Eitem 3 ar yr agenda yw datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a Llywodraeth Leol ar y fframwaith polisi treth, ac rwy’n galw ar Mark Drakeford i gyflwyno'r datganiad.

Diolch yn fawr, Dirprwy Lywydd. Mae dechrau’r broses o ddatganoli trethi, yn anochel, wedi cymryd llawer o amser y Cynulliad Cenedlaethol. Yn 2015, fe gafodd y cyfrifoldeb am ardrethi annomestig ei drosglwyddo i Gymru. Ym mis Mawrth 2016, fe gyrhaeddodd Deddf Casglu a Rheoli Trethi (Cymru) 2016 y llyfr statud. Ym mis Rhagfyr y llynedd, fe wnaethom ni gytuno ar fframwaith cyllidol newydd gyda’r Trysorlys. Fis diwethaf fe gafodd Deddf Treth Trafodiadau Tir a Gwrthweithio Osgoi Trethi Datganoledig (Cymru) 2017 Gydsyniad Brenhinol. Yr wythnos nesaf, byddwn yn cyrraedd Cyfnod 3 o’r broses graffu ar gyfer y dreth gwarediadau tirlenwi. Dros yr haf, bydd Prifysgol Bangor yn gweithio ar yr asesiad annibynnol cyntaf o ragfynegiadau trethi Llywodraeth Cymru. Erbyn 1 Hydref eleni, byddaf yn cyhoeddi’r set gyntaf o gyfraddau a bandiau ar gyfer y dreth trafodiadau tir a’r dreth gwarediadau tirlenwi. Ar ddechrau mis Ebrill y flwyddyn nesaf, bydd Awdurdod Cyllid Cymru yn gweithredu'n ymarferol, yn casglu a rheoli'r trethi hynny yng Nghymru. Y bwriad yw y bydd y broses o ddatganoli treth incwm yn rhannol yn dechrau ym mis Ebrill 2019.

Dirprwy Lywydd, at that point, when that extensive timetable has reached its conclusions, decisions made in this National Assembly will shape the policy and practical actions to raise £5 billion-worth of revenue on which our public services, and the nature of the society we aim to be, will be founded. International best practice, endorsed by the OECD, suggests that responsibilities of this scale ought to be discharged within a clear policy framework, published openly to citizens, in all our different guises, with clarity about the approach being taken—in our circumstances, by the Welsh Government towards Welsh taxes.

Dirprwy Lywydd, let me place on record again the fact that this Government sees no attractions whatsoever in the low tax, low pay, low investment, dog-eat-dog economy of the neo-liberal imagination. Taxes are the admission price that each one of us pays to live in a civilized society. And, Dirprwy Lywydd, every single adult in Wales—and many children, too—are tax payers, with our poorest citizens very often, and far too often, paying a higher proportion in tax of their inadequate incomes than those who have more money than they will ever need. That is why taxes are also an investment in our collective future. What we depend on today owes much to the taxes that have been paid in the past by our parents and grandparents. These public services are benefits that define our society and underpin its values. They would not be possible without taxation. Good taxes should be efficient and effective, producing maximum benefit for the cost incurred and they should acknowledge Wales’s position, both within the United Kingdom and be compatible with the UK and wider international taxation framework.

The tax policy framework, which the Government has published, builds on the five principles previously set out for Welsh taxes, that taxation should raise revenue to support public services as fairly as possible; taxation should help deliver wider fiscal and policy objectives, including jobs and economic growth; taxation should be simple, clear and stable; taxation should be developed through engagement with taxpayers and wider stakeholders; and taxation should contribute directly to the Well-Being of Future Generations (Wales) Act 2015 goal of creating a more equal Wales.

Wales’s new suite of tax powers will ensure that people here have a genuine choice—for the first time—both about the level of taxes paid and about the quality and quantity of devolved public services. My party’s manifesto included a commitment not to increase income tax during the lifetime of this Assembly. It will be for political parties to set out their plans for tax rates ahead of the next Assembly elections in 2021. In this Assembly term, we will carefully consider other tax rates and their impacts collectively, to ensure they continue to generate sufficient revenue to fund public services, while remaining fair and supporting economic growth.

Taxation can also play a role, as we know, in influencing behaviour. We will consider whether new Welsh taxes can be introduced in an efficient way to operate alongside our existing or new policy tools. A debate on new taxes has been scheduled in Government time to be held before the end of this summer term.

Dirprwy Lywydd, land transaction tax and landfill disposals tax will be collected and managed by the Welsh Revenue Authority, which becomes operational in 2018. The authority will work in partnership with local authorities across Wales and other tax authorities in the United Kingdom to build a comprehensive picture of the delivery of tax services, compliance and tax policy development. It will work to join up activity for the benefit of taxpayers.

Delivering a tax policy for Wales will need a steady, consistent and informed approach. The main task for the Welsh Government in this Assembly, I believe, will be to embed the new tax arrangements and build the evidence base so that we can understand how we can best use our tax powers in the future. This will require input from a wide range of interested parties—from individuals, businesses, third sector organisations and, of course, from the National Assembly's own Finance Committee.The views of tax specialists and other professionals will be important to this work, but it will also be important to hear directly from citizens throughout Wales about what they think about the level and extent of revenue raising and taxation in Wales. To stimulate that engagement and debate, a work plan, which sets out the priority areas for the year ahead and some longer term research issues to inform tax policy in the years to come, has been published alongside the tax policy framework.

I am also committed to an annual process for tax policy in Wales. Decisions about tax policy will be published alongside the Welsh Government's budget, reflecting the direct link between taxes and resources available to fund Welsh public services.

Dirprwy Lywydd, mae ein pwerau trethu, am y tro cyntaf, yn caniatáu inni ddatblygu dull gweithredu sy'n adlewyrchu anghenion ac amgylchiadau Cymru. Cyhoeddi'r fframwaith polisi trethi a'r cynllun gwaith yw cychwyn y broses hon. Rwy'n edrych ymlaen at glywed barn yr Aelodau yn y Siambr heddiw ac i weithio gydag Aelodau a gyda phobl Cymru yn ystod y blynyddoedd nesaf wrth i'n pwerau trethu ddatblygu. Diolch yn fawr.

Diolch. Nick Ramsay.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Diolch i'r Ysgrifennydd Cabinet am gyflwyno'r datganiad hwn heddiw ac am gael golwg ymlaen llaw, yn wir, ar ddogfen fframwaith y polisi treth. Gallaf eich sicrhau y gwnaf geisio osgoi unrhyw sylwadau didrugaredd, neo-ryddfrydol—nid fy ffordd i fel arfer, ond mae'n debyg bod tro cyntaf i bopeth—ond, yn achos y ddogfen hon, roedd llawer yma y gallwn gytuno ag ef ac, wrth gwrs, sy’n gorfod digwydd gan fod trethi’n cael eu diffodd ar lefel y DU.

A gaf i hefyd ganmol Ysgrifennydd y Cabinet neu bwy bynnag a ddrafftiodd ragair y ddogfen hon? [Torri ar draws.] Efallai mai Ysgrifennydd y Cabinet a wnaeth. Mae’r agoriad yn deilwng o Shakespeare, rwy’n meddwl; mae'n darllen fel soned Shakespearaidd. Mae’n amlwg bod trethi datganoledig yn annwyl iawn i rywun, ac mae'n dda gwybod nad yw polisi cyllidol datganoledig bob amser mor sych ag y mae weithiau’n ymddangos bod yn rhaid iddo fod. Mae hwn yn darllen yn dda iawn, beth bynnag—y rhagair agoriadol.

Mae’r dyddiad Ebrill 2018 ar gyfer datganoli trethi a nodwyd gennych—ar gyfer y gyfran gychwynnol, beth bynnag—yn prysur agosáu, ac yn amlwg mae angen gwneud llawer o waith cyn hyn. Erbyn hyn, fel y dywedwch, mae dadl yn tyfu o amgylch defnyddio polisi treth i roi hwb i'r economi, ac rydym yn croesawu’r ddadl honno ac yn dymuno bod yn rhan ohoni. Rydym yn amlwg ar gromlin ddysgu serth ac mae angen inni ddatblygu'n gyflym, rwy’n meddwl y byddem oll yn cytuno, ein gallu o ran arbenigedd ariannol, yn enwedig ym maes rhagweld, nid dim ond yng ngwaith mecanyddol sefydliadau fel Awdurdod Cyllid Cymru.

Ysgrifennydd y Cabinet, mae’r fframwaith polisi treth yn datgan dro ar ôl tro na ddylai fod unrhyw newid er mwyn newid—gwireb yr ydych chi wedi cadw ati fel eich rhagflaenydd, Jane Hutt, a bod trethi Cymru’n eistedd o fewn cyd-destun ehangach y DU. Mae hynny'n rhywbeth y byddwn yn cytuno'n llwyr ag ef. Rwy'n meddwl ei bod yn dda ein bod yn dechrau gyda'r wireb honno.

O ran sut y mae’n eistedd o fewn cyd-destun ehangach y DU ac yn rhyngwladol, pa fecanweithiau sydd ar waith i sicrhau deialog agos â Llywodraeth y DU pan ddaw'n amser gwneud penderfyniadau am bolisi treth? Yn amlwg, ar ddechrau'r broses hon ac wrth sefydlu Awdurdod Cyllid Cymru, mae’n rhaid bod trafodaethau y DU gyfan wedi digwydd. Y tu hwnt i hynny, ein lle ni fydd pennu ein trethi datganoledig ein hunain, ond rwy’n meddwl ei bod yn ddefnyddiol ein bod yn gweld y rheini yng nghyd-destun ehangach y DU. Ac, yn amlwg, nid dim ond mater o sut mae polisi’r DU yn effeithio arnom ni yw hwn; bydd ein penderfyniadau polisi ni yma’n cael rhywfaint o effaith ar dreth yng ngweddill y DU hefyd, yn enwedig o ystyried y ffin hydraidd a nifer y bobl sy'n byw ger ffin Cymru yng Nghymru—50 y cant o'r boblogaeth o fewn 30 milltir.

Rwy'n falch eich bod yn anrhydeddu eich ymrwymiad i gyflwyno manylion am gyfraddau a bandiau. Rwy’n credu mai dyna oedd yr ymrwymiad a roesoch i'r Pwyllgor Cyllid, gyda llawer ohonom, gan fy nghynnwys i, ac rwy'n cofio Mark Reckless yn gwneud y pwynt y byddem wedi hoffi gweld y cyfraddau a’r bandiau ar wyneb y Bil ymlaen llaw. Gwnaethoch eich dadleuon dros beidio â gwneud hynny, ac rwy’n eich cofio’n dweud y byddech, fel cyfaddawd, yn cyflwyno manylion pellach am y cyfraddau ar adeg briodol. Felly, rwy'n falch o weld bod hynny wedi digwydd a byddwn yn edrych ar y rheini â diddordeb.

Mae'r fframwaith polisi’n cyfeirio at drethi newydd sawl gwaith. Ac, wrth gwrs, mae’r drefn ariannol newydd yn caniatáu i Lywodraeth Cymru gyflwyno trethi newydd. Rwy'n meddwl, pan gawsom y Senedd yng Nghasnewydd a phan ddaethoch i sesiwn dystiolaeth yno, rwy’n meddwl fy mod yn eich cofio’n dweud eich bod yn meddwl y byddai'n ddiddorol datblygu neu edrych ar ddatblygu rhai trethi newydd, neu un dreth newydd, rwy’n meddwl y dywedoch chi, fel arbrawf i weld sut y byddai'r broses yn gweithio, i roi prawf ar y broses honno. A ydych wedi meddwl mwy o gwbl am hynny, oherwydd, yn amlwg, os, ar y naill law—rwy’n bod yn sinigaidd am eiliad—rydych yn ystyried dal i gasglu’r trethi presennol fel treth stamp a thirlenwi, ac ati, a chadw’r rheini’n gymharol debyg i ble y maent ar hyn o bryd, os ydych yn cyflwyno treth newydd, mae hynny'n ffordd o gynyddu cyfanswm treth yn llechwraidd. Felly, byddai gennyf ddiddordeb mewn gwybod a oedd gennych unrhyw syniadau pellach am ddatblygu trethi newydd.

A gaf i ofyn ichi am ddiwygio'r dreth gyngor, yr ydych yn sôn yn fyr amdano yn y ddogfen fframwaith? A yw hyn yn rhagflaenydd i symudiad neu i ddadl am y posibilrwydd o ddisodli hynny â threth gwerth tir? Bu llawer o drafod rhwng Aelodau'r Cynulliad a hefyd o fewn Cymru, y tu allan yn y byd academaidd, ynghylch rhinweddau cymharol treth gwerth tir. Rwy’n gwybod ei bod ar waith mewn rhannau eraill o'r byd. Yn amlwg mae treth gwerth tir—nid wyf am fynd i mewn i'r drafodaeth am y peth yn awr—o fudd i rai, ond, mewn ardaloedd gwledig, lle mae mwy o berchnogaeth tir, gallai hynny achosi problemau. Felly, rwy’n meddwl os ydym yn mynd i gyfeiriad edrych ar dreth gwerth tir, gorau po gyntaf inni gychwyn y drafodaeth honno er mwyn inni i gyd allu cyfrannu ati.

Ynglŷn â threth incwm yn gyffredinol, yn amlwg mae’n wahanol i'r ddwy dreth arall—a byddaf yn gorffen gyda hyn, Dirprwy Lywydd—oherwydd rwy’n credu bod y cyfrifoldeb am godi hon yn parhau i fod gyda Chyllid a Thollau EM; nid yw'n rhywbeth sy'n mynd i gael ei ddatganoli yma. Felly, sut ydych chi’n gweithio i gryfhau cysylltiadau â Chyllid a Thollau EM yn hyn o beth i wneud yn siŵr bod y broses hon yn rhedeg mor esmwyth â phosibl? Ond, diolch ichi am gyflwyno’r fframwaith hwn heddiw. Rwy'n edrych ymlaen at ei ddatblygiad gyda diddordeb.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Diolch i Nick Ramsay am ei groeso cyffredinol i gyhoeddi'r fframwaith a'i raglen waith. Gwnes i gyfrannu at ysgrifennu'r rhagair iddo. Rwy'n meddwl mai Mario Cuomo a ddywedodd fod gwleidyddion yn ymgyrchu mewn barddoniaeth ond yn llywodraethu mewn rhyddiaith, ac, yn gyffredinol, rwy’n meddwl bod swydd gwleidydd sy'n gweithio yn agosach at limrigau na sonedau. Ond rwy'n falch ei fod wedi mwynhau ei ddarllen.

A gaf i ddweud fy mod yn meddwl ei fod wedi crynhoi’n gywir iawn rhai o'r dadleuon allweddol sydd y tu ôl i’r fframwaith a'r cyngor a gawsom gan randdeiliaid ynghylch parhad, yn nyddiau cynharaf datganoli treth, gyda'r posibilrwydd o fwy o wahaniaethu yn y dyfodol a chyngor penodol inni am natur fandyllog y ffin a rhoi sylw i'r ffordd y byddai penderfyniadau am drethi datganoledig a wneir yng Nghymru yn effeithio ar weithgarwch trawsffiniol.

Gofynnodd Nick Ramsay gyfres o gwestiynau penodol imi, Dirprwy Lywydd, a byddaf yn ceisio eu hateb yn awr. O ran sut y byddwn yn parhau i gynnal deialog agos â chydrannau eraill o'r Deyrnas Unedig, rwy’n edrych ymlaen at barhau â'r cyfarfodydd cyllid pedrochr gyda Gweinidogion cyllid gogledd Iwerddon a’r Alban a Phrif Ysgrifennydd y Trysorlys. Mewn ysbryd o gydweithredu trawsbleidiol, gadewch imi gofnodi fy ngwerthfawrogiad o waith David Gauke pan oedd yn Brif Ysgrifennydd y Trysorlys. Mae ef bellach wedi cael dyrchafiad, byddwn yn tybio, at bortffolio Cabinet mwy sylweddol, ond roeddwn bob amser yn ei weld yn rhywun yr oedd yn bosibl gwneud busnes ag ef a chael sgyrsiau priodol ag ef, hyd yn oed pan nad oeddem yn cytuno, ac rwy’n edrych ymlaen yn awr at ailsefydlu’r berthynas honno gyda'i olynydd.

A gaf i gadarnhau y prynhawn yma, Dirprwy Lywydd, fy mod i’n bwriadu cyflwyno datganiad ynglŷn â chyfraddau a bandiau erbyn 1 Hydref fel y cytunais â'r Pwyllgor Cyllid? O ran trethi newydd, rwy’n meddwl, Dirprwy Lywydd, y byddai'n gywir dweud bod y setliad newydd yn rhoi'r potensial i Lywodraeth Cymru gynnig trethi newydd yn hytrach na chyflwyno trethi newydd i Gymru. Mae cyfres o rwystrau a nodwyd yn y papur gorchymyn a arweiniodd at Ddeddf Cymru 2014 y byddai'n rhaid inni eu bodloni, er mwyn cynnig treth newydd yn llwyddiannus ar gyfer Cymru. Rwy'n awyddus iawn, fel y dywedais yng Nghasnewydd, i brofi'r peirianwaith sydd nawr wedi'i sefydlu. Ac, fel y dywedais yn fy natganiad, mae dadl wedi ei chytuno arni yn amser y Llywodraeth cyn toriad yr haf, ac rwy’n gobeithio y bydd natur y ddadl honno’n wirioneddol agored. Nid dadl ar gyfres o gynigion y mae’r Llywodraeth yn bwriadu eu cyflwyno i bobl eu cymeradwyo neu beidio yw hi. Mae'n ddadl lle’r wyf yn gobeithio y byddwn gyda’n gilydd yn casglu’r holl syniadau y gallwn eu cynhyrchu, yr holl ystyriaethau yr ydym yn meddwl bod angen inni weithio drwyddynt, ac y bydd yn ddadl lle’r ydym, ar draws y Siambr, yn rhannu’r syniadau gorau sydd gennym er mwyn ein galluogi i brofi’r peirianwaith hwnnw yn y ffordd fwyaf llwyddiannus.

Gofynnodd Nick Ramsay am ddiwygio’r dreth gyngor ac a yw'n uniongyrchol gysylltiedig â'r posibiliadau mwy hirdymor o ddisodli’r dreth gyngor. Yr ateb i hynny, rwy’n meddwl, yw ei bod yn debygol nad ydynt wedi’u cysylltu’n uniongyrchol yn y ffordd honno. Rwy’n gobeithio gwneud rhai cynigion ar gyfer diwygio’r dreth gyngor fel y mae'n gweithredu yn y presennol i'w gwneud yn decach ac i sicrhau y caiff ei gweinyddu’n fwy effeithlon. Ar yr un pryd, mae’r rhaglen waith, fel y bydd yr Aelodau wedi’i weld, yn ein hymrwymo i weithio i edrych, mewn ffordd gymhwysol, ar effaith bosibl dewisiadau eraill yn lle’r dreth gyngor, gan gynnwys treth gwerth tir, pe baent yn cael eu cyflwyno, yn amgylchiadau Cymru. Rwy'n meddwl bod hwnnw'n ddarn pwysig iawn o waith, a bydd yn caniatáu i'r Cynulliad yn y dyfodol wneud penderfyniad gwybodus ynghylch a oes ffordd well o wneud trefniadau trethiant lleol, oherwydd byddwn wedi symud ymlaen yn y tymor Cynulliad hwn o ymarfer rhinweddau damcaniaethol gwahanol fodelau o drethi lleol i ddarn cymhwysol o waith sy'n edrych ar yr hyn y byddai'n rhaid inni ei wneud mewn gwirionedd a sut gallai newid effeithio ar y byd go iawn.

Yn olaf, i gadarnhau’r hyn a ddywedodd Nick Ramsay, bydd gweinyddu treth incwm, ar ôl datganoli treth incwm yn rhannol, yn aros gyda Chyllid a Thollau EM, nid gydag Awdurdod Cyllid Cymru, ond mae bwrdd prosiect ar y cyd wedi'i sefydlu ac mae wedi cyfarfod, rhwng Cyllid a Thollau EM, rhwng Llywodraeth Cymru, gan gynnwys Awdurdod Cyllid Cymru hefyd. Bydd Cyllid a Thollau EM yn galw ar eu profiad o ddatganoli treth incwm yn rhannol yn yr Alban i wneud yn siŵr eu bod yn y sefyllfa orau bosibl i gymryd y cyfrifoldebau newydd hyn ar gyfer Cymru.

Hoffwn i, fel Cadeirydd y Pwyllgor Cyllid, jest groesawu’r adroddiad gan yr Ysgrifennydd Cabinet, a jest dweud ychydig o bethau y mae’r Pwyllgor Cyllid yn ei wneud sydd yn cyd-fynd, gobeithio, gyda bwriadau y Llywodraeth, ac wrth gwrs sy’n rhoi hefyd bersbectif o graffu ar waith y Llywodraeth.

A gaf i ddweud ar y cychwyn fy mod innau am ddweud pa mor ddarllenadwy yw’r fframwaith yma, ac nid jest y rhagair, mae’n rhaid dweud—mae’r gweddill yn rhydd o beth o’r iaith astrus rŷm ni’n ei chael gan Lywodraeth o bryd i’w gilydd? Ac mae hynny yn bwynt pwysig oherwydd mae nifer fawr o bobl yng Nghymru o hyd heb fod yn llwyr ymwybodol am y datganoli trethi sy’n digwydd, ac yn sicr ddim yn ymwybodol iawn o ddatganoli treth incwm. Byddai refferendwm, wrth gwrs, wedi creu y wybodaeth yna. Rydw i’n falch bod dim refferendwm i gael, ond rwyf i hefyd yn meddwl bod job o waith gyda ni i gyd i hysbysebu pobl ynglŷn â hyn, a byddwn i’n licio clywed, efallai, jest ychydig mwy gan y Llywodraeth ynglŷn â beth maen nhw’n ei wneud i hyrwyddo’r fframwaith nawr, ac er mwyn lledaenu’r neges ynglŷn â datganoli trethi. Mae hefyd i’w groesawu y ffaith bod gyda ni, yn y fframwaith, bwrpas ac amcan clir i drethi yng Nghymru; egwyddorion sydd wedi eu gosod yn glir iawn. Mae modd anghytuno â nhw—nid ydw i’n digwydd gwneud, ond mae modd anghytuno â nhw—ond o leiaf rydych chi’n gwybod i ba bwrpas mae’r Llywodraeth yn trethu, ac mae hynny’n wahanol iawn i Lywodraethau eraill, gan gynnwys Llywodraethau eraill yr ynysoedd hyn.

Nawr, mae’r Pwyllgor Cyllid eisoes wedi dangos ymrwymiad i graffu ar bolisïau treth a’r datganoli pellach sy’n mynd i ddigwydd, ac rydw i’n credu ein bod ni eisoes wedi gweld ffrwyth y gwaith yna gyda’r ddau Fil roedd yr Ysgrifennydd Cabinet yn sôn amdanyn nhw, a bod y gwaith mae’r Pwyllgor Cyllid wedi ei wneud yn craffu ar y ddau Fil, er enghraifft yn arwain at yr ymrwymiad i roi cynllun cymunedau ar wyneb deddfwriaeth y Bil tirlenwi, yn dangos bod gwaith yn fan hyn i’w wneud ar y cyd rhwng y Llywodraeth a’r Cynulliad. Ac mae gyda ni fel pwyllgor hefyd ddiddordeb mawr wrth weld sefydlu Awdurdod Cyllid Cymru, ac yn ogystal â chynnal y gwrandawiad cyn penodi gyda’r ymgeisydd ar gyfer bod yn gadeirydd yr awdurdod, byddwn ni am barhau â’r gwaith o graffu ar baratoadau sefydlu’r awdurdod, yn enwedig yn eu maes digidol nhw, cyn eu bod nhw’n cychwyn ar eu swyddogaethau llawn fis Ebrill nesaf.

Rydw i’n credu ei bod hefyd yn bwysig i atgoffa Aelodau Cynulliad fod yna newid yn mynd i gael ei gynnig yr wythnos nesaf i’n Rheolau Sefydlog ni er mwyn gwneud yn siŵr bod yna Reolau Sefydlog newydd a phrotocol wedi eu cytuno gyda'r Pwyllgor Cyllid a’r Llywodraeth yn eu lle er mwyn sicrhau bod gyda ni yn y Cynulliad yr arfau digonol i graffu ar y Llywodraeth wrth iddyn nhw gyflwyno y trethi hyn, a’r awgrym diddorol iawn a gawsom ni heddiw gan yr Ysgrifennydd Cabinet o ddadl ar drethi newydd yn ogystal, ac fe fydd diddordeb gyda phawb i edrych ar hynny. Jest yn y cyd-destun hwnnw, os caf i ofyn i’r Ysgrifennydd Cabinet: gan fod y Pwyllgor Cyllid, fel mae’n gwybod eisoes, yn chwilio i mewn i’r posibiliad o adeiladu ar y Rheolau Sefydlog newydd i symud tuag at fframwaith seneddol sy’n cyd-fynd â fframwaith cyllidol gan y Llywodraeth, a oes gyda fe unrhyw waith ar y gweill i edrych ar brosesau megis Deddf cyllid neu brosesau eraill? Achos, ar hyn o bryd, rydym ni eisiau gweld pa ffordd mae’r Senedd yn cael ei chryfhau yn hynny o beth.

Rydw i’n croesawu’r ffaith bod y fframwaith yn sôn am drethi eraill. Mae’n bwysig cofio bod y treth gyngor a threthi annomestig yr un mor bwysig i nifer o bobl a’r trethi sydd eisoes wedi cael eu datganoli, fel petai, ac yn y cyd-destun hwnnw, hefyd, mae yna baragraff pwysig iawn yn y fframwaith—paragraff 49, rydw i’n meddwl—sy’n sôn am sut bydd y Llywodraeth yn cyhoeddi data ac yn casglu data wrth fynd ymlaen. Mae’r Pwyllgor Cyllid yn ymweld â’r Alban yr wythnos yma, a dydd Iau, byddwn ni’n gobeithio cynnal trafodaethau gyda Chomisiwn Cyllidol yr Alban. Nawr, rydw i’n gwybod nad yw’r Llywodraeth eto am sefydlu comisiwn fel yna, ond fe soniodd yr Ysgrifennydd Cabinet am y gwaith bydd Prifysgol Bangor yn ei wneud, a byddwn ni hefyd yn licio gwybod ym mha ffordd mae’r Llywodraeth yn mynd i gyhoeddi’r wybodaeth yma a gwneud yn siŵr bod gennym ni fel Aelodau Cynulliad, ond hefyd y cyhoedd, y data mwyaf diweddar a’r wybodaeth fwyaf diweddar er mwyn gwneud yn siŵr bod y penderfyniadau sy’n cael eu gwneud yn enw Llywodraeth Cymru, ac yn enw pobl Cymru, felly, yn rhai cywir ac ar sail tystiolaeth gadarn iawn.

Mae’r datganiad yma i’w groesawu, ac mae’r fframwaith i’w groesawu, ac rwy’n edrych ymlaen—ac mae’n siŵr bod holl aelodau’r Pwyllgor Cyllid yn edrych ymlaen—at graffu yn fwy manwl ar y wybodaeth yma, ond hefyd i gydweithio gyda’r Llywodraeth i wneud yn siŵr bod gyda ni’r systemau gorau yn eu lle yn seneddol er mwyn y pwerau trethu newydd yma.

Diolch yn fawr i Simon Thomas, fel Cadeirydd y Pwyllgor Cyllid, am yr hyn mae e wedi ei ddweud y prynhawn yma. Wrth gwrs, rydw i’n croesawu gweithio gyda’r pwyllgor, ac mae mwy nag un darn o waith ar y gweill gyda’r pwyllgor ac mae mwy nag un ffordd o weithio hefyd. Rydw i’n cydnabod, ambell waith bydd y pwyllgor yn craffu’r hyn mae’r Llywodraeth yn ei wneud, ond rydw i’n meddwl ein bod ni’n gallu dangos, dros y flwyddyn ddiwethaf, ei bod wedi bod yn bosib cydweithio ar rai pethau pwysig i bobl yng Nghymru hefyd ac i wella rhai o’r pethau sydd wedi dod o flaen y pwyllgor. Rydw i’n edrych ymlaen at weithio gyda’r pwyllgor yn y ffordd yna yn y dyfodol.

Rydw i’n cytuno â Simon Thomas—mae darn o waith mawr gyda ni i’w wneud i drial esbonio wrth y cyhoedd beth yn union rydym ni’n ei wneud ym maes trethu. Rydym ni’n mynd i gyhoeddi pamffled i’r cyhoedd sy’n trial dodi lawr ar un tudalen y pethau pwysicaf yn y fframwaith sydd gyda ni a thrial dosbarthu’r pamffled yna ledled Cymru i helpu pobl i ddeall beth rydym ni’n trial ei wneud yma yng Nghymru. Rydym ni wedi mynd ar ôl yr egwyddorion mae’r OECD wedi eu cyhoeddi, a thrial mynd ar ôl yr egwyddorion yna yn y fframwaith ei hunan, ond mae’r OECD hefyd yn rhoi rhyw fath o help inni yn yr ymdrech i drial cael pobl i ddeall y pwerau newydd sy’n dod i Gymru a’r hyn, fel Llywodraeth, rydym ni’n trial ei wneud gyda nhw.

Rydw i’n cydnabod, wrth gwrs, y ffaith bod Awdurdod Cyllid Cymru—mae hawliau annibynnol gyda’r pwyllgor i graffu ar waith yr awdurdod. Rydw i’n gwybod bod y cadeirydd newydd yn edrych ymlaen at y gwaith mae hi’n mynd i’w wneud gyda’r pwyllgor yn y dyfodol.

Rydw i’n falch hefyd ei bod hi wedi bod yn bosib cytuno ar broses newydd i ddod o flaen y Cynulliad wythnos nesaf i drial cael y prosesau rydym ni’n eu defnyddio yn y broses o greu cyllid ar gyfer ein gwasanaethau cyhoeddus yma yng Nghymru, gyda’r pwerau newydd sydd gyda ni. Mae swyddogion yn y Llywodraeth yn bwrw ymlaen i weithio ar y broses a gweld sut mae pobl eraill yn gwneud yr un peth. Rydw i’n edrych ymlaen at ddysgu o’r gwaith mae’r pwyllgor yn mynd i’w wneud yn y maes yma ac rydw i’n siŵr y bydd lot o bethau i’w dysgu yn yr Alban pan fydd y pwyllgor yn mynd lan yr wythnos yma.

Dirprwy Lywydd, rydw i’n hapus i gadarnhau y bydd y gwaith mae’r brifysgol ym Mangor yn ei wneud—rydym ni’n mynd i gyhoeddi hwnnw. Mae’n waith annibynnol. Maen nhw’n mynd i gyhoeddi’r gwaith, a bydd Aelodau’r Cynulliad yn gallu gweld yr hyn maen nhw’n ei ddweud am y gwaith rydym ni’n ei wneud fel Llywodraeth. Gobeithio, cyn yr haf neu yn yr hydref, y byddaf i’n gallu cyhoeddi cynlluniau am y tymor hir—sut ydym ni’n mynd i gael pobl i wneud y gwaith mae’r comisiwn yn ei wneud yn yr Alban inni yma yng Nghymru.

A gaf i groesawu'r datganiad yn fawr iawn, fel y mae pawb arall wedi ei wneud? Yn sicr, mae’r fframwaith, rwy’n meddwl, yn ddefnyddiol iawn. A gaf i ddweud, rwy’n cytuno'n llwyr mai trethi yw'r pris mynediad y mae pob un ohonom yn gorfod ei dalu i fyw mewn cymdeithas wâr? Trethi sy'n darparu'r gwasanaethau cyhoeddus allweddol y mae pob un ohonom yn dibynnu arnynt. Ni allwn fyw mewn gwlad â gwasanaethau o fath Sgandinafaidd yn seiliedig ar gyfraddau treth Americanaidd, yn enwedig gan fod y dreth gorfforaeth ar gyfer cwmnïau rhyngwladol, yn y bôn, yn ddewisol, gan y gallant ddefnyddio cyfraddau trosglwyddo mewnol i symud arian ac elw o gwmpas y byd, fel y gallant wneud eu helw yn Ynysoedd Prydeinig y Wyryf ar arian a godwyd ym Mhrydain, oherwydd eu bod yn talu costau trosglwyddo mewnol ac yn talu costau hawliau eiddo deallusol. Mae hon yn broblem ddifrifol, ac er nad yw treth gorfforaeth yn debygol o gael ei datganoli yn y dyfodol agos, byddai'n well gen i weld treth ar drosiant, yn hytrach nag ar elw, gan fod y gallu i symud elw dramor neu i fannau â threthi isel neu ddim trethi’n cael effaith ddifrifol iawn ar y swm o arian sy’n dod i mewn, ac rydym yn gwybod bod y swm o arian sy’n dod i mewn o ran trethi busnes wedi gostwng fel cyfran o'r trethi a godir yn y wlad hon.

Er bod cyfraddau treth mewn rhai meysydd yn cael eu datganoli, wrth gwrs, allwch chi ddim ymdrin â nhw ar wahân, allwch chi, oherwydd pa bynnag gyfradd dreth osodwch chi ar unrhyw beth, mae rhywun yn mynd i ddweud—y bobl sy’n eistedd wrth fy ymyl neu’r bobl sy’n eistedd gyferbyn—maent yn talu llai i mewn, neu fwy i mewn; enwch y wlad neu’r lle cyfagos? Felly, rwy’n meddwl bod hynny ynddo ei hun yn creu cyfyngiadau. Ac rydym yn gwybod beth ddigwyddodd yn yr Alban, onid ydym? Mae gan yr Alban y pŵer i amrywio cyfraddau treth. Maent wedi eu hamrywio yn yr un ffordd yn union ag y mae’r Canghellor yn San Steffan wedi eu hamrywio. Symudodd y Canghellor yn San Steffan nhw i fyny, gwnaeth yr Alban eu symud nhw i fyny; symudodd y Canghellor yn San Steffan nhw i lawr, symudodd yr Alban nhw i lawr—yn gwbl gydamserol. Felly, mae gennych bwerau, ond weithiau mae pwerau’n bethau sy'n bodoli mewn theori, ond nad ydyn nhw’n bodoli o reidrwydd fel modd ymarferol o wneud pethau.

Mae gen i dri chwestiwn, a dweud y gwir. Y cyntaf yw: fel y gwyddoch, Ysgrifennydd y Cabinet, doedd dim modd datganoli nifer mawr o drethi i Gymru oherwydd aelodaeth o'r Undeb Ewropeaidd a rheolau Ewrop. Un o'r pethau yr oedd yn ymddangos eu bod wedi’u cynnwys oedd un a oedd i fod i gael ei ddatganoli, ond nad yw, sef ardoll agregau. Pa drethi ychwanegol y mae Ysgrifennydd y Cabinet yn meddwl y dylid ystyried eu datganoli, ar wahân i'r ardoll agregau—nid o reidrwydd i gael eu datganoli, ond i gael eu hystyried fel rhan o'r setliad datganoli?

Yr ail gwestiwn sydd gen i yw: ar ba gam y mae gennym gyllideb i Gymru sy'n cwmpasu refeniw a godir drwy gyfraddau treth yn ogystal â gwariant y mae’r Cynulliad wedi cytuno arno fel un gyllideb gyffredinol? A oes rhaid inni gyrraedd rhyw gam lle mae'n rhaid i hynny ddigwydd, fel y mae'n digwydd mewn Seneddau eraill lle maent yn codi eu holl arian, neu bron eu holl arian? Ar ba gam yr ydym mewn gwirionedd yn gwneud y ddau beth ar yr un pryd?

Ac a gaf i sôn am y dreth gyngor leol? Rwy'n meddwl y gallwn gael cytundeb â hyn. A gawn ni roi bandiau uchaf uwch yn y bandiau treth cyngor? Rwy’n meddwl bod y band uchaf yn cynnwys llawer gormod. Hoffwn weld culhau rhai o'r bandiau yn ogystal. Rwy’n meddwl bod y gyfran o werth ein heiddo, a delir gan rywun sydd â thŷ gwerth £30,000, yn hytrach na rhywun sy'n talu am dŷ gwerth £2 filiwn, yn llawer llai i’r unigolyn â’r tŷ £2 filiwn. Rwy'n meddwl bod hynny'n sylfaenol anghywir, ac mae gan system y dreth gyngor bobl mewn eiddo rhatach sy’n talu cyfran uwch o werth yr eiddo hwnnw mewn treth gyngor na phobl gyfoethog iawn. Felly, a wnewch chi ystyried cyflwyno rhagor o fandiau a cheisio codi—efallai nad yw hyn yn llawer iawn o eiddo? Hynny yw, efallai fod llawer llai na 1,000 o dai gwerth £1 filiwn yng Nghymru, ond does dim rheswm pam na ddylai’r bobl hynny dalu eu cyfran deg.

Wel, mae sylwadau agoriadol Mike Hedges am deimladau am degwch y system dreth yn bwysig iawn inni yn y fframwaith hwn. Rydym ni’n rhoi llawer o bwyslais ar drethu yng Nghymru mewn modd y bydd dinasyddion Cymru yn ei ystyried yn deg. Rhan o'r rheswm pam y digwyddodd pethau fel y gwnaethant yr wythnos diwethaf, rwy’n meddwl, oedd teimlad, ar ran llawer o bobl yng Nghymru a thu hwnt, nad yw'r economi wedi cael ei chynnal yn y blynyddoedd diwethaf mewn ffordd sydd wedi rhoi’r baich ar ysgwyddau’r bobl sydd â’r mwyaf o allu i’w ysgwyddo. Mae Mike yn gwneud pwynt pwysig iawn ynghylch pwerau a'u defnyddioldeb a'u defnyddiadwyedd, a chawn weld, yn ystod y ddwy flynedd nesaf, i ba raddau y gallwn roi’r pwerau sydd gennym ar hyn o bryd ar waith mewn ffordd sy'n eu gwahaniaethu oddi wrth eu defnydd mewn mannau eraill wrth inni geisio eu cydweddu ag anghenion ac amgylchiadau Cymru.

O ran y tri chwestiwn penodol, rwy'n meddwl bod comisiwn Silk wedi dweud nad oedd TAW yn dreth—yr oedd ystyried ei datganoli oherwydd rheolau cysoni’r Undeb Ewropeaidd. Rwyf wedi cytuno ag Adam Price yn ddiweddar, pan fo wedi gofyn cwestiynau am hyn, bod hyn o leiaf yn rhywbeth y dylem nawr fod yn barod i edrych arno, i weld a oes unrhyw beth yno a all fod yn fwy defnyddiol yn ychwanegol heb reolau aelodaeth o'r UE.

Mae'r cwestiwn o sut yr ydym yn craffu ar y gyllideb ac yn ei rhoi at ei gilydd fel bod y refeniw a godir a’r penderfyniadau a wneir ynghylch gwariant yn cyd-fynd â’i gilydd: wel, rwy’n gobeithio y byddwch yn gweld bod y cynigion a gaiff eu cyflwyno yr wythnos nesaf yn gwneud rhywfaint o hynny eisoes, a bydd y gwaith pellach a wnaiff y Pwyllgor Cyllid ar gysoni pellach yn help yn hynny. Rwy'n meddwl y byddai'n rhaid inni gydnabod bod yna anhawster gwirioneddol ym mhenderfyniad Llywodraeth y DU bod cyllideb yn yr hydref yn golygu diwedd mis Tachwedd. Oherwydd i ni ac i’r Alban a Gogledd Iwerddon mae hynny’n anochel yn golygu y byddwn wedi gosod ein cyllideb ddrafft, ac, yng nghanol y broses o graffu arni, y gellid gwneud newidiadau sylweddol ar lefel y DU a fydd yn golygu bod rhai o’r tybiaethau a wnaethom ar y dechrau o ran refeniw a gwariant yn cael eu newid cyn y gallwn gyflwyno’r gyllideb derfynol. Ar hyn o bryd, mae hwnnw’n anhawster heb ateb parod iddo.

Cyn belled ag y mae’r dreth gyngor dan sylw, fel y dywedais yn fy ateb i Nick Ramsay, rydym yn bwriadu cyflwyno cynigion ar gyfer gwneud y dreth gyngor yn decach, a bydd mater y bandiau a’r gyfran y mae’r dreth gyngor yn ei chynrychioli fel canran o werth eiddo yn rhan o'r ystyriaeth honno.

Anffawd rhywun sy'n dod mor isel â hyn yn y trafodion yw bod y rhan fwyaf o'r cwestiynau deallus wedi cael eu gofyn yn barod, ond rwy’n mynd i geisio torri cwys newydd. Rwy’n croesawu’r datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet yn fras, er bod rhaid imi ddweud nad yw’n ymddangos bod gan rywfaint o'r iaith y datodiad athrawol arferol y mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi ei ddefnyddio i ychwanegu cymaint o lewyrch i'r gwahanol swyddi a fu ganddo. Nid wyf yn gwybod, yn benodol, a oedd y llinell olaf ar dudalen 1, sy’n cyfeirio at

‘economi ddidrugaredd y dychymyg neo-ryddfrydol’ wedi’i chyfeirio’n benodol ataf fi, ond hoffwn ei sicrhau nad oes dim byd 'neo' amdanaf fi—[Torri ar draws.]—dim byd 'neo' amdanaf fi o gwbl. Fel fy nghyfoeswr union, Jeremy Corbyn—cawsom ein hethol i'r Senedd ar yr un diwrnod, yr un oed—[Torri ar draws.] Rwyf fi, o leiaf, wedi cyrraedd Cynulliad Cymru, i ymateb i'r ymyrraeth gan David Rees. Yn union fel y mae ef yn baleososialydd, mae'n debyg fy mod i’n geidwadwr paleoryddfrydol, mewn termau ariannol ac economaidd o leiaf.

Ond hoffwn i godi mater yr wyf yn meddwl ei fod yn mynd i fod yn bwysicach a phwysicach yng Nghymru. Rwyf newydd ddarllen cyhoeddiad gan Gyllid a Thollau EM o'r enw ‘Datgrynhoi derbyniadau treth Cyllid a Thollau EM rhwng Cymru, Lloegr, yr Alban a Gogledd Iwerddon’. Mae Tabl 4 yn hwnnw’n darparu ystadegau ar gyfer tuedd yr wyf i o’r farn ei bod yn annymunol dros ben—sef, ers y flwyddyn 2003-04, ym mron bob blwyddyn, bod cyfran derbyniadau treth incwm fel cyfran o gyfanswm derbyniadau treth y DU wedi gostwng, flwyddyn ar ôl blwyddyn, sy'n ymddangos i awgrymu bod Cymru’n disgyn yn ôl o ran incwm, yn genedlaethol, o gymharu â rhannau eraill o'r Deyrnas Unedig. Felly, er fy mod yn gryf o blaid, yn bersonol, datganoli treth incwm a threthi eraill hefyd, o gofio ein bod hefyd yn cael gostyngiad yn y grant bloc gan Whitehall o ganlyniad, y perygl yw, oni bai ein bod yn gwrthdroi'r duedd hon, y byddwn yn gweld ein bod yn cael ein gwasgu fwy a mwy, flwyddyn ar ôl blwyddyn, ac, felly, i ddatblygu thema y mae Adam Price yn aml iawn yn ei chodi yn y Siambr hon, beth y gallwn ei wneud i godi GYC yn gymharol â rhannau eraill o'r DU yng Nghymru?

Mae'n ymddangos i mi bod rhoi’r cyfle inni i gystadlu o ran trethu â rhannau eraill o'r awdurdodaeth genedlaethol yn un ffordd y gallwn wneud hynny—drwy ddenu mwy o fusnes i Gymru i gynhyrchu mwy o gyfoeth y gellir wedyn ei drethu. Fel y nodwyd yn y datganiad, mae talu trethi, wrth gwrs, yn docyn mynediad i gymdeithas wâr, er y byddwn i'n bell o awgrymu perthynas uniongyrchol, ac yn sicr nid wyf yn cytuno â’r farn gyferbyn bod awdurdodaeth â threthi uchel yn gymdeithas fwy gwaraidd drwy ddiffiniad. Mae digon o enghreifftiau y gallem eu dyfynnu i wrthbrofi’r rhagdybiaeth honno. Ond mae trethi’n effeithio ar ymddygiad. Mae hynny’n ddiamheuol, ac yn wir mae’r ddogfen fframwaith a gyhoeddwyd gan Lywodraeth Cymru ei hun yn cyfeirio at hynny.

Nid wyf yn meddwl ei fod wir yn ychwanegu dim at ddadansoddiad sobr o effaith trethiant ar incwm a chynhyrchu cyfoeth i ddefnyddio iaith fel ‘didrugaredd’ fel y mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi’i wneud yn y datganiad hwn. Yn wir, er bod Mike Hedges wedi cyfeirio yn ystod ei gyfraniad at yr Unol Daleithiau, mae’r Unol Daleithiau’n awdurdodaeth â threthi cymharol uchel, yn enwedig os ydych chi’n ystyried y cyfuniad o drethi ffederal, trethi taleithiau a threthi lleol. Mae Ernst ac Young wedi gwneud dadansoddiad diddorol iawn o system dreth America o’i chymharu â’r systemau treth mewn mannau eraill, ac effeithiau macro-economaidd y cyfraddau treth uchel hyn. Maent yn dweud, er enghraifft, bod cyfradd uchel y dreth gorfforaeth yn yr Unol Daleithiau yn dechrau achosi canlyniadau economaidd andwyol sylweddol i economi’r Unol Daleithiau a gweithwyr Americanaidd, ac yn awgrymu y byddai diwygio treth gorfforaeth yr Unol Daleithiau i gynnwys gostwng y dreth yn sylweddol yn debygol o greu buddion economaidd pwysig i'r Unol Daleithiau. Wel, byddwn yn dweud bod hynny'n wir i raddau helaeth am Gymru.

Wrth gwrs, nid yw’r dreth gorfforaeth yn dreth ddatganoledig, ac rwy’n meddwl y byddai'n beth da iawn, fel yr argymhellodd comisiwn Holtham, pe bai'n cael ei datganoli i Gymru, gan y byddai'n rhoi’r cyfle inni ddenu mwy o fuddsoddiad preifat i Gymru, ac yna gallem sicrhau, nid dim ond GYC uwch ar gyfer y wlad gyfan, ond sylfaen dreth fwy i Lywodraeth Cymru, y gallem ei gwario ar yr holl bethau yr hoffem wario arian arnynt, ond na allwn eu fforddio ar hyn o bryd.

Rwy’n gwybod bod Ysgrifennydd y Cabinet wedi dibrisio yr hyn y mae'n meddwl yw fy marn i ynglŷn â’r hyn a ddisgrifiodd yn ein sgwrs ddiwethaf fel cromlin Laffer, ond, pan fyddwn yn ystyried profiad Gweriniaeth Iwerddon, ac yn enwedig o ran treth gorfforaeth, mae ganddynt gyfradd treth gorfforaeth o 12.5 y cant, ond mae ganddynt gyfradd treth gorfforaeth arbennig 6.25 y cant ar gyfer yr hyn y maent yn ei alw’n flwch datblygu gwybodaeth, hynny yw, ar gyfer gwir arloeswyr sy’n cyflogi pobl â llawer o sgiliau. Mae'n ymddangos i mi bod cyfran lawer rhy uchel o incwm Cymru’n cael ei chreu gan y sector cyhoeddus. Mae angen inni gynyddu'r gyfran sy'n cael ei chynhyrchu gan fentrau preifat, ac os ydym ni’n gwrthod achub ar y cyfle i ddefnyddio'r system dreth er mwyn annog hynny, rwy'n credu ein bod yn gwneud cam â’n hunain.

Os cawn ni wneud hyn heb yr herian pleidiol, mae llawer o dystiolaeth empirig i ddangos, er nad oes perthynas uniongyrchol, yn amlwg, rhwng cyfraddau treth penodol a thwf economaidd neu gyfoeth mewn cymdeithas, mae yna, fel y bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn hapus i’w gyfaddef, gysylltiad o ryw fath rhwng y ddau, ac mae trethi is yn gyffredinol yn tueddu i gynhyrchu GYC uwch. Wedi'r cyfan, ystyriwch yr esiampl eithafol resymegol o hyn, sef Singapore: mae'n un o'r gwledydd cyfoethocaf yn y byd heb bron ddim adnoddau naturiol a'r cyfraddau treth isaf. Felly, dydy hynny'n dweud dim, wrth gwrs, am ddosbarthiad incwm yn Singapore, ond, serch hynny, mae economi’r wlad a'r cyfoeth y mae’n ei fwynhau nawr, o'i gymharu â'r sefyllfa 20 i 30 mlynedd yn ôl, yn siarad drosto'i hun. Felly, hoffwn wneud y ple hwnnw i Ysgrifennydd y Cabinet efallai i feddwl ychydig yn fwy hyblyg am y mater hwn.

Rwy’n diolch i Neil Hamilton am y croeso cyffredinol cychwynnol a roddodd i'r fframwaith. Rwy’n mynd i geisio ymateb, rwy’n meddwl, i dri gwahanol bwynt a wnaeth. Mae gwaith dadelfennu Cyllid a Thollau EM yn y tabl y cyfeiriodd ato—rwy’n meddwl y byddwn i'n llunio cwpl o gasgliadau gwahanol ohono nag ef. Y rheswm pam mae’n dangos derbyniadau treth incwm o Gymru yn dirywio, yn y bôn, yw oherwydd bod y trothwyon wedi codi ym mhen isaf dosbarthiad treth incwm dros y cyfnod hwnnw. Ac oherwydd bod gan Gymru gyfran uwch o'i phoblogaeth sy'n talu treth ar fand isaf treth incwm, os yw’r trothwyon hynny’n codi'n gyflymach na chwyddiant, fel y digwyddodd yn gyffredinol dros y cyfnod hwnnw, mae’n anochel bod derbyniadau treth incwm yng Nghymru yn dirywio o gymharu â rhannau eraill o'r Deyrnas Unedig lle mae dosbarthiad treth incwm yn wahanol. Nawr, roedd hyn yn ystyriaeth bwysig iawn wrth gytuno ar y fframwaith cyllidol. Dyna pam mae gennym gytundeb bod economi Cymru at ddibenion treth incwm yn cael ei chymharu ar wahân ym mhob un o'r tri band, a pham y caiff yr addasiad grant bloc ei ystyried ar wahân yn erbyn y tair ffordd wahanol iawn hynny o godi treth incwm.

Felly, rwy’n meddwl ei fod yn codi pwynt pwysig, ac mae'n iawn i gyfeirio at waith Cyllid a Thollau EM, ond nid wyf yn meddwl bod ei gasgliadau mor llwm i Gymru ag y mae wedi’i awgrymu, ac rwy’n meddwl y bydd ein gallu yn y dyfodol i godi refeniw yng Nghymru a'r fframwaith cyllidol yn helpu i’n hamddiffyn ni rhag penderfyniadau a wneir mewn mannau eraill heb inni fod â dim rheolaeth uniongyrchol drostynt, ond sy'n effeithio ar i ba raddau y cesglir derbyniadau treth incwm yma yng Nghymru.

Ynglŷn â’r dreth gorfforaeth, wrth gwrs mae yn llygad ei le i ddweud bod hwn yn fater nad yw wedi ei ddatganoli. Awgrymodd Silk y dylid ei ddatganoli i Gymru dim ond pe byddai'n cael ei ddatganoli ar yr un pryd i’r Alban ac i Ogledd Iwerddon, ac rwy'n siŵr y byddai'r Aelod yn ei chael yn ddiddorol i edrych ar brofiad Gogledd Iwerddon hyd yma, lle mae defnyddio datganoli treth gorfforaeth yn ymarferol wedi bod yn llawer anoddach nag a ragwelwyd yn wreiddiol. Yn benodol, mae’r ffaith bod y Trysorlys wedi gwrthod ystyried effeithiau eilaidd datganoli treth gorfforaeth wedi golygu, o safbwynt Gogledd Iwerddon, y byddant yn talu holl gostau datganoli treth gorfforaeth gydag ychydig iawn o fanteision. Dyna pam mae ei gyflwyno, rwy’n meddwl, wedi cael ei ohirio yno.

Ar ei bwynt olaf, gadewch imi ddweud hyn wrtho: Rwy’n meddwl ei fod yn rhy aml mewn perygl o syrthio i mewn i fantra ‘preifat da, cyhoeddus drwg’ ei ieuenctid, ei orffennol Thatcheraidd, paleoryddfrydol? Yr hyn y byddwn yn ei ddweud wrtho yw: rwy’n meddwl ein bod yn nodi’n glir iawn yn ein fframwaith ein bod yn cydnabod y bydd y ffordd yr ydym yn cyflawni ein cyfrifoldebau cyllidol yn cael effaith uniongyrchol ar ddyfodol economi Cymru, ac yr hoffem arfer y cyfrifoldebau hyn mewn ffordd sy'n helpu i dyfu economi Cymru ac i greu ffynonellau newydd o gyfoeth ac incwm ar gyfer pobl Cymru yn y dyfodol. Does dim amwysedd yn safbwynt Llywodraeth Cymru yn hynny, a bydd buddiannau ein heconomi bob amser ar flaen ein meddwl pan fyddwn yn gwneud y penderfyniadau sydd bellach yn cael eu datganoli inni yma yng Nghymru.

Diolch. Byddwn yn falch pe gallai’r siaradwr nesaf, a’r siaradwr olaf yn y datganiad hwn, roi cyflwyniad byr iawn ac yna gwestiwn, ac yna rwy’n siŵr y gallwn orffen ddim ond bum munud yn hwyr. Adam Price.

Dyma fy nghwestiwn arbenigol ‘Mastermind’, Dirprwy Lywydd, ond byddaf mor gryno ag y gallaf. Rwy'n croesawu'r fframwaith a'r egwyddorion cyffredinol. Roeddwn yn adnabod o fy economeg TGAU—neu lefel O, a dweud y gwir, i fod yn onest—canonau Adam Smith o ecwiti a sicrwydd yno. Felly, dau o'r pedwar canon—ddim yn ddrwg o gwbl.

Rwyf am ganolbwyntio'n fyr iawn os caf ar y cynllun gwaith polisi treth. Dylwn roi clod i Ben Lake, a ymunodd â ni yn y pwyllgor cyswllt cyllid ac a wnaeth gyfraniad enfawr yma, a bydd yn gwneud cyfraniad enfawr mewn meysydd eraill hefyd dros y blynyddoedd i ddod. Mae'r cynllun gwaith yn cyfeirio at adolygu rhyddhad ardrethi i fusnesau bach, a fydd yn digwydd yn fuan. Pe gallai Ysgrifennydd y Cabinet ddweud ychydig bach am hynny—yn amlwg rydych wedi nodi polisi’r blaid Lafur yn etholiad y Cynulliad, ond, gan fod hwn yn adolygiad, rwy’n cymryd y byddant yn cymryd mewnbwn gan bleidiau eraill y tu hwnt i'r safbwynt amlinellol a nodwyd.

Soniodd am doll teithwyr awyr. A all gadarnhau—? Roedd cydnabyddiaeth ymhlyg mai polisi’r blaid Lafur ar lefel y DU yw datganoli hyn i Gymru, ond nid oedd yn hollol eglur, felly pe gallai osod hynny ar y cofnod.

Dilynais y ddadl gyda diddordeb am y gromlin Laffer, yr ydym yn aml yn ei chael yma, ond a fyddai Ysgrifennydd y Cabinet yn derbyn mewn gwirionedd mai un dull o ddefnyddio treth gorfforaeth, yn amlwg, i gau'r bwlch ffyniant yw datganoli? Mae materion cysylltiedig â hynny, y cyfeiriodd atynt, o ran lleihau grant bloc yn achos Gogledd Iwerddon. Mae dull gwahanol, wrth gwrs, yr oedd adroddiad comisiwn Holtham yn cyfeirio ato, sef bod y Llywodraeth ganolog yn gosod cyfraddau amrywiol ar gyfer trethi fel treth gorfforaeth, ond gallai hefyd fod yn berthnasol i doll teithwyr awyr—rwyf ar ddeall mai dyna’r hyn y mae’r DUP yn ceisio amdano yn eu trafodaethau—fel y gwnaeth Nicholas Calder gyda threth gyflogaeth ddewisol mewn polisi rhanbarthol yn y 1970au. Felly, nid ras i'r gwaelod yw hyn yn awr. Mae’r ganolfan yn dweud: Byddwn yn adlewyrchu gwahanol lefelau o ffyniant economaidd drwy bennu cyfraddau gostyngol ar gyfer trethi penodol yn yr ardaloedd hynny fel Cymru a allai elwa o rywfaint o hwb, heb i hynny wedyn arwain at ergyd o ran y grant bloc.

Mae gen i lawer mwy i'w ddweud, Dirprwy Lywydd, ond, allan o barch ichi, gwnaf eistedd i lawr.

Diolch.

Wel, Dirprwy Lywydd, diolch yn fawr, a diolch yn fawr i Adam Price hefyd am beth dywedodd ef am y rhaglen waith.

The work programme is a very important publication alongside the framework. I hope that Members of other parties here will see that, where some specific commitments have been made by the Welsh Government to include items in the work programme, you can see them there. That includes the energy rate relief possibility that Adam Price mentioned. There is a regulation-making power in the land transaction tax Act that allows the Welsh Government to introduce new reliefs using that regulation-making power.

There are three criteria that I have tried to set out every time we’ve talked about new reliefs as far as LTTA is concerned. There would have to be an agreed policy purpose—and I think energy relief meets that, because we are looking for environmental benefits there—they have to be affordable, and thirdly they have to meet their intended audience. That’s probably the key thing—the key test that has to be passed as we look at a potential energy rate relief. Because there was such a relief introduced between 2007 and 2012, and it was abandoned, essentially, because the empirical evidence showed that the relief simply hadn’t reached the people for whom it was intended, and it hadn’t had the policy impact that had been hoped for it. But it’s there in the work programme in order to allow these things to be tested further, and I’m very keen that we do that.

I think Members opposite will also see in the work programme a specific commitment to the publication of data by the Welsh Revenue Authority about the higher rate for second homes and whether there is a regional impact of that in Wales, to allow local authorities that might wish to make a case to the Welsh Government for differential arrangements in the future to have the data that they would need in order to be able to mount that case effectively.

Can I echo what Adam Price said in relation to the new Member of Parliament for Ceredigion? I always felt that he played a very constructive and helpful part in the discussions that have gone on between our two parties, and I obviously congratulate him very much on his success there last week.

As far as APD is concerned, this really is an area where the record of the UK Government does not stand up to examination. It demonstrates an entirely haphazard way of making tax policy across the United Kingdom. Its own Silk Commission recommended at least the devolution of APD for long-haul flights. The refusal of the UK Government to publish the evidence that they say they have drawn on in denying the devolution of this tax to Wales cannot be sustained. We will carry on working, as the work programme says, to demonstrate our belief that proper devolution of this piece of taxation would be to the benefit not just of Wales but to economies close by to us as well.

The issue of corporation tax devolution has been raised a number of times here this afternoon. I’m aware of the Holtham variation on corporation tax devolution, and I read with interest the recent article by Eurfyl ap Gwilym that returns to that idea. My own view is that it remains something that we ought to continue to debate. I’ve said here in the past, Dirprwy Lywydd, that I do have a concern about a race to the bottom in corporation tax devolution, but there are ways, maybe, that that could be mitigated if it was done in particular ways. I noticed that Eurfyl ap Gwilym says in his paper that this variable setting of rates in different parts of the United Kingdom by the UK Government would be politically palatable. And I could not help believe that it would be one of those ideas that would be politically palatable to those who benefit from it, and maybe slightly less palatable to those who would not. But it’s a debate for another day. I’m very grateful to all Members who’ve taken part this afternoon in what has been, I think, a very useful discussion of these very important new responsibilities.