y sector cyhoeddus a phreifat yng Nghymru. Rydym yn gwneud llawer o’r bartneriaeth gymdeithasol hon a’r ffaith ein bod yn gwneud pethau'n wahanol yng Nghymru, ac nid dim ond er mwyn bod yn wahanol. Gwn am y dŵr coch clir hwnnw y buom yn siarad amdano flynyddoedd lawer yn ôl, ond mewn gwirionedd rydym yn gwneud hyn gan mai dyma’r peth iawn i'w wneud ac yn wir nid y gweithwyr a’r gweithleoedd yn unig sydd ar eu hennill, ond yr economi a’r gymdeithas hefyd.  Bydd peidio â chyflwyno a diddymu’r elfennau hyn yn sicr yn cael effaith andwyol ar y dull partneriaeth gymdeithasol yr ydym yn ei werthfawrogi cymaint yma yng Nghymru. Rwy'n credu bod llefarydd y Ceidwadwyr wedi dweud ei fod ym maniffesto’r Ceidwadwyr. Wel, mewn gwirionedd, roedd ddiddymu’r elfennau hyn ym maniffesto Llafur Cymru y pleidleisiwyd arno y llynedd.

Wnaethoch chi ddim cael mwyafrif.

Gawsom ni fwy na chi. [Chwerthin.]

Teimlaf ei bod yn angenrheidiol imi sefyll ar fy nhraed eto yn y ddadl hon a cheisio gwrthbrofi rhywfaint o'r rhethreg a'r camddealltwriaeth ynghylch sut y mae undebau llafur yn gweithio'n ymarferol. Felly, y peth cyntaf i sôn amdano, ac rwy'n siŵr y bydd cydweithwyr eraill yn gwneud hynny hefyd, yw casglu tanysgrifiadau trwy ddidynnu taliadau tanysgrifio i undebau drwy'r gyflogres. Mae'n ffordd eithaf syml a hygyrch o wneud hyn ac, mewn gwirionedd, yn y mwyafrif llethol o achosion, gan gynnwys fy awdurdod lleol i, yr undebau mewn gwirionedd sy’n talu am y gost o ddidynnu taliadau tanysgrifio i undebau drwy'r gyflogres ac maent yn arbed arian i'r awdurdod lleol. Ar gyfer y cyflogwyr hynny lle ceir cytundeb ar waith—yn bennaf mewn llywodraeth leol—mae’r trefniant mewn gwirionedd yn cynhyrchu incwm i’r awdurdod lleol, er mai swm cymedrol ydyw. Felly, nid yw o reidrwydd yn anfantais ariannol i’r awdurdod lleol. Ni allwn ddeall pan oedd fy nghydweithwyr yn ceisio ymyrryd—rydym yn clywed llawer o wrthwynebiad gan yr wrthblaid am ddidynnu taliadau tanysgrifio i undebau drwy'r gyflogres ar gyfer talu tanysgrifiadau undebau llafur, ond nid ydym yn clywed yr un ffwdan yn cael ei wneud am y nifer o ddidyniadau eraill sy’n cael eu tynnu o gyflogau’r gweithwyr, pan godir taliadau fel talebau gofal plant, cynlluniau seiclo i'r gwaith a hyd yn oed yswiriant gwladol.

O ran amser cyfleuster, rwy'n credu bod hwnnw’n darged eithaf hawdd. Clywn lawer o ymosodiadau ar amser cyfleuster, ond mae amser cyfleuster undebau llafur yn cynnig ffordd i staff siarad am eu profiadau, ac yn rhoi mecanwaith clir ar waith ar gyfer datrys cwynion ac anghydfodau, boed yn anffurfiol neu drwy gydfargeinio, cyn i bethau waethygu a chyrraedd adeg pan fydd mewn gwirioneddd yn costio arian i gyflogwr gamu i mewn a chymryd rheolaeth ar y sefyllfa. Bydd cyfyngu ar amser cyfleuster i gynrychiolwyr lleol a'r difrod i bartneriaeth gymdeithasol yn erydu’r gwaith sydd wedi’i wneud gan undebau llafur i wella cyfle cyfartal, ac yn cael gwared ar y diogelwch gorau sydd gan weithwyr ar hyn o bryd rhag triniaeth wahaniaethol.

A wnewch chi dderbyn ymyriad?

Wrth gwrs.

A fyddech yn cytuno â mi, Hannah Blythyn, ynghylch yr ymchwil gan Brifysgol Warwick a'r sylw a wnaed gan yr Athro Kim Hoque a ymgymerodd â’r gwaith ymchwil, a ddywedodd:

Yn gyffredinol, mae'r dystiolaeth yn awgrymu bod cynrychiolwyr undeb amser llawn a rhan-amser yn y gweithle yn helpu i wella perfformiad yn y sector cyhoeddus a bod rheolwyr yn cydnabod yn eang fod hyn yn wir.

Wrth gwrs, oherwydd, yn amlwg, mae'n darparu mecanwaith ar gyfer datrys y pethau hyn a’u trafod cyn cyrraedd y pwynt pan fyddant yn faich ychwanegol ar y rheolwyr ac ar y sefydliad.

Wrth gau, amser cinio heddiw roedd yn bleser gennyf gamu i mewn a chroesawu digwyddiad i ddathlu 10 mlynedd o bartneriaeth dysgu sy’n newid bywydau rhwng y Brifysgol Agored a'r TUC yng Nghymru. Cyn cael fy ethol am y tro cyntaf y llynedd, treuliais yn agos i ddegawd yn gweithio yn y mudiad undebau llafur a gwelais drosof fy hun y gwahaniaeth y mae dysgu undebau llafur yn ei wneud i fywydau pobl, a’r drysau i ddatblygu a dysgu yn y gweithle sy’n cael eu datgloi a'r cyfleoedd sy’n agor i’r gweithwyr. Yng Nghymru, rydym yn parhau i gefnogi mentrau fel Cronfa Ddysgu Undebau Cymru; yn San Steffan mae’r Torïaid wedi torri ar y cyfle hwn i weithwyr gyflawni. Credaf fod hyn yn dangos i mi, yn wahanol i'r hyn y byddai rhai pobl yn hoffi i chi ei gredu o’r negyddol—bod undebau llafur yn rhyw fwgan, os mynnwch—mewn gwirionedd, bod gan undebau llafur ran gadarnhaol i'w chwarae, ac maent yn dod â buddion nid yn unig i'r gweithle ond, yn wir, i'n heconomi ac i'n cymdeithas. Rwy'n credu bod y Bil hwn yn briodol yn ceisio gwyrdroi elfennau o ddeddfwriaeth y Ceidwadwyr sy'n ymwneud â'n gwasanaethau cyhoeddus datganoledig, ac y byddai hynny nid yn unig yn cael gwared ar bartneriaeth gymdeithasol ond hefyd ein holl wead cymdeithasol.

Mae Plaid Cymru yn cefnogi egwyddorion Bil yr Undebau Llafur (Cymru), ac rydym ni hefyd yn croesawu’r awydd i gyflwyno gwelliant ynglŷn â’r defnydd o weithwyr asiantaeth, er yn cytuno y byddai, efallai, wedi bod yn well i’w gynnwys o’r cychwyn, fel mae’r Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol yn ei ddweud.

Bydd y Bil yma, wrth gwrs, yn datgymhwyso agweddau ar Ddeddf Undebau Llafur 2016 y Deyrnas Unedig, ac fe ddaeth y Ddeddf honno i rym ym mis Mawrth eleni gan danseilio hawliau gweithwyr. Mae unrhyw ymgais i ddiogelu rhai o’r hawliau hynny i’w groesawu, ond yn y pen draw, mae angen i ni yng Nghymru gael y grymoedd llawn i amddiffyn hawliau gweithwyr ac i ddatblygu ffordd o gydweithio teg rhwng cyflogwyr a gweithwyr—ffordd a fyddai yn adlewyrchu ein gwerthoedd ni fel cenedl.

Mae Deddf Undebau Llafur 2016 yn ymosodiad diangen ar hawliau gweithwyr. Fe fydd hi’n llawer anoddach i weithwyr gael codiad cyflog, i atal colli swyddi neu i negodi gwell amodau gwaith yn y man gwaith yn sgil y Ddeddf yma. Mae’r Ddeddf yn ei gwneud hi’n anoddach i undebau wneud eu gwaith o ddydd i ddydd yn delio efo problemau yn y man gwaith cyn iddyn nhw ddatblygu yn anghydfod, ac mae’r Ddeddf yn mygu protest, ac mae hynny yn mygu rhan anhepgorol o’n democratiaeth ni. Mae’n anodd osgoi dod i’r casgliad bod y Llywodraeth Dorïaidd yn benderfynol o wanhau undebau llafur er mwyn gallu ymosod ar hawliau, tâl ac amodau gwaith pob gweithiwr.

Mae bargeinio rhwng y cyflogwyr a’r cyflogedig yn gweithio, oherwydd bod gan y ddwy ochr rym. Dyna pam fod y mwyafrif helaeth o drafodaethau’n diweddu nid mewn streic, ond mewn datrysiad. Mae agwedd fel honno’n helpu aelodau undebau a rhai sydd ddim yn aelodau yn yr un modd. Mae agwedd fel honno’n helpu cynnal gwasanaethau cyhoeddus. Mae trin gweithwyr efo parch ac urddas yn arwain at weithlu sydd yn fodlon rhoi’r cyhoedd yn gyntaf, o’r cleifion yn ein hysbytai a’r rhai sy’n derbyn gofal i’r gwasanaeth casglu sbwriel ac ailgylchu. Mae trin gweithwyr efo parch yn gwneud synnwyr busnes. Ond mae Deddf Undebau Llafur 2016 wedi symud y grym ac mae’r glorian yn pwyso’n llawer rhy drwm i un cyfeiriad.

Dyma ymgais ddiweddaraf y Torïaid yn eu hanes hir o ymosod ar hawliau gweithwyr—hawliau sydd mewn hyd yn oed mwy o berig yn dilyn y penderfyniad i adael yr Undeb Ewropeaidd. Dros yr 1980au a’r 1990au cynnar, pasiwyd nifer o Ddeddfau a oedd wedi’u llunio gan y Llywodraeth Dorïaidd yn ymosod ar undebau llafur a hawliau gweithwyr. Mae’r rhain yn cynnwys Deddf Cyflogaeth 1980, Deddf Cyflogaeth 1982 a Deddf Diwygio Undebau Llafur a Hawliau Cyflogaeth 1993. Fe gafodd Llafur, rhwng 1997 a 2010, gyfle i ddadwneud gwaith y Torïaid, ond ni chymerwyd y cyfle. Yn ei maniffesto ar gyfer etholaeth gyffredinol 1997, dywedodd y Blaid Lafur y byddai elfennau allweddol deddfwriaeth undebau llafur y 1980au yn parhau. Felly, mae’r gwaharddiadau ar bicedi a’r mwyafrif o gyfyngiadau balot yn parhau i sefyll. Mae’n wir dweud y gwnaed ymdrech, ond ymdrech dila i gryfhau hawliau drwy’r Ddeddf Cysylltiadau Cyflogaeth 1999 a’r Ddeddf Cysylltiadau Cyflogaeth 2004. Ond o ran nifer yr hawliau pwysig a gafodd eu tynnu oddi ar weithwyr yn ystod yr 1980au a’r 1990au cynnar, pan gafodd Lafur y cyfle i’w hadfer, roedd yr ymdrech yn dila, a dweud y lleiaf. Ni wnaed ymdrech wirioneddol i rowlio’r niwed yn ôl. Ni wnaed ymdrech wirioneddol i amddiffyn gweithwyr rhag drygioni’r Torïaid.

Mae Llywodraeth Cymru’n gorfod rhuthro’r Bil yma trwodd rŵan. Unwaith y daw Deddf Cymru i rym, fe fydd materion cysylltiadau diwydiannol yn cael eu cadw yn benodol yn San Steffan. Bydd ymgais Llywodraeth Cymru i ddefnyddio manteision y pwerau a roddwyd yn cael eu dileu gan Lywodraeth y Deyrnas Unedig. Dyna wendid sylfaenol Deddf Cymru a pham fod angen Deddf arall ar fyrder. Cymhelliant gwleidyddol sydd ar waith yn y fan hyn. Mae’r Torïaid yn San Steffan yn ceisio sicrhau polisi cysylltiadau diwydiannol unffurf a chreulon ar draws Cymru, Lloegr a’r Alban, gan ddiystyru cynhwysedd datganoledig y Cynulliad fel y mae’n sefyll ar hyn o bryd, gan ddiystyru’r ffaith nad gwledydd unffurf ydym ni. Hynny yw, mae yna ‘power grab’ yn mynd ymlaen.

Mae Deddf Cymru’n ddyfais i rowlio pwerau yn ôl o’r Cynulliad Cenedlaethol, gan leihau’r sgôp o beth y gallwn ni ei wneud dros ein pobl yma yng Nghymru. Mae perig gwirioneddol bod y Torïaid yn cynllwynio i ddwyn mwy o bwerau yn ôl i’r canol yn sgil gadael yr Undeb Ewropeaidd—

A ydych yn dirwyn i ben, os gwelwch yn dda?

Bydd Plaid Cymru yn amddiffyn gweithwyr a gwasanaethau cyhoeddus Cymru pob cam o’r ffordd. Diolch.

Mae'r Bil hwn yn ymwneud â'r math o wasanaethau cyhoeddus yr ydym am eu gweld yng Nghymru. A ydym yn dymuno gweld gwasanaethau cyhoeddus lle mae cydweithio yn nodwedd ohonynt, neu a ydym am weld gwasanaethau cyhoeddus lle mae hynny'n galetach fyth? Rydym ni, ar y meinciau hyn, am weld gwasanaethau cyhoeddus cryf a gyflwynir yn effeithiol, a chyflogaeth deg. Rydym yn credu yn y model partneriaeth gymdeithasol yr ydym wedi clywed cymaint amdano heddiw, a chefais fy synnu gan nifer y cyflogwyr a oedd yn ymateb yn bositif i'r ymchwiliad gan y Pwyllgor Cydraddoldeb a Llywodraeth Leol yn argymell cefnogaeth i safbwynt y Llywodraeth yma, gan wrthdroi deddfwriaeth y Torïaid y flwyddyn ddiwethaf.

Nid absenoldeb anghydfod yw partneriaeth gymdeithasol. Fe fydd llawer o anghytundebau, fe fydd llawer o wahaniaethau barn ac, o bryd i'w gilydd, fe fydd gwahaniaethau o ran blaenoriaeth. Ond mae'n cynnig fframwaith ar gyfer rheoli anghytundeb yn effeithiol heb lawer o darfu arno. Ond nid ffordd o reoli anghytundeb yn unig yw hyn. Mae hefyd yn ffordd o reoli newid a darpariaeth yn y gwasanaethau cyhoeddus, yn gyffredinol er budd y cyhoedd, ac yn aml mae hynny’n ymwneud â rheoli newid anodd ac addasu mewn partneriaeth â rhanddeiliaid eraill.

Ond mae'n ddyletswydd arnom hefyd i edrych ymlaen at rai o'r bygythiadau a'r pwysau y bydd gwasanaethau cyhoeddus yn eu hwynebu, o ganlyniad i ddewis gwleidyddol gan Lywodraethau Ceidwadol yn San Steffan i osod trefn o gyni. Gall hynny, sydd wedi’i waethygu oherwydd y galw cynyddol a'r risg i weithlu'r sector cyhoeddus o’r ansicrwydd ynghylch dinasyddion yr UE, fod yn fygythiad i gadernid rhai gwasanaethau cyhoeddus, nid yn unig yng Nghymru—ar draws y DU. Yr ateb i'r heriau dwys hynny yw mwy o gydweithio, dim llai o gydweithio. Ac nid yw’n ymwneud yn unig ag osgoi gwrthdaro; mae hefyd yn ymwneud â fframwaith sy'n annog deialog greadigol am y ffordd yr ydym yn ymdrin â rhai o'r bygythiadau a'r pwysau sydd o’n blaenau. Ond y gwir amdani yw bod y ddeddfwriaeth hon, deddfwriaeth 2016 y Ceidwadwyr, yn symudiad gwleidyddol yn unig. Ni fu cyn lleied o streicio yn y DU erioed —mae'n isel yn Lloegr; mae hyd yn oed yn is yng Nghymru—ac mae natur wleidyddol yr ymosodiad yn glir pan fyddwch yn edrych ar rai o'r darpariaethau craidd yn y Ddeddf, sy’n ei gwneud yn anos i undebau drefnu yn y gweithle. Ac fel y clywsom, ar adeg pan mae cyflogwyr da yn ei gwneud yn haws i weithwyr brynu beiciau, ymuno â'r gampfa, cyfrannu at bensiynau, mae’r Ddeddf hon mewn gwirionedd yn ei gwneud yn anoddach i wneud rhywbeth mor sylfaenol â thalu eich tanysgrifiad undeb.

Felly, does dim dwywaith amdani. Mae'r Bil hwn yn gwrthdroi ymosodiad gwleidyddol noeth gan y Ceidwadwyr yn San Steffan—ymosodiad Torïaidd ar hawl pobl sy’n gweithio i drefnu, ymosodiad Torïaidd ar wasanaethau cyhoeddus cydweithredol, ac ymosodiad Torïaidd ar gadernid gwasanaethau cyhoeddus ar draws y DU. A byddaf yn falch o gefnogi Bil y Llywodraeth.

Mae Bil yr Undebau Llafur, y mae Llywodraeth Cymru wedi ei gyflwyno yma i’w drafod heddiw, yn ddarn o ddeddfwriaeth sydd wedi cael ei graffu yn bur faith yn y Pwyllgor Cydraddoldeb a Llywodraeth Leol, yr wyf i'n aelod ohono, yn ogystal â'r pwyllgor cyfansoddiadol, nad ydw i’ aelod ohono, felly ni allaf ond siarad am y peth o ochr y pwyllgor yr wyf i’n aelod ohono.

Clywsom lawer o dystiolaeth, ac roedd consensws clir yn dod i'r amlwg ar ochr y cyflogwyr a’r undebau o blaid y Bil hwn. Mae UKIP yn fras yn cefnogi'r Bil hwn gan ein bod yn credu ei fod yn hybu achos gwella amodau gwaith yng Nghymru, sydd yn nod canmoladwy. Wrth gwrs, dylem ymdrechu i wella amodau gwaith pob gweithiwr, nid dim ond gweithwyr y sector cyhoeddus, sy'n digwydd bod mewn undebau llafur. Ond nid oes unrhyw synnwyr rhesymegol mewn gwaethygu amodau yn fwriadol i weithwyr y sector cyhoeddus, a gwaethygu amodau yw’r hyn y mae'r Gweinidog, Mark Drakeford, wedi dweud wrthym fydd yn digwydd os nad yw deddfwriaeth Llywodraeth Geidwadol y DU yn cael ei diddymu. Roedd bron pob un o'r tystion a glywsom yn y pwyllgor yn tueddu i gytuno â'r farn hon, gan gynnwys, yn fwyaf nodedig, y cyflogwyr eu hunain.

Roedd problem yn codi o ran cymhwysedd cyfreithiol. A oedd gan y Cynulliad gymhwysedd cyfreithiol dros arferion cyflogaeth yn y sector cyhoeddus yng Nghymru, neu a oedd y cymhwysedd gan San Steffan? Wel, cafodd y pwyllgor ei sicrhau gan Mark Drakeford bod achos cyfreithiol cryf bod y cymhwysedd gennym ni yma. Felly, rydym ni yn UKIP wedi derbyn ei air gyda phob ewyllys da, ac rydym yn cefnogi’r Bil ar y sail honno, er mai’r llysoedd, o bosibl fydd yn penderfynu pwy sy'n iawn yn y pen draw.

Yr hyn na soniwyd amdano mewn gwirionedd yn y cam pwyllgor ac nid yw wedi codi heddiw yw bod Deddf Undebau Llafur y Ceidwadwyr yn y DU, a basiwyd y llynedd, yn gamarweiniol braidd. Y bwriad gwreiddiol y tu ôl i'r Ddeddf oedd torri rhywfaint ar y cyllid ar gyfer y Blaid Lafur oddi wrth yr undebau. Ond gan fod Theresa May eisiau cefnogaeth Llafur dros Brexit, cafodd y rhan hon o'r Bil ei chadw o’r ddeddfwriaeth a basiwyd yn y pen draw gan San Steffan. Yr hyn oedd ar ôl oedd cyfres o fân ddadleuon dros bethau fel amser cyfleuster, didynnu taliadau tanysgrifio i undebau drwy'r gyflogres a throthwy'r ganran a bleidleisiodd dros streic gyfreithiol. Yn ein barn ni, dylai gweithwyr gael yr hawl gyfreithiol i streicio os yw pleidlais wedi cael ei hennill, ac ni ddylai fod cyfyngiad gan ryw drothwy a osodwyd yn fympwyol. Mae amser cyfleuster, yn ôl pob tebyg, yn gyffredinol yn caniatáu i gynrychiolwyr undebau ymdrin â materion rheoli gweithiwr cyn iddynt fynd yn streiciau—pwynt a wnaeth Hannah Blythyn pan drafodwyd y pwnc hwn y tro cyntaf, ac mae hi wedi ei wneud yn effeithiol eto heddiw. Mae amser cyfleuster, pe gellid ei gyfrifo, yn ôl pob tebyg yn arbed arian cyhoeddus, a hefyd, yn y cyswllt hwn, yn cynorthwyo i ddarparu gwasanaethau cyhoeddus. Yr hyn nad ydym am ei wneud yn awr yw gwastraffu amser drwy geisio recordio, cofnodi a chyfrifo amser cyfleuster yn ddiddiwedd. Byddai hyn mewn gwirionedd yn gyfystyr â gwastraff gwirioneddol o arian cyhoeddus. Mae didynnu taliadau tanysgrifio i undebau drwy'r gyflogres yn syml yn ddidyniad awtomatig o gyflog gweithiwr—heb fod yn wahanol iawn, yn ei hanfod, i unrhyw ddidyniad arall. Ni wnaeth neb o ochr y cyflogwyr yn y gwrandawiadau pwyllgor fynegi unrhyw awydd i orffen neu gyfyngu ar ddidynnu taliadau tanysgrifio i undebau drwy'r gyflogres. Felly, i grynhoi, rydym yn cefnogi'r egwyddor o hawliau gweithwyr, ac rydym hefyd yn cefnogi darpariaeth effeithiol o wasanaethau cyhoeddus. Rydym yn credu y bydd y Bil hwn yn cynorthwyo’r ddau beth, felly rydym yn cefnogi egwyddorion cyffredinol y Bil.

Diolch yn fawr iawn. Vikki Howells.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Rwy'n falch o siarad heddiw o blaid Bil yr Undebau Llafur (Cymru) Llywodraeth Cymru. Rwy'n cymeradwyo’r ffordd brydlon y mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi cyflwyno’r ddeddfwriaeth hon i amddiffyn hawliau gweithwyr yng Nghymru. Mewn gwrthgyferbyniad llwyr ag agwedd Llywodraeth y DU, Llywodraeth Cymru sydd wedi dangos yr arweinyddiaeth gref a sefydlog sydd ei hangen ar Gymru. Mae dull Llywodraeth y DU wedi bod yn llym ac wedi peri rhwyg. Mae Llywodraeth y DU nid yn unig wedi ceisio effeithio ar y ffordd y mae undebau llafur yn gweithio, gan danseilio eu gallu i gynrychioli eu haelodau; maent hefyd wedi gwneud ymosodiad ar y setliad datganoli ei hun, gan geisio datod y pwerau a ddatganolwyd i Gymru.

Cyn cael fy ethol ym mis Mai y llynedd, roeddwn yn dysgu mewn ysgol uwchradd yng Nghaerffili. Fel y cyfryw, roeddwn yn cael fy nghyflogi yn un o'r gwasanaethau cyhoeddus pwysig hynny yr anelwyd Bil Llywodraeth y DU atynt, er gwaethaf y ffaith bod rheolaeth dros addysg yn rhan allweddol o'r setliad datganoledig o'r cychwyn cyntaf. Beth oedd goblygiadau Bil atchweliadol gwrth undebau llafur Llywodraeth y DU i mi a fy nghydweithwyr? Yn gyntaf, byddai adran 3 wedi gosod trothwy ar ein gallu i bleidleisio dros streic. I bob gweithiwr, streic yw'r cam olaf—y cyfle olaf i sefyll dros hawliau gweithwyr. Fel y gwelsom yn achos y meddygon iau yn Lloegr, mae'r Ceidwadwyr yn benderfynol o erydu a difa hawliau gweithwyr yn y sector cyhoeddus i raddau na allai hyd yn oed Thatcher freuddwydio amdanynt. Ond ar yr un pryd ag y mae Llywodraeth y DU yn cyfyngu ar yr hawl i streicio, nid ydynt yn gwneud unrhyw ymdrech i wthio cwotâu annemocrataidd cyffelyb ar fathau eraill o etholiadau. Fel sy’n digwydd bob amser gyda'r Ceidwadwyr, mae'n un rheol i un, ac un rheol i un arall.

Yn ail, byddai adrannau 13 a 14 wedi ceisio tanseilio egwyddorion amser cyfleuster. Mae undebau llafur yn cynrychioli eu haelodau yn rheolaidd mewn anghydfodau lle mae angen help ar weithwyr ac mewn cyfarfodydd gyda rheolwyr ar ystod o faterion. Byddai gallu stiwardiaid undeb llafur i wneud hyn ac i roi’r wybodaeth ddiweddaraf i’w haelodau wedi lleihau. Byddai llai o gynrychiolaeth i’r gweithwyr; byddai pwerau’r undeb yn llai.

Yn drydydd, byddai adran 15 wedi bygwth hyfywedd undebau i’r un graddau. Mae'r gostyngiad mewn talu tanysgrifiadau yn y tarddiad yn ergyd a anelwyd yn glir at allu undebau i weithredu. Mae diben Llywodraeth y Deyrnas Unedig yn hyn yn glir: gallai aelodaeth o undeb llafur fod yn gyfyngedig. Byddai amser ac adnoddau undebau llafur yn cael eu gwastraffu yn mynd ar drywydd talu tanysgrifiadau.

Byddai pob un o’r pedair adran wedi bygwth nid yn unig allu a hyfywedd fy undeb i fy nghynrychioli i a fy ngyrfa flaenorol, byddent wedi bygwth gallu undebau’r sector cyhoeddus i gynrychioli gweithwyr y sector cyhoeddus ledled Cymru. Gan fod tua thri o bob 10 o weithwyr yng Nghymru yn cael eu cyflogi yn y sector cyhoeddus, byddai effaith deddfwriaeth Llywodraeth y DU yn sylweddol. Ar ben hynny byddai dull dialgar Llywodraeth y DU wedi bod yn seiliedig ar sathru’r setliad datganoli a phwerau’r corff hwn. Nid yw hyn yn dderbyniol ac nid yw'n argoeli'n dda cyn dychwelyd pwerau gan yr Undeb Ewropeaidd.

Dilynais â diddordeb mawr yr ymchwiliad Cam 1 gan y Pwyllgor Cydraddoldeb, Llywodraeth Leol a Chymunedau i Fil arfaethedig Llywodraeth Cymru, a hoffwn dalu teyrnged i'r Cadeirydd ac aelodau’r pwyllgor am y darn defnyddiol hwn o dystiolaeth. Yr hyn oedd yn fy nharo oedd y gefnogaeth aruthrol i egwyddorion cyffredinol y Bil.  Daeth hyn nid yn unig gan y rhai y byddem yn disgwyl iddynt gefnogi’r Bil, fel yr undebau llafur, daeth hefyd o dystiolaeth a ddarparwyd ar ran cymdeithasau proffesiynol ac, yn hollbwysig, gyflogwyr y sector cyhoeddus. Ymunodd yr holl leisiau hyn mewn corws o gymeradwyaeth i’r Bil. Corws a gyhoeddodd fod dogmatiaeth styfnig Llywodraeth y DU yn benderfynol o wrthdroi egwyddorion partneriaeth gymdeithasol y mae Llywodraethau olynol Cymru wedi seilio eu dull o weithredu cysylltiadau diwydiannol arnynt. Ar ben hynny, clywodd y pwyllgor y byddai cynlluniau Llywodraeth y DU nid yn unig yn dryllio’r athrawiaeth, ond hefyd pe bai cyfran gyfartal gan y partneriaid wrth ddarparu gwasanaethau, byddai eu cynlluniau hefyd yn effeithio ar ddarparu’r gwasanaethau cyhoeddus hynny eu hunain. Fel y dywedodd Cymdeithas y Radiograffwyr, byddai effaith newidiadau Llywodraeth y DU yn ei gwneud yn fwy anodd i’n haelodau roi’r cleifion yn gyntaf a byddai yn cael effaith andwyol ar ofal cleifion.

Edrychaf ymlaen at gefnogi Bil Llywodraeth Cymru, ac, wrth wneud hynny, gefnogi gweithwyr y sector cyhoeddus a gwasanaethau cyhoeddus heddiw.

Diolch yn fawr iawn, ac rwyf yn awr yn galw ar Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a Llywodraeth Leol i ymateb i'r ddadl.

Diolch i chi, Dirprwy Lywydd. Fel y clywsoch, mae cefnogaeth gref i'r Bil yn y Cynulliad y prynhawn yma. Diolch i John Griffiths am yr hyn a oedd, yn fy marn i, yn grynodeb cryno o'r dystiolaeth a gymerodd ei bwyllgor. Ym mhob agwedd ar y Bil, roedd cefnogaeth lethol, fel y dywedodd, gan randdeiliaid i Fil syml ac effeithiol. Clywodd yr Aelodau gan Gareth Bennett, a eisteddodd drwy'r dystiolaeth ac a gafodd ei argyhoeddi ddigon ganddi i ymrwymo i gasgliad syml, clir y pwyllgor y dylai'r Bil gael ei gefnogi.

Of course, I recognise the support of Plaid Cymru, as set out by Sian Gwenllian, helping us safeguard workers’ rights here in Wales and to provide fairness in the workplace for those working in our public services here in Wales.

Dirprwy Lywydd, rydych chi wedi clywed Aelodau eraill yma yn egluro mai pwrpas y Bil hwn yw cefnogi’r llwyddiant a gawsom yng Nghymru wrth ddatblygu dull partneriaeth gymdeithasol. Mae Jeremy Miles yn llygad ei le pan ddywedodd nad oedd y dull partneriaeth gymdeithasol yn ymwneud ag absenoldeb anghydfod; mae'n ymwneud â'r gwaith llawer, llawer anoddach o wynebu heriau, mynd o amgylch y bwrdd gyda'n gilydd, ystyried, trafod, dadlau ac, yn y diwedd, dod i gytundeb ar ffordd ymlaen lle mae'r broblem ei hun yn anodd a lle nad yw'r ateb yn hawdd dod o hyd iddo, ond mae partneriaeth gymdeithasol yn mynnu eich bod yn gwneud y gwaith caled, yn hytrach nag yn y ffordd yr ydym wedi clywed gan y Ceidwadwyr yma'r prynhawn yma—byddai'n well ganddynt hwy gilio y tu ôl i faricedau gwrthdaro cymdeithasol ymrannol dull gwrthwynebol i gynnal cysylltiadau diwydiannol.

Yr hyn y mae’r Bil hwn yn ei wneud, Dirprwy Lywydd, yn eithaf sicr, yw datgelu’r gwir am y Blaid Geidwadol yma yng Nghymru. Mae'n eu datgelu fel y grym adweithiol ag ydynt pan ddaw at bartneriaeth gymdeithasol.  Mae ymateb Pavlovian—mae ymateb Pavlovian gan Blaid y Ceidwadwyr Cymreig. Dim ond ichi grybwyll y geiriau 'undebau llafur', ac maent ar unwaith yn dechrau glafoerio dros hen frwydrau. Dro ar ôl tro, yn y Siambr hon, rydw i wedi gorfod gwrando ar Aelodau'r Blaid Geidwadol yn sôn am ymdrechion arwrol gweithwyr gwasanaethau cyhoeddus yma yng Nghymru, ond yn ceisio condemnio'r gwasanaethau y mae’r bobl hynny yn eu darparu, ac eto pan fydd y bobl hynny yn troi allan i fod yn undebwyr llafur, maent yn mynd o fod yn arwyr gwasanaethau cyhoeddus i fod yn bobl y mae'n rhaid gwarchod y cyhoedd yn gyffredinol yn eu herbyn rhag y peryglon y maent yn eu creu. Wel, mae honno'n ddadl na fydd yn ddigon da ar lawr y Cynulliad hwn.

Yr ail reswm pam mae’r Bil yn datgelu’r gwir am y Blaid Geidwadol, ac roeddwn i’n credu bod hyn yn rhan hollol gywilyddus o'r un cyfraniad a glywsom gan y Blaid Geidwadol, yw ei fod yn eu datgelu ar fater datganoli hefyd. Mae hwn yn Fil sy'n cael ei gymryd drwy fforwm Cymru a etholwyd yn ddemocrataidd. Mae'n Fil sy'n ceisio gwneud pethau yn ein gwasanaethau cyhoeddus yn y ffordd yr ydym ni yng Nghymru yn dewis trefnu ein busnes, ac eto i gyd mae'r Blaid Geidwadol yn fodlon chwifio ffon Llywodraeth San Steffan yn barod i wrthdroi ewyllys democrataidd y Cynulliad Cenedlaethol. Rwyf o’r farn y bydd dicter democrataidd, os digwydd hynny, ac rwy'n siomedig ac yn drist iawn o glywed ei fod yn cael ei awgrymu ar lawr y Cynulliad Cenedlaethol y prynhawn yma. Yn hytrach, bydd y Bil bach ond pwysig hwn yn gwneud pethau yn y ffordd yr ydym yn dymuno eu gwneud nhw yma yng Nghymru—y ffordd yr ydym yn gwybod sy’n effeithiol; y ffordd yr ydym yn gwybod fydd yn arbed arian, fydd yn atal streiciau, fydd yn amddiffyn y cyhoedd ac yn gwella ein gwasanaethau cyhoeddus, oherwydd bydd yn defnyddio'r gronfa enfawr o ewyllys da a gweithredu effeithiol y mae undebwyr llafur ym mhob rhan o'n gwasanaethau cyhoeddus yn eu rhoi i’r gwaith y maent yn ei wneud, gan wneud y cyfraniad a wnânt: cyfraniad a gydnabyddir gan gyflogwyr, a gydnabyddir gan bartneriaid cymdeithasol, a gydnabyddir gan bleidiau eraill yma yn y Siambr y prynhawn yma, ac rwy'n gobeithio y bydd hyn yn cael ei adlewyrchu yn y bleidlais a gynhelir arno.

Diolch yn fawr iawn. Y cynnig yw derbyn y cynnig. A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Iawn, diolch. Bydd y bleidlais dan yr eitem hon yn cael ei gohirio tan y cyfnod pleidleisio.

Gohiriwyd y pleidleisio tan y cyfnod pleidleisio.