Detholwyd y gwelliannau canlynol: gwelliant 1 yn enw Rhun ap Iorwerth, gwelliant 2 yn enw Paul Davies, a gwelliant 3 yn enw Julie James. Os derbynnir gwelliant 1, caiff gwelliannau 2 a 3 eu dad-ddethol. Os derbynnir gwelliant 2, caiff gwelliant 3 ei ddad-ddethol.

Symudwn ymlaen at eitem 7, sef dadl Plaid Annibyniaeth y Deyrnas Unedig ar drethi newydd yng Nghymru, a galwaf ar Neil Hamilton i wneud y cynnig—Neil.

Cynnig NDM6566 Neil Hamilton

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru:

1. Yn credu:

a) y bydd cyflwyno trethi newydd yng Nghymru heb ganiatâd yr etholwyr, a thrin Cymru fel labordy treth arbrofol, yn niweidio enw da Llywodraeth Cymru a Chynulliad Cenedlaethol Cymru; a

b) bod trethi y DU a Chymru yn ddigon uchel eisoes, yn atal entrepreneuriaeth a thwf ac yn gwasgu cyllidebau pobl sydd ar incwm isel.

2. Yn galw ar Lywodraeth Cymru i beidio â blaenoriaethu ymchwil i drethi newydd yng Nghymru ond, yn hytrach, i ddilyn polisïau i wella twf economaidd a chreu swyddi â chyflog da, na fyddant yn gosod beichiau treth ychwanegol ar unigolion a busnesau nac yn cosbi unigolion am sut y maent yn dewis byw eu bywydau.

Cynigiwyd y cynnig.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Carwn wneud y cynnig a gyflwynwyd yn fy enw ar yr agenda. Fel arfer, ymdrechwyd i'w ddiwygio gan bleidiau eraill trwy ddileu ein cynnig yn ei gyfanrwydd a gosod eu cynnig eu hunain yn ei le. Ond rwy'n cytuno â rhannau o'r gwelliannau.

Rwy'n sicr yn cytuno â Phlaid Cymru ar ddatganoli trethi i Gymru, ac mae'n gyfle i wella atebolrwydd Llywodraeth Cymru. Mae'n beth da iawn y dylent fod yn gyfrifol am godi'r arian y maent yn ei wario mor frwd. Cytunaf y dylid ymgynghori ar unrhyw drethi newydd y gallai Llywodraeth Cymru eu cyflwyno, ac yn sicr rwy'n cefnogi Plaid Cymru a'r Llywodraeth yn wir yn eu hawydd i ddatganoli'r doll teithwyr awyr i Gymru, a'r dreth gorfforaeth i Gymru yn wir. Rwyf wedi cefnogi hyn yn gryf oherwydd byddai hynny'n ein galluogi i ddiddymu'r doll teithwyr awyr, lle y buaswn yn cytuno â Llywodraeth Cymru, ac i leihau'r dreth gorfforaeth, fel y dywedais lawer gwaith o'r blaen, er mwyn gwneud iawn am rai o'r cymhlethdodau ac anawsterau hanesyddol sy'n ein hwynebu yng Nghymru.

O ran gwelliannau'r Ceidwadwyr, unwaith eto, rwy'n derbyn y rhan fwyaf o'r rheini, er fy mod yn synnu braidd o weld y Blaid Geidwadol yn credu bod sail dreth gynhwysfawr yn annog mwy o ffyniant. Pan oeddwn yn y Blaid Geidwadol, roeddwn yn credu mai ni oedd plaid y trethi isel a oedd am leihau effaith trethiant ar yr economi oherwydd ei effaith ar gymhellion ac ati, ond mae'r amseroedd yn newid ac weithiau bydd pleidiau'n newid gyda hwy, yn amlwg. Felly roeddwn—

Dyna sylw direidus iawn. Credaf eich bod wedi camddeall ystyr yr hyn a olygem wrth 'cynhwysfawr'. Nid oeddem yn golygu sail dreth uwch, roeddem yn golygu sail dreth gynhwysfawr sy'n ystyried yr holl ffactorau ac yn darparu amgylchedd cystadleuol ar gyfer yr economi. Dyna a olygem.

Wel, ni allaf fod yn gyfrifol am aneglurder iaith y Ceidwadwyr, ond rwy'n falch o gael yr eglurhad.

Yn y Pwyllgor Cyllid ychydig wythnosau yn ôl, pan roddodd yr Ysgrifennydd Cyllid dystiolaeth i ni, roedd yn ddiddorol clywed Eluned Morgan yn dweud mewn cywair gorawenus mai'r rhan fwyaf gyffrous o'i gyhoeddiad ynglŷn â threthi datganoledig ar ddechrau mis Hydref oedd bod gennym dreth newydd. Nawr, mae llawer o bethau'n fy nghyffroi, ond nid yw trethi newydd yn un ohonynt, ac mae'n debyg fod hynny'n dangos y gwahaniaeth rhwng meddylfryd y sosialydd ar y naill law a rhywun â greddfau libertaraidd fel finnau ar y llall.

Felly, rwy'n ystyried trethiant, wrth gwrs, yn anochel yn y gymdeithas fodern i dalu am y pethau sy'n cael eu darparu drwy'r Llywodraeth, ond serch hynny, rwy'n credu y dylem bob amser geisio creu system dreth nad yw'n amharu ar greu cyfoeth, ac nid wyf o'r farn, fel y dywed ein cynnig yn y paragraff olaf, y dylem roi beichiau treth ychwanegol ar unigolion a busnesau na chosbi unigolion am sut y maent yn dewis byw eu bywydau.

Economïau treth isel yn gyffredinol yw'r rhai mwyaf llwyddiannus yn tueddu i fod. Nawr, mae'r Ysgrifennydd Cyllid wedi fy meirniadu ar fwy nag un achlysur am grybwyll Singapôr. Y tro diwethaf i mi sôn am sefyllfa Singapôr, cyfeiriodd at fy ngweledigaeth ddystopaidd o Brydain fel economi debyg i Singapôr. Wel, buasai'n beth da iawn pe baem yn ailadrodd llwyddiant Singapôr yn y byd modern. Yn 1965, pan ddaeth Singapôr yn annibynnol, eu hincwm cyfartalog oedd $500 y flwyddyn; bellach mae'n $55,000 y flwyddyn—yr incwm cyfartalog yn Singapôr. Mae hynny wedi digwydd oherwydd diwylliant cefnogol i fusnes Llywodraeth Singapôr yn yr hanner canrif diwethaf.

Yn y cyfnod rhwng 1965 a 2015, cafwyd cynnydd o 3,700 y cant yn incwm cyfartalog pobl Singapôr, o'i gymharu â 300 y cant yn unig yn yr Unol Daleithiau. Ac os cymerwn y 15 mlynedd rhwng 2000 a 2015, roedd cynnydd o 35 y cant yn y safon byw yn Singapôr, o'i gymharu ag 8 y cant yn unig yn yr Unol Daleithiau. Maent i'w gweld yn deall sut i greu cyfoeth a ffyniant, felly efallai y gallwn ddysgu rhywbeth ganddynt. Mae 90 y cant o bobl Singapôr yn berchen-feddianwyr, ac nid oherwydd nad ydynt wedi cael addysg dda neu wasanaethau iechyd da ychwaith; ceir llawer o astudiaethau sy'n dangos bod gan Singapôr rai o'r safonau uchaf yn y byd.

Nawr, mae Llywodraeth Cymru yn y broses o ddefnyddio ei rhyddid i osod trethi newydd ac i amrywio trethi er mwyn mynd i'r cyfeiriad anghywir yn gyfan gwbl yn fy marn i. Credaf fod y posibilrwydd o gyflwyno treth dwristiaeth wedi'i gondemnio'n llwyr gan unrhyw un sydd ag unrhyw beth i'w wneud â'r diwydiant twristiaeth. Mae o bwys enfawr i economi Cymru, yn enwedig yng Nghanolbarth a Gorllewin Cymru, sef yr ardal rwy'n ei chynrychioli. Ar hyn o bryd, mae gan Gymru 5 y cant o boblogaeth y DU, a 3 y cant yn unig o dwristiaid y DU a 2 y cant yn unig o wariant ymwelwyr. Mae'n ymddangos i mi'n hollol gwicsotaidd i fod yn gosod trethi, neu'n cynnig gosod trethi ar dwristiaid, yn enwedig gan fod y Deyrnas Unedig, yn astudiaeth fforwm economaidd y byd o drethi ar dwristiaeth ledled y byd, wedi ei gosod yn safle 135 o 136 o wledydd o ran cystadleurwydd. Dylem fod yn gwneud popeth a allwn i annog, nid i anghymell, twristiaeth i Gymru a'r Deyrnas Unedig yn gyffredinol.

Wrth gwrs, mae'r diwydiant lletygarwch yng Nghymru wedi condemnio'r cynnig hwn yn llwyr. Mae Anthony Rosser, Gadeirydd Cymdeithas Lletygarwch Prydain yng Nghymru, a rheolwr gwesty Llyn Efyrnwy, yn dweud:

Mae gennym bryderon go iawn eisoes ynglŷn â'r crochan diweddar o gostau sydd wedi berwi drosodd yn y 18 mis diwethaf, gan gynnwys cynnydd mewn ardrethi busnes, codiadau cyflog, chwyddiant cynyddol a chostau bwyd ac ynni'n codi. Bydd cynyddu costau fel hyn, wrth gwrs, yn rhoi mantais annheg i'n cystadleuwyr yn Lloegr.

Felly, bydd fy mhlaid yn gwrthwynebu'n llwyr unrhyw gynnig i gyflwyno treth dwristiaeth os cyflwynir un i ni maes o law.

Nid yw'r cyhoeddiad diweddaraf yn dreth fel y cyfryw, ond mae'n cyfateb i dreth—y cynnig i gyflwyno isafbris am alcohol i Gymru. Y nod, mae'n debyg, yw datrys problemau yfed gormod o alcohol, ond ni all wneud hynny byth, o ystyried y llanast o dollau a threthi ar alcohol yn gyffredinol ledled y Deyrnas Unedig. Mae gennym y trethi alcohol uchaf yn Ewrop, yn gyffredinol—mae 77 y cant o bris potel o Scotch yn dreth—[Torri ar draws.] Iawn.

Felly, rydych yn dweud bod cost alcohol yn y wlad hon yn uwch oherwydd trethiant nag yn Sgandinafia.

Wel, rwyf fi yn dweud hynny, mewn gwirionedd. Rwy'n dweud bod cyfran y gost y mae defnyddwyr yn ei thalu'n uwch yn y Deyrnas Unedig nag yn unman arall yn Ewrop. Gallaf ddarparu ffigurau ar gyfer yr Aelod anrhydeddus os yw'n dymuno, ond gan mai tri munud yn unig sydd i fynd, nid wyf yn meddwl bod gennyf amser.

Ond gennym ni y mae'r gyfradd uchaf o doll ar gwrw yn Ewrop, sef 52.2c y peint. Mae hynny 13 gwaith maint y doll yn yr Almaen neu Sbaen. Beth sydd yna ynglŷn â Phrydain neu Gymru sy'n creu problem alcohol? Yn bendant nid bodolaeth alcohol rhad ydyw, ac felly rhaid inni edrych yn rhywle arall am ateb i'r problemau cymdeithasol y mae yfed gormod o alcohol gan leiafrif bach o bobl anghyfrifol yn eu creu.

Nid oes rheswm o fath yn y byd dros y tollau ar alcohol ym Mhrydain, gan fod toll alcohol yr uned ar gwrw yn 8c, ar gwrw cryf, mae'n 18c, ar seidr, mae'n 8c. Ond mewn gwirionedd caiff seidr cryf ei drethu ar gyfradd is na seidr cyffredin, ac mae seidr pefriol cryf bum gwaith y gyfradd ar seidr cyffredin. Mae gwin yn cael ei drethu ar 20c yr uned, a gwin pefriol ar 25c yr uned. Felly, nid oes unrhyw sail resymegol o gwbl dros y gwahaniaethau yn y ffordd y caiff alcohol ei brisio. Nid yw trethu cwrw cryfach drwy isafbris am alcohol ond yn debygol o arwain at newid o un math o alcohol i un arall, yn hytrach na lleihau'r problemau cymdeithasol y mae yfed gormodol yn eu hachosi.

Hefyd, ceir trethi eraill a allai fod yn yr arfaeth, fel treth ar siwgr. Mae'r rhan fwyaf o'r trethi hyn, wrth gwrs, yn mynd i osod y baich trymaf ar y rheini mewn cymdeithas sydd leiaf abl i ymdopi â baich treth ychwanegol. Mae 10 y cant o'r bobl dlotaf yn y Deyrnas Unedig yn gwario 20 y cant o'u hincwm gros ar gyfuniad o dollau a threth ar werth. Mae gennym system drethu atchweliadol iawn yn y wlad hon. Ni ddylem fod yn ceisio ei gwneud yn waeth nag ydyw.

Ond ceir egwyddor gyffredinol yma: y graddau y dylai'r wladwriaeth geisio dylanwadu ar ymddygiad pobl a sut y maent yn dewis byw eu bywydau drwy'r system dreth. Os oes problem trefn gyhoeddus yn cael ei chreu o ganlyniad i oryfed ar nos Sadwrn yng nghanol dinasoedd, gallwn ymdopi â hynny'n well trwy orfodi'r gyfraith am anhrefn gyhoeddus. Flynyddoedd yn ôl, arferai'r heddlu arestio pobl am ddisgyn yn feddw ar y stryd a chwydu yn y gwter. Bellach, mae bron yn ffurf ar adloniant poblogaidd i wylio hyn yn digwydd yng nghanol dinasoedd. Felly, nid pris alcohol yw'r broblem. Os yw pobl yn mynd i feddwi'n gaib ar nos Sadwrn, byddant yn gwneud hynny beth bynnag, waeth beth fo'r pris, oni bai eich bod yn mynd i gyflwyno cynnydd enfawr yn y tollau y tu hwnt i'r hyn sydd gennym ar hyn o bryd.

Felly, cyflwynwyd y ddadl hon heddiw fel math o apêl dros symud Cymru i gyfeiriad economi treth isel sy'n mynd i ymestyn y potensial ar gyfer creu cyfoeth i'r eithaf yn un o'r rhannau tlotaf o orllewin Ewrop. Nid yw honno'n anrhydedd rwyf am i Gymru barhau i'w chael. Ar hyn o bryd, fel y gwyddom, ni yw'r rhan dlotaf o'r Deyrnas Unedig, ymhlith yr holl genhedloedd a rhanbarthau Lloegr. Ugain mlynedd yn ôl, roeddem yn ail o'r gwaelod, bellach rydym ar y gwaelod. Onid ydym am wneud rhywbeth ynglŷn â hynny? Os cawn gyfle i ddefnyddio treth incwm fel modd o ddylanwadu ar yr economi, onid ddylem geisio gwneud Cymru yn rhyw fath o hafan dreth fewnol yn y Deyrnas Unedig. Nid am resymau libertaraidd o fod yn awyddus i bobl gadw cymaint â phosibl o'r arian y maent wedi'i ennill yn eu pocedi eu hunain rwy'n dweud hynny. Nid yw'r hyn rwy'n ei ennill a'r hyn rydych chi yn ei ennill a'r hyn y mae'r cyhoedd yn gyffredinol yn ei ennill yn perthyn i'r wladwriaeth. Felly, rwy'n credu, fel yr arferai Mr Gladstone ei roi, mewn arian yn ffrwytho ym mhocedi pobl. Os awn yn ôl at Adam Smith a The Wealth of Nations—hoffwn orffen fy araith gyda'r syniad hwn—lle mae'n dweud:

Digywilydd-dra a hyfdra o'r mwyaf... mewn brenhinoedd a gweinidogion, yw esgus gwarchod economi preifat pobl, a ffrwyno eu gwariant... Hwy eu hunain bob amser, ac yn ddieithriad, yw'r rhai sy'n gwario'n fwyaf afrad yn y gymdeithas. Gadewch iddynt edrych ar ôl eu gwariant eu hunain yn dda, a gallant ymddiried yn ddiogel mewn pobl breifat gyda'u gwariant hwy. Os nad yw eu hafradlonedd eu hunain yn difetha'r wladwriaeth, ni fydd afradlonedd eu deiliaid byth yn gwneud hynny.

Diolch.

Rwyf wedi dethol y tri gwelliant i'r cynnig. Os derbynnir gwelliant 1, bydd gwelliannau 2 a 3 yn cael eu dad-ddethol. Os derbynnir gwelliant 2, caiff gwelliant 3 ei ddad-ddethol.

Galwaf yn awr ar Steffan Lewis i gynnig gwelliant 1, a gyflwynwyd yn enw Rhun ap Iorwerth.

Gwelliant 1 Rhun ap Iorwerth

Dileu popeth a rhoi yn ei le:

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru:

1. Yn credu bod datganoli treth i Gymru yn rhoi cyfle i wella atebolrwydd Llywodraeth Cymru i bobl Cymru.

2. Yn croesawu ymgynghoriad Llywodraeth Cymru ar y posibilrwydd o gyflwyno treth arloesol i gefnogi amcanion polisi amgylcheddol ac iechyd y cyhoedd.

3. Yn cefnogi cyflwyno treth ar ddeunydd pacio polystyren ehangedig tafladwy.

4. Yn galw ar Lywodraeth y DU i ddatganoli'r doll teithwyr awyr a'r dreth gorfforaeth i Gymru.

Cynigiwyd gwelliant 1.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Rwy'n croesawu'r cyfle i siarad yn y ddadl hon heddiw. Yn amlwg, rwy'n anghytuno â bron pob un gair a wnaeth y siaradwr blaenorol ei ddweud, ond bydd yna ddim synnu am hynny. Ac, wrth gwrs, rwy'n cynnig yn ffurfiol y gwelliant yn enw Rhun ap Iorwerth.

Mae'r ffaith, wrth gwrs, ein bod ni'n sôn am bolisi trethiant yng Nghymru yn gam enfawr i ni fel cenedl ar ôl 800 o flynyddoedd heb yr hawl i godi trethi o gwbl. Ni fydd hi'n newyddion i lefarydd UKIP, ac rwy'n siŵr ei fod e ddim yn synnu erbyn hyn, ein bod ni bron a bod bob tro nawr yn cynnig gwelliant i'r cynnig gwreiddiol sydd yn dileu pob un gair yn y cynnig gwreiddiol. Ond mae hynny'n adlewyrchiad o'r ffaith ein bod ni'n dod o rannau gwahanol iawn o'r sbectrwm gwleidyddol a gyda delfrydau gwahanol gwleidyddol hefyd.

Yn y lle cyntaf, mae Plaid Cymru wedi bod o'r farn bod datganoli trethi yn cryfhau democratiaeth Cymru, oherwydd nawr mae'n rhaid i Lywodraeth Cymru ystyried canlyniadau fiscal ac economaidd ei pholisïau ei hun a'i ddeddfwriaeth ei hun, gan fod yna nawr gyfrifoldeb ganddi dros rai o'r trethi sydd yn cael eu rhoi i bobl Cymru. Mae hyn o fudd i bobl Cymru ac yn gosod mwy o gyfrifoldeb ac atebolrwydd ar y Llywodraeth yma.

Yn fwy cyffredinol, mae Plaid Cymru yn gweld polisi fiscal a threthu fel modd o greu amgylchedd busnes sydd yn sail i dwf economaidd cynaliadwy, yn ffordd o greu newid mewn ymddygiad personol, sydd yn dda ar gyfer pethau fel iechyd, a'n hymdrechion ni yn erbyn newid hinsawdd, ac yn bwysig iawn fel modd o godi arian er mwyn buddsoddi yn ein pobl ac yn ein gwasanaethau cyhoeddus. Ac wrth gwrs i fi, fel rhywun sydd am weld Cymru yn wlad annibynnol, mae'n hollbwysig ein bod ni'n dod i'r afael ag iechyd fiscal ein gwlad ni ein hunain—nid dim ond, gyda llaw, oherwydd amcanion cyfansoddiadol, ond er mwyn creu cymunedau llewyrchus a gwasanaethau cyhoeddus modern.

Yn ein gwelliant ni heddiw, Dirprwy Lywydd, rydym ni'n croesawu ymgynghoriad Llywodraeth Cymru ar drethi newydd a all gefnogi polisïau yn ymwneud â'r amgylchedd, iechyd a materion cymdeithasol. Rydym, wrth gwrs, yn enwedig yn croesawu'r ffaith bod yr ymgynghoriad yn ystyried treth ar blastig tafladwy—polisi maniffesto Plaid Cymru—ac rydym yn mawr obeithio y bydd hyn yn cael ei chyflwyno yn y pen draw. 

Wrth gwrs, rydym eisoes wedi cynnig treth ar ddiodydd siwgr—rhywbeth ar y pryd, gyda llaw, a oedd wedi wynebu gwrthwynebiad mawr gan nifer o bleidiau yn y Siambr yma, os ydw i'n cofio'n iawn, ond nawr yn rhywbeth sydd yn cael ei groesawu a'i gefnogi gan bawb, fel petai nhw wastad wedi ei gefnogi o'r lle cyntaf. Ond, beth bynnag, rydym ni'n falch bod yna gefnogaeth yn y pen draw.

Rydym hefyd yn ailadrodd ein galwad i ddatganoli treth gorfforaethol a tholl teithwyr awyr. Mae'r rhain yn hanfodol i ddyfodol economaidd Cymru, ac nid oes rheswm pellach gan Lywodraeth San Steffan i wrthod eu trosglwyddiad i Gymru, yn enwedig wrth i ni ystyried pwerau fiscal y ddwy wlad ddatganoledig arall. Nid yw hi'n deg bod gan Lywodraeth San Steffan yr hawl i roi mantais fiscal a threthiant ac economaidd i wledydd wrth iddi ei gweld hi'n deilwng iddyn nhw eu cael nhw. Mae hi lan i bobl a Llywodraeth Cymru a Chynulliad Cymru i benderfynu ar y pwerau rydym ni eu heisiau er mwyn gwella bywydau pobl yn y wlad yma.

I gloi, Dirprwy Lywydd, hoffwn i hefyd gymryd y cyfle yma i danlinellu pwysigrwydd y sefydliad yma a'r Llywodraeth yn sicrhau ymwybyddiaeth a diddordeb pobl Cymru ym materion fiscal y wlad. Gan ein bod ni nawr ar y trywydd o fod yn wlad fwy normal gyda phwerau trethiant, mae angen i ni newid sut rydym ni yn gwneud busnes yn y lle yma. Rydym ni wedi gweld heddiw gymaint o achlysur gwleidyddol ar y newyddion ydy diwrnod cyllid y wladwriaeth Brydeinig, gyda sgrwtini enfawr a gyda'r cyhoedd yn ymwybodol iawn o bwysigrwydd y datganiad a wnaed yn Nhŷ'r Cyffredin. Mae angen i ni sicrhau proses cyllid cyffelyb yma, er mwyn codi ymwybyddiaeth dinasyddion Cymru am y penderfyniadau sydd yn cael eu gwneud—y penderfyniadau ariannol sy'n cael eu gwneud—a fydd yn effeithio arnyn nhw, ac er mwyn cyfleu'r lefel o bwysigrwydd, nawr, sydd yn bodoli yng nghyllideb genedlaethol Cymru.

Diolch yn fawr iawn. Galwaf ar Nick Ramsay i gynnig gwelliant 2, a gyflwynwyd yn enw Paul Davies.

Gwelliant 2 Paul Davies

Dileu popeth a rhoi yn ei le:

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru:

1. Yn croesawu Deddf Cymru 2014 a Deddf Cymru 2017, sy'n datganoli mwy o bwerau i Gynulliad Cenedlaethol Cymru ac yn rhoi mwy o atebolrwydd o ran gweithrediadau dydd i ddydd Llywodraeth Cymru.

2. Yn credu bod sail dreth gynhwysfawr yn annog mwy o ffyniant.

3. Yn gresynu at gynnig Llywodraeth Cymru i gyflwyno treth ar y diwydiant twristiaeth yng Nghymru. 

Cynigiwyd gwelliant 2.

Diolch. Rwy'n falch o gynnig y gwelliant yn enw Paul Davies. Dyma un o'r dadleuon hynny, rwy'n teimlo, lle mae'r gwelliannau'n dweud y cyfan. Mae gwelliannau Plaid Cymru, y Ceidwadwyr Cymreig a'r Llywodraeth i gyd yn dweud 'dileu popeth', gan geisio dileu'r cynnig a dinistrio'i gilydd yn y broses. Roeddech yn hael iawn, Neil Hamilton, yn dweud y buasech yn derbyn y rhan fwyaf o'n gwelliant, o ystyried ei fod yn dileu'r rhan fwyaf o'ch cynnig—ond rwy'n derbyn yr hyn a ddywedoch yn yr ysbryd a fwriadwyd.

I fod yn deg â chynnig UKIP, mae'n gwneud rhai pwyntiau pwysig. Mae pwynt 2 yn gywir i ddweud y dylai ffocws Llywodraeth Cymru fod ar dwf economaidd a chreu swyddi sy'n talu'n dda. Dyna beth y byddech yn gobeithio amdano gan unrhyw Lywodraeth. Dylai'r Llywodraeth gefnogi'r mwyaf bregus mewn cymdeithas, ond rhaid i chi gynhyrchu'r cyfoeth cychwynnol er mwyn rhannu ei ddifidendau. A chyn i Steffan Lewis neidio ar ei draed a dweud fy mod yn sôn am economeg o'r brig i lawr o'r 1980au, nid dyna a wnaf; rwy'n sôn yn unig am bwysigrwydd cynhyrchu cyfoeth i unrhyw economi. Fodd bynnag, mae pwynt 1 y cynnig wedi'i lesteirio ychydig gan iaith braidd yn gyffroadol UKIP, megis defnyddio

'Cymru fel labordy treth arbrofol'.

Rhaid i mi ddweud, mae'n gwneud i Lywodraeth Cymru swnio ychydig fel Dr Bunsen a Beaker o The Muppet Show—roedd Mark Isherwood yn hoffi honna. Efallai fod hynny'n fwriadol gan UKIP. Mae rhywun yn amlwg wedi cael llawer o hwyl yn eich adran ymchwil. Edrychwch, rwy'n gweld safbwynt UKIP ar ran o hyn, ond a bod yn deg â Llywodraeth Cymru, mae deddfwriaeth Bil Cymru 2016 yn galw am greu treth trafodiadau tir, treth stamp a threth gwarediadau tirlenwi newydd yng Nghymru trwy ddiffodd deddfwriaeth y DU sy'n cyfateb iddynt ar hyn o bryd yng Nghymru. Tu hwnt i hynny hefyd, mae datganoli treth incwm yn rhannol ym mis Ebrill 2019 yn deillio'n rhannol o'r ddeddfwriaeth DU honno, er fy mod yn deall ei fod yn rhan o drafodaethau Llywodraeth Cymru gyda'r Trysorlys ar ddarparu'r fframwaith cyllidol mawr ei angen.

Iawn, gan droi at y trethi newydd sydd wedi cael eu trafod yn helaeth: wel, unwaith eto, mae deddfwriaeth Bil Cymru yn caniatáu—byddai Llywodraeth Cymru yn dweud, 'annog' hyd yn oed—y Llywodraeth i edrych ar yr achos dros drethi newydd fel ffordd, ie, o godi refeniw, ond hefyd o gynyddu atebolrwydd. Bydd gan Aelodau a fu yn y lle hwn ers mwy o amser brofiad hwy o'r lle hwn fel awdurdod gwario'n unig, sef yr hyn y mae'r ddeddfwriaeth newydd honno wedi ceisio ei newid. Mae'r Ceidwadwyr Cymreig yn anghytuno â Llywodraeth Cymru ynglŷn â'r math o drethi y gellid eu hystyried yn rhan o'r broses honno. Mae ein gwelliant 2 yn nodi pwysigrwydd sail dreth gynhwysfawr, a grybwyllwyd yn gynharach. Wrth hynny, yr hyn a olygwn yw sail dryloyw, ddealladwy ac—yn fwyaf arbennig—un sy'n gystadleuol.

Rhaid i drethiant newydd yng Nghymru beidio â bod yn rhywbeth sy'n cael ei 'wneud i' bobl. Gallaf weld Ysgrifennydd y Cabinet yn chwerthin—gallai fod ynghylch rhywbeth arall; nid wyf yn siŵr. Yn wir, mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi dweud hyn ei hun yn y gorffennol: yn hytrach, dylai fod ymddiriedaeth, contract rhwng y Llywodraeth a'r bobl mewn perthynas â threthiant. Dylem feddwl ymhellach na, 'Iawn, sut y gallwn wasgu mwy o arian allan o'r sail dreth?' Ni waeth pa mor ddeniadol yw hynny i unrhyw Lywodraeth, yn naturiol, yn enwedig ar adeg pan fo cyfyngiadau economaidd yn dynn. Na, rhaid inni sicrhau bod anghenion yr economi'n flaenllaw—beth fydd yn helpu'r economi i feithrin busnesau a chreu'r amgylchedd treth a chyflogaeth cywir.

Ar fater y dreth dwristiaeth fel y'i gelwir, edrychwch, nid wyf yn bwriadu ailagor hyn heddiw. Credaf fod sylwadau gan y Ceidwadwyr Cymreig—a'r pleidiau eraill, yn wir—mewn dadleuon blaenorol yn gwneud ein safbwynt ar hynny'n hollol glir. Yr hyn a ddywedwn yw bod Llywodraeth Cymru yn llwyr o fewn ei hawliau i ystyried trethi newydd, ond rhaid i'r broses honno neu'r mecanwaith hwnnw fod yn un sy'n cydnabod y cydbwysedd rhwng y niwed posibl a'r lles i'r economi, a gwneud yn siŵr nad yw'r ystyriaeth o drethi newydd ynddi ei hun yn fwy na'r manteision. Gwyddom sut y gall canfyddiadau dyfu, a gall pobl fod yn bryderus ynglŷn â'r awgrym hyd yn oed o newid system sy'n bodoli eisoes. Dywedodd Ysgrifennydd y Cabinet, a'i ragflaenydd yn wir, na ddylid newid er mwyn newid yn unig. Roeddwn yn meddwl fod hwnnw'n ymadrodd da, ac rwy'n meddwl ei fod yn ymadrodd da yn awr. Gwn ei fod yn un y mae Ysgrifennydd y Cabinet yn cytuno ag ef. Felly, credaf y dylem fod yn glynu wrth hynny.

A gaf fi ddweud, yn olaf, Ddirprwy Lywydd, nad oes unrhyw sôn am fenthyca yn y cynnig? Yn amlwg, un agwedd bwysig ar ddatganoli treth—mewn dadleuon yn y gorffennol yn y Siambr hon yn sicr—yw darparu ffrwd refeniw i gefnogi benthyca ar gyfer prosiectau cyfalaf—benthyca a fu'n brif ymborth i awdurdodau lleol ers amser maith, ac i gyrff eraill yng Nghymru, ond nid yw Llywodraeth Cymru, Cynulliad Cymru wedi gallu cael mynediad ato. Felly, mae datganoli trethiant, os nad yw'n gwneud dim arall er lles—ac yn y tymor hwy, rhaid inni edrych ar effeithiau'r trethi—o leiaf mae'n caniatáu inni gael ffrwd fenthyca ar gyfer buddsoddi mewn prosiectau cyfalaf pwysig. Yn gryno, Ddirprwy Lywydd, pa un a ydych yn ei hoffi ai peidio, mae datganoli trethi yn ffaith yn y tirlun gwleidyddol newydd a grëwyd gan Fil Cymru. Fel pob offeryn, gallwch ei ddefnyddio'n wael, neu gallwch ddefnyddio'r offeryn anghywir ar gyfer y gwaith anghywir, ond mae hynny'n fater i bob un ohonom yma.

Yn olaf, ar fater cydsyniad yr etholwyr, wel, wrth gwrs, nid refferendwm yn unig y mae hynny'n ei olygu; gall olygu etholiad cyffredinol y Cynulliad, a buaswn yn gobeithio, wrth symud ymlaen, y bydd pob plaid yma yn agored ynglŷn â'r cynigion treth yn eu maniffestos ac yn y cyfnod yn arwain at etholiadau Cynulliad yn y dyfodol.

Rwy'n gobeithio y bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn edrych eto ar y ffordd y caiff deddfwriaeth newydd ei gweithredu yng Nghymru, er mwyn sicrhau bod Cymru yn y pen draw yn cael sail dreth gynaliadwy, gystadleuol a phoblogaidd—neu mor boblogaidd ag y bo modd—mewn blynyddoedd i ddod.

A gaf fi alw ar Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid i gynnig gwelliant 3, a gyflwynwyd yn enw Julie James, yn ffurfiol?

Gwelliant 3 Julie James

Dileu popeth a rhoi yn ei le:

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru:

Yn nodi iddo bleidleisio’n unfrydol o blaid y penderfyniad i brofi’r mecanwaith sydd yn Neddf Cymru i gynnig trethi newydd mewn dadl ar 4 Gorffennaf 2017.

Cynigiwyd gwelliant 3.

Yn ffurfiol, Gadeirydd.

Diolch yn fawr iawn. Caroline Jones.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Mae trethiant, er ei fod yn un o'r pynciau mwyaf ymrannol, yn un o'r ysgogiadau economaidd pwysicaf y gall Llywodraeth eu rheoli. Rydym i gyd yn cytuno â'r penderfyniad i roi pwerau i'r Cynulliad dros drethiant. Mae hyn yn dangos y newid o fod yn sefydliad sy'n gwario i un sydd bellach yn gyfrifol am godi rhywfaint o'r arian a wariwn ar wasanaethau cyhoeddus.

Mae UKIP yn credu mewn economi treth isel. Hoffem weld trethi is ar fusnes er mwyn denu cyflogwyr mawr i Gymru—gostyngiad yn y dreth gorfforaeth efallai. Yn anffodus, mae aelodaeth o'r farchnad sengl yn gwahardd hyn. Mae'r UE ar hyn o bryd yn rhoi camau ar waith yn erbyn Iwerddon oherwydd eu cytundeb gydag Apple, ac yn erbyn Lwcsembwrg oherwydd eu cytundeb gydag Amazon. Yn dilyn Brexit, efallai y gallwn gymell Apple neu Amazon i leoli yng Nghymru gyda'i threthi isel, os gadawn y farchnad sengl. Rydym yn gwybod bod Llywodraeth Cymru yn anghytuno â ni ynglŷn â'r penderfyniad hwn, ond rydym yn parchu penderfyniad pawb yma, ac mae gan bawb hawl i'w barn.

Hoffem weld treth incwm is hefyd. Rydym yn gwario llawer mwy y pen ar iechyd ac addysg nag a wnânt yn Lloegr. Yn wir, rydym yn gwario mwy y pen ar yr holl wasanaethau cyhoeddus. Yn Lloegr, maent yn gwario tua £8,800 y pen. Yma yng Nghymru, gwariwn ychydig dros £10,000 y pen—tua 10 y cant yn fwy na chyfartaledd y DU. Fodd bynnag, mae'r refeniw treth yn llawer llai, oddeutu £7,500 y person, a buasai unrhyw gynigion i ostwng treth incwm yng Nghymru yn cynyddu'r diffyg ariannol ac yn rhoi mwy o faich ar ein cymheiriaid yn Lloegr yn ogystal.

Felly, hoffai Llywodraeth Cymru gyflwyno llu o drethi newydd. Maent yn ystyried cyflwyno treth dwristiaeth, gan gyfeirio at yr ardoll fach ar dwristiaid a gyflwynwyd mewn mannau eraill yn y byd. Byddai treth dwristiaeth yn wael i dwristiaeth Cymru. Yn fy rhanbarth i yn unig, mae gennyf ddwy brif ardal dwristiaeth. Efallai na fydd ardoll fach yn atal twristiaid, ond byddai'r baich biwrocrataidd ac ariannol y buasai hyn yn ei osod ar ein busnesau twristiaeth yn niweidio'r economi dwristiaeth. Yr hyn nad yw cefnogwyr y dreth dwristiaeth yn ei ddweud wrthych yw bod y gwledydd sy'n mabwysiadu'r dreth hon yn cynnig cyfraddau TAW gostyngol i'r sector twristiaeth, sy'n helpu i wrthbwyso baich casglu a phrosesu treth.

Mae perygl i gynigion Llywodraeth Cymru ar gyfer treth ar dir gwag danseilio'r sector adeiladu tai bregus trwy wneud adeiladu tai yn ddrutach yng Nghymru. Ni allwn fforddio gweld y galw am adeiladu tai yng Nghymru yn arafu yn awr, ar yr adeg dyngedfennol hon, pan fo angen inni annog adeiladu tai fforddiadwy i alluogi cymaint o'n pobl ifanc i gael eu troed ar yr ysgol dai.

Mae cynigion i gyflwyno treth ar blastig tafladwy yn haeddu ystyriaeth bellach yn sicr, ond dylai fod ledled y DU os ydym i osgoi'r diwydiant deunydd pacio, sy'n gyflogwr mawr yng Nghymru.

Mae Llywodraeth Cymru hefyd yn cynnig cyflwyno treth i bobl dalu am ofal cymdeithasol, ac mae pobl yn gofyn i beth y maent yn talu yswiriant gwladol a threthi, ac yn teimlo o bosibl mai dyblygu taliadau yw hyn.

Wrth gwrs, cafwyd mwy fyth o syniadau ar gyfer trethi newydd, a gellir eu harchwilio ymhellach: treth ar siwgr, treth ar welyau haul, treth ar ddŵr. Nid oes angen trethi newydd ar Gymru; nid oes arni angen cynyddu'r baich treth. Yr hyn y mae Cymru ei angen yw Llywodraeth Cymru sy'n gallu gwario'r trethi y mae'n eu cael yn ddoeth. Mae angen inni annog twf economaidd a dysgu o unrhyw gamgymeriadau a wnaed yn y gorffennol oherwydd mae camgymeriad yn gyfle, wedi'r cyfan, i ddysgu a'i wneud yn wahanol y tro nesaf. Fel person sy'n teimlo'n angerddol ynglŷn â fy ngwlad, rwyf am weld Cymru'n cyrraedd ei photensial llawn, ac edrychaf ymlaen at weithio gydag unrhyw blaid sydd am weld Cymru'n llwyddo. Diolch yn fawr.

Gyda chyllideb y DU heddiw, rwy'n credu bod rhai o oblygiadau datganoli treth, efallai, yn canu cloch yn fwy eglur nag o'r blaen, oherwydd mae'r goblygiadau i Gymru yn sgil penderfyniadau a wnaed ar y dreth nid yn unig yn adlewyrchu'r rhai sy'n cael eu gwneud yn y Siambr hon, ond hefyd y rhai sy'n cael eu gwneud yn San Steffan. Roeddwn yn aelod o bwyllgor y Bil Treth Trafodiadau Tir a Gwrthweithio Osgoi Trethi Datganoledig (Cymru) wrth iddo gael ei basio a gwrandewais ar yr hyn a ddywedodd Ysgrifennydd y Cabinet. Ers hynny, mae wedi cyhoeddi newidiadau ychydig wythnosau yn ôl i'r modd y bydd treth trafodiadau tir yn gymwys yma o gymharu â threth dir y dreth stamp yn Lloegr ar ôl mis Ebrill. Bydd llawer o bobl yn fy rhanbarth, yn enwedig yn y rhannau mawr lle mae prisiau tai'n gymharol isel, yn croesawu'r ffaith y byddant yn talu hyd at £500 yn llai o dreth stamp os yw'r tŷ rhwng £125,000 a £400,000 rwy'n meddwl—oni bai, wrth gwrs, eu bod yn brynwyr tro cyntaf.

Croesawn y toriad trawiadol hwn yn y dreth, a byddwn yn ei fwynhau efallai am ychydig dros bedwar mis yng Nghymru tan y bydd Ysgrifennydd y Cabinet o bosibl yn cael gwared arno pan fydd y dreth honno'n cael ei datganoli ac yn dod yn dreth trafodiadau tir. Nawr, nid wyf yn gwybod ai dyna oedd ei fwriad. Nododd ei fwriadau ychydig wythnosau yn ôl, ac efallai y bydd yn eu hailystyried yn awr yng ngoleuni'r penderfyniad a wnaed yn San Steffan, oherwydd efallai y gwelwn hwb bach i brisiau tai yn Sir Fynwy dros yr wythnosau nesaf. Nid yn unig y mae tollau pontydd Hafren wedi'u diddymu, ond mae'n bosibl y bydd prynwyr tro cyntaf sy'n prynu tŷ gwerth mwy na £150,000 yn arbed hyd at £5,000 os ydynt yn symud ac yn llwyddo i gwblhau rhwng nawr a dechrau mis Ebrill, pan fydd Ysgrifennydd y Cabinet yn mabwysiadu cyfrifoldeb am eu trethu. Yng nghyd-destun y ddadl hon, tybed a allai ddweud yn glir wrth y bobl hynny a yw'n gwneud synnwyr iddynt ruthro i brynu tŷ yn awr er mwyn ceisio osgoi ei gyfraddau uwch o fis Ebrill—neu a wnaiff ailystyried y cyfraddau hynny yng ngoleuni'r penderfyniad a wnaed heddiw?

Tybed hefyd a fydd yn ystyried bachu mwy o arian o'r prisiau uwch—nid prisiau tai yn unig, ond prisiau eiddo masnachol. Un o'r cyhoeddiadau arwyddocaol a wnaeth yw y byddwn yn codi cyfradd uwch o fis Ebrill ymlaen ar eiddo masnachol gwerth uwch, ac un peth y credaf fod Llywodraeth Cymru wedi'i wneud yn eithaf da yw'r hyn a wnaeth i gefnogi a datblygu'r farchnad swyddfeydd yng Nghaerdydd, ac efallai i geisio denu cyflogaeth, gan gynnwys llawer o bobl o fy rhanbarth. Ond os yw'r dreth trafodiadau'n codi o 5 y cant i 6 y cant ar yr eiddo masnachol hwnnw a'r datblygiadau swyddfeydd mawr hynny, tybed a fydd rhai o'r datblygwyr yn dewis canolbwyntio eu gweithgareddau ar Loegr yn hytrach na gwneud y pryniannau, ac mewn llawer o achosion, y datblygiadau, y byddent fel arall yn eu gwneud yng Nghymru o bosibl, yn enwedig os ydynt yn ofni mai dechrau'r ymdrech i fachu mwy o arian ganddynt yw hon.

Mae gennym sail dreth gynhwysfawr—dyna a ddywedwn yn adran 2, ac rwyf bob amser wedi deall bod y sail dreth wedi'i lluosi gyda chyfradd y dreth yn arwain at gyfanswm y derbyniadau treth. Rwy'n meddwl bod Nigel Lawson wedi egluro hyn yn dda iawn yn ei ddarlith Mais ym 1984, mai'r hyn yr oedd eisiau ei wneud oedd ehangu'r sail dreth ond gostwng y gyfradd dreth. Roedd yn ffordd lawer gwell o godi arian, felly rwy'n falch fod gennym hynny yn ein gwelliant i'r cynnig heddiw. Ond rwy'n meddwl tybed, wrth ddatblygu'r sail dreth gynhwysfawr honno yng Nghymru—. Rwy'n llongyfarch y Llywodraeth unwaith eto ar yr hyn y maent yn ei wneud ar y cynnig gofal plant, a'r ffocws ar roi hynny ar gyfer plant rhieni sy'n gweithio a cheisio helpu pobl i allu gweithio. Un o oblygiadau hynny, o bosibl—a bydd hyn o fis Medi 2020 ymlaen, heblaw am y cynlluniau peilot, a phan fydd gennym ddatganoli treth—yw y gallai beri i bobl dalu mwy o dreth incwm, os yw'r cynnig hwnnw'n helpu mewn gwirionedd i gynyddu cyflogaeth, neu efallai yr oriau y mae pobl yn eu gweithio. Am y tro cyntaf, buasai'r budd hwnnw, o ystyried y setliad datganoli o ran y dreth, yn llifo drwodd i Gymru a'r Trysorlys mewn ffordd nad oedd yn ei wneud cynt o bosibl. Rwy'n gobeithio hefyd y bydd y Llywodraeth yn cydweithredu'n fwy agos gyda Llywodraeth y DU ac yn edrych yn fanwl iawn am ffyrdd y gall leihau lefelau osgoi talu treth, gan ddefnyddio'r dulliau a'r pwerau sydd ganddi.

Rwy'n brin o amser yn awr, ac ni fyddwn yn elwa tan fis Ebrill 2019, ond mae gennyf rai syniadau ynglŷn â hynny y buaswn yn falch iawn o'u trafod ymhellach gydag Ysgrifennydd y Cabinet.

Ers cael fy ethol yn 2011, mae'r rhan fwyaf o'r trafodaethau a glywais yn y Senedd ynghylch trethiant wedi bod ynglŷn â'i leihau—er nad wyf mor eithafol â Neil Hamilton y prynhawn yma—yn hytrach na'r angen am drethiant i dalu am wasanaethau cyhoeddus. Pan edrychwch ar gost addysg breifat a gofal iechyd preifat, mae'n rhoi'r gwerth am arian a gawn o'n system drethiant mewn persbectif.

Caiff treth ei chodi er mwyn talu am wasanaethau cyhoeddus. Mae gormod o bobl yn credu y gallwn gael gwasanaethau cyhoeddus o'r un ansawdd â Sgandinafia a chael system drethu sy'n debycach i un Unol Daleithiau America. Nid ar hap neu drwy serendipedd y mae gan y gwledydd sydd â lefelau trethu uwch y gwasanaethau cyhoeddus gorau ac mai'r gwledydd sydd â lefelau trethu is sydd â'r gwasanaethau salaf. Oherwydd bod trethiant yn angenrheidiol ar gyfer codi arian i dalu am y gwasanaethau cyhoeddus y mae pawb ohonom eu hangen—gwasanaethau megis y ffyrdd teithiais ar eu hyd i'r Cynulliad heddiw, diogelwch pobl mewn gwaith, diogelwch bwyd, addysg, y gwasanaeth iechyd rwyf fi a fy etholwyr yn dibynnu arno, a phlismona ein strydoedd. Mae cost ansawdd gwasanaethau cyhoeddus, boed yn iechyd, addysg neu'r seilwaith, yn sylweddol i'r pwrs cyhoeddus, a'r unig ffordd o dalu amdanynt yw drwy drethu. Gellir trethu incwm, elw, treuliant, gwariant neu werth tir ac eiddo, neu gyfuniad o bob un ohonynt. Ond os yw pobl eisiau gwasanaethau cyhoeddus o ansawdd, dyma'r trethi sydd eu hangen i dalu amdanynt.

Er nad oes neb yn hoffi talu trethi a bod rhai unigolion cyfoethog a chwmnïau amlwladol yn arbenigwyr ar leihau eu taliadau treth, i gwmnïau amlwladol, mae'r dreth gorfforaeth yn daliad dewisol y gellir lleihau ei gwerth trwy bethau fel taliadau rhyng-gwmnïol am hawliau eiddo deallusol, neu drosglwyddo taliadau am nwyddau a gwasanaethau, neu sicrhau bod y man gwerthu nwyddau i bobl ym Mhrydain yn digwydd y tu allan i Brydain a bod elw'n digwydd oddi ar ei glannau. Mae pob un o'r pethau hyn wedi'u defnyddio gan rai o'r cwmnïau mwyaf er mwyn lleihau swm y dreth gorfforaeth a dalant ym Mhrydain.

Ar ddatganoli'r dreth gorfforaeth, er fy mod yn amau bod Plaid Cymru eisiau ei wneud er mwyn ei leihau, oni bai ei fod wedi ei leihau i bron ddim, ni fydd yn cystadlu â diffynwledydd alltraeth Prydeinig, megis Ynysoedd Prydeinig y Wyryf, i gwmnïau amlwladol. Nid wyf yn meddwl bod llawer o fywyd ar ôl yn y dreth gorfforaeth. Ar ryw adeg, bydd yn rhaid cael rhywbeth yn ei lle gan mai cwmnïau llai o faint sy'n gweithredu yn y wlad y maent wedi'u lleoli ynddi'n unig sy'n ei thalu.

Mae darparu gwasanaethau cyhoeddus o ansawdd yn golygu, os nad yw rhai pobl yn ei thalu, naill ai bydd gwasanaethau cyhoeddus yn dioddef neu bydd yn rhaid i eraill wneud iawn am y diffyg. Bob tro y gwneir toriadau treth, cânt eu dangos fel rhywbeth buddiol ac maent yn ymddangos felly i'r rhai sy'n talu llai o dreth ac sydd â mwy o arian yn eu pocedi. Caiff effaith y gostyngiadau hyn yn incwm y Llywodraeth ar wariant cyhoeddus ar wasanaethau megis iechyd, llywodraeth leol ac addysg eu hanwybyddu'n llwyr hyd nes y bydd y toriadau'n dechrau effeithio ar bobl. Mae rhai o'r bobl sydd o blaid lleihau gwariant cyhoeddus ymhlith y cyntaf i wrthwynebu unrhyw doriadau mewn gwasanaethau.

Po fwyaf anodd yw treth i'w hosgoi, y mwyaf amhoblogaidd yw hi ymhlith y cyfoethog a'r pwerus. Y trethi anoddaf o lawer i'w hosgoi yw trethi eiddo—ardrethi annomestig, y dreth gyngor. Nid oes unrhyw driciau, megis defnyddio trafodion mewnol y cwmni neu statws cwmni nad yw wedi'i leoli yng Nghymru, er mwyn osgoi talu'r dreth. Nid yw'r adeiladau, pa un a ydynt yn adeiladau preswyl, gweithgynhyrchu, masnachol neu fanwerthu, yn symudol a daw treth yn daladwy ar yr eiddo ac mae'n rhaid ei thalu.

Hefyd, rwy'n croesawu ymgynghoriad Llywodraeth Cymru ar y posibilrwydd o gyflwyno trethi arloesol a'r rhestr ardollau i gyllido gofal cymdeithasol, treth ar blastig tafladwy, treth—[Torri ar draws.] Yn sicr.

Diolch i chi am ildio. Rwy'n credu y byddwch yn cofio adroddiad Sefydliad Bevan, 'Tax for Good: New taxes for a better Wales', a gyhoeddwyd y llynedd ac a oedd yn cynnwys argymhelliad i drethu deunydd pacio bwyd ar glud. Ac wedyn, wrth gwrs, fel y dywedoch, mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi ymgynghori'n eang ar syniadau ar gyfer trethi newydd ac wedi cyhoeddi'r rhestr fer, gan gynnwys, wrth gwrs, y dreth ar blastig tafladwy. Heddiw, clywn fod y Canghellor yn dilyn arweiniad ein canghellor ni, Mark Drakeford, drwy ystyried treth o'r fath. Felly, a ydych yn cytuno bod Cymru ar y blaen yn ystyried treth o'r fath i warchod yr amgylchedd, fel roeddem gyda'r ardoll ar fagiau plastig?

Ydw, yn sicr. Ers amser hir iawn, rwyf wedi cefnogi treth ar ddeunydd pacio polystyren ehangedig tafladwy, yn arbennig y deunydd a ddefnyddir i bacio bwyd mewn bwytai tecawê.

Ar y dreth dwristiaeth, mae'n gyffredin ledled gweddill y byd. Mewn gwirionedd, talais dreth dwristiaeth pan oeddwn yn Dubrovnik; ond nid oeddwn yn gwybod fy mod yn ei thalu. Darganfûm hynny pan edrychais ar leoedd a oedd â threth dwristiaeth.

Os edrychwch ar gost ystafelloedd gwestai—am resymau personol, rwy'n treulio llawer o amser yn aros mewn Travelodges ym Mangor a Chaernarfon, a gall pris ystafell yno amrywio yn eithaf dramatig. Nid yw'n ddim i'w wneud â threthiant; mae'n ymwneud â chyflenwad a galw.

Os ydym eisiau gwasanaethau cyhoeddus o safon, rhaid inni dalu amdanynt drwy drethiant. Nid dechrau ymgyrch dros drethi uwch yw hyn, ond cysylltu trethiant a gwariant. A gaf fi ddweud—? Rwyf am fyw mewn gwlad lle bydd yr ymatebwr cyntaf, pan fyddwch yn cael damwain, yn archwilio eich pwls, nid eich polisi yswiriant.

Diolch yn fawr iawn a galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid, Mark Drakeford.

Diolch yn fawr, Ddirprwy Lywydd. Lai na phum mis yn ôl, yn y Siambr hon, trafodasom y pŵer i greu trethi newydd yma yng Nghymru. Pleidleisiodd y Cynulliad yn unfrydol o blaid cynnig a oedd yn cydnabod yr angen i brofi'r mecanwaith newydd sydd wedi'i greu ar gyfer datblygu treth newydd a chroesawu'r ystod eang o syniadau posibl ar gyfer defnyddio'r pŵer hwn. Yn wir, yn ei gyfraniad i'r ddadl honno, dywedodd Neil Hamilton sut y byddai ef yn sicr yn cefnogi cynnig y Llywodraeth. Dywedodd sut roedd o blaid cynnal y cysylltiad rhwng penderfyniadau Llywodraeth ac atebolrwydd amdanynt drwy'r system godi trethi. Cytunodd hyd yn oed fod datganoli trethi yn rhoi cyfleoedd i ni.

Wel, lai na phum mis yn ddiweddarach, mae'r cyfleoedd hynny bellach wedi troi'n gwynion fod perygl y gallai arbrofion niweidio enw da'r sefydliad hwn—y math o arbrofion a welsom dros gyfnod datganoli ar ei hyd: yr arbrawf a roddodd deithio am ddim ar fysiau i bobl hŷn a phobl anabl; yr arbrawf a waharddodd ysmygu mewn mannau cyhoeddus caeedig ac ymestyn hynny i geir sy'n cludo plant flwyddyn neu ddwy yn ôl; arbrawf yr ardoll ar fagiau plastig; arbrawf rhoi organau. Mae'r lle hwn yn seiliedig ar arbrofi. Dyna oedd datganoli i fod bob amser: labordy byw lle y gall gwahanol rannau o'r Deyrnas Unedig roi cynnig ar syniadau newydd, dysgu oddi wrth ei gilydd, gweld beth sy'n effeithiol. Ac mae meddwl bod arbrofi yn rhywbeth sy'n arwain at niweidio enw da yn mynd yn groes i'r ffeithiau am y ffordd y mae datganoli wedi gwreiddio ym meddyliau pobl ac yn y lleoedd rydym yn byw. Ac rydym yn bwriadu parhau i wneud hynny. Yn sicr rydym yn bwriadu parhau i'w wneud mewn perthynas ag isafbris uned—nid mesur treth, wrth gwrs, ond ffordd arall y gallwn wneud gwahaniaeth i fywydau pobl yma yng Nghymru drwy ddefnyddio dulliau polisi newydd ac arloesol.

A wnewch chi dderbyn ymyriad?

Gwnaf, wrth gwrs.

Rwy'n ddiolchgar iawn i chi am gymryd yr ymyriad. Nid wyf yn anghytuno â chi fod datganoli yn rhoi cyfle inni roi cynnig ar bethau newydd ac yn wir, fe restroch chi lawer o'r pethau rwyf wedi bod yn eu cefnogi'n frwd, ond a ydych yn derbyn weithiau pan fyddwch yn gwyntyllu'r posibilrwydd o dreth newydd, fod potensial i achosi niwed i enw da Llywodraeth neu wlad mewn perthynas â diwydiannau penodol a allai fod destun y dreth honno. Mae'n bosibl iawn fod hynny i'w weld yn digwydd gyda'r syniad o dreth dwristiaeth—y ffaith yn syml fod syniad wedi'i drafod ac nad yw'r drws wedi'i gau arno eto.

Wel, ni fuaswn yn cytuno ag ef am hynny, Ddirprwy Lywydd. Nid wyf yn meddwl fod trafod syniadau'n niweidio enw da, hyd yn oed syniadau y gallem fod yn anghytuno yn eu cylch. Credaf ei bod hi'n bosibl cael dadl am syniadau sy'n cyfrannu at enw da'r sefydliad hwn yn hytrach na'i leihau, fel y mae'r cynnig yn awgrymu.

Bydd rhai o'r Aelodau yn y Siambr, rwy'n gwybod, yn cofio'r hanesydd enwog, Alan Taylor—A.J.P Taylor—ac yn cofio ei adolygiad o lyfr gan gyd-hanesydd, Hugh Trevor-Roper, pan ddywedodd Alan Taylor y buasai'r llyfr 'wedi niweidio enw da Trevor-Roper fel hanesydd difrifol pe bai un wedi bod ganddo erioed', ac ni allaf ond meddwl bod y cynnig yn gwneud yr un peth mewn perthynas ag enw da Plaid Annibyniaeth y DU. Nid yw'n ymwneud â niwed i enw da Llywodraeth Cymru na Chynulliad Cenedlaethol Cymru. Gallai fod wedi gwneud niwed i enw da Plaid Annibyniaeth y DU, pe bai wedi bod ganddi enw da i'w niweidio erioed.

Nawr, wedi troi ei gefn ar arbrofi, mae'r cynnig wedyn yn troi ei gefn ar drethiant ei hun. Roedd cyflwynydd y cynnig yn cynnig ei honiad arferol inni mai torri trethi yw'r ffordd i ffyniant. Gyda'r cyfuniad rhyfedd hwnnw o frwdfrydedd dros libertariaeth a Singapôr, dywedodd wrthym—mae'n anodd iawn cynnal y ddau beth yn eich meddwl ar yr un pryd, rwy'n cytuno—. Methodd dynnu unrhyw sylw at y ffaith nad oes unrhyw dystiolaeth yn gyffredinol fod trethi is yn hybu twf, er y gall trethi wedi'u cynllunio'n wael ei lesteirio, ac yn wir, mae'r Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd wedi nodi bod trethi a ddefnyddir yn effeithiol, er enghraifft, i fynd i'r afael ag anghydraddoldeb, yn cefnogi twf economaidd yn hytrach na'i rwystro. Mae iaith baich a chosb yn y cynnig yn adrodd ei stori ei hun, ac yn gosod y blaid a gynigiodd y cynnig ar wahân i'r pleidiau eraill yn y Siambr hon.

Mewn cyferbyniad, roedd Steffan Lewis, wrth gynnig gwelliant Plaid Cymru, yn cydnabod y cyfleoedd y mae datganoli trethi'n eu cynnig a synnwyr archwilio posibiliadau treth arloesol. Tynnodd sylw at ffurf benodol ar dreth ar blastigau ac ailddatganodd yr alwad ar Lywodraeth y DU i ddatganoli'r doll teithwyr awyr i Gymru. Nid oes fawr ddim yn y gwelliant y buasem yn anghytuno ag ef, ac mae llawer rydym yn cytuno yn ei gylch. Bydd yr Aelodau'n deall bod y drefn y byddwn yn pleidleisio y prynhawn yma'n golygu y bydd yn rhaid inni wrthwynebu gwelliant Plaid Cymru er mwyn cyrraedd gwelliant y Llywodraeth, ond mater gweithdrefnol yw hynny yn hytrach na mater yn ymwneud â sylwedd yr hyn yr oedd y gwelliant yn ei ddweud. Yn wir, gallem fod wedi cefnogi dwy elfen o'r tair yng ngwelliant y Blaid Geidwadol. Fel Nick Ramsay, nid wyf am oedi dros y dreth dwristiaeth chwaith, dim ond dweud nad oes unrhyw gynnig i gyflwyno treth ar y diwydiant twristiaeth. Ceir dadl ar bedair treth newydd bosibl, ac nid oes yr un ohonynt ar y cam cynnig eto.

Fel y dywedodd Jane Hutt, ni allaf help ond sylwi, fodd bynnag, fod Canghellor y Trysorlys wedi mabwysiadu dau o'n pedwar syniad dros y dyddiau diwethaf. Heddiw, mae wedi argymell treth newydd ar blastigau a dros y penwythnos roedd hi'n amlwg fod treth ar dir gwag yn ei feddwl pan gwynodd am y ffordd nad yw'r rhai sydd â chaniatâd cynllunio yn Llundain yn manteisio arno, gan adael y tir yn wag yn hytrach na gwneud defnydd cynhyrchiol ohono.

Manteisiaf ar y cyfle i ymateb yn benodol i'r pwynt a nododd Mark Reckless am y dreth trafodiadau tir. Caf fy nhemtio i nodi ei bod yn ffodus i drethdalwyr Cymru fod y Llywodraeth wedi gwrthod ei welliannau yn ystod hynt y Bil hwnnw, gan y buasai hynny wedi ei gwneud hi'n ofynnol i mi fod wedi gosod rheoliadau bellach gerbron y Cynulliad hwn ar fandiau a chyfraddau treth. Gallaf weld bod Simon Thomas yn cofio'r ddadl pan ddywedais hynny. Buasai'n rhoi ymdeimlad ffug o sicrwydd i bobl yng Nghymru pe bawn yn cyflwyno'r rheoliadau hynny gerbron y Cynulliad hwn cyn i mi gael cyfle i ystyried effaith unrhyw newidiadau a wnaed yng nghyllideb y Canghellor ar y cyfraddau a'r bandiau a argymhellais. Gan nad yw'r rheoliadau hynny gerbron y Cynulliad, caf gyfle yn awr i ystyried y newidiadau a gyhoeddwyd heddiw, ac yn sicr byddaf yn gwneud hynny. A bydd y rheoliadau y byddaf yn eu cyflwyno yn rhai a ddatblygir yng ngoleuni'r ffeithiau llawn.

A wnaiff yr Aelod ildio?

Gwnaf.

Mae'n sôn am beidio â meithrin ansicrwydd, ond y prynwyr tro cyntaf hynny, yn enwedig yn yr ardaloedd gwerth uwch, a allai fod yn rhuthro i mewn oherwydd eu bod yn ofni ei fod yn mynd i godi eu cyfradd dreth fis Ebrill nesaf, fel y dywedodd ynghynt—a fuasai'n ddoeth iddynt wneud hynny neu a ddylent ymatal rhag gwneud hynny?

Gadewch i mi o leiaf roi sicrwydd iddynt ynglŷn â hyn: ni fyddant yn cael eu bwrw drosodd yn y rhuthr, oherwydd mae nifer y prynwyr tro cyntaf yng Nghymru sy'n prynu tai gwerth £300,000 yn golygu y buasai'n berffaith bosibl ffurfio ciw trefnus er mwyn cael y cyngor y mae'r Aelod yn ei geisio. A byddaf yn gwneud fy ngorau i ddatrys yr ansicrwydd a grëwyd gan y Canghellor heddiw drwy gyflwyno argymhellion y gallaf fyfyrio arnynt yng ngoleuni'r cyhoeddiadau heddiw.

Ddirprwy Lywydd, rwyf wedi nodi gerbron y Cynulliad o'r blaen pa ffordd y mae'r Llywodraeth hon am fynd mewn perthynas â'i chyfrifoldebau treth, nid yn yr hen ffordd o gynhyrchu triciau consurio allan o hetiau, fel rydym wedi clywed y prynhawn yma, ond mewn ffordd sy'n agored, yn gynhwysol ac yn annog y cyhoedd i fod yn rhan o'r ystyriaeth hon. Ym mis Gorffennaf, fe bleidleisiom yn unfrydol o blaid dull a oedd yn seiliedig ar y ffordd honno o wneud pethau. Rwy'n gobeithio y gallwn ailddatgan ein hymrwymiad i'r ffordd newydd hon o arfer ein cyfrifoldebau cyllidol yng Nghymru unwaith eto y prynhawn yma.

Diolch yn fawr iawn. Galwaf ar Neil Hamilton i ymateb i'r ddadl.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Rwy'n falch iawn o ddilyn y Gweinidog Cyllid. Rwyf bob amser yn mwynhau ei hiwmor athroaidd—a'i gyfeiriad at A.J.P. Taylor, hanesydd mawr. Roedd A.J.P. Taylor yn mynd ati'n lew i hyrwyddo pobl amhoblogaidd ac achosion amhoblogaidd, felly rwy'n siŵr y buasai wedi bod yn fwy cydymdeimladol tuag ataf fi na thuag at yr Ysgrifennydd cyllid. Mae ei lyfrau'n cynnwys llawer o wirioneddau mawr; rwy'n ei gofio'n dweud unwaith, pan ofynnwyd iddo beth oedd gan y dyfodol i'w gynnig, fod haneswyr yn cael digon o anhawster rhagweld y gorffennol heb sôn am ragweld y dyfodol. Mae hynny'n rhywbeth y bydd yr Ysgrifennydd cyllid yn gorfod ei wneud, wrth gwrs, mewn perthynas ag effaith cyllideb y DU a'r newidiadau y gallai eu gwneud o ganlyniad iddi, os o gwbl.

Ond roedd pwynt Mark Reckless yn un diddorol, ac mae'n enghraifft ddiddorol o'r posibilrwydd o gystadleuaeth dreth o fewn y Deyrnas Unedig, a ddylai, yn fy marn i, arwain at wthio cyfraddau treth i lawr. A chredaf mai'r pwynt arall a wnaeth Mark Reckless sy'n werth ei gofio yw ymadrodd Lawson y dylem ganolbwyntio ar ehangu'r sail dreth ac yna ostwng cyfraddau treth. Yr hyn a brofwyd yn y 1980au yn sicr oedd cynnydd enfawr mewn refeniw cyhoeddus ar y naill law a gostyngiadau sylweddol yng nghyfraddau trethi, yn enwedig trethi personol. Felly, roedd y ffyniant mawr ar ddiwedd y 1980au, a ddrylliwyd gan fecanwaith cyfraddau cyfnewid, wrth gwrs, yn deillio'n llwyr, yn fy marn i—[Torri ar draws.]—o doriadau treth yng nghyllidebau Howe a Lawson yn y 1980au. Pe na bai Nigel Lawson wedi bod ag obsesiwn ar aelodaeth Prydain o'r mecanwaith cyfraddau cyfnewid, ni fuasai polisi economaidd y Llywodraeth ar yr adeg honno wedi cael ei danseilio.

Rydym wedi cael dadl ddiddorol. Cefais fy ngheryddu gan Nick Ramsay am iaith liwgar y cynnig, ond rwy'n cofio, heb fod mor bell yn ôl â hynny, Steffan Lewis yn ysgrifennu erthygl mewn papur newydd yn dweud sut roedd y Senedd yn rhy ddiflas, felly credaf y dylai ganmol fy iaith liwgar yn y cynnig heddiw mewn gwirionedd. I ddychwelyd at araith Nick Ramsay hefyd, ni ddywedais fy mod yn derbyn gwelliannau'r Ceidwadwyr; dywedais fy mod yn cytuno â hwy. Mae derbyn a chytuno'n ddau beth hollol wahanol, wrth gwrs.

Ond mae yna gytundeb cyffredinol o gwmpas y Cynulliad ar ddatganoli trethi. Yn bersonol, fel y dywedais o'r blaen, rwy'n gryf o'u plaid. Wrth gwrs, mae gennym gyfle i arbrofi—nid wyf yn erbyn arbrofi fel y cyfryw. Yr hyn rwy'n ei erbyn yw arbrofi gyda threthi sy'n debygol o niweidio economi Cymru a ffyniant ein cenedl. Felly, natur y defnydd a wneir o'r rhyddid sydd gennym yn awr, ac y gobeithiaf y bydd yn cael ei ymestyn maes o law, dyna yw hanfod y ddadl hon.

Gwnaeth Mike Hedges rai pwyntiau diddorol yn ei araith na allwn anghytuno â hwy. Wrth gwrs, os ydym am gael gwasanaethau cyhoeddus o ansawdd, rhaid i ni dalu amdanynt, ond gallwch gynllunio system dreth sy'n mynd i gynyddu refeniw cyhoeddus ar y naill law neu ei leihau ar y llaw arall, a'r hyn sydd ei angen arnom yw system dreth sy'n mynd i wneud hynny. Wrth gwrs, nid ydym yn sôn am breifateiddio'r gwasanaeth iechyd neu addysg, ac felly bydd yn rhaid iddynt gael eu hariannu drwy drethiant ar ryw ffurf neu'i gilydd. Ond os edrychwch ar hanes trethiant ym Mhrydain ers y rhyfel, er gwaethaf gwahaniaethau enfawr mewn polisïau treth o dan Lywodraethau olynol, mae derbyniadau treth fel cyfran o'r cynnyrch domestig gros wedi aros yn rhyfeddol o gyson ar oddeutu 35 y cant, hyd yn oed yn y blynyddoedd o drethu uchel dan Lywodraethau Llafur, a threthu cymharol isel Llywodraethau Torïaidd. Dylai hynny ddweud rhywbeth wrthym—os ydym yn mynd i lwyddo i wneud y wlad yn fwy ffyniannus yn y dyfodol, dylem anelu at gael trethi symlach a threthi is.

Diolch yn fawr iawn. Y cynnig yw derbyn y cynnig heb ei ddiwygio. A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Felly, byddwn yn gohirio'r pleidleisio ar yr eitem hon tan y cyfnod pleidleisio.

Gohiriwyd y pleidleisio tan y cyfnod pleidleisio.

Oni bai bod tri aelod yn dymuno i'r gloch gael ei chanu, symudaf ymlaen yn awr at y cyfnod pleidleisio. Iawn, diolch.