Yr eitem nesaf ar ein hagenda ni yw’r datganiad a chyhoeddiad busnes, ac rwy’n galw ar arweinydd y tŷ, Jane Hutt.

Diolch, Llywydd. Mae sawl newid i fusnes yr wythnos hon. Bydd datganiadau llafar heddiw yn cael eu cyhoeddi fel datganiadau ysgrifenedig, ac mae’r ddadl ar y fframwaith nyrsio ysgolion wedi ei thynnu'n ôl. Gan nad oes unrhyw gwestiynau wedi'u cyflwyno i gael eu hateb gan Gomisiwn y Cynulliad, mae'r Pwyllgor Busnes wedi cytuno i ddiwygio amseriadau yfory yn unol â hynny. Mae'r busnes ar gyfer y tair wythnos nesaf fel y’i gwelir ar y datganiad a chyhoeddiad busnes ymhlith papurau'r cyfarfod sydd ar gael i'r Aelodau yn electronig.

A gaf i ofyn i chi am ddatganiad ar gefnffordd yr A55? Bydd y Gweinidog yn ymwybodol o ddigwyddiad a achosodd dagfeydd am 13 milltir ar yr A55 dros y penwythnos. Roedd hynny yn ystod penllanw tymor twristiaeth, fel petai, yn y rhan honno o’r gogledd. Cafodd y traffig ei ddal yno am bum awr. Mi fuon nhw yno yn disgwyl cyhyd fel bod rhai’n llythrennol yn dawnsio llinell ar ffordd ddeuol yr A55; a rhai’n chwarae criced ar ffordd ddeuol yr A55. Nawr, rwy’n deall y bydd pethau’n digwydd o bryd i'w gilydd ar y gefnffordd brysur iawn hon, nad oes iddi leiniau caled digonol ar ei hyd cyfan, ond bu cost sylweddol ar y trethdalwr ychydig flynyddoedd yn ôl, pan osodwyd gatiau o fewn rhwystr y llain ganol ar yr A55. Mae angen i ni gael eglurhad, yn fy marn i, ar gyfer pobl y gogledd, ac ar gyfer y busnesau twristiaeth a effeithiwyd gan y dagfa echrydus hon, am pam na chafodd y rhwystrau canolog eu hagor ar y pryd a pham y bu cymaint o oedi. Mae pethau fel hyn yn annerbyniol ac mae'n rhaid i ni ddechrau defnyddio ac elwa ar y buddsoddiad sydd wedi ei wneud yn y rhan honno o'r rhwydwaith cefnffyrdd. A gawn ni ddatganiad am hynny fel nad oes rhaid i ni ddioddef y cywilydd o’r math hyn problemau a’i chawlio hi fel hyn eto yn y dyfodol?

Wel, Darren Millar, rwy’n credu eich bod yn ymwybodol o'r amgylchiadau trist a arweiniodd at y dagfa anffodus iawn hon. Rwy'n credu ei bod yn bwysig i ddweud ein bod ni, er y Pasg, wedi gweld gorffen pedair blynedd o waith gwella angenrheidiol, yn enwedig i dwneli’r A55, gwelliannau i arwyneb y ffordd yn ddiweddar, gwaith i atal llifogydd a gwaith brys cynnal a chadw, ond mae Ysgrifennydd y Cabinet yn cydnabod pwysigrwydd ystyried cydnerthedd yr A55. Mae e'n comisiynu astudiaeth o gydnerthedd i benderfynu sut i gyflawni hyn orau o ran sicrhau bod teithiau ar hyd yr A55 mor ddibynadwy ag y bo modd, gan ddiwallu anghenion pobl leol, busnesau ac ymwelwyr fel ei gilydd. Wrth gwrs, bydd yr astudiaeth cydnerthedd yn seiliedig ar ffigyrau’r data diweddaraf gan Lywodraeth Cymru ac eraill, a bydd yn edrych ar bob agwedd o’r ffordd, gan nodi ym mha le ac ym mha fodd y gellid orau wella’r profiad o deithio, sut i leihau nifer ac effaith digwyddiadau a cherbydau yn torri i lawr, a bydd yn ategu cynlluniau presennol ar gyfer gwelliant wrth barhau i sicrhau bod y tarfu yn sgil gwaith ar y ffordd yn cael ei leihau hyd yr eithaf.

Mae gennym ni nifer fawr iawn o gwmnïau bach a chanolig eu maint yng Nghymru, ond mae gennym brinder amlwg o gwmnïau mawr cynhenid. Rwy’n gofyn am ddatganiad gan y Llywodraeth ar gynigion i gefnogi twf busnesau canolig eu maint, y mae’n ymddangos bod gennym gryn dipyn ohonynt, i fusnesau mawr, yn enwedig mewn diwydiannau fel adeiladu, a hefyd beth all y Llywodraeth ei wneud o ran gosod contractau i’w gosod yn y fath fodd fel eu bod o fudd i gwmnïau cyfredol canolig eu maint, sy'n gynhenid i Gymru, yn hytrach na chwmnïau mawr iawn, sy'n tueddu, yn sicr o ran adeiladu, i fod wedi’u sefydlu dros y ffin.

Mae Mike Hedges, wrth gwrs, yn ymwybodol iawn o'r ffaith mai BBaChau—y mentrau bach a chanolig eu maint—yw asgwrn cefn economi Cymru. Y cam nesaf sy’n bwysig, fel y dywedwch—eu tyfu’n fusnesau canolig eu maint a thu hwnt. Rydym yn parhau i fod yn ymrwymedig i wneud popeth o fewn ein gallu i'w cefnogi i dyfu a ffynnu. Prif gonglfaen y sector adeiladu yw busnesau bach a chanolig a dyna pam mae Bwrdd Hyfforddi'r Diwydiant Adeiladu yng Nghymru yn bartner mor bwysig. Mae ein rhaglen Dyfodol Adeiladu Cymru wedi’i chynllunio’n benodol i'w helpu i dyfu a datblygu. Hefyd, gan edrych ar y cyfleoedd a phwysigrwydd adeiladu tai—cynorthwyo i arallgyfeirio'r farchnad, hyrwyddo arloesedd, cynyddu’r cyflenwad tai, a chynorthwyo’r adeiladwyr BBaCh Cymru hynny wrth ddatblygu a thyfu i fod yn fentrau mwy y dyfodol. Wrth gwrs, gall rhywun dynnu sylw at raglenni fel Help i Brynu, a hefyd sicrhau bod adeiladu tai, fel un agwedd ar hynny, yn cael ei ystyried yn rhan bwysig iawn o economi Cymru.

Arweinydd y tŷ, ychydig o wythnosau yn ôl yma yn y Cyfarfod Llawn, cytunodd Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a Seilwaith i gyhoeddi ymateb Llywodraeth Cymru i strategaeth ddiwydiannol Llywodraeth y DU. A wnewch chi gadarnhau, os gwelwch yn dda, pryd y bydd y bydd hwnnw’n cael ei gyhoeddi?

Fe wnaeth Ysgrifennydd y Cabinet ymateb yn gadarnhaol, Russell George, i'r cais hwnnw. Dywedodd y byddai'n rhannu copi o ymateb Llywodraeth Cymru i strategaeth ddiwydiannol y DU. Mae’r ymateb hwnnw yn barod erbyn hyn, a bydd yn cael ei rannu gyda'r holl ACau. Bydd yn cael ei anfon at bob AC. Llythyr, wrth gwrs, at Greg Clark, yr Ysgrifennydd Gwladol dros Fusnes, Ynni a Strategaeth Ddiwydiannol yw hwnnw, a byddwch chi, wrth gwrs, yn cael copi ohono cyn gynted ag y caiff ei gyhoeddi, sef gyda hyn.

Vikki Howells. Huw Irranca-Davies.

A gawn ni, yng ngoleuni cilio llwfr diweddar yr Arlywydd Trump oddi wrth un o'r heriau mwyaf sy'n wynebu’r genhedlaeth hon a chenedlaethau'r dyfodol ar y newid yn yr hinsawdd, ddod o hyd i amser ar gyfer datganiad arall gan ein Hysgrifennydd y Cabinet ar y newid yn yr hinsawdd? Y llynedd, pan ddychwelodd Ysgrifennydd y Cabinet o'r trafodaethau a'r gynhadledd yn Marrakesh, fe eglurodd hi swyddogaeth gwledydd a rhanbarthau a dinasoedd wrth fynd i'r afael â newid yn yr hinsawdd, ni waeth beth fyddo maint y wlad honno, a phwysigrwydd hyn ar gyfer ei phobl, ond hefyd pobl dramor a phobl cenedlaethau'r dyfodol, wrth fynd i'r afael â'r risgiau enfawr yr ydym yn eu hwynebu, ond hefyd wrth elwa ar y cyfleoedd a ddaw yn sgil mynd i'r afael â newid yn yr hinsawdd.

Felly, yng ngoleuni datganiad yr Arlywydd Trump, rwy'n credu ei bod yn wir yn adeg amserol i gael datganiad newydd ar hynny, a fyddai i’w groesawu. Byddai hefyd, efallai, yn rhoi cyfle i ni gael gwybod beth yw safbwyntiau pobl yn y Siambr hon ar y mater hwn, yn enwedig yng ngoleuni arweinydd UKIP yn y Siambr hon yn mynd mor bell ag ysgrifennu at yr Arlywydd Trump yn croesawu ei ddatganiad— gwahoddiad cynnes iawn i chi i Gymru gan obeithio efallai y cewch gyfle i ymweld â'ch cyd Geltiaid yma, lle y byddai’n gweld bod y cilio hwn oddi wrth newid yn yr hinsawdd yn cael ei groesawu’n fawr iawn yn wir. Rwy'n credu bod angen inni roi agoriad llygaid iddo ar y mater hwnnw.

Credaf y byddai llawer yn y fan hon o’r un farn, Huw Irranca-Davies. Yng Nghymru, rydym nid yn unig yn cefnogi cytundeb Paris, ond mae gennym eisoes deddfwriaeth wedi’i sefydlu i gyflawni ar y nod hirdymor pwysig hwn. A gaf i achub ar y cyfle hwn dim ond i fyfyrio ar hynny? Mae'r manteision sydd i'w gwireddu trwy newid i economi carbon isel yn cael eu cydnabod yn fyd-eang, a pham ein bod yn gweld cefnogaeth i gytundeb Paris, nid yn unig yn rhoi’r cyd-destun ar gyfer mynd i'r afael ag achosion a chanlyniadau newid yn yr hinsawdd, ond hefyd yn rhoi datgarboneiddio’r economi fyd-eang yn ei gyd-destun. Drwy ein deddfwriaeth—rydym wedi rhoi ar waith Deddf Lles Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015 a Deddf yr Amgylchedd (Cymru) 2016—mae’r sylfeini deddfwriaethol wedi’u gosod ar gyfer cyflawni o ran cytundeb Paris.

Roeddech chi’n sôn hefyd am bwysigrwydd y cynghreiriau rhanbarthol sydd wedi datblygu. Mae Cymru, ynghyd â gwladwriaethau a rhanbarthau eraill, fel y rhai sydd newydd ffurfio Cynghrair Hinsawdd yr Unol Daleithiau—Califfornia, Efrog Newydd, Washington—eisoes yn gwneud gwahaniaeth drwy weithredu ar y cyd, trwy’r memorandwm o gyd-ddealltwriaeth ar arweinyddiaeth is-genedlaethol ar hinsawdd byd-eang, sy'n cynnwys 33 o wledydd, chwe chyfandir a chyda'i gilydd yn cynrychioli mwy na $27.5 triliwn mewn cynnyrch domestig gros, sy'n cyfateb i 37 y cant o’r economi byd-eang. Wrth gwrs, roedd Cymru yn llofnodwr i’r Memorandwm Cyd-ddealltwriaeth pwysig hwn ar adeg ei sefydlu, ac rwy'n credu y bydd Ysgrifennydd y Cabinet wir yn dymuno cyflwyno datganiad i roi'r wybodaeth ddiweddaraf am ein safbwynt yng Nghymru, a gwneud ein safiad yn glir iawn er mwyn i eraill wneud eu sylwadau.

A gaf i alw am ddatganiad unigol ar ddiogelu pysgodfeydd yng Nghymru, wedi i faterion ynghylch methu â gwarchod pysgodfeydd yng Nghymru, o ganlyniad i bolisi Llywodraeth Cymru, gael eu cynnwys yn y papur pysgota cenedlaethol, 'The Angler’s Mail'? Roedd hwn yn pwysleisio dirywiad difrifol iawn mewn pysgota yng Nghymru. Roedd yn datgan yr hyn sy'n cyfateb yng Nghymru i Asiantaeth yr Amgylchedd, sef Cyfoeth Naturiol Cymru, yn cael ei ystyried bellach yn anaddas i’w ddiben gan grwpiau pysgota ac amgylcheddol, ac o’r 6886 adroddiad o lygredd dŵr a dderbyniodd Cyfoeth Naturiol Cymru rhwng 2013 a 2016, dim ond 60 y cant a gafodd eu hymchwilio, a dim ond 41 o erlyniadau a 10 o gosbau sifil a fu, sef cyfanswm o lai nag 1 y cant o'r achosion yr adroddwyd amdanynt. Bu gostyngiad sylweddol yn nifer y pysgod yn y blynyddoedd diwethaf yng Nghymru.

Mae angen i'r rheoleiddiwr wneud safiad llawer mwy cadarn ond ... Mae'r sefydliad yn anhylaw, yn rhy fiwrocrataidd ac nid yw’n ymddangos bod ganddynt strategaeth.

Fe wnaethant ddweud eu bod yn cyfarfod â swyddogion yn y Cynulliad, sy’n golygu Llywodraeth Cymru rwy’n cymryd wrth hynny, i alw am weithredu, gan ddod i'r casgliad bod methiant cenedlaethol gan Lywodraeth Cymru i fynd i'r afael â'r broblem. O ystyried eu cyfeiriad at Lywodraeth Cymru yn benodol yn yr erthygl, a’u cyfeiriad at gyfarfod â swyddogion, a gawn ni ddatganiad i’n diweddaru ni ar hyn, nid yn unig ar y casgliad y daethpwyd iddo, ond pa gamau, os o gwbl, sydd wedi deillio o hynny?

Wel, byddai o gymorth, Mark Isherwood, pe byddech wedi ysgrifennu at Ysgrifennydd y Cabinet ar y mater hwn, ac, wrth gwrs, gan fod ei swyddogion eisoes yn cymryd rhan yn y drafodaeth honno, credaf y byddai nid yn unig yn fater o gwrteisi ond hefyd o eglurhad, pe byddech wedi ysgrifennu at Ysgrifennydd y Cabinet yn unol â hynny.

Arweinydd y tŷ, a gaf i ofyn am ddatganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a Llywodraeth Leol ar fenthyciadau a grantiau a roddir gan awdurdodau lleol yng Nghymru ar gyfer adnewyddu tai ac adeiladau busnes yng Nghymru? Rhoddwyd £20,000 mewn gwirionedd i etholwr i mi ar gyfer gwella adeilad ei fusnes. Rhoddodd ef £9,000 o’i arian ei hun, felly costiodd bron i £29,000 iddo dair blynedd yn ôl. Tair blynedd yn ddiweddarach, mae'r cyngor lleol yn mynnu ei fod yn ad-dalu'r £20,000. Os na fydd yn gwneud hynny, byddan nhw’n cymryd ei eiddo ac yn ei adfeddiannu. Felly, dyna’r math o bethau y mae busnesau’n eu hwynebu, sy'n gwbl annerbyniol, yn fy marn i, i’r busnesau hynny sydd eisiau tyfu yng Nghymru. Ac rydym eisiau gwella y rhai hynny yn yr ardaloedd mwyaf difreintiedig yn y de-ddwyrain. Er fy mod yn cydnabod gwerth y grantiau a’r benthyciadau hyn i wella eiddo, a gawn ni ddatganiad ynglŷn â pham y gall awdurdodau lleol fynnu neu hawlio ad-daliadau o fenthyciadau gwreiddiol yn llawn ar ôl tair blynedd, ac nad yw busnesau yn cael fawr o amser i dalu’n ôl dros gyfnod llawer yn hwy? Erbyn hyn, maen nhw’n gofyn am yr arian i gyd yn ogystal â llog. Felly, a allwch chi wneud datganiad ynglŷn â’r mater hwn os gwelwch yn dda? Diolch.

Rwy'n credu y bydd yr Aelod yn cydnabod mai mater i awdurdodau lleol o ran eu trefniadau archwilio a llywodraethu yw hwn, ac nid wyf yn credu ei fod yn fater ar gyfer datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a Llywodraeth Leol.

Arweinydd y tŷ, a oes modd cael datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet am adfywio, o ran cyllid y Lleoedd Llwyddiannus Iawn y mae Llywodraeth Cymru yn ei gyflwyno, ar gyfer adfywio ledled Cymru yn amlwg? Fel rwy’n ei deall hi, rwy’n credu bod yna ail gyfran o'r arian hwnnw yn cael ei rhoi ar gael, a byddwn yn falch iawn o gael gwybod a fyddai’r Ysgrifennydd y Cabinet yn cytuno i nodi’n benodol pa un a yw’r lleoedd na chawsant elwa ar y gyfran gyntaf o’r cyllid yn gallu gwneud cais nawr am ryw elfen o’r ail gyfran honno. Yn fy rhanbarth etholiadol fy hunan, er enghraifft, ni roddwyd dim i’r Barri yn y rownd gyntaf, ac rwy'n siŵr y byddech chi fel yr aelod ar ran yr etholaeth yn hoffi croesawu'r cyfle, pe byddai’r arian hwnnw ar gael yn yr ail gyfran, i'r cyngor newydd wneud cais am arian o’r fath os yw ar gael.

Andrew R.T. Davies, mae Ysgrifennydd y Cabinet dros Gymunedau a Phlant ar fin gwneud datganiad ynglŷn â’r mater hwn.

Diolch i arweinydd y tŷ.