1. Cwestiynau i'r Prif Weinidog – Senedd Cymru am 1:48 pm ar 5 Rhagfyr 2017.
Cwestiynau nawr gan arweinwyr y pleidiau. Arweinydd grŵp UKIP, Neil Hamilton.
Diolch yn fawr, Llywydd. Ar 13 Tachwedd, cyflwynodd Adam Price gwestiwn ysgrifenedig, a ofynnodd i'r Prif Weinidog a yw'n dal i fod yn gyfrifol am staffio gan gynnwys telerau ac amodau Cynghorwyr Arbennig.
Daeth yr ateb 10 diwrnod yn ddiweddarach:
Rwy'n cadw diddordeb agos mewn staffio ond yr Ysgrifennydd Parhaol sy'n gyfrifol.
Ond mae'r cod ymddygiad ar gyfer cynghorwyr arbennig yn dweud rhywbeth sy'n gwbl groes i hynny:
'Cyfrifoldeb y Prif Weinidog a wnaeth y penodiad yw rheoli cynghorwyr arbennig a'u hymddygiad, gan gynnwys disgyblaeth.'
Felly, sut mae'r Prif Weinidog yn cysoni'r hyn a ddywedodd hynny ar bapur gyda'r hyn y mae newydd ei ddweud wrth Adam Price?
Nid wyf i'n gyfrifol am y gwasanaeth sifil mewn unrhyw ffordd o gwbl; rwy'n gyfrifol am gynghorwyr arbennig ac am eu penodi. O ran eu cyflog a'u hamodau fel rheolwr llinell, cyfrifoldeb rhywun arall yw hynny.
Ymddygiad.
Ymddygiad, ie, fi sy'n gyfrifol am ymddygiad cynghorwyr arbennig.
Da iawn. Felly, a all y Prif Weinidog gadarnhau felly bod yr ymchwiliad sy'n cael ei gynnal, un o blith llawer—diwrnod arall, ymchwiliad arall heddiw—gan James Hamilton yn cynnwys, hefyd, ymchwiliad i ymddygiad cynghorwyr arbennig, gan eu bod nhw'n atebol yn benodol iddo fe, y Prif Weinidog, yn y pen draw, am eu hymddygiad gwleidyddol?
Na. Bydd yr ymchwiliad yn ystyried pa un a wyf i wedi torri cod y gweinidogion o ran yr atebion a roddais ym mis Tachwedd 2014 ac ym mis Tachwedd 2017.
Felly, a yw'r Prif Weinidog yn dweud na fydd ymddygiad cynghorwyr arbennig yn rhan o delerau ymchwiliad James Hamilton?
Wel, rwyf i wedi atgyfeirio fy hun, o dan god y gweinidogion, i'r cynghorydd. Bydd yn fater i'r cynghorydd annibynnol benderfynu sut, wedyn, i fwrw ymlaen â'r ymchwiliad.
Arweinydd Plaid Cymru, Leanne Wood.
Prif Weinidog, fel y dywedasoch yn gynharach, chwalwyd ymgais y DU i symud ymlaen i'r cam nesaf yn y trafodaethau Brexit gan y Blaid Unoliaethol Ddemocrataidd, a'r ffin yn Iwerddon yw'r maen tramgwydd. Nid oes yr un ohonom ni eisiau dychwelyd i ffin galed, ond nid ydym ychwaith eisiau gweld rhwystrau rhwng Cymru a'n cymdogion agosaf. Bydd rhwystrau yn newyddion drwg i borthladd Caergybi, fel y clywsom yn gynharach, i Stena Line, i Irish Ferries, i swyddi, ac yn newyddion drwg i borthladdoedd eraill yng Nghymru hefyd. Bydd oediadau i fusnes, a thagfeydd i deithwyr yw'r risg. Rydym ni i gyd yn gwybod faint o ddylanwad sydd gan y DUP. Pa ddylanwad allwch chi ei ddefnyddio i ddiogelu porthladd Caergybi rhag ffin galed newydd?
Wel, rydym ni wedi siarad gyda Llywodraeth Iwerddon am hyn ac wedi eu hysbysu nhw, wrth gwrs, am ein pryderon ac maen nhw'n rhannu ein pryderon. Y peth olaf y maen nhw eisiau ei weld yw ffin galed rhwng Cymru ac Iwerddon fel ffin arforol, ac rydym ni'n gweithio gyda nhw er mwyn sicrhau na fydd hynny'n digwydd.
Prif Weinidog, defnyddiais y gair 'dylanwad' ar bwrpas. Gellir gwarchod ein budd cenedlaethol Cymru dim ond os bydd ein ASau yn pleidleisio y ffordd iawn ar raniadau Brexit hollbwysig. Ateb Plaid Cymru i broblem y ffin, fel y byddwch yn ymwybodol, yw i'r DU aros yn yr undeb tollau. Plaid Lafur y DU yw'r wrthblaid swyddogol yn San Steffan i fod. Rydych chi newydd ddweud, yn gynharach, eich bod chi eisiau i Gymru aros yn y farchnad sengl ac mai aelodaeth o'r undeb tollau yw'r ateb i'r broblem hon. Clywsom yn gynharach, hefyd, am bwysigrwydd democratiaeth seneddol. A allwch chi ddweud wrthym ni, felly, pam y gwnaeth ASau Llafur bleidleisio yn erbyn aelodaeth y DU o'r undeb tollau mor ddiweddar â'r ugeinfed o Dachwedd?
Yn gyntaf oll, mae'n braf gweld bod ASau Llafur a Phlaid Cymru wedi cydweithio er mwyn gwneud yn siŵr ein bod ni'n ceisio cael ein gwelliannau trwy Dŷ'r Cyffredin a Thŷ’r Arglwyddi, ac rwyf i'n croesawu hynny yn fawr iawn. Bydd hi'n gwybod fy marn i, sef fy mod i'n credu y dylai fod gennym ni fynediad llawn a dilyffethair at y farchnad sengl. Rydym ni wedi cytuno ar yr un safbwynt. Credaf hefyd mai'r dewis gorau i'r DU yw aros yn yr undeb tollau. Bydd gwahanol safbwyntiau yn fy mhlaid i yn Llundain, ac mae'r safbwyntiau hynny yn hysbys, gan fod rhai Aelodau wedi eu mynegi. Ond fy marn i, fel Prif Weinidog, yw mai'r dewis gorau i ni yw aros yn yr undeb tollau a chael y mynediad hwnnw at y farchnad sengl.
Y broblem yma yw bod gennym ni nifer o safbwyntiau Llafur. Nid oes gennym ni eglurder ynghylch beth yw safbwynt y Blaid Lafur, a bu methiant gan ASau Llafur i ddiogelu ein buddiannau yma yng Nghymru, drwy'r ffordd y maen nhw'n pleidleisio. Rydym ni'n wynebu Llywodraeth Dorïaidd wan a rhanedig, ond caniatawyd i gonsensws gael ei ddatblygu ynghylch gadael y farchnad sengl a'r undeb tollau. Rydych chi wedi dweud os caiff cytundeb ar wahân ei gynnig i wlad arall yn y DU, eich bod yn disgwyl i hwnnw gael ei gynnig i Gymru. Efallai fy mod i'n ymddiried llawer llai yn San Steffan nag yr ydych chi, Prif Weinidog, ond fel mae pethau'n sefyll, rwy'n disgwyl i San Steffan beidio â chynnig cytundeb o'r fath i ni. Ond gallwn newid y sefyllfa honno os ydym ni eisiau. Yn absenoldeb unrhyw weithredu neu flaengarwch gan Blaid Lafur y DU, gall y Cynulliad hwn leisio ei farn. Mae'r grym gennych chi i sicrhau nad yw Cymru'n setlo am ail orau yn y fan yma. Fel Prif Weinidog y wlad hon, a wnewch chi sicrhau, pan ddaw'r amser, y bydd ASau Llafur yn San Steffan yn cefnogi cytundeb ar wahân i Gymru?
Wel, rwy'n meddwl eu bod nhw wedi dangos hynny trwy eu gweithredoedd neithiwr, er tegwch.
Nac ydyn, dydyn nhw ddim.
Nid yw fel pe nad ydynt wedi bod yn gefnogol o'r gwelliannau yr ydym ni wedi eu cyflwyno. Ond dyma'r safbwynt sydd gen i: rwyf i eisiau gweld cytundeb da i'r DU gyfan. Rwy'n credu mai dyna'r ateb hawddaf o bell ffordd. Mae cael cytundeb penodol i Gymru yn fwy anodd; nid oes unrhyw amheuaeth am hynny. Mae'n fwy anodd. Nid yw'n amhosibl; mae'n yn sicr yn fwy anodd. Hoffwn weld y DU yn ei chyfanrwydd yn aros yn yr undeb tollau, yn cael mynediad llawn a dilyffethair at y farchnad sengl, ac mae hynny'n golygu, wrth gwrs, y bydd busnesau Cymru yn gallu cael mynediad at farchnad y DU, sy'n bwysig dros ben iddyn nhw, a marchnad yr UE ar yr un pryd. Nid wyf i'n gweld bod angen unrhyw fath o gystadleuaeth rhwng y ddau nod hynny.
Arweinydd yr wrthblaid, Andrew R.T. Davies.
Diolch i chi, Llywydd. Prif Weinidog, a wnaeth Leighton Andrews gŵyn o unrhyw fath yn 2014 ynghylch ymddygiad aelodau o staff yn Llywodraeth Cymru neu yn eich Swyddfa chi?
Naddo.
Prif Weinidog, pam ydych chi felly, wedi hynny, pan yr ydym ni wedi wedi bod yn eich holi chi yn y Siambr hon, wedi dweud y tynnwyd eich sylw at faterion gan yr unigolyn a enwais ac eraill, a'ch bod chi wedi ymdrin â'r materion hynny ar yr adeg honno? Oherwydd mae'n gwbl eglur bod dwy stori ar y gweill yn y fan yma, ac mae'n anodd i'r sylwedydd diduedd geisio cael at wirionedd yr hyn y mae pobl eisiau ei glywed, sef beth oedd yn digwydd mewn gwirionedd yn 2014 a pha gamau a gymerwyd gennych chi. Felly, a allwch chi egluro pwy sy'n dweud y gwir: Leighton Andrews neu chi?
Rwyf i newydd ateb eich cwestiwn. Ni fu unrhyw honiadau o fwlio.
Felly, rydych chi'n dweud, yn yr atebion a roesoch chi i'r Siambr hon dros yr wythnosau diwethaf, pan wnaethoch chi nodi—a'ch geiriau chi oedd y rhain—y rhoddwyd sylw i faterion ac y cymerwyd camau, nad oedd y materion hynny yn ymwneud ag ymddygiad o'r natur a ddisgrifiwyd gan Leighton Andrews, gan y cynghorydd arbennig neu gan unigolion eraill sydd wedi mynd at y wasg i ddweud bod awyrgylch o'r fath yn bodoli ar y pumed llawr, ac y tynnwyd eich sylw atynt. A dywedasoch, yn y Siambr hon, y cymerwyd camau gennych chi. Felly, pa gamau wnaethoch chi eu cymryd, a beth oedd y materion yr oeddech chi'n cyfeirio atynt yn eich atebion blaenorol?
Materion nad oeddent yn ymwneud â bwlio. Rwyf i wedi dweud na wnaed unrhyw honiad gan Leighton Andrews i mi o ran bwlio. A oedd materion a gododd? Oedd, byddai achosion o wrthdaro rhwng pobl nawr ac yn y man—anghydfodau ynghylch teitlau Biliau, er enghraifft. Pan fo gennych chi dîm o bobl ddawnus, byddant yn gwrthdaro weithiau.
Gadewch i mi wneud un peth yn eglur: y naratif, y naratif gwleidyddol y mae'n ceisio ei lunio yw bod y Llywodraeth rywsut—[Torri ar draws.] O, nid yw'n gwneud hynny, nag yw? Bod y Llywodraeth, yn 2014, mewn anhrefn rywsut a bod hynny'n wir byth ers hynny. Rydym ni wedi cyflawni pob un o'n haddewidion maniffesto rhwng 2011 a 2016. Llwyddasom i fynd yn ôl i mewn i rym yn 2016. Ymddiriedodd pobl Cymru ynom i wneud hynny. Ymhell o fod yn aneffeithiol, ymhell o fod yn Llywodraeth lle'r oedd pobl yn treulio eu hamser yn dadlau gyda'i gilydd drwy'r amser, rydym ni'n Llywodraeth a gyflawnodd dros bobl Cymru ac a gyflawnodd ein maniffesto fel yr addawyd gennym.