Yr eitem nesaf, felly, yw’r datganiad a chyhoeddiad busnes, ac rydw i’n galw ar arweinydd y tŷ, Julie James.

Diolch, Llywydd. Mae gennyf i un newid i fusnes yr wythnos hon. Yfory, bydd y Cwnsler Cyffredinol yn gwneud datganiad llafar ar y Gyfraith sy'n deillio o Fil yr Undeb Ewropeaidd (Cymru). Mae busnes ar gyfer y tair wythnos nesaf fel y'i dangosir ar y datganiad a chyhoeddiad busnes ymhlith papurau'r cyfarfod, sydd ar gael i Aelodau yn electronig.

Arweinydd y tŷ, tybed a gawn ni ddatganiad gan y Llywodraeth neu ddadl ar ddiogelwch ffyrdd yng Nghymru, yng nghyd-destun y pwerau newydd sydd wedi'u datganoli o dan Ddeddf Cymru 2017, sy'n rhoi pwerau i'r Weithrediaeth a'r ddeddfwrfa i bennu terfynau cyflymder, a'r adroddiad diweddar gan y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd, a alwodd am y terfyn cyflymder diofyn o 20mya mewn ardaloedd adeiledig, rhywbeth a gefnogir gan yr ymgyrch 20's Plenty for Us, sy'n galw ar Lywodraeth Cymru i gyflwyno polisi o'r fath. Cefnogir hyn hefyd gan nifer o sefydliadau, gan gynnwys Iechyd Cyhoeddus Cymru a Chwaraeon Cymru. Yn yr Alban, mae Bil arfaethedig i gyflwyno terfyn cyflymder diofyn 20mya o'r math hwn, ac rwy'n credu ei fod yn amserol, arweinydd y tŷ, o ystyried y damweiniau parhaus, a'r marwolaethau ac anafiadau difrifol ar ein ffyrdd yng Nghymru mewn ardaloedd adeiledig, ein bod yn trafod ac ystyried pa gamau pellach y gellir eu cymryd i wneud ein ffyrdd yn fwy diogel i'n holl gymunedau.

Ie, diolch. Mae Deddf Cymru 2017 wrth gwrs yn rhoi'r gallu i'r Cynulliad Cenedlaethol i ddeddfu ar y terfynau cyflymder cenedlaethol o 1 Ebrill eleni, ar yr amod nad yw'r ddeddfwriaeth yn creu nac yn addasu troseddau ffyrdd, nac yn effeithio ar eithriadau i derfynau cyflymder, felly mae yna rai cyfyngiadau.

Mae'r Adran Drafnidiaeth wedi comisiynu astudiaeth tair blynedd i'r terfynau 20mya, sydd â'r nod o ystyried diogelwch y ffyrdd a'r effeithiau ehangach, a bydd adroddiad ar y canlyniadau hynny yn yr haf. Felly, mae gennym ddiddordeb mawr wrth fonitro hynny a gwaith ymchwil perthnasol arall gyda golwg ar yr hyn y gallwn ei wneud yng Nghymru. Wrth gwrs, byddai angen arwyddbyst i'r parthau 20mya, oherwydd bod problem yn codi ynghylch y terfyn cyflymder cenedlaethol a beth sy'n digwydd ar ffyrdd heb arwyddion. Felly, mae yna nifer o bethau i'w hystyried, ond mae'n rhywbeth y mae'r Llywodraeth wrthi'n ei ystyried ar hyn o bryd.

A gaf i alw am ddau ddatganiad, y cyntaf cyn Diwrnod y Gylfinir ledled y byd, ddydd Sadwrn nesaf 21 Ebrill, a Mis Argyfwng y Gylfinir, a fydd yn rhedeg drwy gydol mis Mai—datganiad llafar yn y Siambr ar argyfwng y gylfinir yng Nghymru? Mae'r boblogaeth yng Nghymru wedi gostwng 81 y cant ac yn parhau i ostwng mwy na 6 y cant bob blwyddyn, a disgwylir iddyn nhw ddiflannu'n gyfan gwbl ar draws y wlad erbyn 2030. Nawr, dewiswyd 21 Ebrill yn Ddiwrnod y Gylfinir ledled y byd oherwydd y stori draddodiadol Gymreig sy'n nodi mai Sant Beuno, abad o Gymru yn y chweched ganrif, oedd cadwriaethwr cyntaf y gylfinir, ac, wrth gwrs, ei ddydd gŵyl yw 21 Ebrill.

Oherwydd difrifoldeb yr argyfwng hwn, cynhaliwyd cynhadledd fawr yn Llanfair ym Muallt ar 24 Ionawr. Daeth 120 o gyfranogwyr ynghyd o feysydd cadwraeth, ffermio, sectorau polisi helfeydd a chefn gwlad yng Nghymru. Mae hynny wedi arwain at weithdai rhanbarthol—euthum i un yn y gogledd ar 23 Chwefror—a chyfarfodydd lleol. Roedd un yn Loggerheads, Sir Ddinbych dim ond bythefnos yn ôl. Cyfarfûm â Chadeirydd Cymdeithas Adaryddol Cymru a ddywedodd, ' O ystyried trafferthion y gylfinir, allwn ni ddim aros. Mae'n rhaid inni weithio gyda'r Cynulliad a Llywodraeth Cymru i wneud trefniadau arbennig ar gyfer y gylfinir cyn gynted â phosibl.'

Wel, fel hyrwyddwr rhywogaethau Cymru ar gyfer y gylfinir, byddaf nawr yn ymuno â phanel yng Ngŵyl y Gelli i drafod yr argyfwng hwn, sef y rhywogaeth sydd mewn perygl mawr. Yn amlwg, mae llawer o alwadau gan hyrwyddwyr rhywogaethau gan fod llawer o hyrwyddwyr rhywogaethau yma, ond yr aderyn hwn yw'r rhywogaeth sydd yn y perygl mwyaf. Mae ar y rhestr goch yng Nghymru a'r DU. Mae asiantaethau ledled Cymru yn gweithio ar yr argyfwng hwn. A gawn ni ddatganiad yn y Siambr fel y gallwn gael gwybod mwy gan Lywodraeth Cymru o ran sut y mae'n gweithio gyda Cyfoeth Naturiol Cymru a sectorau eraill i fynd i'r afael â hyn?

Yn ail, ac yn olaf, a gaf i alw am ddatganiad ar gontract rheolwr cynllun Arbed 3, a gafodd ei dendro yn ddiweddar drwy'r Gwasanaeth Caffael Cenedlaethol, ar gyfer Cynllun rhanbarthol Cymru gyfan, sef Cartrefi Clyd Llywodraeth Cymru, sy'n mynd i'r afael â thlodi tanwydd? Mae Cymdeithas Tai Gogledd Cymru, Grŵp Cynefin, wedi bod yn gweithio'n galed mewn partneriaeth â Cartrefi Melin yn y de i ddatblygu cais ar gyfer y contract hwn. Ond clywodd yn gynharach y mis hwn fod Gwasanaeth Caffael Cenedlaethol Cymru wedi dyfarnu'r contract i gwmni o'r Alban, Everwarm, sy'n rhan o grŵp llawer mwy, o'r enw Lakehouse yn ôl yr hyn a ddeallaf.

Rwyf ar ddeall nad yw'n ymddangos bod diwydrwydd dyladwy wedi'i fodloni'n llawn, a bod Cartrefi Melin, sydd wedi gweithredu Arbed yn yn y de am bum mlynedd, wedi sicrhau bod ei brisiau yn realistig, bod 100 y cant o'u gwariant yn mynd i mewn i'r economi lleol, maen nhw'n cyflogi tîm o bobl leol ac yn cefnogi busnesau bach a chanolig lleol, ac mae hyn i gyd mewn perygl. Ond rwyf wedi cael llythyr sy'n dweud bod grŵp Lakehouse, y rhiant-gwmni, wedi bod yn gweithredu ar golled yn y ddwy flynedd ddiwethaf a chafodd ei enwi mewn ymchwiliad parhaus i dwyll gan yr heddlu Metropolitan o ganlyniad i waith a wnaed ar larymau tân a gynhaliwyd yn Hackney ac sy'n gysylltiedig â Thŵr Grenfell. Mae hefyd wedi cytuno i dalu £8.75 miliwn mewn cysylltiad â thân sydd wedi dinistrio'r ysgol lle'r oedd y grŵp yn brif gontractwr. Mae'r rhain yn faterion difrifol, ac yn gontract caffael pwysig ar ran Llywodraeth Cymru mewn maes allweddol, sef tlodi tanwydd—rhywbeth sy'n agos at fy nghalon i ac at galon llawer eraill. Mae hyn yn haeddu datganiad, ac mae angen i'r ddau ddarparwr tai hyn o Gymru gael ateb.

Mae'r Aelod yn codi dau bwynt pwysig iawn. Nid oeddwn yn ymwybodol ei bod yn Ddiwrnod y Gylfinir ledled y byd—felly, rwy'n ddiolchgar iawn i'r Aelod am godi ymwybyddiaeth am y mater hwnnw. Mae'r Gweinidog yn dangos i mi y byddai hi'n croesawu cyfarfod â chi i ddeall rhai o'r materion yr ydych wedi eu codi, ac felly byddwn i'n awgrymu ein bod yn trefnu cyfarfod o'r fath a gweld wedyn beth sy'n digwydd o ganlyniad i hynny. Crybwyllodd yr Aelod hefyd ei fod yn hyrwyddwr rhywogaethau ar gyfer y gylfinir. O glywed hyn, mae'n rhaid i mi ddweud hefyd fy mod i'n hyrwyddwr rhywogaethau ar gyfer yr wystrys brodorol, yr wyf yn gobeithio a fydd yn ffynnu ac felly'n cynorthwyo'r gylfinir yn ei faeth wrth wneud hynny. Ond mae'n bwynt pwysig iawn y mae'r Aelod yn ei godi, ac mae'n fater pwysig iawn y mae angen inni roi sylw iddo. Felly, byddwn i'n annog yr Aelod i gyfarfod â'r Gweinidog a gweld beth y gellir ei wneud am y peth yn y ffordd honno.

O ran yr ail fater, caffael, mae amrywiaeth o faterion cyfreithiol yn ymwneud â dyfarnu caffaeliadau penodol a'r broses sydd i'w dilyn ar ôl hynny. Os oes llythyrau o'r fath ym meddiant yr Aelod, rwy'n awgrymu ei fod yn ysgrifennu at y Gweinidog dan sylw yn gyflym a chyflwyno'r llythyrau hynny iddi fel y gellir dilyn y broses a dod i'r casgliad priodol.

Rwy'n credu ein bod ni'n sicr o gael rhai diwrnodau diddorol ym musnes y Cynulliad, ond byddaf yn canolbwyntio ar rai materion sydd wedi codi dros y Pasg, os caf i, a gofyn yn gyntaf a oes modd cael datganiad gan y Llywodraeth ar fater mewnfudwyr o'r Caribî a'r Gymanwlad yma yng Nghymru? Rydym ni wedi gweld dros y Pasg bod straeon yn dod i'r amlwg o'r hyn a ddisgrifiwyd fel y Windrush, cenhedlaeth yr ymerodraeth, sydd wedi bod, heb unrhyw fai arnyn nhw eu hunain—yn blant ac yn wyrion, neu'n blant, yn bennaf, i fewnfudwyr nad oedd ganddyn nhw basbort Prydeinig, neu heb fod angen profi pwy ydyn nhw. Erbyn hyn maen nhw'n cael eu gwrthod gan wasanaethau'r GIG—nid yw hynny'n digwydd efallai yng Nghymru oherwydd bod gennym agwedd wahanol yn GIG Cymru, i fod yn deg—ond yn sicr maen nhw'n cael eu gwrthod ar gyfer cyfleoedd am swyddi, gwiriadau gan landordiaid ac ati. Mae'r pethau hyn yn berthnasol yng Nghymru, gwaetha'r modd, ac mae gennym ni—yn sicr gyda'r cymunedau sydd gennym ni yng Nghymru, mae gennym gymunedau o bobl sydd yn disgyn i'r categori hwn.

Nawr, o dan bwysau difrifol, gwnaeth Llywodraeth San Steffan dro pedol ddoe ac mae bellach yn cwrdd â phenaethiaid llywodraethau'r Caribî yng Nghyfarfod Penaethiaid Llywodraethau'r Gymanwlad, CHOGM, ac ati i drafod hyn. Ond rwy'n credu y byddai o gymorth cael datganiad gan Lywodraeth Cymru ynghylch sut yr ydych chi'n cysylltu â Llywodraeth y DU i sicrhau na chaiff ein dinasyddion ni, yn enwedig o dras Caribïaidd ac o wledydd eraill y Gymanwlad, eu cosbi gan y methiant hwn gan y Swyddfa Gartref i gael dealltwriaeth ystyrlon, os mynnwch, o oddeutu 0.5 miliwn o bobl. Mae'n gwneud ichi feddwl tybed sut maen nhw'n mynd i ymdopi â 3 miliwn o ddinasyddion yr UE pan fyddwn ni'n gadael yr UE. Ond gadewch inni ganolbwyntio ar yr hyn sydd gennym ni ar hyn o bryd. Bydd llawer ohonyn nhw wedi eu lleoli yng Nghymru, bydd llawer ohonyn nhw yn ddinasyddion a fydd, hyd yn oed os nad ydyn nhw wedi profi unrhyw anawsterau eto, yn teimlo'n bryderus am eu dyfodol, ac rwy'n credu y byddai'n ddefnyddiol iawn cael datganiad gan Lywodraeth Cymru yn nodi sut y bwriadwch gydgysylltu â Llywodraeth y DU ar hyn.

Yr ail beth yr hoffwn i ofyn ichi ei ystyried yw a fyddech chi'n rhoi amser i Lywodraeth Cymru i gael dadl ar weithgareddau Ystâd y Goron yng Nghymru. Mae hwn yn gorff pwysig iawn. Rwyf wedi cael trafodaethau am enwi pontydd a phethau fel hynny, ond gadewch inni ganolbwyntio ar gyrff mawr a phwysig fel Ystâd y Goron. Rwy'n credu ei bod yn gwneud rhywbeth fel £300 miliwn y flwyddyn o'i hystâd yng Nghymru—yn bennaf, wrth gwrs, ynni adnewyddadwy, gyda'i pherchenogaeth o'r traethlin a llawer o Ystadau'r Goron. Nid oes ganddi swyddfa yng Nghymru, nid yw'n cynhyrchu ei hadroddiadau i'r Cynulliad, dydyn ni ddim yn trafod beth mae Ystâd y Goron yn ei wneud, ac eto i gyd mae'n sbardun economaidd mawr. Rhaid inni ofyn y cwestiwn a yw'n gwneud y gorau dros Gymru—alla i ddim ateb y cwestiwn hwnnw oherwydd nid ydym yn cael y dadleuon hynny. Felly, yng nghyd-destun y pwerau newydd sydd gennych chi erbyn hyn fel Llywodraeth Cymru dros ynni a'r Grid Cenedlaethol, neu dros ffracio, sydd ar fin dod, mae'r rhain yn gwestiynau a fydd yn berthnasol i Ystâd y Goron a'i gweithgareddau. Rwy'n credu y byddai'n dda cael cyfle i gynnal dadl ar hynny ac efallai ystyried sut y gallwn ni fel Cynulliad a Phwyllgorau'r Cynulliad gael gwell rhyngweithio gydag Ystâd y Goron ac adroddiadau gwell oddi wrthyn nhw am eu gweithgarwch yng Nghymru ac am yr elw economaidd y maen nhw'n ei sicrhau ac ym mha ffyrdd y maen nhw'n ceisio gweithio gyda Llywodraeth Cymru i sicrhau bod hynny er lles gorau pobl Cymru.

Ie, wel, mae'r Aelod yn codi dau fater pwysig iawn. O ran y genhedlaeth Windrush, ysgrifennodd Prif Weinidog Cymru at y Prif Weinidog ddoe, ac rwy'n credu—. Llywydd, bydd yn rhaid imi wirio cyfreithlondeb hyn, ond dydw i ddim yn ymwybodol o unrhyw reswm pam na allem ni anfon copi o'r llythyr hwnnw at yr holl Aelodau, ond dim ond gyda'r cafeat nad wyf wedi'i wirio. Felly, oni bai bod rheswm pam na allaf wneud hynny, byddaf yn gwneud yn siŵr ein bod yn gwneud hyn. Ond gallaf ddweud, ymhlith y pethau a ddywed yn y llythyr hwnnw, ei fod yn dweud hyn:

'Mae'r sefyllfa hon yn gofyn am gamau brys i ddatrys amgylchiadau annheg a niweidiol sy'n arwain at sefyllfa a all roi plant y genhedlaeth Windrush mewn peryg o ddigartrefedd, diweithdra neu allgludo oherwydd camgymeriadau'r Swyddfa Gartref dros yr hanner canrif ddiwethaf.'

Fi yw'r Gweinidog sy'n arwain ar hynny. Rydym yn gwneud darn o waith ynghylch sut mae hyn yn effeithio ar y cenedlaethau yma yng Nghymru. Rwy'n hapus iawn i ymrwymo i gyflwyno datganiad pan fydd gennym ni'r darn o waith cyflawn, ac mae hynny ar frig ein hagenda. Credaf ein bod ni i gyd yn wir wedi ein brawychu gan y driniaeth o bobl a ddaeth yma, wedi'r cyfan, i achub Prydain ar ôl y rhyfel ac sydd yn cyfrannu'n aruthrol at lwyddiant Prydain a'i hadferiad o ludw'r ail ryfel byd. Ac mae eu trin nhw yn y modd hwn yn gywilyddus, yn embaras ac yn ffiaidd. Felly, rwy'n fwy na pharod i ymrwymo i ddatganiad o'r fath.

O ran gweithgareddau Ystâd y Goron, credaf fod yr Aelod yn gwneud pwynt da iawn. Dydw i ddim wedi cael cyfle i drafod hynny gyda'r Ysgrifennydd y Cabinet perthnasol. Ond rwy'n credu ei fod yn gwneud pwynt da, a byddaf yn cael y drafodaeth honno gydag Ysgrifennydd y Cabinet, a byddaf yn ymrwymo, Llywydd, i gyflwyno datganiad neu ddadl ar ôl i mi gael y drafodaeth honno gydag Ysgrifennydd y Cabinet oherwydd rwy'n credu ei fod wedi codi mater pwysig iawn.

Wrth i Lywodraeth San Steffan gyflwyno'r credyd cynhwysol, a fydd yn gwneud llawer o bobl yng Nghymru yn dlotach, mae nifer y bobl sy'n cael taliad annibyniaeth bersonol wedi gostwng o'i gymharu â'r nifer sydd wedi bod yn derbyn budd-daliadau anabledd yn flaenorol, a'r llynedd, daeth Llywodraeth Cymru â'r cynllun Cymunedau yn Gyntaf i ben. Ac er fy mod yn croesawu'r hyn a gafodd ei ddweud gan y Prif Weinidog heddiw ynghylch y lwfans dillad i ddisgyblion, roeddwn yn bryderus iawn, fel nifer o bobl eraill yma, pan glywsom fod y lwfans yn cael ei dorri. A gaf i ofyn i'r Gweinidog wneud datganiad llafar ar y camau a gymerir i liniaru tlodi yng Nghymru gan Lywodraeth Cymru?

Ie. Gan fod cydraddoldebau yn fy mhortffolio i, rwy'n credu fy mod yn mynd i drafod gyda'r Gweinidog dros Blant a Gofal Cymdeithasol, y Gweinidog Tai ac Adfywio ac Ysgrifennydd y Cabinet, gan ddwyn ynghyd nifer o raglenni tlodi sy'n ymwneud â rhai o'r problemau ynghylch cydraddoldeb, ac fel rhan o adolygiad cyflym o bolisïau sy'n ymdrin â rhywedd yn benodol, y mae'r Prif Weinidog hefyd wedi gofyn inni eu hystyried. Bydd rhannau o hynny yn tynnu sylw at rai o'r pethau y mae'r Aelod newydd eu codi o ran yr effaith ar feysydd penodol o bolisïau'r Llywodraeth ac, yn bwysicach, rai o effeithiau anfwriadol cyfosod sawl polisi ar y tro ar rai pobl. Felly, mae sawl un ohonom yn cydweithio ar ddarn o waith ar hyn o bryd, ac rwy'n fodlon i ymrwymo i gyflwyno—. Dydw i ddim yn rhy siŵr pa un ohonom fydd yn ei wneud, ond bydd un o Weinidogion y Llywodraeth sy'n gyfrifol am hyn yn ei bortffolio yn cyflwyno datganiad maes o law.

Arweinydd y tŷ, a gaf i wneud dau gais, os oes modd? Yn gyntaf, o ran ymgynghoriad Cyfoeth Naturiol Cymru ar reolaethau pysgota eogiaid a sewin. Codwyd nifer o bryderon o fy mlaen i, a gwn o flaen aelodau eraill hefyd, nad yw cynigion Cyfoeth Naturiol Cymru yn deg nac yn gymesur, ac y gallai fod yn amhosibl gorfodi cyfyngiad cyffredinol a hefyd nad ydyn nhw'n gwneud dim i wrthdroi'r dirywiad mewn stociau pysgod. Ac yn sicr mae yna bryder y bydd effaith negyddol ar yr economi wledig, yn gorfodi llawer o glybiau pysgota i gau o bosib. Nawr, fel y deallaf, mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi dweud y bydd hi'n ystyried y mater cyn gwneud penderfyniad ar ôl iddi dderbyn y cais ffurfiol gan Cyfoeth Naturiol Cymru. Ond a gaf i ofyn os gwelwch yn dda, cyn i Ysgrifennydd y Cabinet wneud penderfyniad, am gael dadl ar y mater hwn yn amser y Llywodraeth i ganiatáu i Aelodau'r Cynulliad fynegi barn ar ran eu hetholwyr?

Yn ail, ac yn fyr, mae wedi dod i'm sylw bod rhywfaint o oedi wedi bod o ran cael ymatebion y Llywodraeth i adroddiadau pwyllgorau a phapurau, a byddwn yn ddiolchgar pe gallai arweinydd y tŷ yn ymchwilio i hyn. Rwy'n siŵr y byddem i gyd yn cytuno y dylai ymatebion y Llywodraeth fod yn amserol ac o fewn yr amserlen y cytunwyd arni. Byddwn i'n ddiolchgar pe gallech edrych ar y mater hwnnw. Diolch.

Ar yr ail un, byddwn yn fwy na pharod i gwrdd â chi, a phe gallech roi rhai manylion penodol i'w hystyried i mi, byddwn yn amlwg yn hapus iawn i wneud hynny. Dydw i ddim yn siŵr a oeddech chi'n gofyn imi am adroddiad mwy cyffredinol ar amseroedd ymateb, ond rwy'n fwy na pharod i gwrdd a chael eglurhad o'r hyn yr oeddech yn ei olygu gan hynny.

O ran y pwynt ynghylch Cyfoeth Naturiol Cymru, bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn gwneud penderfyniad maes o law ac, wrth gwrs, mae'n agored i'r holl Aelodau roi eu barn eu hunain a barn eu hetholwyr ar y cynigion hynny, ac mae hynny'n rhan o gyfrifoldeb Ysgrifennydd y Cabinet wrth iddi wneud penderfyniad ar ôl i Cyfoeth Naturiol Cymru fod wedi dod â hynny yn ei flaen. Felly, dydw i ddim yn credu y byddai'n briodol cael dadl fel rhan o'r broses honno. Ond rwy'n siŵr y byddai hi'n croesawu sylwadau gan holl Aelodau'r Cynulliad ar ran eu hetholwyr o ran y cynigion hynny.

Bydd arweinydd y tŷ yn ymwybodol y bydd Cyngor Caerffili yn gwario £193,000 arall i dalu am gostau parhaus y sefyllfa warthus barhaus gyda chyflog yr uwch swyddog, cost a ysgwyddir, wrth gwrs, gan y bobl leol eu hunain heb fod unrhyw fai arnyn nhw. Mae cyfanswm y gost o'r ffiasgo cyfan hwn bellach ymhell dros £5 miliwn—gyda llaw, £5 miliwn y gellid ei ddefnyddio ar gyfer gwasanaethau lleol, o bosib i gadw canolfan hamdden leol ar agor sydd o dan fygythiad ar hyn o bryd. A gawn ni ddatganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros lywodraeth leol ar yr hyn y mae angen i'r awdurdod lleol ei wneud, pa mor ddi-glem sydd angen iddo fod, cyn iddo gael ei roi mewn mesurau arbennig?

Wel, gwn fod Ysgrifennydd y Cabinet yn ymwybodol o'r sefyllfa gyda Chyngor Caerffili, sydd wedi cael ei amlygu dim ond yn ddiweddar iawn, o ran y mater parhaus gyda'r uwch aelodau staff  yno. Dydw ddim yn rhy siŵr beth yw’r sefyllfa gyda hynny o ran lle mae yn y broses, felly dydw i ddim yn credu ei bod yn briodol i mi roi sylwadau pellach. Ond yn sicr byddaf yn codi'r mater gydag ef ac yn gofyn iddo am ei farn ar y sefyllfa ar hyn o bryd.

Hoffwn i ofyn am ddatganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol ar effaith y cynnydd arfaethedig o 6.5 y cant i gyflog staff y GIG a a'i effaith ar staff clinigol sy'n gweithio yn y sector gwirfoddol. Gwn fod yr hosbisau yn bryderus iawn ynghylch sut y bydd hyn yn effeithio ar eu cyllid. Rwy'n datgan buddiant fel Is-Lywydd Hosbis City yng Nghaerdydd. Mynegwyd y pryder hwn i mi, ac rwy'n credu y gallen nhw fod eisoes wedi ysgrifennu at Ysgrifennydd y Cabinet am y mater hwn. Ond, yn amlwg, mae'n achosi llawer o bryder i hosbisau ledled Cymru oherwydd bydd yn swm ychwanegol o arian i'w cyllid nhw, ac maent yn ansicr a fydd hyn yn dod yn awtomatig oddi wrth y byrddau iechyd sy'n eu hariannu. Felly, byddai'n ddefnyddiol pe gallem gael rhywfaint o eglurhad ar hynny.

Mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi nodi ei fod yn ymwybodol o'r mater ac mae wrthi'n ysgrifennu atoch yn ei gylch.FootnoteLink

Gwybodaeth ychwanegol at y Cyfarfod Llawn (Saesneg yn unig)

Diolch yn fawr iawn. A hoffwn ychwanegu hefyd fy mod yn hollol gefnogol o'r mater a gododd Simon Thomas am y genhedlaeth Windrush.

Yn wir.

A gaf i alw am ddau ddatganiad, os gwelwch yn dda, gan arweinydd y tŷ? Y cyntaf yw cefnogi'r alwad gan John Griffiths am ddatganiad ar ddiogelwch ffyrdd. Bydd arweinydd y tŷ yn ymwybodol bod pryder sylweddol yn fy etholaeth i ynghylch goryrru ar y triongl Evo, sef llwybr drionglog yng Nghonwy a Sir Ddinbych sydd wedi bod yn fan lle cafwyd llawer o farwolaethau a nifer o ddamweiniau yn y blynyddoedd diwethaf. Nawr, er tegwch i Lywodraeth Cymru, mae cyllid wedi ei sicrhau fel y gall yr awdurdodau lleol gyflwyno rhai mesurau diogelwch ffyrdd ar y llwybr hwnnw, gan osod camerâu cyflymder cyfartalog. Ond rwy'n credu bod fy etholwyr yn awyddus iawn i gael y diweddaraf am unrhyw gynnydd o ran hynny, a byddai datganiad ar ddiogelwch ffyrdd yn gyfle iddyn nhw gael diweddariad.

Ac, yn ail, a gaf i alw am ddatganiad ar wasanaethau cuddliw croen yng Nghymru? Efallai na fydd arweinydd y tŷ yn ymwybodol  o hyn ond, wrth gwrs, mae gwasanaethau cuddliw croen yn ddarpariaeth bwysig iawn, yn arbennig ar gyfer y rhai â chyflyrau'r croen neu'r rhai sydd wedi dioddef anffurfiad yn dilyn damwain neu salwch, er mwyn cynorthwyo gyda'u hunanhyder a'u hannibyniaeth. Ond mae'r gwasanaethau croen cuddliw a ddarperir yng Nghymru ar hyn o bryd—neu a ddarparwyd yng Nghymru— newydd ddod i ben yn ddiweddar. Darparwyd y rhain gan sefydliad o'r enw Changing Faces, ac mae wedi rhoi'r gorau i'w wasanaethau yng Nghymru a Gogledd Iwerddon gan na llwyddodd i sicrhau trefniadau cyllido i barhau â nhw, oherwydd y gwahanol ffyrdd y mae'r GIG yn ymdrin â'r gwasanaethau hyn yma. Mae wedi bod yn achos pryder mawr i nifer o bobl yn fy etholaeth i sydd wedi manteisio ar y gwasanaethau hyn yn y gorffennol, ac ar hyn o bryd does dim gwasanaeth ar gael iddynt ar wahân i dalu'n breifat er mwyn cael gwasanaethau cuddliw croen. Felly, byddwn i'n ddiolchgar pe gellid cael datganiad ar hyn, ac rwy'n siŵr na fyddai Llywodraeth Cymru yn dymuno i bobl fod yn y sefyllfa honno. Diolch.

Ar y cyntaf, fel y clywsoch fi'n dweud, gwn fod darn o waith ymchwil y disgwylir adroddiad arno—mae hynny'n cael ei wneud gan yr Adran Trafnidiaeth—yr haf hwn. Gwn fod Llywodraeth Cymru yn edrych ar hynny, a nifer o ddarnau eraill o ymchwil, gyda'r bwriad o weld beth y gellir ei wneud gyda'r pwerau newydd. Felly, yn sicr rwy'n eich clywed chi yn gwneud yr un pwyntiau a wnaeth John Griffiths yn gynharach.

Ar yr ail bwynt, nid oeddwn yn ymwybodol o hynny. Mae Ysgrifennydd y Cabinet yn rhoi arwydd imi, os rhowch fanylion iddo, y byddai'n hapus iawn i edrych ar y mater.

Arweinydd y tŷ, byddwch yn ymwybodol o'r siom yn Abertawe yn dilyn y penderfyniad gan y byrddau iechyd ledled Cymru i gymeradwyo lleoliad canolfan trawma mawr newydd ar gyfer y de yng Nghaerdydd, ar draul cais cryf iawn gan Ysbyty Treforys yn Abertawe. Nawr, ni chytunodd pob un o aelodau Bwrdd Iechyd Abertawe Bro Morgannwg i'r cynnig hwn, fodd bynnag; nid oedd y bleidlais yn unfrydol. Mae un aelod o'r Bwrdd, yr Athro Ceri Phillips o Brifysgol Abertawe, wedi honni bod y broses gyfan, ac rwy'n dyfynnu, 'yn sylfaenol ddiffygiol', oherwydd nid oedd y gost o greu canolfan a rhwydwaith yn hysbys ar adeg gwneud y penderfyniad. Dywedodd hefyd fod y penderfyniad, ac rwy'n dyfynnu  unwaith eto,

'yn awgrymu bod gwleidyddiaeth yn curo economeg eto'.

Nawr, o gofio pwysigrwydd strategol y ganolfan trawma fawr hon, a phryderon yn y de-orllewin am benderfyniad arall i ganoli'r gwasanaeth yng Nghaerdydd ar draul Abertawe, a fydd eich Llywodraeth yn barod i gyflwyno dadl ar y mater hwn fel y gallwn ni graffu ar y mater yn fanwl a mynd i'r afael â'r esgus bod hwn yn benderfyniad clinigol pan, mewn gwirionedd, mae'n benderfyniad gwleidyddol?

Ydy, mae Ysgrifennydd y Cabinet yn rhoi arwydd imi ei fod yn bwriadu gwneud datganiad ar ddiwedd y broses, pan fydd y broses wedi rhedeg ei gwrs. A gaf i ddweud, Llywydd, yr hoffwn i ddatgan buddiant yn hyn o beth oherwydd, yn amlwg, mae fy etholaeth i yn un o'r rhai yr effeithir fwyaf arnyn nhw gan y penderfyniad hwn?

Gofynnaf am un datganiad yn unig. A gaf i ofyn am ddatganiad ar oblygiadau cymdeithasol y rhaglen cau Llysoedd sydd gan Lywodraeth y Torïaid ar gyfer pobl Cymru ac o ran cael mynediad i'r system cyfiawnder? A gaf i eich atgoffa am y llysoedd penodol yr wyf yn sôn amdanynt a gafodd eu cau gan y Torïaid: Abertyleri, y Rhondda, Caernarfon, Aberdâr, y Barri, Caerfyrddin, Port Talbot, Pwllheli, Aberaeron, Casnewydd, Llandrindod, Castell-nedd Port Talbot, Pont-y-pŵl, y Fflint, Ogwr, Pontypridd, Abertawe, Caergybi, ac rwy'n credu o bosib bod un neu ddau yr wyf wedi eu methu? A gaf i hefyd ofyn am roi ystyriaeth i'r ffaith yr ymddengys, er enghraifft, bod safle gwerthfawr megis llys ynadon Pontypridd wedi ei werthu neu ei waredu am £350,000? Ond ymddengys i mi y gwrthodir mynediad i'r system cyfiawnder yn gynyddol. Mae goblygiadau difrifol i bobl Cymru ac i lawer o'n cymunedau ac mae angen inni gael dadl ar y mater hwn.

Ydy, mae'r Aelod yn codi pwynt pwysig iawn. Fy nealltwriaeth i yw y gwerthwyd 26 o adeiladau llys yng Nghymru ers 2010 a chyfanswm eu derbyniadau yw ychydig dros £5.5 miliwn. Mae'r Llywodraeth yn bryderus iawn ac am gadw mynediad i'r system cyfiawnder yn lleol yng Nghymru ac rydym wedi gwneud y pwyntiau hynny i Lywodraeth y DU ar sawl achlysur. Gwn fod yr Ysgrifennydd Cabinet sy'n gyfrifol am hyn—sef Alun Davies—yn gweithio'n agos iawn ar hyn gyda'r Weinyddiaeth Gyfiawnder i ddatblygu polisi cyfiawnder i Gymru. Rydym i gyd yn gwybod ei bod yn hanfodol mewn democratiaeth bod pobl yn gallu troi at reol y gyfraith yn gyflym, yn lleol ac yn hawdd ac nad ydynt yn cael eu hatal gan benderfyniadau a wneir yn ganolog sy'n tynnu'r gallu hwnnw oddi wrthynt. Rydym ni'n bryderus iawn am y peth, a gwn fod Ysgrifennydd y Cabinet yn benderfynol iawn o geisio deall beth yw'r strategaeth gyffredinol, oherwydd nid yw'n gwbl eglur i ni.

Tybed a gaf i ofyn am ddatganiad llafar digon brys gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol, os gwelwch yn dda, ar swyddogaeth y cyd-ymatebwyr tân? Ers i'r categori coch gael ei leihau o ran nifer yr amodau sydd ynddo, os mynnwch, mae swyddogaeth y cyd-ymatebwyr wrth fynd i alwadau ambr wedi dod yn llawer mwy tyngedfennol, yn fy marn i, yn enwedig wrth fynd i'r galwadau hynny y byddai'r rhan fwyaf ohonom yn eu hystyried yn ddifrifol iawn ac y dylid, yn ôl pob tebyg, eu cynnwys yn y categori coch. Bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn ymwybodol o un achlysur penodol pan na chafodd cyd-ymatebwyr eu galw ac arweiniodd hynny at y canlyniadau mwyaf trist.

I mi, mae'n annirnadwy mewn gwirionedd fod yr ymddiriedolaeth ambiwlans bellach yn ystyried lleihau swyddogaeth y cyd-ymatebwyr i allu mynd i alwadau categori coch yn unig, sy'n cyfyngu ar y gwaith y maen nhw'n gallu ei wneud, o ystyried eu harbenigedd, i nifer fach iawn o achosion. Byddwn i'n ddiolchgar pe gallai ef ystyried cael datganiad ar hynny gorau po gyntaf oherwydd fy mod i'n gwybod bod y Cynulliad yn poeni am gategoreiddio yn gyffredinol ond yn benodol iawn am gyd-ymatebwyr. Diolch.

Ydy, mae Ysgrifennydd y Cabinet yn rhoi arwydd imi ei fod yn mynd i ofyn i'r ymddiriedolaeth ambiwlans ysgrifennu at bob Aelod ac egluro beth yw'r sefyllfa yn union.

Mi hoffwn i ofyn am ddau ddatganiad, os caf, a'r cyntaf gan Weinidog yr Amgylchedd ar yr ymateb i'r llifogydd yn Ynys Môn ym mis Tachwedd? Un o'r camau gweithredu pwysicaf i'w gymryd yn achos llifogydd Llangefni, yn sicr, oedd bod monitro yn digwydd rŵan er mwyn deall sut mae'r afon Cefni yn ymddwyn ac er mwyn gallu cynllunio camau gwrth-lifogydd. Rydw i'n deall bod gweithwyr Cyfoeth Naturiol Cymru, oedd fod i wneud y gwaith monitro yna, rŵan wedi cael eu tynnu yn ôl i weithio ar rannau eraill o waith yr asiantaeth. Nid wyf i'n credu bod hynny'n dderbyniol, oherwydd heb wneud y monitro rŵan, mae'r bobl leol yn mynd i barhau i fyw mewn ofn bod y gawod law nesaf yn mynd i greu'r un math o ddinistr eto. Felly, a gaf i ddatganiad gan y Gweinidog i egluro'n union beth sy'n digwydd ac i gael y math o sicrwydd mae pobl yn yr ardal yna'n chwilio amdano fo?

Yr ail ddatganiad yr hoffwn i ydy un gan y Gweinidog sy'n gyfrifol am y Gymraeg. Mae cynghorwyr yn Ynys Môn yn hynod siomedig ar ôl cael eu gwahodd i swyddfeydd Llywodraeth Cymru i sesiwn panel adolygu annibynnol i drafod dyfodol cynghorau tref a chymuned. Maen nhw’n siomedig gan fod y gwahoddiad yn gofyn iddyn nhw ddweud ymlaen llaw os ydyn nhw am gyfrannu yn Gymraeg, ac os nad oes 10 y cant yn dweud ymlaen llaw eu bod nhw am wneud hynny, byddan nhw’n tybied eu bod nhw’n barod i gymryd rhan yn Saesneg. Rydym yn sôn yn fan hyn am gynghorwyr sy’n gweithredu yn Gymraeg yn eu gwaith dydd i ddydd yn eu cynghorau yn cael eu gwahodd i ddigwyddiad gan Lywodraeth Cymru ar stâd Llywodraeth Cymru. Nid wyf i’n credu bod hyn yn dderbyniol ac mi hoffwn i ddatganiad i egluro beth yn union ydy safbwynt y Llywodraeth ynglŷn â hyn.

Wel, ar yr ail bwynt hwnnw, doeddwn i ddim yn ymwybodol o hynny fy hun, felly rwy'n credu, pe byddai'r Aelod yn barod i anfon manylion at—mewn gwirionedd Ysgrifennydd y Cabinet dros Lywodraeth Leol a Gwasanaethau Cyhoeddus fyddai'n gyfrifol am hynny. Ond iddo ef ac i Ysgrifennydd y Cabinet, byddwn yn ymrwymo i wneud yn siŵr ein bod yn cael gwybod beth ddigwyddodd yno, oherwydd mae hynny'n swnio'n rhyfedd iawn.

O ran yr un cyntaf, rwy'n credu, os byddwch chi'n amlygu'r amgylchiadau penodol pam y cafodd staff eu tynnu yn ôl, rwy'n siŵr y bydd y Gweinidog yn rhoi ystyriaeth i'r amgylchiadau penodol hynny. Mae hi ar fin gwneud datganiad y prynhawn yma ar yr amgylchedd yn fwy cyffredinol, ac rwy'n siŵr y cewch gyfle i ofyn y cwestiwn yn uniongyrchol.

Arweinydd y tŷ, yn ystod toriad y Pasg, cefais y pleser o groesawu'r Gweinidog dros blant, Huw Irranca-Davies i faes chwarae Oaklands yng Nghilfynydd i weld sut mae Cyngor Rhondda Cynon Taf wedi gweithio gyda thrigolion lleol i wneud y maes chwarae'n gynhwysol ar gyfer y rhai hynny sydd ag anghenion ychwanegol, a hefyd i drafod pa gamau y gallai Llywodraeth Cymru eu cymryd i hyrwyddo chwarae cynhwysol sy'n dilyn fy nghynnig deddfwriaethol yn gynharach eleni. A fydd cyfle i Lywodraeth Cymru roi'r wybodaeth ddiweddaraf i Aelodau'r Cynulliad ar fesurau i wella chwarae cynhwysol yn ystod tymor y Cynulliad hwn?

Ie, rwy'n gwybod bod y Gweinidog yn falch iawn o ymweld â maes chwarae Oaklands yng Nghilfynydd yn ystod yr hanner tymor, a chael cyfle i weld y gwahaniaeth y gall buddsoddi mewn cyfleusterau chwarae hygyrch ei wneud i blant a phobl ifanc. Roedd nifer o gamau dilynol y cytunwyd arnyn nhw ar ôl y ddadl ar eich cynnig deddfwriaethol yn gynharach yn y flwyddyn, a gwn y bydd y Gweinidog dros blant yn hapus, maes o law, i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i Aelodau'r Cynulliad ar bob un o'r camau a gyflwynir i wella chwarae cynhwysol yn ystod tymor y Cynulliad hwn.

Arweinydd y Siambr, hoffwn i gael datganiad Llywodraeth ar y cynnig o gefnogaeth a wnaed gan Brif Weinidog Cymru i'r bomio yn Syria. Mae'n ymddangos bod arolygwyr arfau cemegol rhyngwladol yn mynd i ymchwilio yn Douma yfory i adrodd ar yr hyn sydd wedi digwydd yno. Ond mae personél, o bosib o Gymru, eisoes wedi'u hanfon i fomio Syria cyn i'r ymchwiliad gael ei gynnal, a chefnogodd Prif Weinidog Cymru hynny.

Yn San Steffan, mae eich cyd-Aelodau Llafur yn sôn am Ddeddf pwerau rhyfel i gyfyngu ar weithredu milwrol yn ddemocrataidd, o bosib. Felly, beth yw'r polisi yng Nghymru? Ai dweud yr hyn y mae ei eisiau ar ran y Llywodraeth y mae'r Prif Weinidog? Rwyf wedi siarad yn flaenorol am eich dull detholus iawn o ran yr hyn y byddwch chi'n siarad amdano ar bolisi tramor. Rydych chi wedi cael fawr ddim i'w ddweud, os unrhyw beth, am y Cwrdiaid—dim byd o gwbl, mewn gwirionedd—a dim byd i'w ddweud ar ran y gymuned Yemeni yng Nghymru. Felly, beth fyddwn i'n ei hoffi, yn wir, yw rhywfaint o eglurder gan eich Llywodraeth. Felly, a wnewch chi ddatganiad ar gamau Prif Weinidog Cymru yn cefnogi'r gweithredu milwrol yn Syria fel Prif Weinidog Cymru?

Bydd yr Aelod yn ymwybodol iawn nad yw polisi tramor rhyngwladol wedi'i ddatganoli i Gymru. Atebodd Prif Weinidog Cymru gwestiynau am ei alwad ffôn gyda Phrif Weinidog y DU yn gynharach yn y cwestiynau i'r Prif Weinidog, ac nid oes gennyf i unrhyw beth i'w ychwanegu at hynny.

Rwy'n credu, arweinydd y tŷ, bod Cymru wedi'i hystyried fel arweinydd y byd o ran hyrwyddo cydraddoldeb a hawliau dynol. Mae gennym gyfle bellach i wneud cynnydd eto trwy gychwyn dyletswydd economaidd-gymdeithasol Deddf Cydraddoldeb 2010, a fydd yn bŵer datganoledig ar 1 Ebrill. Felly, a wnewch chi ymuno â mi i longyfarch Harriet Harman, cyn-Ddirprwy Arweinydd y Blaid Lafur, sydd wedi sicrhau'r pŵer hwn ar y llyfr statud, ochr yn ochr â'r darpariaethau ar gyfer y bwlch cyflog rhwng y rhywiau yn y Ddeddf? Byddai'r ddyletswydd economaidd-gymdeithasol yn ei wneud yn ofynnol i gyrff cyhoeddus wneud penderfyniadau ar y ffordd y maen nhw'n mynd i'r afael ag anghydraddoldebau o ran canlyniadau a achosir gan anfantais economaidd-gymdeithasol. A fydd Llywodraeth Cymru nawr yn ystyried cychwyn y ddyletswydd hon?

A gaf i hefyd ofyn, arweinydd y tŷ, am ddiweddariad? Rydym ni'n disgwyl canlyniad ystyriaeth y Gweinidog dros yr amgylchedd o asesiad o'r effaith amgylcheddol sy'n ymwneud â'r llosgydd biomas. Rwy'n ymwybodol bod y cwmni wedi gwneud sylwadau ar y cais am asesiad o'r effaith amgylcheddol. Er budd tryloywder, hoffwn i ofyn am gyhoeddiad o'r ymateb ac am gael dyddiad penderfyniad gan y Gweinidog. Diolch.

Diolch i chi am y ddau hynny. Rwy'n amlwg yn hapus iawn i ymuno â chi i gydnabod cyfraniad Harriet Harman i ddeddfwriaeth bwysig—roeddem ni'n falch iawn pan wnaethant lwyddo i fynd â hyn ar y llyfrau statud—yn ogystal â chydnabod y rhan sylweddol y mae anghydraddoldeb economaidd-gymdeithasol yn ei chwarae wrth wneud mathau eraill o anghydraddoldeb yn waeth. Yn wir, mae cyfosod y ddau fath hwn o anghydraddoldeb yn allweddol iawn i rai o'r anawsterau y mae pobl â nodweddion gwarchodedig yn cael profiad ohonyn nhw ledled y DU.

Mae gennym ni gyfle nawr, fel y nodwyd gennych chi, i edrych eto ar a ddylem ni ddeddfu ar ddyletswydd economaidd-gymdeithasol yng Nghymru. Mae hwn yn un o'r materion y byddwn ni'n eu hystyried yng nghyd-destun yr adolygiad cyflym o gydraddoldeb rhwng y rhywiau y soniais amdano yn gynharach yn y sesiwn hon. Hefyd, mae gennym ni Ddeddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015, sydd yn berthnasol iawn yn y cyd-destun hwn, gan gynnwys y nod o greu Cymru fwy cyfartal, ac rydym ni eisiau ystyried yn ofalus sut mae'r ddau yn cyd-chwarae a pha ddyletswyddau ychwanegol neu gyfrifoldebau pwysig sydd eu hangen, os o gwbl, ar gyrff cyhoeddus Cymru a sut mae'r ddau beth yn cyd-chwarae. Gwyddom fod yr Alban wedi gwneud y penderfyniad yn ddiweddar i ddeddfu ar ei dyletswydd economaidd-gymdeithasol fel 'dyletswydd yr Alban decach'. Rydym ni eisiau edrych yn fwy gofalus ar sylfaen eu penderfyniad a'r goblygiadau tebygol, er mwyn goleuo ein syniadau am y sefyllfa yng Nghymru. Ond mae hyn, i raddau helaeth, yn rhan weithredol o ystyriaeth bresennol yr adolygiad cyflym yr ydym ni'n ei wneud.

O ran gosodiad biomas y Barri, cyn i ni ryddhau llythyr a anfonir gan drydydd parti, mae'n ofynnol inni ymgynghori â nhw. Deallaf fod hwn wedi ei gwblhau erbyn hyn, felly caiff y llythyr ei ryddhau yn ddiweddarach heddiw. Mae Llywodraeth Cymru yn ystyried y sylwadau ar hyn o bryd. Dydyn ni ddim yn bwriadu pennu terfyn amser ar gyfer penderfyniad terfynol ar yr asesiad o'r effaith amgylcheddol, gan y bydd penderfyniad yn gofyn am ystyriaeth ofalus a llawn o'r holl faterion er mwyn gwrthsefyll heriau cyfreithiol.

Stereo — rwy'n credu ein bod yn codi Radio Wales draw fanna, ydyn ni, Simon? [Chwerthin.]

Dau beth, os gaf i, Llywydd. Yn gyntaf oll, yn gynharach, gofynnodd Darren Millar i arweinydd y tŷ am y broblem gyda dileu'r gwasanaethau cuddliw ar gyfer y rhai sy'n dioddef o gyflyrau croen. Roeddwn i'n credu bod hyn yn gyfle da i hysbysebu'r grŵp traws-bleidiol ar y croen, a fydd yn cyfarfod ddydd Mawrth nesaf. Mae croeso i bawb, a dylai fod yn gyfle da i godi'r mater hwnnw. Yn y gorffennol, gwn ein bod ni wedi codi materion fel hynny a chyfathrebu â'r Gweinidog hefyd, sydd bob amser yn ddefnyddiol iawn.

Yn ail, gofynnais cyn toriad y Pasg a fyddai modd cael datganiad ar y rhaglen cefnffyrdd a'r sefyllfa gyda'r gwelliannau arfaethedig ledled Cymru. Credaf ichi ddweud wedyn y byddai hynny gyda ni cyn toriad yr haf, o'm cof i, felly hoffwn i wneud apêl arall na fydd y datganiad hwnnw'n disgyn dros y dibyn y tu hwnt i doriad yr haf. Dros doriad y Pasg, cefais fy ngalw i ymdrin â dau fater—un broblem gyda llifogydd ar yr A4042 rhwng y Fenni a Phont-y-pŵl. Darn mawr o seilwaith, a fydd yn dod yn fwy pwysig gyda datblygiad y ganolfan gofal critigol yng Nghwmbrân—ac mae'n bwysig iawn bod ambiwlansys a cerbydau brys yn gallu croesi’r darn hwnnw o ffordd. Yn ail, mater arall yr wyf wedi ei godi gyda chi ac Ysgrifennydd y Cabinet yn y gorffennol, yw mater yr A40 rhwng Raglan a'r Fenni—hen wyneb ffordd goncrit sy'n dirwyo. Hyd yn hyn—rwy'n gwybod bod llawer o arian yn mynd i ffordd Blaenau'r Cymoedd, felly efallai bod y llygad wedi bod oddi ar y bêl gyda'r ddau ddarn hyn o ffordd y soniais amdanyn nhw hyd yn hyn, ond maen nhw'n ddarnau o seilwaith ffyrdd sydd yr un mor bwysig. Felly byddwn i'n ddiolchgar pe gallech roi pwysau ar eich cyd-Aelod i wneud yn siŵr bod gennym ni'r datganiad hwnnw ar welliannau i'r rhwydwaith cefnffyrdd yng Nghymru cyn yr haf.

Ie, ar yr ail un—yn sicr, rydym ni'n disgwyl cael datganiad cyn diwedd tymor yr haf, cyn inni ddechrau toriad yr haf, ar y rhwydwaith cefnffyrdd yng Nghymru.

Rwy'n deall yn llwyr eich pwynt o ran y croen, a doeddwn i ddim yn gwybod bod yna grŵp trawsbleidiol, felly mae'n beth da cael fy atgoffa o hynny. Mae Ysgrifennydd y Cabinet eisoes wedi cytuno i ysgrifennu yn ôl at Darren Millar ar ôl iddo gael y manylion.

Ac, yn olaf, Jenny Rathbone.

Diolch i chi, Llywydd. Rwy'n dymuno ychwanegu fy nghefnogaeth i alwad Simon Thomas am ddatganiad ar y sgandal gwarthus o driniaeth y genhedlaeth Windrush, ac roeddwn i'n dymuno gwneud rhai pwyntiau ychwanegol. Mae'n ein hatgoffa o'r hiliaeth endemig yn ein cymdeithas. Nid wyf yn cofio darllen am unrhyw bobl o Awstralia neu Seland Newydd yn cael eu dal oherwydd y modd y newidiwyd y rheolau mewnfudo, ac mae'n rhaid inni atgoffa ein hunain bod y bobl sydd wedi cael eu trin mor warthus yn bobl nad oedden nhw'n gallu rheoleiddio na ffurfioli eu hawl i aros, gan nad oedd ganddyn nhw'r arian i wneud cais am basbort, heb sôn am arian i fynd yn ôl ac ymweld â theulu yn y lle y cawsant eu geni'n wreiddiol.

Mae un mater penodol yn fy mhoeni'n fawr, a hwnnw yw'r hawl i fywyd teuluol. Penderfynodd rhai pobl fynd yn ôl i'r Caribî neu i fannau eraill wrth iddyn nhw ymddeol, ac erbyn hyn maen nhw'n canfod nad ydyn nhw'n gallu ymweld â'u plant a'u hwyrion oherwydd deddfau mewnfudo llym. Yn achos un o'm hetholwyr, a fu farw yn ddiweddar—nid oedden nhw'n gallu trefnu ei angladd am fis cyfan ar ôl ei farwolaeth, oherwydd yr anawsterau i bobl a oedd yn dod o Trinidad. Ac mae hyn hyd yn oed yn fwy perthnasol pan fyddwn ni'n sôn am y gymuned Asiaidd sydd, yn gyffredinol, yn dymuno claddu eu hanwyliaid o fewn 48 awr. Mae'n chwerthinllyd na all pobl fynd i angladd eu perthnasau agos oherwydd y rhwystrau a roddir arnynt gan y gwasanaeth mewnfudo. Felly, tybed a allwch chi, yn y datganiad hwn, gynnwys rhyw syniad o nifer y rhai yr effeithir arnyn nhw sy'n byw yng Nghymru, a beth allai Llywodraeth y DU fod yn barod i'w wneud bellach yng ngoleuni'r datguddiad a godwyd gan y sgandal hwn, a gobeithio y gallwn ni gael polisi mewnfudo sy'n fwy trugarog.

Wel, fel y dywedais wrth ymateb i Simon Thomas, fe wnaethom ni ysgrifennu yn mynegi ein pryderon difrifol ynglŷn â'r driniaeth o bobl a ddaeth o wledydd y Gymanwlad. Rwyf yn credu ei bod hi'n werth dweud, Llywydd, bod a wnelo hyn nid yn unig â'r bobl a ddaeth gyntaf o wledydd yr Ymerodraeth, wrth gwrs; ond â'r bobl a ddaeth o holl wledydd y Gymanwlad o ganlyniad i apêl gan Brydain ar ôl y rhyfel i helpu ailadeiladu'r 'famwlad', fel y gelwid hi bryd hynny i raddau helaeth. Yn anffodus, nid yw hi'n bosib gwybod faint o bobl sydd yna, oherwydd ni chyhoeddwyd unrhyw ddogfennau ar y pryd, ar ôl Deddf Mewnfudo 1971, ac nid oedd nifer fawr o bobl nad oeddent yn teithio dramor, am ba reswm bynnag, yn gweld unrhyw reswm i reoleiddio eu sefyllfa, a pam fydden nhw? Dim ond yn ddiweddar, yn sgil yr hinsawdd elyniaethus, sydd bellach wedi ei ailenwi'n 'hinsawdd gydymffurfio' gan Lywodraeth y DU, y gofynnir i bobl bellach ddangos gwaith papur er mwyn llofnodi prydlesi ac i allu manteisio ar bethau arferol, beunyddiol, rheolaidd. Yn anffodus, nid ydym ni'n gwybod faint ohonyn nhw sy'n bodoli ac sydd wedi eu heffeithio yng Nghymru.

Mae'r Ysgrifennydd Cartref, o ganlyniad i bwysau sylweddol iawn, gan gynnwys gan Lywodraeth Cymru, wedi cyhoeddi mesurau newydd, rwy'n falch o ddweud, sy'n cynnwys: tasglu pwrpasol i helpu'r rhai sydd wedi'u heffeithio; cynlluniau i weithio gydag adrannau ym mhob rhan o'r Llywodraeth i gasglu tystiolaeth ar ran mewnfudwyr—fel arfer disgwylir dogfennau ar gyfer pob blwyddyn, megis datganiadau banc neu slipiau cyflog, ond bydd pob un ohonoch chi'n gwybod pa mor anodd yw hi i wneud hynny, yn enwedig mewn oes electronig lle nad yw banciau yn eu cadw yn hwy na dwy neu dair blynedd—addewid y caiff pob achos ei ddatrys mewn pythefnos, sef, yr hyn rwy'n ei olygu yw, pe bai hynny ond yn bosib; bod yr holl ffioedd ar gyfer dogfennau newydd yn cael eu diddymu fel y nad yw pobl ar eu colled yn ariannol, ac mae'r rheini fel arfer yn costio tua £229, dywedir wrthyf; ac y caiff gwefan newydd ei sefydlu gyda chadarnhad a phwynt cyswllt uniongyrchol. Gwnaed nifer o ddatganiadau eraill, ond rydym ni'n ymwybodol, hefyd, bod rhai pobl mewn gwirionedd wedi cael eu halltudio. Rydym yn parhau i geisio sicrwydd gan Lywodraeth y DU y bydd pawb sydd wedi cael triniaeth wael o ganlyniad i'r sefyllfa warthus hon yn cael yr iawn y mae ganddynt yr hawl iddo. 

Diolch i arweinydd y tŷ.