Yr eitem nesaf ar yr agenda yw datganiad gan y Gweinidog Sgiliau a Gwyddoniaeth ar yr wybodaeth ddiweddaraf am fand eang cyflym iawn. Galwaf ar y Gweinidog Sgiliau a Gwyddoniaeth, Julie James, i gyflwyno'r datganiad.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Heddiw, rwy’n awyddus i roi diweddariad ar ein prosiect Cyflymu Cymru a’r cynnydd tuag at brosiect olynol. Mae'r prosiect Cyflymu Cymru presennol yn parhau i wneud cynnydd da. Hyd at ddiwedd mis Mawrth 2017, mae BT wedi dweud wrthym fod mwy na 645,000 eiddo wedi cael mynediad at fand eang ffeibr cyflym drwy brosiect Cyflymu Cymru. Mae BT wedi cadarnhau bod digon o safleoedd yn cael eu hadeiladu ar hyn o bryd i wireddu ei ymrwymiad cytundebol i roi mynediad at fand eang cyflym iawn sy’n cynnig cyflymder lawrlwytho 30 Mbps i oddeutu 690,000 o eiddo cyn i’r contract gau ar 31 Rhagfyr eleni. Hefyd, bydd safleoedd ychwanegol yn gallu cael mynediad at gyflymderau o rhwng 24 Mbps a 30 Mbps.

Gallaf ddweud hefyd bod gwybodaeth am y farchnad yn dangos bod yr arlwy masnachol o wasanaethau cyflym iawn hefyd wedi rhagori ar ragolygon, gan roi mynediad at wasanaethau band eang cyflym iawn i eiddo ychwanegol y tu hwnt i'n maes ymyrryd erbyn hyn. Bydd yr Aelodau'n falch o nodi'r cynnydd y mae’r darparwr sefydlog diwifr Airband wedi'i wneud wrth gyflawni ein contract i ehangu mynediad at fand eang i nifer o barciau busnes ledled Cymru. Mae'n bleser gennyf gadarnhau bod y gwaith hwn bellach wedi'i gwblhau ac yn cynnwys ôl troed wedi’i ddilysu o ryw 2,000 o safleoedd busnes ar draws y gogledd a’r de.

Mae ein rhaglen lywodraethu, ‘Symud Cymru Ymlaen', yn glir ynghylch ein huchelgais i gynnig band eang cyflym a dibynadwy i bob eiddo yng Nghymru. Fel yr wyf wedi’i amlinellu mewn datganiadau blaenorol, rydym eisoes wedi dechrau ar y gwaith paratoi angenrheidiol i sefydlu prosiect buddsoddi band llydan olynol. Bydd y prosiect newydd yn cael ei ategu gan gyllideb sector cyhoeddus o ryw £80 miliwn, a fydd yn ei dro yn sbarduno arian cyfatebol sector preifat i ymestyn band eang ymhellach i'r safleoedd anoddaf eu cyrraedd ar draws Cymru erbyn 2020.

Lansiwyd adolygiad marchnad agored ym mis Tachwedd er mwyn deall, ar sail fesul safle, ble y mae band eang cyflym iawn wedi ei gyflwyno hyd yn hyn, a ble y mae'r farchnad yn bwriadu buddsoddi dros y tair blynedd nesaf. Dechreuwyd cyfres o ddigwyddiadau ymgysylltu â’r diwydiant ym mis Rhagfyr i helpu i lunio a llywio ardal ymyrryd y dyfodol a’r strategaeth gaffael. Rydym yn bwriadu dechrau ar gam nesaf y broses gaffael ym mis Medi. Mae'r broses o adolygu'r farchnad agored wedi cynhyrchu rhestr o dros 98,000 eiddo na allant gael mynediad at fand eang cyflym iawn ar hyn o bryd, a lle nad oes gan gwmnïau telathrebu unrhyw gynlluniau i'w cyrraedd yn ystod y tair blynedd nesaf.

Drwy gydol y broses hon o adolygu’r farchnad agored ac ymgysylltu’n barhaus â diwydiant, rydym wedi gwneud ymdrech sylweddol i wella ansawdd y data sy'n sail i'n dealltwriaeth o ble y mae'r bylchau band eang ar draws Cymru. Rydym yn awyddus i symud oddi wrth y data lefel cod post yr ydym wedi dibynnu arno yn flaenorol i ddata a all adnabod statws band eang safleoedd unigol. Gwnaethom hefyd fabwysiadu ymagwedd ofalus ac roeddem yn tueddu i gynnwys adeiladau, yn hytrach na’u heithrio, os oedd amheuaeth ynghylch pa un a ddylai rhai lleoliadau gael eu cyfrif yn adeiladau cymwys. Mae hyn yn golygu bod rhai safleoedd wedi eu cynnwys na fyddent wedi’u cynnwys o bosibl o dan adolygiadau marchnad agored blaenorol. Mae angen i ni brofi'r data hwn yn awr drwy ymgynghori.

Heddiw, rwy’n lansio ymgynghoriad cyhoeddus pedair wythnos ar ganlyniadau'r adolygiad o’r farchnad agored. Rydym yn awyddus i glywed barn y diwydiant telathrebu a phreswylwyr a pherchnogion busnes ynghylch pa un a ddylai unrhyw safleoedd eraill gael eu cynnwys, neu a ddylai unrhyw eiddo sydd ar y rhestr ar hyn o bryd gael eu heithrio. I gefnogi hyn, bydd y data sydd ar gael ar ein gwefan ar lefel gronynnog iawn. Rwy'n annog pawb sy’n cael eu blino gan fand eang gwael i sicrhau bod eu safleoedd unigol wedi’u nodi’n gywir ar y map. Rwy’n annog Aelodau’r Cynulliad ac awdurdodau lleol i ddefnyddio eu gwybodaeth leol i helpu i sicrhau bod y data hwn yn gadarn ac yn gywir.

Bydd yr ymgynghoriad yn ein helpu i fireinio mwy ar y rhestr o safleoedd nad ydynt yn gysylltiedig. O ystyried graddfa’r niferoedd dan sylw, yn anochel, ni fydd y rhestr o safleoedd sydd ar ôl yn berffaith, ond po fwyaf o ymatebion a ddaw i lawer, mwyaf cynhwysfawr fydd y rhestr. Er mwyn helpu ymatebwyr i ddod o hyd i safleoedd unigol, mae map rhyngweithiol ar gael ar wefan Llywodraeth Cymru. Byddwn, felly, yn gofyn bod pob Aelod yn rhannu'r rhestr mor eang â phosibl, a byddaf yn sicrhau bod yr Aelodau'n cael y cyfeiriad ar y we. Bydd canlyniadau'r ymgynghoriad cyhoeddus yn helpu i benderfynu ar y strategaeth gaffael, o ran nifer a lleoliad y lotiau bidio posibl, a pha un a ddylid cynnwys unrhyw feini prawf blaenoriaethu. Bydd ymgysylltu pellach gyda'r diwydiant a rhanddeiliaid allweddol yn ystod yr haf i fireinio ein dull caffael. Rydym yn bwriadu bod mewn sefyllfa i wahodd tendrau ffurfiol i gyflwyno'r prosiect newydd ym mis Medi, gyda'r prosiect yn dechrau yn gynnar yn 2018.

Yn ystod y cyfnod ymgynghori hwn, rwy’n awyddus i sicrhau bod pob barn yn cael ei chlywed. Os oes yna gymunedau sydd â diddordeb mewn gweithredu eu hatebion eu hunain, rwy’n awyddus i glywed ganddynt. Os oes yna sylwadau ar sut y dylem rannu’r lotiau caffael, rwy’n awyddus i’w clywed. Ac os oes yna sylwadau am sut y dylem flaenoriaethu neu dargedu'r cyllid, rwy’n awyddus i glywed y rheini hefyd.

Mae'n amlwg i mi, ochr yn ochr â'r gwaith a nodir uchod, y bydd ein cynlluniau talebau band eang yn parhau i gynnig achubiaeth i gartrefi a busnesau. Rwy’n falch o gadarnhau y bydd y cynlluniau hyn yn parhau, a byddant yn addasu ac yn datblygu i sicrhau eu bod yn parhau i fod yn berthnasol. Rwy'n falch o gyhoeddi heddiw, mewn ymateb i adborth gan fusnesau, ein bod wedi addasu telerau ac amodau ein taleb gwibgyswllt i gwmpasu ystod ehangach o ddewisiadau. Bydd y newid hwn yn cyflwyno mwy o hyblygrwydd a bydd yn apelio at fusnesau sydd angen cymorth gyda chostau adeiladu a gosod ar gyfer cynhyrchion band eang yr ystod ganol, yn hytrach na newid i gynhyrchion llinell ar log drutach.

Rwyf wedi ymrwymo i gyflawni ein huchelgeisiau yn ‘Symud Cymru Ymlaen' i gynnig band eang dibynadwy, cyflym i bob eiddo yng Nghymru. Diolch.

Hoffwn ddiolch i'r Gweinidog am ei datganiad heddiw, a dweud, heb os nac oni bai, bod prosiect Cyflymu Cymru wedi gwella argaeledd band eang ffeibr ar draws Cymru, ac mae hyn i'w groesawu yn fawr iawn.

Fodd bynnag, ni ellir gwadu bod Llywodraeth Cymru wedi methu â chyflawni ar ei hymrwymiad yn 2011 i—a dyfynnaf—sicrhau bod gan bob safle a busnes preswyl yng Nghymru fynediad at fand eang y genhedlaeth nesaf erbyn 2015.

Mae paragraff 5.3.2 o gontract gwreiddiol Cyflymu Cymru yn nodi bod o leiaf 90 y cant o'r holl eiddo yn ardal ymyrryd y contract yn gallu cael mynediad at wasanaethau band eang ar 30 Mbps o leiaf. Yn ôl fy nghyfrif i, mae'r 98,000 o safleoedd a nodwyd gennych fel rhai nad ydynt yn gallu cael mynediad at fand eang cyflym iawn yn eich datganiad heddiw yn cynrychioli dros 12 y cant o adeiladau—methiant clir i gyrraedd y targed o 90 y cant. Felly, a gaf i ofyn i'r Gweinidog am eglurder ac iddi gadarnhau pa ganran o adeiladau sy’n gallu derbyn cyflymder cyflym iawn mewn gwirionedd?

Roedd yr adolygiad gwreiddiol o’r farchnad agored a gynhaliwyd gan Mott MacDonald yn nodi 45,000 eiddo yng Nghymru na fyddai'n elwa ar y prosiect. Ymddengys bod eich datganiad heddiw yn dweud bod hyn bellach wedi tyfu i 98,000—mwy na dwywaith y nifer gwreiddiol. Felly, byddwn yn ddiolchgar pe gallech esbonio pam fod y ffigur wedi dyblu a darparu rhestr lawn o’r eiddo sydd y tu allan i gwmpas y prosiect er mwyn galluogi cartrefi a busnesau a fydd yn bendant ar eu colled i wneud cynlluniau wrth gefn a threfniadau amgen. Os bydd BT yn methu â bodloni ei rwymedigaethau cytundebol yn y pen draw, a ydych yn disgwyl derbyn cyllid adfachu ar gyfer y targedau coll hyn? Os felly, faint?

Mae'n rhaid i mi ddweud hefyd fy mod yn amheus ynghylch y dull sy'n pennu mai’r Llywodraeth a BT sy’n cyfrif adeiladau a basiwyd fel ffordd o asesu pwy all dderbyn band llydan ffeibr. Rydw i wedi clywed adroddiadau o gapasiti annigonol mewn ardaloedd band eang cyflym iawn sy’n golygu na all trigolion gysylltu â'r rhwydwaith, sy'n golygu, er bod y rhwydwaith yn dechnegol wedi pasio’r adeilad, nid yw trigolion yn gallu caffael y gwasanaeth. Felly, byddwn yn ddiolchgar pe gallech amlinellu'r hyn yr ydych yn ei wneud i unioni’r problemau capasiti hyn sy'n atal pobl rhag cael mynediad at fand eang ffeibr sydd wedi ei ddarparu ar gost i bwrs y wlad.

Mae'r prosiect hefyd yn dal i gael ei flino, ddywedwn i, gan faterion cyfathrebu, gyda phreswylwyr yn cael gwybod un mis y byddant yn cael mynediad at fand eang ffeibr erbyn dyddiad penodol, dim ond i gael gwybod ychydig wythnosau yn ddiweddarach na fyddant yn ei dderbyn o gwbl. Mae hyn yn annerbyniol a hoffwn gael sicrwydd gennych heddiw, Weinidog, fod y cynllun olynol yn cynnwys rhwymedigaeth gytundebol a fydd yn gweld gwelliant mewn cyfathrebu cyhoeddus. Soniasoch yn eich datganiad y gall cymunedau weithredu eu hatebion eu hunain. Wel, ni allant; dim os ydynt yn cael gwybodaeth annigonol.

Gan droi at y targed ar gyfer manteisio ar fand eang cyflym iawn, mewn datganiadau blaenorol, rydych wedi dweud bod Llywodraeth Cymru bellach yn rhoi mwy o bwyslais ar ysgogi galw, ond does dim sôn am hyn heddiw yn eich datganiad. Felly, a wnewch chi gadarnhau: beth yw'r gyfradd bresennol o fanteisio ar fand eang ffeibr yn yr ardal ymyrryd? O ystyried y ffaith ei fod o fudd i Lywodraeth Cymru, ddywedwn i, i fynd ati’n benderfynol i annog pobl i fanteisio ar y cynllun gan y bydd yn elwa wrth rannu enillion, a ydych yn bwriadu codi'r targed manteisio truenus o isel o 50 y cant erbyn 2024?

Yn olaf, cyfeiriasoch at y cynllun talebau band eang, gan ddweud y bydd y cynlluniau hyn yn cael eu haddasu i gynnig mwy o hyblygrwydd. Mae’n rhaid i mi ddweud bod hyn i'w groesawu, gan fod y cynllun talebau gwibgyswllt wedi dod, ddywedwn i, dan rywfaint o feirniadaeth am iddo fod yn canolbwyntio’n anghymesur ar gynhyrchion ym mhen uchaf y farchnad ac nad oes iddo ddigon o hyblygrwydd—mater a godais gyda chi, mi wn, ryw 18 mis yn ôl. Felly, byddwn yn ddiolchgar pe gallech roi mwy o fanylion ynghylch sut y bydd y cynllun talebau yn cael ei addasu ar gyfer y cynllun olynol ac yn cadarnhau y bydd y cynllun olynol hefyd yn canolbwyntio ar gyflymder lanlwytho yn ogystal â chyflymderau lawrlwytho.

Wel, dyna restr eithaf cynhwysfawr o bethau. Anfonwyd dogfen ymgynghori allan, yr wyf yn gobeithio bod yr holl Aelodau wedi’i derbyn, ac mae dolen y we ynddi i fap rhyngweithiol. Os byddwch yn mynd at y map, ac rwy’n gobeithio y bydd o leiaf rhai Aelodau wedi cael cyfle i wneud hynny’n barod, byddwch yn gallu gweld eich bod yn gallu mynd i lawr at lefel eiddo unigol. Ac mae eicon ar ben pob eiddo unigol sy'n dweud yr hyn yr ydym yn meddwl sy’n digwydd yn yr adeilad penodol hwnnw. Felly, dylech fod yn gallu gweld a yw'n sgwâr, yn driongl neu ddot coch, neu beth bynnag, ac mae allwedd ar hyd yr ochr sy'n dweud wrthych beth y mae’r symbolau hynny yn ei olygu: mwy nag un darparwr, dim ond un darparwr, dim ond diwifr, ac yn y blaen. Rydym yn awyddus iawn, iawn i sicrhau bod yr wybodaeth mor gywir ag y bo modd, felly byddem yn wir yn hoffi cael ymgynghori mor eang ag y bo modd ar hynny. Felly, ar gyfer y rhai ohonoch sydd ag etholwyr sydd wedi ysgrifennu ataf, neu os ydych wedi ysgrifennu ataf ynghylch grwpiau o bobl neu gymunedau, byddwn i'n ddiolchgar iawn pe byddech yn edrych ar y mapiau i sicrhau bod yr wybodaeth yn cyfateb i’r hyn a ddeallwch chi i fod yn wir.

O ran rhai o'r cwestiynau eraill, ar y nifer o eiddo, mae’r ymrwymiad cytundebol ar gyfer BT yn ymwneud â nifer yr eiddo; nid oedd erioed yn ganran. Y ganran a nodwyd yn 2011 oedd canran yr eiddo a oedd ar gael yng Nghymru yn 2011. Hynny yw, yn eithaf clir, mae llawer mwy o eiddo wedi eu hadeiladu ers 2011 hyd at nawr, felly fyddech chi byth wedi disgwyl i’r nifer aros yr un fath. Yn wir, dyna un o'r materion y mae sawl un o Aelodau yn y Siambr wedi tynnu sylw ato, oherwydd bod cryn drafod yn yr adolygiad marchnad agored ar y mater o eiddo newydd eu hadeiladu wedyn. Doedden nhw ddim wedi eu cynnwys, ac mae hynny wedi bod yn broblem barhaus, ac rwy'n disgwyl gorfod mynd i'r afael â hynny.

Y peth arall yw bod y ffordd y mae'r gwaith mapio wedi ei wneud yn llawer mwy cywir. Rwyf wedi gwirio ardal fy etholaeth i y bore ’ma, dim ond o ran diddordeb, a gallwch weld yn syth mai cerfluniau yw rhai o'r adeiladau a nodwyd, er enghraifft, ac rwy'n eithaf siŵr na fydd angen iddynt gael eu galluogi â band eang. Mae eraill: mae cronfa ddŵr wedi’i nodi yn fy etholaeth i, nad wyf yn credu sydd angen band eang, er y gallwn i holi Dŵr Cymru i weld a oes ganddynt ryw fath o wasanaeth a allai fod ei angen yn y gronfa ddŵr ac yn y blaen. Felly, mae'r gwaith mapio yn llawer mwy cywir nag yr oedd yn 2011, ond nid yw mor gywir ac yr hoffem, a byddem yn ddiolchgar iawn i gael gwybodaeth yn ôl gennych chi am gywirdeb hynny, neu fel arall. Er enghraifft, does dim pwynt i ni geisio mynd yr holl ffordd i fyny llwybr at ysgubor os nad oes neb yn byw ynddo mewn gwirionedd.

Mae hynny'n mynd â fi at y peth nesaf, sef ein bod wedi buddsoddi llawer iawn mwy o arian i ysgogi galw. Mae'r gyfradd sy’n manteisio ar y cynllun ar hyn o bryd oddeutu 35 y cant. Yn ôl amcangyfrif BT, fel y gwyddoch, roedd yn 21 y cant, ac rydym yn cael rhannu enillion am bopeth dros hynny. Mae’n rhywle rhwng 31 a 38 y cant, ond y cyfartaledd yw tua 35 y cant ar hyn o bryd, ac fel y byddech yn disgwyl, mae hynny'n mynd i fyny drwy'r amser. Mae'n fwy ynghylch ffeibr i'r cabinet na ffeibr i'r eiddo ar hyn o bryd, ond mae hynny oherwydd mai dim ond yn ddiweddar yr aed ati o ddifrif i gynyddu adeiladu ffeibr i'r adeilad. Felly, rydym yn hapus iawn bod y niferoedd sy'n manteisio ar y cynllun yn fwy na'r terfyn a osododd BT, gan ein bod yn cael ennill cyfran dda o hynny, ond yn amlwg, po uchaf y mae’n dringo, y mwyaf o arian yr ydym yn ei gael, ac felly byddwn i'n fwy nag awyddus i siarad â chi i gyd am ffyrdd yr ydych yn meddwl y gallwch chi ysgogi galw yn eich ardaloedd lleol. Rydym yn ceisio gwneud hynny yn genedlaethol. Rwy'n ysgrifennu at bob eiddo unigol sydd â chyflymder uchel iawn yn gofyn iddynt fanteisio arno ac yn y blaen.

Mae gen i ddiddordeb mawr mewn edrych ar gymunedau o ddiddordeb, yn ogystal. Mae gennym ddalen gwbl wag yma a byddwn wir yn ddiolchgar iawn i'r ACau a fyddai'n dod yn ôl ataf ynghylch hyn. A ddylem ni geisio targedu'r holl ffermwyr sydd ar ôl? A ddylem ni geisio targedu'r holl fusnesau sydd ar ôl? A ddylem geisio targedu dim ond y bobl hynny sy'n dangos i ni y byddent mewn gwirionedd yn ei brynu? Bydd rhai o'r adeiladau hyn yn ddrud iawn i'w cyrraedd. Byddai'n drist i wario'r arian i’w gael atynt, dim ond i ddarganfod nad oes gan berchennog y tŷ unrhyw fwriad o gwbl i fanteisio ar y cynnig. Mae'n ymgynghoriad gwirioneddol agored, nid wyf i wir yn gwybod sut y dylem ei flaenoriaethu. Rydym yn annhebygol o gael cebl ffeibr i bob adeilad yng Nghymru. Yn amlwg, byddai hynny'n rhy ddrud i rai, felly bydd yn rhaid i rai gael technoleg amgen. Bydd y cynllun talebau yn parhau i fod ar gael i'r bobl hynny sy’n annhebygol iawn o gael band eang ffeibr byth. Rwy'n ofni, os ydych yn byw 14 milltir i fyny llwybr a chi yw'r unig adeilad yno, mae'n annhebygol o fod yn effeithlon yn economaidd i ni wneud hynny—yn ôl pob tebyg byddwn yn cynorthwyo gyda lloeren neu rywbeth tebyg.

Felly, rwyf wir yn gofyn i chi beth yw'r ffordd orau o wneud hyn mewn gwirionedd. Os oes gennym gymunedau cyfan a hoffai gael diwifr, er enghraifft—felly byddent yn hoffi cael band eang wedi’i ddarparu i ganolfan gymunedol, ac yna gallai'r pentref neu’r gymuned gyfan gael ei gynnwys gan signal diwifr yn hytrach na gwifrau i bob eiddo—rydym yn hapus iawn i ystyried hynny. Mae'n un o'r rhesymau pam yr ydym wedi addasu’r cynllun talebau, fel y gall cymunedau wneud cais gyda’i gilydd i wneud hynny. Fel y gwyddoch, mae'n unigol ar hyn o bryd. Mae addasiadau eraill—Russell, soniasoch am y peth gwibgyswllt; rydym yn gwybod bod rhai busnesau nad ydynt eisiau mynd yr holl ffordd at 100, ond mae angen mwy na 30 ac yn y blaen. Mae Hefin David, mewn gwirionedd—nid yw yn y Siambr—wedi codi hynny gyda mi sawl gwaith, fel yr ydych chi, ac fel y mae David Rees. Yn amlwg, mae llawer o fusnesau eisiau’r cynnyrch canolig hwnnw yr ydym yn edrych arno. Felly, mae yna lawer o bethau y gallwn ni eu gwneud.

O ran materion capasiti yn y rhwydwaith, nid ydym yn talu BT pan fydd y cabinet yn cael ei basio, rydym yn eu talu pan fydd eiddo unigol yn cael eu pasio. Maent yn cael eu talu fesul nifer o eiddo. Felly, os ydych chi’n credu ein bod wedi derbyn eiddo, ac, mewn gwirionedd, nad ydynt yn ei gael, gadewch i mi wybod oherwydd gallwn addasu hynny yn ôl. Ond rwy’n eich sicrhau, mae’n ymwneud ag eiddo unigol. Nid wyf yn dweud, 'mae Cabinet 16 wedi cael ei alluogi, ac felly mae’r holl eiddo sy'n gysylltiedig ag ef yn cael band eang cyflym iawn’, oherwydd yn sicr nid yw hynny’n wir.

Daeth y Llywydd i’r Gadair.

Byddwn yn gweithio gyda BT yn rhan o'r broses hon—maen nhw’n mynd i fod yn gwneud cynnig ar ei gyfer fel unrhyw un arall, rwy'n siŵr—ynghylch y ffordd orau i alluogi rhywfaint o gapasiti ychwanegol, ac rydym yn parhau i gael anhawster o ran pobl ar ddiwedd gwifren gopr hir ar gysylltiad FTTC, a bydd angen i ni edrych yn ofalus ar sut y gallwn alluogi'r rheini i gael cysylltiadau band eang ac i ddod o hyd i ateb sy'n gweddu’r rhan fwyaf o'r cymunedau hynny, gan sicrhau’r gwerth gorau i bwrs y wlad.

Dyna’n union yw’r ymrwymiad ‘mynediad at'. Rydym yn parhau i fod â chynllun talebau sy'n galluogi pobl i gael mynediad at fand eang. Nid yw'n dweud y bydd yn rhad ac am ddim ac nid yw'n dweud y bydd yn ffeibr, oherwydd ni ellir cyflawni hynny. Felly, ar gyfer rhai eiddo, mae 'cael mynediad at' yn golygu y byddwn yn rhannu'r gost ohono â nhw, ond mae pob eiddo yng Nghymru yn gymwys ar gyfer y cynllun talebau os na allwn gael y rhwydwaith band eang ffeibr iddynt, a dyna ein diffiniad o 'cael mynediad at'. Gallwn ddadlau ynghylch semanteg hynny, ac yn fy marn i, mae'n debyg y gallai fod wedi ei eirio'n fwy gofalus, ond dyna beth oedd yr ymrwymiad hwnnw yn ei olygu, a dyna y mae’n ei olygu o hyd.

Nid ydym byth yn mynd i ddod i sefyllfa lle bo gan 100 y cant o bob eiddo unigol yng Nghymru fand eang ffeibr-optig. Yn syml, nid yw hynny’n economaidd ymarferol. Ond yr hyn yr ydym yn mynd i'w wneud, yw sicrhau bod pawb sydd ei eisiau yn gallu cael gafael arno ryw ffordd neu'i gilydd.

A allaf i ddiolch i’r Gweinidog am ei datganiad ar fand eang cyflym iawn? Nawr, mae’n wir i ddweud ers—[Torri ar draws.]

Ymddiheuriadau.

Dim problem. Mae’n wir i ddweud ers 2012 bu buddsoddiad sylweddol o gronfeydd yr Undeb Ewropeaidd a Llywodraeth Cymru yn y seilwaith band eang yng Nghymru. Mae’n edrych, felly, fel bydd Llywodraeth Cymru yn mynd i gyrraedd y targed o 690,000 o fangreoedd erbyn diwedd y flwyddyn.

Mae cyflymder band eang yn hanfodol bwysig o ran cysylltu, fel rydym ni wedi ei glywed, ac o ran datblygiad economaidd ar draws Cymru, yn enwedig yn ein hardaloedd mwy gwledig. Mae adroddiad Tŷ’r Cyffredin a ryddhawyd ym mis Mawrth eleni yn edrych ar gyflymder band eang ar draws y Deyrnas Unedig yn dangos bod angen cau’r bwlch rhwng Cymru a gweddill y Deyrnas Unedig o ran cyflymder cyfartaledd band eang. Dangosodd adroddiad Tŷ’r Cyffredin fod y pedair ardal arafaf ar lefel ward ar gyfer cyflymder cyfartaledd band eang yn y Deyrnas Unedig i gyd yng Nghymru, a bod 65 y cant o’r 20 o ardaloedd mwyaf araf yn y Deyrnas Unedig hefyd yng Nghymru.

Ers dechrau’r project band eang presennol, mae hi’n amlwg na fydd rhai cartrefi a safleoedd yn derbyn band eang cyflym iawn drwy broject Superfast Cymru. Mae Access Broadband Cymru, fel rydym ni wedi clywed, wedi darparu band eang i nifer o gartrefi a safleoedd anodd eu cyrraedd ac mae Airband wedi cyflawni gwelliannau i nifer o barciau busnes, ond mae’n dal yn wir bod llawer i’w wneud mewn rhai mannau o Gymru.

Fel plaid, rydym ni’n cefnogi’r gwaith sy’n cael ei wneud i ddatblygu project band eang i olynu’r project presennol. Rydym ni’n falch o weld bod yr adolygiad marchnad agored yn seiliedig ar safle yn hytrach na chod post—methodoleg mwy call a fydd yn arwain at set o ddata mwy cadarn. Yn nhermau cwestiwn, rydych chi wedi bod yn sôn cryn dipyn mewn ateb i gwestiynau y byddech chi’n annog unrhyw un allan yn fanna sy’n cael ei effeithio gan fand eang gwael i sicrhau ei fod yn ymateb yn ystod y cyfnod ymgynghori, ac rwy’n clywed beth rydych chi wedi ei ddweud eisoes, ond i wneud hynny ar lefel bersonol i etholwyr allan yn fanna sydd â phroblemau, bydd angen iddyn nhw, yn wir, wybod am yr hyn sy’n digwydd rŵan—gwybod am y datganiad yma, er enghraifft. Sut yn union ydych chi’n mynd i fynd ati i hyrwyddo’r ymgynghoriad ac a ydych chi’n chwilio i godi ymwybyddiaeth ar-lein, drwy gyfrwng y radio neu’r wasg, er enghraifft?

Wrth gloi, mae’n bwysig nodi bod technoleg ddigidol, fel popeth arall, yn newid yn gyflym. Eisoes mae Ofcom wedi nodi yn ei adolygiad strategol ar gyfathrebu digidol fod y Deyrnas Unedig gyfan yn methu o’i chymharu ag arweinwyr byd eang fel Siapan, Sbaen a De Corea yn nhermau darparu gwasanaethau band eang ‘über’ cyflym—‘ultrafast’. A’r cwestiwn, felly, sydd yn deillio o hynny: buaswn i’n hoffi clywed eich barn o ran sut yr ydych chi’n gweld Llywodraeth Cymru’n cau’r bwlch gyda gweddill y byd o ran band eang ‘über’ cyflym dros y blynyddoedd nesaf. Diolch yn fawr.

O ran y cyflymder cyfartalog ar draws Cymru, rwy’n meddwl bod yr adroddiad yr ydych yn cyfeirio ato yn flwyddyn neu ddwy oed erbyn hyn, ond rwy’n derbyn yn llwyr bod y safleoedd hynny nad ydynt wedi cael band eang drwy Cyflymu Cymru neu drwy gyflwyno masnachol yn amlwg yn dal ym mha bynnag sefyllfa yr oeddent ynddi o’r blaen. Dyna ddiben y cynllun olynol hwn: mynd i'r afael â’r union broblem honno.

Mae’n unigryw yng Nghymru—rwy'n siŵr fy mod i wedi dyfynnu hwn i Aelodau o’r blaen: mae poblogaeth Cymru wedi ei gwasgaru ar hyd a lled Cymru, ac felly, er mwyn cael signal i Gymru, mae angen llawer iawn mwy o seilwaith nag sydd angen arnoch chi bron yn unrhyw le arall yn y DU. Felly, yn yr Alban, er enghraifft, mae’r boblogaeth gryn dipyn yn fwy cryno, ac felly mae'n haws cael gwasanaethau mawr iddynt. Felly, mae gennym broblem benodol, a dyna pam rwy'n gofyn i bob Aelod fy helpu i gael yr wybodaeth orau bosibl yn ôl ar gyfer y map hwn. Felly, os wnewch chi i gyd ddefnyddio eich gwybodaeth leol—yn amlwg byddwn yn gofyn i bartneriaid awdurdod lleol wneud hyn hefyd, a phartneriaid busnes a phawb sydd wedi ysgrifennu atom ni, ac mae gennym bolisi cyfathrebu sydd yn amlwg yn cynnwys cyfathrebu digidol ac yn y blaen. Ond, a dweud y gwir, os nad oes gennych gysylltiad cyflym iawn yn barod, yna rydych yn mynd i fod yn ddig iawn os byddwn yn gwneud rhaglen gyfathrebu digidol, oherwydd ni fyddwch yn gallu lanlwytho'r GIFs. Felly, byddwn yn ysgrifennu at adeiladau yr ydym yn gwybod y gallent gael anhawster. Byddwn hefyd yn cysylltu â chymunedau o ddiddordeb, felly'r undebau ffermio a phobl eraill sydd wedi cysylltu â ni o sefydliadau busnes ac yn y blaen, gan ofyn iddynt am adborth gan eu cymunedau o ddiddordeb. Ond mae cymunedau daearyddol hefyd a allai elwa ar ymateb cyfunol. Es i i ymweld ag un neu ddau o brosiectau da iawn yn ddiweddar ym mhenrhyn Llŷn, lle mae signal band eang diwifr i neuadd gymunedol wedi galluogi ardal gyfan. Yn wir, bydd y Llywydd yn caniatáu i mi ddweud bod rhai ohonynt yng Ngheredigion, yn ogystal, ac rydym wedi cael rhai sgyrsiau am yr union beth hynny.

Felly, rwy'n awyddus iawn i ddeall beth yw'r ffordd orau o wario’r arian hwn er mwyn cyrraedd y nifer mwyaf o adeiladau mor gyflym ag y bo modd. Ni fydd un ateb yn addas i bawb. Felly, nid ydym yn mynd i gaffael dim ond un contract i orffen y gweddill oherwydd, mewn gwirionedd, nid yw hynny’n mynd i weithio. Bydd angen atebion penodol ar gyfer cymunedau penodol. Nid yw'n dasg fach, ond rydym yn benderfynol iawn o’i chyflawni.

O ran gwibgyswllt, mae cynllun treial gwibgyswllt mawr—rwy'n siŵr bod yr Aelod yn gwybod—ar y gweill yn Abertawe ar hyn o bryd, ac yn amlwg byddwn yn edrych i weld sut y mae hynny'n gweithio, ac i weld beth yw ei galluoedd o ran cyflwyno. Beth sy'n wirioneddol wych am y rhwydwaith cyflym iawn yw, er ein bod wedi nodi 30 Mbps, mewn gwirionedd, mae'r cyflymder cyfartalog y gwyddom sy’n cael ei gyflawni dros y rhwydwaith oddeutu 80 Mbps; felly, heb fod yn bell o fod yn wibgyswllt, sydd fel arfer yn cael ei gyfrif yn 100 Mbps. Ond, yn wir, bydd hon yn broblem gyson ar draws y byd wrth ddiweddaru’r rhwydweithiau hyn drwy'r amser, ac mae'n un o'r pethau y mae angen i ni ei gadw mewn cof wrth inni symud ymlaen i'r dyfodol.

Gweinidog, rwy’n croesawu'r datganiad heddiw ar brosiect Cyflymu Cymru a'r cynnydd tuag at y prosiect olynol. Rwy'n credu, yn yr oes sydd ohoni, mae'n briodol mai uchelgais Llywodraeth Cymru yw darparu band eang cyflym a dibynadwy i bob eiddo yng Nghymru, ac rwy'n falch o nodi'r cynnydd a wnaed. O ystyried faint o ohebiaeth yr wyf wedi’i chael gan etholwyr ac, o ganlyniad, yr ydych chi wedi’i chael gennyf i, byddaf yn annog cyfranogiad gweithredol ar lefel leol yn yr ymgynghoriad cyhoeddus.

Ond mae gennyf un neu ddau o gwestiynau penodol mewn cysylltiad â datblygiadau mynediad cyflym iawn ac adeiladau newydd. Rwy’n gwybod, yn eich ymateb blaenorol i fy nghydweithiwr Russell George, dywedasoch eich bod yn disgwyl gorfod mynd i’r afael â hyn. Gwn fod llawer o breswylwyr, pan fyddant yn symud i fyw mewn datblygiadau newydd—yn cynnwys fi fy hun, efallai—yn disgwyl y byddant yn gallu cael mynediad at fand eang ffeibr ac yna’n canfod nad ydynt yn gallu, er gwaethaf y ffaith bod datblygwyr yn gallu cael cysylltiad ar gyfer datblygiadau o 30 neu fwy o dai. Rwy'n ymwybodol bod amrywiol resymau y tu ôl i hyn, gyda rhai datblygiadau mwy o faint yn cael eu hadeiladu ar wahanol gamau neu’r ddatblygwyr yn methu â rhoi gwybod i Openreach cyn dechrau’r gwaith adeiladu. Felly, Weinidog, a fydd yna gamau i wella cydlyniad rhwng datblygwyr ac Openreach, neu’r darparwyr ar hyn, gan ei fod yn rhan o'r ymgynghoriad ac, yn ychwanegol—? Heddiw, rwy’n meddwl ein bod yn cydnabod ein bod mewn sefyllfa pan fo mynediad at fand eang cyflym iawn mewn gwirionedd yn gyfleustod hanfodol. Efallai y gellid rhoi ystyriaeth i rwymedigaeth sy'n sicrhau y dylai fod yn rhan o'r isadeiledd cychwynnol yn y dyfodol ar gyfer unrhyw ddatblygiadau adeiladu newydd.

Mae'r Aelod yn gwneud pwynt ardderchog o ran y pwynt olaf. Mae mater y rhwymedigaeth gwasanaeth cyffredinol wedi ein poeni am beth amser. Rydym yn rhoi llawer o bwysau ar Lywodraeth y DU i gydnabod bod hwn yn gyfleustod ac nid yn foethusrwydd. Rwy'n dweud hyn yn aml wrth bawb. Pan ddechreuasom y broses hon, roeddem yn arfer marchnata Cymru drwy ddweud 'Dewch i Gymru i ddatgysylltu o dechnoleg fodern', ac mae’n eithaf amlwg erbyn hyn nad oes neb byth yn awyddus i wneud hynny, ac mae'n mynd o rywbeth cadarnhaol i anfantais wirioneddol ddifrifol. Felly, rydym wedi bod yn rhoi pwysau ar Lywodraeth y DU ers peth amser i gynnwys rhwymedigaeth gwasanaeth cyffredinol, ond hefyd i drin hwn fel cyfleustod, oherwydd bod llawer o'r problemau y mae pobl yn eu cael o ran cael mynediad at fand eang cyflym iawn oherwydd bod eu heiddo yn sownd tu ôl i ddarn o dir na allwn gael ar ei draws, ac mae BT yn cael eu gadael yn ceisio negodi fforddfraint, neu beth bynnag, ar draws y tir. Yn wahanol i gyfleustod, nid oes ganddynt hawl i groesi'r tir, ac yna talu swm priodol. Mewn gwirionedd, mae'n rhaid iddynt negodi hynny. Felly, mae'n gwbl bosibl i rywun allu rhwystro pentref cyfan mewn gwirionedd, a hynny’n syml drwy beidio â gadael iddynt groesi eu tir, ac mae hynny'n amlwg yn annerbyniol yn yr oes fodern.

O ran adeiladu newydd, mae’r Aelod wedi bod yn ddiwyd iawn yn ysgrifennu ataf am nifer o'r problemau yn ei hetholaeth. Rydym wedi bod yn siarad â Gweinidogion y Cabinet am y gwahanol anawsterau mewn cyfraith cynllunio, ac am yr hyn y gallwn ei wneud drwy gytundebau adran 106 i sicrhau bod cynghorau yn rhoi rhwymedigaethau ar adeiladwyr, lle maent yn adeiladu mwy na nifer penodol o eiddo, i sicrhau bod cysylltu â'r rhwydwaith cyflym iawn yn rhan o'r rhwymedigaeth ar yr adeiladwr pan fyddant yn adeiladu ystâd. Ond, nid oes gennym unrhyw ffordd o orfodi hynny, heblaw drwy’r rhwymedigaethau hynny. Felly, rydym wrthi yn ystyried yn weithredol sut y gallwn wneud hynny, ac o ran y gwaith adeiladu ei hun, gwneud yn siŵr bod y tŷ ei hun yn gallu ei wneud.

Un o'r problemau mawr sydd gennym gyda thechnoleg fodern yw po fwyaf y mae tŷ wedi’i insiwleiddio, y mwyaf tebyg ydyw i gawell Faraday, a’r lleiaf hydraidd ydyw i signalau ffonau symudol a signalau band eang ac yn y blaen. Felly, mae'n benbleth braidd. Mae'n ymwneud ag os ydych chi'n mynd i sicrhau bod gan eich tŷ lefelau uchel iawn o insiwleiddio ac eco-gynaliadwyedd—yr wyf i, yn un, o blaid hynny’n fawr iawn—yna bydd angen i chi sicrhau bod y tŷ wedi ei weirio, oherwydd nid yw’r signal Wi-Fi yn mynd i fynd drwy'r deunydd inswleiddio yn hawdd iawn. Felly, mae'n ymwneud â cheisio cael y rheoliadau adeiladu hynny yn gyson â rheoliadau cynllunio. Mae hefyd yn ymwneud â rhoi pwysau ar Lywodraeth y DU i gael y rhwymedigaeth gwasanaeth yn iawn, ac i gydnabod nad yw hyn yn foethusrwydd o gwbl—mae bellach yn hanfodol i bobl, yn yr un modd ag y mae dŵr, trydan ac yn y blaen. Yn wir, credaf, i rai pobl ifanc, mae'n debyg, yn fwy o hanfod na rhai o'r pethau eraill hynny. Felly, byddwn yn ddiolchgar iawn, Hannah, pe gallech ysgrifennu ataf gan nodi ardaloedd penodol. Pe gallech edrych ar y map rhyngweithiol, yna gallwn siarad am atebion penodol ar gyfer rhai o'r ystadau yn eich ardal chi. Ac, yn amlwg, mae hynny'n wir am yr holl Aelodau sydd â'r un broblem.

Iawn. cwestiynau cyflym iawn o hyn ymlaen. [Chwerthin.] Darren Millar.

Diolch i chi, Llywydd. Diolch i chi am eich datganiad. Rwyf braidd yn bryderus, mewn gwirionedd, o glywed nifer yr eiddo—doeddwn i ddim wedi sylweddoli y byddai’n nifer mor uchel—a fydd y tu allan i'r cynllun presennol. Mae llawer o'r eiddo hynny, fel y gwyddoch o'n gohebiaeth yn y gorffennol, yn fy etholaeth i. Mae rhai ohonynt yn talu drwy'u trwyn, a dweud y gwir, am wasanaethau band eang lloeren, sydd yn ddrud iawn, iawn ac yn eithaf annibynadwy ar gyfer y teuluoedd penodol hynny. Felly, rydym yn wynebu’r anfantais ddigidol hon, ac rwy'n bryderus iawn ynghylch hynny. Rydych wedi rhoi’r ymrwymiad hwn i gael golwg ar y system talebau gwibgyswllt i fusnesau. Gwn fod gennym gynllun Mynediad Band Eang Cymru, sydd hefyd yn annog manteisio ar y cyflymder uchaf. Nid ydych wedi dweud pa un a ydych yn ystyried edrych eto ar sut y mae hynny’n gweithredu ac nid ydych chi wedi dweud a ydych yn barod i edrych ar ganiatáu i bobl a oedd ymysg y cyntaf i elwa ar y cynllun hwnnw, efallai bump neu chwe blynedd yn ôl, pan oedd y meini prawf ond yn caniatáu ar gyfer cael hyd at 2 Mbps, ac a all y bobl hynny ailymgeisio yn awr o dan y cynllun newydd er mwyn manteisio ar y cyflymder uwch allai fod ar gael. Efallai y gallech wneud sylwadau ar hynny.

Nodais hefyd gyda diddordeb eich cyfeiriad at y ffaith bod rhai tirfeddianwyr wedi bod yn rhwystrol. Mae hyn yn esgus rheolaidd a glywaf gan BT Openreach, ond wrth gwrs bob tro rwy'n gofyn iddynt pa dirfeddianwyr, ni allant ddweud wrthyf. Mae hyn oherwydd, a dweud y gwir, ei bod mewn rhai achosion yn ddim ond esgus, ac nid oes mewn gwirionedd unrhyw rwystrau o gwbl gan dirfeddianwyr lleol. Yn wir, pan wyf wedi gofyn iddynt fanylu ar hyn yn fy etholaeth fy hun, mae wedi bod yn eithaf amlwg na fu problem o gwbl gyda pherchnogion tir; nid ydynt wedi trafferthu gwneud digon o ymdrech i gysylltu â nhw neu eu hasiantau tir.

Dim ond un pwynt olaf hefyd: soniasoch am yr hawliau datblygu a ganiateir sydd gan lawer o'r cwmnïau cyfleustodau eisoes. Wrth gwrs, mae'r system gynllunio wedi ei datganoli yn llwyr yma yng Nghymru. Does dim rheswm o gwbl pam na allai Llywodraeth Cymru ymestyn hawliau datblygu a ganiateir i weithredwyr telathrebu. Rwy'n gobeithio'n fawr y byddwch chi’n gwneud hynny, er mwyn inni oresgyn rhai o'r problemau hyn. Mae hyn yn rhywbeth a ddylai fod wedi digwydd flynyddoedd lawer yn ôl, a dweud y gwir, ac ni ddylem fod yn dal i siarad am y pethau hyn heddiw. Yr hyn yr ydym ei angen yw rhywfaint o weithredu ar y cyd ar hyn, os yw ein hetholwyr—pobl fel fy rhai i ym Moelfre a Llanarmon yn Iâl a lleoedd eraill—yn mynd i gael mynediad at y mathau hyn o wasanaethau, sydd a dweud y gwir yn wasanaethau sylfaenol yn awr, yn enwedig ar gyfer busnesau, ond nid busnesau yn unig, ar gyfer teuluoedd hefyd, o ran eu systemau adloniant a'r cyfleoedd dysgu y mae’r rhyngrwyd yn eu darparu.

Rwy’n llwyr dderbyn y pwynt y mae’r Aelod yn ei wneud am ba mor hanfodol yw'r gwasanaethau. Os oes gan yr Aelod enghreifftiau penodol lle mae BT wedi bod yn gwneud esgusodion, fel y mae’n dweud, a brofwyd i fod yn wir, byddai gennyf ddiddordeb mawr i wybod y manylion. Rwy’n ymwybodol o achosion penodol o dirfeddianwyr yn bod yn anodd iawn, mewn gwirionedd, ond mae bob amser yn ddiddorol i ddeall y darlun lleol.

O ran y cynllun talebau, rydym eisoes wedi addasu'r cynlluniau talebau unwaith, felly gallwch chi eisoes wneud cais am daleb i gael camu i fyny os oes gennych eisoes 2 Mbps ac yn y blaen. Byddwn yn edrych ar hynny unwaith eto. Rwy'n ymddiheuro o waelod calon am fy amryw broblemau, ond rwyf i fod i ddod i ymweld â'ch etholaeth chi maes o law, felly byddwn i'n falch iawn i gael sgwrs wirioneddol dda gyda chi ynghylch yr union broblemau. Dyna'n union yr ydym yn chwilio amdano ar gyfer yr ail brosiect—edrych ar broblemau penodol y gallem eu datrys mewn ffordd arbennig. Gellir addasu’r system dalebau ar gyfer beth bynnag yw’r broblem, neu yn wir gallwn addasu llawer o’r contract newydd hwn i wneud hynny. Mae nifer o wahanol ffyrdd y gallwn wneud hynny. Mae'r cynllun talebau yno i helpu pobl sydd am fynd yn gyflymach na'r prosiect ac i gyrraedd y bobl nad yw byth yn mynd i fod yn economaidd i’w cyrraedd. Ond nid wyf yn meddwl eich bod yn siarad am lawer iawn o bobl yn hynny o beth. Felly, gallwn gael sgwrs dda am sut i rannu’r contract nesaf, a allai fod yn benodol iawn i'r bobl hynny.

O ran yr eiddo, rwy’n meddwl fy mod eisoes wedi dweud hynny, ac os edrychwch ar y map rhyngweithiol, byddwch yn gweld yr hyn yr wyf yn ei olygu. Yn gyntaf oll, rydym wedi cael llawer o adeiladau newydd ac eiddo eraill dros yr amser. Does dim amheuaeth o gwbl bod systemau mapio GIS wedi gwella'n anfesuradwy ers 2011—felly, mae gennym fapiau gwell ohono. Ond hefyd nid oes amheuaeth o gwbl nad yw rhai o'r eiddo sydd arno yn eiddo y byddech yn dymuno eu galluogi ar gyfer band eang, ac nid wyf yn gwybod beth yw'r gwahaniaeth. Fel y dywedais yn anecdotaidd, rwyf wedi edrych ar fy ardal fy hun, ac yn eithaf amlwg mae yna rai anghysondebau. Fe fydd eraill. Efallai y bydd rhai eiddo ar goll, a ddylai fod yno, ond nid ydynt yno. Felly, rydym yn ddibynnol iawn ar y wybodaeth a ddaw yn ôl. Ni fydd ond cystal â'r wybodaeth yr ydym yn ei chael yn ôl. Felly, rydym yn dibynnu ar y system GIS ar hyn o bryd, ac nid yw honno'n hollol berffaith. Ond does dim amheuaeth o gwbl ei bod yn well o lawer nag yr oedd yn 2011, sy'n esbonio rhai o'r gwahaniaethau. Felly, mae’r adeiladau newydd, y gwahaniaeth mewn technegau mapio, a'r ffaith ein bod wedi mynd i lawr i lefel eiddo unigol, ac nid lefel cod post, yn gwneud y gwahaniaeth, mewn gwirionedd, ar hynny.

Ac rwy’n meddwl, o ran y rhan seilwaith—rwy’n gwybod bod y Llywydd wedi dweud dim ond cwestiynau band eang—yr anhawster yw ei bod yn dechrau mynd yn anodd iawn gwahaniaethu rhwng telathrebu a band eang, ac, fel y mae’r Gs yn mynd i fyny, yna yn amlwg mae llawer o bobl yn cael mynediad band eang trwy ffôn symudol. Ond nid wyf yn siarad am fastiau yma; rwy'n siarad am gloddio cebl o dan y ddaear, ac mae hynny'n wahanol. Nid dim ond yr hyn a ganiateir—. Mae'n rhaid i chi gael fforddfraint ac mae’n rhaid i chi gael caniatâd i’w gynnal a'i gadw ac yn y blaen. Ond rydym yn siarad â chydweithwyr cynllunio am newidiadau. Rwyf wedi cynnal fforwm ffôn symudol i drafod yr union beth hwn, a byddwn yn cyhoeddi cynllun ffôn symudol yn fuan iawn. Mae'n dechrau bod yn amhosibl trafod y ddau ar wahân, er nad yw symudol wedi'i ddatganoli. Felly, wyddoch chi, mae rhai cymhlethdodau yno, ond rydym yn y broses o gael yr union drafodaethau hynny am gynllunio. Ac, fel yr wyf wedi’i ddweud yn y Siambr hon o'r blaen, bydd hynny yn gydbwysedd rhwng cael y gwasanaeth i bobl a pheidio â gorchuddio ein cefn gwlad hynod brydferth â mast bob 50 troedfedd, nid oes ar neb eisiau hynny.

Gweinidog, rwy’n awyddus i godi materion y gwn eich bod yn ymwybodol ohonynt, oherwydd ein bod wedi gohebu amdanynt, sef mater methiant cwmni AB yn ardal Allteuryn yn fy etholaeth i, oherwydd mae’r methiant hwnnw wedi gadael trigolion heb fynediad at y rhyngrwyd, sydd, fel y gall pob un ohonom ddychmygu, wedi creu llawer iawn o broblemau a rhwystredigaeth iddynt. Mae yna ateb dros dro o ran y seilwaith yn cael ei ddarparu gan AB, ynghyd â British Telecom, ond, hyd yn hyn, nid oes dyddiad ar gyfer gosod ffeibr BT, ond, ers peth amser bellach, maent wedi dweud wrth drigolion lleol bod hynny ar fin digwydd. Ond nid oes unrhyw ddyddiad ar gyfer y ddarpariaeth a fyddai'n caniatáu i drigolion gael mynediad at y ffeibr hwnnw. Felly, mae’r rhwystredigaeth yn parhau ac mae wedi bod felly ers peth amser.

Y rhwystredigaeth go iawn arall yw nad oes darparwr gwasanaethau rhyngrwyd i gymryd yr awenau ar gyfer gwasanaethau AB Internet ar sail barhaol ar hyn o bryd. Fel y dywedais, rwy’n gwybod eich bod yn ymwybodol o'r materion hyn, Gweinidog, ac rwy’n meddwl tybed a oes unrhyw beth y gallwch chi ei ddweud heddiw ynghylch beth fydd yr ateb.

Ie, ac rwy'n ddiolchgar iawn i John Griffiths am godi'r manylion y mae wedi’u codi gyda mi ynghylch hyn. Mae'n sefyllfa rwystredig iawn. Yr wybodaeth sydd gen i ar hyn o bryd yw bod yr holl wasanaethau yr oedd AB yn eu darparu bellach wedi eu hadfer, er bod hynny gydag atebion dros dro, a bod y gweinyddwyr wedi anfon pecynnau gwybodaeth i ddarpar brynwyr ac yn amlwg yn obeithiol y byddant yn gallu gwerthu'r cwmni fel busnes gweithredol. Ond nid oes gennyf ddim mwy o wybodaeth na hynny.

Yn anffodus, wrth gwrs, nid ydych yn yr ardal ymyrryd, felly rydych chi'n dibynnu ar y cyflwyno masnachol, ac mae hwnnw’n hynod—. Hynny yw, eironi hyn yw nad yw fy holl etholaeth yn yr ardal ymyrryd, ac mae gennyf bobl heb unrhyw wasanaethau band eang, ond, lle mae gweithredwr masnachol wedi dweud eu bod yn mynd i ddarparu gwasanaeth, ni allwn fynd yno oherwydd byddai hynny'n torri rheolau ymyrryd y cymorth gwladwriaethol. Felly, ni allaf wneud fawr mwy na chydymdeimlo â'r anhawster. Rwy'n hapus i weithio gyda'r Aelod wrth siarad â BT am eu gwaith cyflwyno masnachol a pha un a allwn helpu gyda hynny, ond nid oes gennyf unrhyw bŵer ymyrryd gwirioneddol. Os oes gennych chi fwy o wybodaeth am y gwasanaethau a ddarperir gan AB Internet, neu yn wir unrhyw Aelod arall y mae AB Internet yn gweithredu yn eu hardal—mae nifer o rai eraill—pe gallech roi gwybod i mi, yna o leiaf gallwn sicrhau bod ateb dros dro ar waith ar gyfer rhai o'r bobl hynny.

Rwy'n meddwl bod y Gweinidog yn gwybod fy mod i wedi ei chadw yn eithaf prysur, fel y mae fy ngweithiwr achos fy hun, sydd erbyn hyn yn gweithio ar ddim ond materion band eang. Rwy'n gwybod ei fod wedi bod yn fy nghadw ar flaenau fy nhraed, gan wneud yn siŵr ein bod wir yn ceisio darganfod ble mae’r problemau hynny ac yn helpu i wella cysylltedd. Yn awr, yn amlwg, wyddoch chi, byddem yn croesawu prosiect olynol, ond, wyddoch chi, yn eich datganiad, rydych yn dweud ei fod yn ôl-troed o tua 2,000 o eiddo busnes ar draws y gogledd a’r de. Rwy'n falch gyda'r cysylltedd a gynigir i fusnesau mewn parciau busnes, ond, i mi, wrth gwrs, yn Aberconwy, mae gen i lawer o ardaloedd gwledig. Sut ydym ni’n mynd i fynd i'r afael â’r adeiladau unigol, ynysig hynny? Mae llawer o fy etholwyr yn y Cymoedd yn ffermwyr, ac maent yn ei chael hi'n anodd iawn yn awr gyda'r holl daliadau ar-lein, a'r holl ddata ar-lein sydd eu hangen arnynt. Ni allant weithredu yn awr yn eu diwydiant eu hunain.

Rydych yn sôn am eich rhaglen lywodraethu, ‘Symud Cymru Ymlaen’—

Nid wyf yn credu bod angen i chi ailddarllen datganiad cychwynnol y Gweinidog.

Nid wyf yn gwneud hynny.

A wnewch chi ddod i gwestiwn, os gwelwch yn dda?

Anghofiwch o.

Gweinidog, a oes angen i chi ymateb i unrhyw beth?

Wel, dim ond i ddweud bod y materion i raddau helaeth yr un fath. Rhaglen wledig yw hon, fel y bydd pawb yn gwybod. Rydym yn ddibynnol iawn ar gael gwybod yr wybodaeth leol. Mae llawer o Aelodau wedi bod yn ddiwyd yn ysgrifennu ataf am eu problemau. Byddai'n wirioneddol wych pe gallech graffu ar y map rhyngweithiol a gwneud yn siŵr bod y data sydd arno mor gywir ag sy’n bosibl iddo fod. Mae gennych chi yn eich ardaloedd y cysylltiadau ar gyfer eich holl fusnesau, eich fforymau cynrychiolwyr lleol, yr undebau, ac yn y blaen. Os gwelwch yn dda, rhowch yr wybodaeth honno i ni cyn gynted ag y bo modd, a gallwn fynd â'r prosiect yn ei flaen.

Diolch i’r Gweinidog.