2. Pa asesiad y mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi'i wneud o effaith rhoi'r gorau i ddarlledu rygbi rhanbarthol am ddim o dymor nesaf ymlaen? 151

Mae Llywodraeth Cymru yn cydnabod bod hwn yn benderfyniad masnachol, ond mae'r Llywodraeth yn bryderus iawn ynglŷn â'r penderfyniad na fydd unrhyw rygbi rhanbarthol am ddim yn cael ei ddarlledu drwy gyfrwng y Saesneg o'r tymor nesaf ymlaen. Rydym yn dal i ddisgwyl canlyniad negodiadau pellach sy'n effeithio ar ddarllediadau S4C drwy gyfrwng y Gymraeg ac wrth gwrs, y botwm coch a fyddai'n darparu darllediadau dwyieithog ar gyfer gwylwyr yng Nghymru.

Diolch i chi am eich ateb, Weinidog. Ar adeg pan fo Scarlets Llanelli yn gwneud yn dda, rwyf eisiau i gynifer o bobl â phosibl weld eu llwyddiant, ond mae Pro14 yn cychwyn ar strategaeth fentrus wrth roi'r hawliau dros rygbi rhanbarthol yn y Saesneg i wasanaeth talu i wylio. Mae cynulleidfaoedd gemau rhanbarthol wedi bod yn gostwng gyda darllediadau am ddim hyd yn oed, a thrwy annog sianel talu i wylio newydd i drechu'r cynnig ar y cyd gan BBC a S4C, mae'r clybiau'n gamblo er mwyn cael mwy o arian. Er mwyn i hyn weithio mae'n rhaid i gefnogwyr dalu £10 y mis. Ond yn ôl yr hyn a ddeallaf, dim ond dau fast teledu yng Nghymru sy'n gallu derbyn y sianel deledu chwaraeon newydd am ddim: Moel-y-Parc yn Sir y Fflint, a Gwenfô ger Caerdydd, nad yw'n cyrraedd Llanelli.

A wnaiff y Gweinidog drafod gyda Premier Sports sut y bydd cefnogwyr ledled Cymru yn gallu gweld y gemau newydd y tymor nesaf? Rwy'n bryderus iawn ynglŷn â hyfywedd y cais hwn, yn enwedig am mai Prif Swyddog Gweithredol Premier Sports, Mickey O'Rourke, oedd Prif Swyddog Gweithredol Setanta Sports, a oedd yn fethiant. Nid oes ond rhaid i chi edrych ar Google i wybod mai'r rheswm pam y methodd Setanta Sports oedd oherwydd nad oedd ganddo fodel busnes hyfyw. Mae'r Gweinidog yn sôn bod gobaith o hyd y bydd S4C yn cael yr hawliau i ddangos rhai gemau, ond rhai gemau'n unig.

Dull Pro14 o weithredu oedd mynd ati'n fwriadol i dorri'r bartneriaeth lwyddiannus rhwng y BBC ac S4C a gwneud dewis amgen bach ac anhysbys am swm anhysbys o arian, ond o'r hyn rwy'n ei glywed, nid yw'n wahaniaeth enfawr ac ni allaf ddeall pam y gwnaethant hynny. Mae'n bosibl y bydd yn torri cynulleidfa rygbi rhanbarthol, sydd eisoes yn brwydro i gael cynulleidfaoedd, ac er nad yw darlledu wedi'i ddatganoli, mae canlyniad y penderfyniad hwn wedi'i ddatganoli. Heb rygbi ar nos Wener a nos Sadwrn, bydd clybiau a neuaddau ledled Cymru yn dioddef. Bydd un o raglenni mwyaf poblogaidd BBC Cymru, Scrum V, yn diflannu i bob pwrpas, ac ni fydd cenedlaethau newydd o chwaraewyr rygbi yn cael gweld eu rhanbarth yn chwarae.

Felly, mae hwn yn benderfyniad eithriadol o annoeth. A wnaiff y Gweinidog gyfarfod â Pro14 i drafod pa gynlluniau wrth gefn sydd ganddynt os yw'r sianel talu i wylio newydd hon yn methu, a'u hannog i ailystyried eu penderfyniad? Diolch.

Fel y gŵyr yr aelod—ac rwy'n ddiolchgar iawn iddo am fynegi ei bryderon ar ran y Scarlets ac yn wir, yr holl ddilynwyr rygbi yng Nghymru, ond mae'n effeithio ar ei etholaeth ef yn arbennig—mae'r gystadleuaeth Pro14 yn cael ei rhedeg gan gorff o'r enw Celtic Rugby UK Limited, sy'n gwmni preifat wedi'i gyfyngu gan gyfranddaliadau, ac mae'n cynnwys, ymhlith ei berchenogion, Undeb Rygbi Iwerddon, Undeb Rygbi Cymru, Undeb Rygbi'r Alban a Ffederasiwn Rygbi'r Eidal, gyda bwrdd cyfarwyddwyr sy'n cynnwys dau gynrychiolydd a benodwyd gan bob undeb a chadeirydd annibynnol. Felly, yn amlwg, dylai'r bobl hyn fod yn ymwybodol iawn o ganlyniadau eu penderfyniad, wrth iddynt drafod y cynigion amrywiol.

Ein dealltwriaeth ni yw bod hwn yn gais ar y cyd gan BBC Cymru Wales, BBC Northern Ireland, BBC Alba ac S4C, ac fel y gwyddom yn awr, gwrthodwyd y cais, ond nid ydym wedi cael cadarnhad clir gan Pro14 ynglŷn â beth yn union yw'r trefniadau a roddir ar waith gan y cynigydd llwyddiannus. Yn sicr, rwy'n derbyn ei gais y dylwn gael trafodaethau pellach, yn ffurfiol os oes angen, ond yn sicr yn anffurfiol, gan y byddaf yn cyfarfod y cymeriadau dan sylw yn weddol fuan eto, fel y cyfarfûm â rhai ohonynt y bore yma, ac y byddwn yn cael y trafodaethau hynny i ni allu deall natur y penderfyniad hwn. Ond hefyd, i fynd ar ôl y pwynt y mae wedi'i wneud: pa ddarpariaeth y gellir ei gwneud i sicrhau bod y difrod yn cael ei gyfyngu o ganlyniad i'r penderfyniad hwn mewn perthynas â gallu gwylwyr yng Nghymru i barhau i gymryd rhan yn y gemau hanfodol hyn? Mae'n bosibl iawn y gall hynny fod ar ffurf y math o drafodaethau y deallaf efallai eu bod ar y gweill ar hyn o bryd rhwng S4C a'r cynigydd llwyddiannus, ynglŷn â faint o gemau a pha ganiatadau a gânt ganddynt i gael y cyfle i barhau i ddarlledu ar yr awyr ac ar-lein.

Wel, rwy'n cytuno gyda Lee Waters; mae hwn yn benderfyniad rhyfedd iawn, yn sicr ar yr wyneb. Er y gallai fod rhai manteision i S4C o ganlyniad os caiff rywfaint o ddarlledu am ddim, drwy fod mwy o wylwyr yn newid i S4C ar gyfer y gemau hynny, nid wyf yn credu bod hynny, ynddo'i hun, i'w weld yn cyfiawnhau'r penderfyniad a wnaed.

Rydych yn dweud ei fod yn benderfyniad masnachol ac mae hynny'n berffaith wir, ond mae hefyd yn wir fod Llywodraeth Cymru wedi cefnogi Undeb Rygbi Cymru yn y gorffennol gydag amrywiaeth o grantiau, drwy gyfrwng cyllid adfywio strategol, drwy'r rhaglen cyfleusterau a gweithgareddau cymunedol a thrwy Chwaraeon Cymru, wrth gwrs. Felly, credaf ei bod yn hollol gywir i Lywodraeth Cymru ofyn am rai manylion ynglŷn â sut y gwnaethpwyd y penderfyniad hwn, ac yn benodol iawn, pa ddadleuon a gyflwynodd Undeb Rygbi Cymru dros gynnal darllediadau am ddim ar deledu iaith Gymraeg; pa mor galed y gwthiwyd hynny ganddynt; ac yn benodol, pa effaith y credant y bydd nifer gyfyngedig, yn ôl pob tebyg, o wylwyr yn ei chael ar eu nawdd, oherwydd, wrth gwrs, mae nawdd yn allweddol i gynnal Pro14, nid y gost fasnachol yn unig. Ac mae'n ymddangos i mi ar yr wyneb, fel rwy'n dweud, fod hwn yn benderfyniad hollol wallgof os ydynt yn disgwyl nawdd yn y dyfodol.

Yn anffodus, ni allaf ddilyn rhesymeg y ddadl honno. Mae ein perthynas ag S4C, fel Llywodraeth Cymru, wedi'i hanelu'n benodol at gefnogi eu gweithgareddau yn datblygu rygbi cymunedol. Ac yn amlwg, ceir cysylltiad agos rhwng rygbi cymunedol a'r posibilrwydd y bydd gwylwyr yng Nghymru yn gallu dilyn gemau rygbi rhanbarthol Pro14. Rwyf wedi cyfarfod yn ddiweddar gydag Undeb Rygbi Cymru, yn ffurfiol ac yn anffurfiol, ac o ganlyniad i'r drafodaeth hon heddiw, y byddant wedi'i chlywed, gallaf eich sicrhau y byddaf yn mynd ar drywydd pob llwybr posibl, ar wahân i geisio ymyrryd mewn penderfyniad masnachol. Oherwydd mae'n rhaid i ni ei gwneud yn gwbl glir nad bwriad y Llywodraeth hon yw niweidio ein perthynas â chyrff sy'n gwneud penderfyniadau masnachol y gallem fod yn anghytuno â hwy.

Rwy'n ddiolchgar i fy nghyfaill Lee Waters am godi'r mater pwysig hwn heddiw. Fel deiliad tocyn tymor gyda'r Dreigiau, rwy'n siomedig iawn ynglŷn â'r penderfyniad i newid i sianel talu wrth wylio. Datblygodd fy hoffter o chwaraeon, fel llawer o bobl, drwy wylio darllediadau am ddim. Deallaf fod angen cydbwysedd rhwng defnyddio teledu i hyrwyddo'r gêm a defnyddio arian teledu i dalu am chwaraewyr proffesiynol, ond mae'n rhaid i ni wylio rhag creu elitiaeth newydd lle mae pobl o bob oed sy'n cael trafferth i gyrraedd gemau rhanbarthol yn cael eu gwahardd yn anghymesur. Ac mae yna eisoes enghreifftiau o hyn gyda chriced yng Nghymru a Lloegr, a rygbi yn Iwerddon.

Mae'n destun gofid bod gwaith ymchwil gan Dr Paul Rouse ym mhrifysgol Dulyn yn rhoi enghraifft o'r gwahaniaeth rhwng dwy o gemau Leinster ym mhencampwriaeth Cwpan Heineken yn Iwerddon. Gwyliodd 67,000 o fenywod gêm Leinster ar deledu cenedlaethol Gwyddelig yn 2006, o'i gymharu â 9,000 yn unig a wyliodd y gêm ar Sky yn 2007. Cafodd pobl dros 55 oed eu heffeithio yn yr un modd. Os bydd rhanbarthau Cymru yn cael mwy o arian, fel y mae'r fargen hon yn addo, pa ymrwymiadau y byddai'r Gweinidog yn ceisio eu sicrhau gan y rhanbarthau i wneud yn siŵr eu bod yn cyrraedd cynulleidfa ehangach i wneud iawn am golli sylw torfol ar y teledu, ac i warantu nad oes dwy haen i sylfaen cefnogwyr rygbi rhanbarthol Cymru yn y dyfodol? Ac yn olaf, pa gyfleoedd y mae'r Gweinidog yn credu sy'n bodoli i roi hwb i'r sylw a gaiff rygbi uwch gynghrair Cymru o'r penderfyniad hwn?

Rwy'n ddiolchgar iawn am y cwestiwn pellach. Fe fydd yn glir i'r rhai sy'n dilyn y drafodaeth hon nad oes unrhyw gefnogaeth yn y Siambr i'r penderfyniad a wnaed i ddyfarnu'r cyfle penodol hwn i ddarlledu. Mae'n bwysig iawn, fel rydych wedi nodi o'ch profiad eich hun, fod cyfle i bobl ddilyn darllediadau o ddigwyddiadau chwaraeon o bwys yn agored, gan arwain at gyfranogiad, recriwtio cefnogwyr sy'n cynnig eu cefnogaeth gydol oes i rygbi, fel y mae llawer ohonom yma yn ei wneud i rygbi—ac yn wir i bêl-droed—yng Nghymru. Felly, mae'n hollbwysig y dylem, fel Llywodraeth, barhau i drafod gyda'r sefydliadau chwaraeon rydym yn eu cefnogi mewn gwirionedd, fel y nodwyd eisoes. Mae'r cwestiynau sy'n cael eu gofyn heddiw yn rhai—rwy'n ymrwymo i hyn—y byddaf yn eu gofyn yn bersonol, nid yn unig i Undeb Rygbi Cymru, ac felly drwyddynt hwy i Pro14, ond hefyd: beth yw'r canlyniadau, i rygbi cymunedol ac i'r uwch gynghrair? Mae hyn yn sicr yn rhywbeth y byddem eisiau ei ystyried fel Llywodraeth, ac rwy'n rhoi'r ymrwymiad rydych yn gofyn amdano.

Diolch yn fawr i'r Gweinidog, a'r cwestiwn olaf amserol, felly, gan David Melding.