6. Sut y mae'r Prif Weinidog yn sicrhau tryloywder ac atebolrwydd gwybodaeth a gedwir gan Lywodraeth Cymru? OAQ51975

Mae Llywodraeth Cymru wedi dilyn yr egwyddorion o fod yn agored mewn Llywodraeth ers blynyddoedd lawer. Rydym ni'n cydymffurfio â deddfwriaeth berthnasol fel Deddf Cofnodion Cyhoeddus 1958, diogelu data a rhyddid gwybodaeth. Rydym ni hefyd yn weithgar o ran yr agenda data agored a'r agenda Llywodraeth agored ehangach.

O ganlyniad i'ch ffrae gydag Adam Price yn ystod CPW ar 30 Ionawr, sylweddolais os oedd eich Llywodraeth yn ceisio manylion gohebiaeth rhwng Adam Price a bwrdd iechyd prifysgol Hywel Dda, yna efallai y byddech chi wedi gofyn yr un cwestiynau amdanaf i. Yn wir, hyd y gwn i, efallai eich bod chi'n casglu gwybodaeth am ohebiaeth holl Aelodau'r gwrthbleidiau gyda chyrff sector cyhoeddus. Ac felly, cyflwynais gais mynediad i'ch Llywodraeth ar 31 Ionawr; 37 diwrnod yn ddiweddarach, gofynnwyd i mi am eglurhad, ac fe'i rhoddais; ac ar 15 Mawrth, gofynnwyd i mi am eglurhad pellach—i'r hyn sy'n gwestiwn syml iawn yn y bôn, Prif Weinidog—ac fe'i rhoddais.  Nid wyf i wedi clywed dim. Yn y cyfamser, cyflwynodd newyddiadurwr lleol gais rhyddid gwybodaeth i'r Bwrdd Iechyd gan dderbyn yr ateb hwn:

Mae bwrdd iechyd prifysgol Hywel Dda yn cadarnhau bod y cais am wybodaeth gan Lywodraeth Cymru a wnaed ar 26 Ionawr 2018 yn ymwneud ag Adam Price AC yn wreiddiol. Fodd bynnag, wrth gydnabod y wybodaeth a anfonwyd gan y BIP ar yr un dyddiad, gofynnodd Llywodraeth Cymru am ragor o wybodaeth am weithgareddau ymgysylltu yn ymwneud ag ASau ac ACau eraill.

Felly, mae newyddiadurwr lleol yn darganfod gan y bwrdd iechyd bod fy ngohebiaeth i wedi cael ei rannu gyda Llywodraeth Cymru, ond mae'n ymddangos nad yw Llywodraeth Cymru yn gallu rhoi'r wybodaeth honno i mi eu hunan, er gwaethaf fy hawl i ofyn hyn. [Torri ar draws.]

Ni allaf glywed Angela Burns gan fod ei chyd-Aelodau yn gweiddi ar ei thraws. Angela Burns.

Diolch. Fy mhwynt, Llywydd, yw y gall newyddiadurwr lleol wneud cais rhyddid gwybodaeth i'r bwrdd iechyd a chael yn union yr un wybodaeth a gyflwynais gais mynediad pwnc i'ch Llywodraeth amdano ddiwedd mis Ionawr, ac nid wyf wedi derbyn dim byd o gwbl o hyd. Felly, ni all Aelod Cynulliad gael yr wybodaeth gennych chi, y gall newyddiadurwr ei chael gan y bwrdd iechyd. Nid yw eich Llywodraeth yn dryloyw, nid yw'n atebol, ac mae'n gwneud i mi ofyn, 'Beth ydych chi'n ei guddio?'

Yn gyntaf oll, mae cais rhyddid gwybodaeth yn gwbl ar wahân i gais Deddf Diogelu Data 1998, gan fod y ceisiadau mynediad pwnc yn llawer ehangach. Maen nhw'n siŵr o fod. Mae'n rhaid i mi ddweud, mae Darren Millar yn eistedd yn y fan yna yn llond ei esgidiau, yn gweiddi 'gwarthus', beth mae e'n ei feddwl sy'n digwydd yn San Steffan? Dyma'n union sy'n digwydd yn San Steffan. Mae Theresa May, pan fydd hi'n derbyn briffiau, yn—[Torri ar draws.]

Gadewch i'r Prif Weinidog ymateb i'r cwestiwn.

Theresa May a Gweinidogion eraill—. Mae Theresa May a Gweinidogion eraill yn derbyn briffiau ar fuddiant Aelod mewn cwestiwn. Mae hynny'n arferol. Gwnaeth Gweinidogion Plaid Cymru, fel y bydd Simon Thomas yn gallu dweud wrthych chi, yn union yr un fath pan oedden nhw mewn Llywodraeth. Nid oes dim byd sinistr amdano. Pan fydd Aelod yn gofyn cwestiwn, mae'n eithaf arferol i waith ymchwil gael ei wneud ar yr hyn y mae'r Aelod wedi ei ddweud amdano, ac efallai pa ohebiaeth a fu er mwyn i'r Gweinidogion ateb y cwestiwn yn briodol. Dyna'r cyfan sy'n digwydd fyth. Mae'n union yr un sefyllfa ag sydd wedi bodoli ers blynyddoedd lawer—yr holl amser ers 1999, gan gynnwys i aelodau Plaid Cymru. Nid oes dim o'i le â hyn, a dyma'r ffordd y caiff pethau eu gwneud yn San Steffan. Beth mae'r Ceidwadwyr—? Gwn nad ydyn nhw wedi bod mewn Llywodraeth, ond beth maen nhw'n ei feddwl sy'n digwydd pan fydd AS yn gofyn cwestiwn i Weinidog? Mae'n friffio safonol i Weinidog gael ei hysbysu am yr hyn y mae AS wedi ei ddweud am y peth yn y gorffennol, a pha ohebiaeth a allai fod ar gael er mwyn i'r Gweinidog gael ei hysbysu'n llawn. Dyna'r ffordd y mae pethau wedi gweithredu erioed yma ac yn San Steffan. Nid oes dim byd sinistr amdano; a dweud y gwir, mae'n dangos parch at yr Aelodau.

Mae sylwadau gan gyn-Weinidog Cabinet yn eich Llywodraeth eich hun heddiw yn awgrymu'n eglur nad oedd yr hyn a ddigwyddodd yn fy achos i yn gamgymeriad untro, fel y gwnaethoch chi ddadlau yn flaenorol, ond yn rhan o batrwm ehangach—peiriant difenwi lle mae adnoddau Llywodraeth yn cael eu camddefnyddio'n systematig i dawelu a dychryn beirniaid, gan gynnwys pobl o fewn eich plaid eich hun. Ac mae'n rhaid i mi ddweud bod hynny, ynghyd â'r newyddion heddiw o ymdrech i geisio bygwth y Senedd hon gyda chamau cyfreithiol, yn amlwg yn awgrymu darlun o ddiwylliant arweinyddiaeth o fewn Llywodraeth Cymru sy'n ymroddedig i sathru gwrthwynebiad, beth bynnag fo'r gost bersonol, a beth bynnag fo'r gost wleidyddol o ran ymddiriedaeth y cyhoedd yn ein sefydliadau democrataidd. Mae fy nghwestiwn yn un syml iawn, ond efallai y dylid ei gyfeirio at y bobl y tu ôl i chi: pa bryd ydym ni'n dweud mai digon yw digon?

Wel, mae'n well gen i aros gyda pobl Cymru. Ni wnes i ddiflannu i America; arhosais i a brwydrais fy achos gyda phobl Cymru. Pam na wnaiff ef siarad â Simon Thomas, a wnaiff ddweud wrtho—? [Torri ar draws.]

Rydych chi'n ymosod arnaf i'n bersonol ar gwestiwn am ymosodiadau personol.

Mae'r Prif Weinidog—

Rydych chi'n ymosod arnaf i eto.

Mae'r Prif Weinidog yn ceisio ateb y cwestiwn.

Ymosodiadau ad hominem.

Mae'r Prif Weinidog yn ceisio ateb y cwestiwn. Gadewch iddo orffen. [Torri ar draws.] Gadewch iddo orffen, os gwelwch yn dda.

Safodd Adam Price yn y Siambr hon ac ymosododd arnaf i'n bersonol; mae'n cwyno pan ei fod yn ei ei chael hi yn ôl, ond nid yw'n un rheol i un a rheol arall i'r llall. Os gwnaiff ef siarad â Simon Thomas, fe wnaiff ef egluro iddo fod hyn yn gwbl arferol—. [Torri ar draws.] Nid oes unrhyw reolaeth, Llywydd.

Mae o leiaf un blaid yn yr ystafell hon sy'n bod yn dawel iawn ac yn gwrando ar y Prif Weinidog. Hoffwn i'r holl bleidiau gwleidyddol ganiatáu i'r Prif Weinidog orffen ei gwestiynau a'i atebion.

Mae'r syniad bod yr Aelodau yn destun peiriant difenwi yn lol llwyr. [Torri ar draws.] Wel, edrychwch, os yw Aelod yn sefyll i fyny yn y Siambr ac yn ymosod ar y Prif Weinidog, does bosib—.

Gadewch i ni gael trwy hyn. Gadewch i'r Prif Weinidog orffen.

Os bydd Aelod yn sefyll ar ei draed yn y Siambr ac yn cwestiynu ac yn ymosod ar Aelod arall, mae gan yr Aelod hwnnw hawl i ymateb. Nid oes unrhyw achosion arbennig yn y Siambr hon. Does bosib nad yw hynny yn rhan o'r ddadl yn y Siambr hon. Yr hyn y gallaf sicrhau’r Aelodau ynglŷn ag ef yw nad oes unrhyw beiriant difenwi—mae hynny'n lol llwyr, yn gwbl anwir ac nid oes unrhyw sail iddo mewn gwirionedd.

Mae'n wir i ddweud, fel yr wyf i wedi ei ddweud o'r blaen, pan fydd Aelodau yn gofyn cwestiwn, yna bydd ceisiadau yn cael eu gwneud o ran yr hyn y mae Aelod wedi ei ddweud a pha ohebiaeth a allai fod ar gael er mwyn cynorthwyo'r Gweinidog gydag ateb. Gwnaeth Gweinidogion Plaid Cymru yn union yr un peth pan oedden nhw mewn Llywodraeth, a pham? Wel, mae'n dangos parch at Aelodau. Does bosib na ddylai Gweinidogion ateb cwestiynau heb wybod dim am yr hyn y mae'r Aelod wedi ei ddweud am fater penodol.